xelovnebaTmcodneobiTi etiudebi STUDIES IN ART CRITICISM I
xelovnebaTmcodneobiTi etiudebi STUDIES IN ART CRITICISM I
xelovnebaTmcodneobiTi etiudebi STUDIES IN ART CRITICISM I
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
saqarTvelos ganaTlebisa a da mecnierebis saministro<br />
SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti<br />
humanitarul mecnierebaTa fakulteti<br />
xelovnebis fakulteti<br />
xelovnebis Teoriisa da istoriis departamenti<br />
samecniero Sromebis krebuli<br />
<strong>xelovnebaTmcodneobiTi</strong><br />
<strong>etiudebi</strong><br />
<strong>STUDIES</strong> <strong>IN</strong> <strong>ART</strong> <strong>CRITICISM</strong><br />
I<br />
gamomcemloba<br />
,,SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti~<br />
baTumi _ 2008
edaqtori _ maia WiWileiSvili<br />
tomis redaqtori _ ermile mesxia<br />
pasuxismgebeli mdivani _ manuCar loria<br />
saredaqcio kolegia<br />
vasil kiknaZe<br />
lela oCiauri<br />
marina giorgaZe<br />
qeTevan gogolaZe<br />
sofo TavaZe<br />
ISSN 1987-5851<br />
© gamomcemloba ,,SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti~ _ 2008<br />
2
Teatrmcodneoba<br />
vasil kiknaZe<br />
qarTuli Teatris 1937 weli<br />
sabWoTa periodi saqarTvelos mravalsaukunovani<br />
istoriis erT-erTi yvelaze rTuli da paradoqsalurad<br />
winaaRmdegobrivi epoqaa. igi komunizmis miTis idealizmisa<br />
da fanatizmis sindromiT iyo daRdasmuli. xangrZlivi<br />
revoluciuri cvlilebebi mudmivi SiSisa da<br />
arastabilurobis gancdas badebda, pirovnebis Tavisufleba<br />
koleqtiur nebas daeqvemdebara da moxda individualobis<br />
Serwyma masis saerTo cnobierebasTan. mefis<br />
ruseTis koloniuri sistema axali mravalerovnuli<br />
gaerTianebiT, magram arsebiTad rusuli sabWouri<br />
imperiis modeliT Seicvala.<br />
dadga axali era mcirericxovani erebis sabWouri<br />
globalizaciis (romelic moicavda dedamiwis erT<br />
meeqvseds) pirobebSi cxovrebisa. yovel mokavSire respublikas,<br />
yovel ers globalizaciis rusul modelSi<br />
unda moenaxa Tavisi adgili, organulad unda gae-<br />
Tavisebina rac saerTo, sabWouri anu internacionaluri<br />
iyo da amasTanave SeenarCunebina erovnuli TviTmyofadoba.<br />
`ufrosi Zmis~ fenomeni arsebiTad niSnavda rusi-<br />
3
fikaciis process, romelic cdilobda yvela sxva<br />
erovnulis maqsimalur nivelirebas. sabWoTa kavSiris<br />
miRma gatanili yoveli mecnieruli, kulturuli Tu<br />
sportuli miRweva idenficirebuli iyo mxolod rusul<br />
movlenasTan.<br />
globalizacia arasodes ar aris erTsaxovani da<br />
erTniSna. mas aqvs bevri dadebiTi (medicinis, teqnikis,<br />
mecnierebis sfero da sxva) da aseve bevri uaryofiTi<br />
Tviseba. wonasworobis dacva damokidebulia yoveli<br />
patara eris gamZleobaze, mis Sinagan potenciasa da<br />
sxva faqtorebze.<br />
es problema arsebiTad dResac igive faqtorebs<br />
moicavs, rac dedamiwis erT meeqvsedze xdeboda, oRond<br />
dRes ufro didia masStabebi.<br />
qarTvelma xalxma `moyvare mterTan~ urTierTobis<br />
didi gamocdileba miiRo, Tumca auracxeli danakargebis<br />
safasurad.<br />
rusifikaciis globalizacia upirvelesad gulisxmobda<br />
ricxobrivad patara erebis TviTmyofadi kulturis<br />
nivelirebas. zewola iyo uaRresad Zlieri da mas-<br />
Staburi, magram oqtombris `revolucia~ moxda sul<br />
sxva lozungiT - erTa Tanasworobisa da maTi sulierebis<br />
aRorZinebis lozungiT. qarTveli xalxi imdenad<br />
iyo monatrebuli Tanasworobas da Tavisuflebas, rom<br />
man uaRresad emociurad miiRo igi da advilad daujera<br />
mas (rogorc es Cvens romantikul bunebas Cvevia). TviT<br />
iseTma didma nacionalurma geniam, rogoric s. axmeteli<br />
iyo, dawera: `mokvda monarqizmi ruseTSi da masTan er-<br />
Tad misi ulmobeli politika CvenSio~.<br />
daijera es da 1923 wels daSala Tavisi radikal-demokratiuli<br />
partia.<br />
sabWoTa xelisuflebas surda msofliosaTvis daenaxvebina,<br />
rom mefis ruseTis nangrevebze aRmocenda<br />
iseTi didi mravalerovani axali qveyana, romelic xels<br />
Seuwyobda erovnuli kulturis ganviTarebas. am faqtoriT<br />
isargebles qarTuli Teatris didma moRvaweebma<br />
_ kote marjaniSvilma da sandro axmetelma TeatrSi, l.<br />
4
gudiaSvilma, d. kakabaZem da sxvebma ferweraSi, ir. gamrekelma<br />
da p. ocxelma scenografiaSi, n. Sengelaiam<br />
kinoSi, galaktionma da `cisferyanwelebma~ poeziaSi,<br />
maTi zegavleniT gamoRviZebulma mTelma qarTulma<br />
SemoqmedebiTma potencialma da daiwyo mTeli Cveni<br />
erovnuli kulturis modernizaciis didi epoqa 30-iani<br />
wlebis pirvel naxevramde.<br />
ufro zustad, 1933 wlamde...<br />
1933 wlidan gamefda umkacresi cenzura ideologiis<br />
yvela sferoze da upirvelesad Teatrze – sanaxaobiTi<br />
kulturis yvela dargze, aikrZala ara marto qarTuli<br />
patriotuli Tematika (d. erisTavis `samSoblo~, a.<br />
sumbaTaSvil-iuJinis `Ralati~ da sxva), aramed SeizRuda<br />
dasavleTevropuli klasikuri dramaturgebidan<br />
SesarCevi piesebis ricxvic.<br />
1933 weli sakralur TariRad iqca.<br />
1933 wels gardaicvala kote marjaniSvili.<br />
1933 wels daidga axmetelis ukanaskneli didi<br />
speqtakli `tiranebis winaaRmdeg~ (intiranos).<br />
axmetelma qarTul TeatrSi mosvlisTanave daiwyo<br />
rusuli gavlenisagan Teatris ganTavisuflebisaTvis<br />
brZola. `Cven bans vaZlevT yvelaferSi rusul Teatrs~<br />
- werda 1915 wels, roca axali esTetikis didi erovnuli<br />
Teatris Seneba daiwyo, yvelaferi dauqvemdebara<br />
erovnul eTnogenur Taviseburebas, mis ganumeorebel<br />
bunebas. sabWouri internacionalizmisa da socrealizmis<br />
doqtrinas daupirispira erovnulis uzenaesobis<br />
idea. `erovnuli kulturis xarisxobriv ganviTarebas<br />
internacionalurisaken mivyavarT~ - Tqva da misi Semoqmedeba<br />
sruli realizacia iyo am Tezisisa.<br />
1920-33 wlebi qarTuli kulturis renesansis xana<br />
iyo. rusuli imperiuli CanafiqrisaTvis sruliad Seusabamo<br />
gaxldaT erovnuli kulturis aseTi ganviTareba.<br />
daiwyo TviTmyofadi erovnuli kulturis Semoqmed-<br />
Ta gatexvis, maTi moTvinierebisa da socrealizmis doqtrinisadmi<br />
damorCilebis procesi.<br />
5
axmeteli da misi Tanamoazreebi gmirulad Seebr-<br />
Zolnen mas.<br />
saqarTvelos mTavrobam, piradad l. beriam swored<br />
axmeteli amoiRo samizned. es iyo mTavari dartymis obieqti,<br />
radgan axmetelma SesZlo scenaze sabWouri Tematikac<br />
Rrma erovnul farglebSi gamoexata (lavrenievis<br />
`rRveva~, s. SanSiaSvilis `anzori~, S. dadianis `TeTnuldi~,<br />
v. korSinis `qalTa qalaqi~ da sxva.).<br />
qarTul scenaze TandaTan imZlavra politikurma<br />
koniunqturam, momravlda sabWourad ideuri, primitiuli<br />
da usaxuri piesebi. TandaTan imZlavra cenzuram<br />
da TviTcenzuram, mkacr kontrolqveS moeqca Teatrebis<br />
sarepertuaro politika.<br />
yvela TeatrisaTvis savaldebulo gaxda rusuli<br />
piesis dadgma.<br />
1935 wlis 25 ivliss saqarTvelos kp ck TaTbirze,<br />
romelsac l. beria xelmZRvanelobda, man ganacxada:<br />
`upirveles yovlisa rusTavelis Teatri Seqmna sabWoTa<br />
mTavrobam. ratom ar iyo mefis dros, menSevikebis<br />
dros mieciT Tu ara Tqvens Tavs aseTi SekiTxva (adgilidan:<br />
`es gasagebia~). maSasadame ar iyo. maSasadame,<br />
upirvelesad Teatri Seqmna sabWoTa mTavrobam (adgilidan:<br />
`marTalia~).~<br />
xedavT ra xdeba stenogramidan damowmebuli dokumenti<br />
(romelic pirvelad qveyndeba) mTeli epoqis sarkea.<br />
berias arc ganaTleba aklda da arc niWi, amitom<br />
daujerebelia ar scodnoda, rom qarTuli Teatri mefis<br />
ruseTis drosac iyo da menSevikebis periodSic,<br />
magram mas istoriuli simarTle ar ainteresebs, mTavari<br />
iyo sakiTxis politikuri gadawyveta, romelic misTvis<br />
kanonze da simarTleze maRla idga. yvelaferi keTdeboda<br />
axmetelis Teatridan gasaZeveblad. misi damsaxureba<br />
axali Teatris SeqmnaSi, berias TqmiT, nulovani<br />
iyo, _ mxolod sabWoTa mTavrobaa qarTuli Teatris<br />
Semqmnelio, _ iTqva mkacrad da naTlad, TiTqos ar<br />
arsebobda arc kulturuli memkvidreoba da arc<br />
romelime didi pirovnebis (am SemTxvevaSi axmetelis)<br />
6
aime gansakuTrebuli damsaxureba. amave sxdomaze akaki<br />
xoravam, romelic axmetelis mier iyo Teatridan ganTavisuflebuli,<br />
gabeda da daicva axmeteli: `aleqsandre<br />
vasilis Ze axmeteli didi ostatia, misgareSe Teatri 80<br />
procentiT daqveiTdeba.~ aman beria aRaSfoTa. oriode<br />
Tvis Semdeg axmeteli moxsnes Teatridan.<br />
qarTuli TeatrisaTvis tragikuli 1937 weli daiwyo<br />
ara zustad am wels, aramed ufro adre. 1930 wels moskovSi<br />
axmetelis triumfaluri warmatebisa da rusTavelis<br />
Teatris sazRvargareT miwvevis gamo, politsammarTvelos<br />
ufrosi l. beria mTavrobas saidumlod<br />
werda, rusTavelis Teatris sazRvargareT gagzavna ar<br />
SeiZleba, radgan s. axmetelis meTaurobiT Teatris<br />
Tormeti msaxiobi antisabWouri ganwyobisani ariano. im<br />
siidan Semdeg eqvsi represirebuli iqna, aqedan xuTi<br />
msaxiobi (p. koriSeli, i. qanTaria, i. laRiZe, e. lorTqifaniZe,<br />
i. abaSiZe) – 1937 wels daxvrites.<br />
`sukis~ saidumlo arqivis gaxsnis (z. gamsaxurdias<br />
prezidentobis dros) Sedegad, irkveva (am masalebs<br />
uSualod me gavecani), rom qarTuli Teatri kontrolze<br />
iyo ayvanili jer kidev 1924 wlidan. Semdeg TandaTan<br />
gaZlierda TvalTvali, masalebis Segrovebis procesi<br />
da yvelaferi erTad daulages win 1936-38 wlebSi<br />
dapatimrebul moRvaweebs.<br />
Saqmeebi iyo Sedgenili qarTuli Teatris yvela<br />
TvalsaCino reJisorsa da msaxiobze, maT ki visac uSualod<br />
ar Seexo represiebi, miesajaT daWeris molodinis<br />
SiSiT cxovreba...<br />
SiSi iyo mTavari mamoZravebeli Zala moTvinierebisa<br />
da TviTcenzurisa.<br />
1937 wlis tragediis Semdegac gagrZelda misi fsiqologiuri<br />
zewola, TiTqos SeumCneveli, TiTqos farulic,<br />
magram mainc zewola. adamianebi Seeguen arsebul<br />
situacias da cxovrebis wess, kidev ufro gaZlierda<br />
rusifikaciis procesi da partiuli diqtati.<br />
mxolod 60-iani wlebidan daiwyo jer daTboba, Semdeg<br />
transformacia. saqarTveloSi eqsperimentebma, axa-<br />
7
li formis novatorobam TandaTan farTo masStabi<br />
miiRo da mTlianad moicva qarTuli Teatri da kino.<br />
`qarTuli Teatrisa~ da `qarTuli kinos~ fenomenma,<br />
rogorc erovnuli Semoqmedebis ukvdavma genma, yurad-<br />
Reba miiqcia sazRvargareTac.<br />
im wlebSiac ki, roca batonobda totalitaruli<br />
sistema, roca Teatris politizacia imdenad Zlieri<br />
iyo, rom rusTavelis TeatrSi seriozulad msjelobdnen,<br />
Tu rogor daedgaT komunisturi partiis istoria,<br />
did warmatebebs aRwevda qarTuli samsaxiobo xelovneba.<br />
igi reJisurasTan erTad SedarebiT naklebad emor-<br />
Cileboda ideologizaciis process Tavisi xelovnebis<br />
specifikis gamo, amitom grZeldeboda didi aqtioruli<br />
xelovnebis triumfi...<br />
sabWoTa Teatris modeli unda gaviazroT mTlianobaSi.<br />
arc komunisturi partia yofila mudam ucvleli<br />
da erTxazovani mTeli istoriis manZilze da arc<br />
Teatris gza iyo zigzagebis gareSe. evoluciuri cvlilebebi<br />
aSkara iyo. Tu 1953 wels marjaniSvilis Teatrs<br />
neba ar darTes Casworebebis gareSe sajarod eCvenebina<br />
v. gabeskirias piesa `ufskrulTan~, radgan scenaze bav-<br />
Svi kvdeboda uwamlobis gamo, viTomda sabWoTa qveyanaSi<br />
aseTi ar xdebao, ramdenime wlis Semdeg imave saxelmwifoSi<br />
formirdeba r. sturuas disidenturi, mZafri<br />
politikuri Teatri. evolucia Zalian didia istoriulad<br />
mokle periodSi. amitom savsebiT gasagebia,<br />
roca aTiaTasobiT komunistma da komkavSirelma, romlebsac<br />
partiis mandatebi edoT jibeebSi, referendumSi<br />
saqarTvelos damoukideblobas misces xma. es moxda komunisturi<br />
sistemis pirobebSi, rodesac jer isev adgilebze<br />
iyvnen raikomis mdivnebica da aRmaskomis Tavmjdomareebic,<br />
funqcionirebda yvela sabWouri struqtura.<br />
qarTuli Teatris sabWoTa epoqis gza gmirulic iyo<br />
da kompromisebiT savsec. aseTi iyo Cveni cxovrebac,<br />
aseTia istoriuli sinamdvile...<br />
8
yvelaferi unda gavaanalizoT istorizmis principis<br />
dacviT. Cven ar gamovdgebiT im Taobebis msajulebad,<br />
romlebic totalitaruli Zaladobisa da fizikuri<br />
ganadgurebis SiSis pirobebSi uSvebdnen kompromisebs,<br />
farTo gasaqani eZleoda politikur koniunqturas, rogorc<br />
Tavdacvis saSualebas. TiTqmis yvela xelovanma<br />
gaiRo xarki. magaliTad, lado asaTiani didi patrioti<br />
poeti iyo, magram masac mouwia leqsi daewera leninze,<br />
radgan misi ojaxi represirebuli gaxldaT. `sukis~<br />
arqivSi vnaxe is dokumenti, roca cnobil msaxiobs em.<br />
afxaiZes sadRac uTqvams: `sergo orjonikiZes ar Ser-<br />
Ceba is, rom rusebs SemouZRva da saqarTvelo daapyrobinao.<br />
amis Semdeg man erT-erT filmSi orjonikiZis<br />
roli Seasrula da gazeTSi interviuc misca - `bednieri<br />
var, radgan Llenin-stalinis TanamebrZolis saxe<br />
Sevqmenio~. ra eqna arc sergos roli eTamaSa da arc<br />
eqo igi daWerisa da wamebis gza aerCia<br />
gaorebis sindromi mTeli sabWoTa epoqis Tanamdevi<br />
movlena iyo, magram didi upasuxismgebloba da sruli<br />
uvicoba iqneba, Tu amis gamo uaryofiTad Sefasdeba<br />
sabWoTa epoqaSi Seqmnili nawarmoebebi. radgan istoriuli<br />
faqtia, rom arasodes ar yofila qarTuli Teatri<br />
ise warmatebuli, rogorc maSin iyo.<br />
arasodes ar hqonia iseTi miRwevebi Cvens mecnierebas,<br />
kinos, ferweras, qandakebas, musikas. . .<br />
arc saerTo saxalxo ganaTlebas miuRwevia im donisaTvis..<br />
arc ekonomikas...<br />
da es yvelaferi saSineli represiebis, diqtaturis,<br />
globaluri rusifikaciis fonze...<br />
`saqarTvelos istoria tragediaa, qarTveli Svilia<br />
tragediisa~ - werda axmeteli.<br />
tragediis gmirebi ki mudam itanjebodnen Sinagani<br />
konfliqtebiTa da winaaRmdegobebiT, magram gmirulad<br />
icavdnen humanistur idealebs.<br />
1937 weli unda warmovidginoT tragikuli istoriis<br />
ara erT konkretul TariRad, roca zenits miaRwia ma-<br />
9
sobrivma represiebma, aramed simbolod, metaforad sab-<br />
Wouri diqtaturisa, igi damokles maxviliviT ekida<br />
qarTuli Teatris (da ara marto Teatris) Tavze. qar-<br />
Tveli xalxi ki aseT pirobebSic qmnida Sedevrebs.<br />
rodesac cixeebis jurRmulebSi iyvnen gamoketilni<br />
rusTavelis Teatris msaxiobebi da maTi genialuri<br />
reJisori sandro axmeteli, imave 1937 wels Teatris<br />
scenaze akaki xorava da akaki vasaZe qmnidnen genialur<br />
saxeebs (otelo, iago).<br />
aseTia istoriuli sinamdvile. vinc im epoqas gansjis,<br />
erTic unda sTqvas da meorec.<br />
Vasil Kiknadze<br />
1937 year of Georgian Theatre<br />
Summari<br />
Since 1933 a strict censorship on every sphere of ideology has been<br />
introduced, but mostly on theatre. Not only the Georgian patriotic<br />
thematic was forbidden, but the number of West European classical<br />
dramaturgy was limited as well. From 1936 theatre employees faced<br />
massive repressions. Those who escaped from the repressions lived under<br />
the fear of arrest.<br />
1937 should be presented not as one specific date of tragic history,<br />
when massive repressions reached its high zenith, but metaphorically as<br />
soviet dictatorship.<br />
10
11<br />
laSa CxartiSvili<br />
`mefe liris” Teatraluri<br />
interpretaciis problemis<br />
ramdenime sakiTxi qarTul<br />
TeatrSi<br />
nawili I<br />
Seqspirs msoflios geniosTa Soris erT-erTi upirvelesi<br />
adgili uWiravs. misi dramatuli Txzulebebi<br />
yvela epoqisaTvis aqtualuria, radgan masSi gamoxatulia<br />
maradiuli Temebi da problemebi. ,,rogorc tragediaSi,<br />
ise komediaSi, man gaaRo axali droebis WiSkari<br />
da aCvena Tanamedrove adamians misi Sinagani ganxeTqileba<br />
da tragikuli gadasroliloba samyaroSi, sadac<br />
mas iluzias mostaceben da masSi yovelTvis isev dava<br />
warmoebs arsebobisaTvis moraluri wesrigis pirobeb-<br />
Si’’ (1; gv. 43). amis gamo am genialur dramaturgs aqvs is<br />
maxasiaTeblebi, romliTac igi ,,saWiro’’ da aucilebeli<br />
xdeba nebismieri civilizaciisaTvis nebismier istoriul<br />
pirobebSi.<br />
evropaSi Seqspiri gansakuTrebul aqtualobas XVII<br />
saukunis dasawyisidan iZens da dRemde ar kargavs wamyvan<br />
pozicias, radganac ,,Seqspiris yvela sityva, yvela<br />
mxatvruli saxe, cxovrebis wveTiTaa gaJRenTili, misi<br />
mxatvruli saxeebi sinamdvilisagan warmoiqmneba, radgan<br />
misi sityvebis ukan mTeli cxovreba dgas – didi,<br />
mravalferovani da usasrulo’’ (2; gv.94) qarTuli Seqspiriana<br />
cota mogvianebiT, XIX saukunis II naxevarSi<br />
uerTdeba am sivrces, rasac xeli Seuwyo CvenSi profesiuli<br />
Teatraluri xelovnebis dabadebam da ganviTarebam.<br />
Teatris dabadeba ki bunebrivad badebs ganuzomel
interess Seqspiris dramaturgiisadmi. amaSi arc saqar-<br />
Tveloa gamonaklisi.<br />
Seqspiris Semoqmedeba sakuTrebaa TiToeuli kulturuli<br />
erisa. Jan lui baros TqmiT, igi ,,kacobriobis<br />
geniis udidesi warmomadgenelia da zemodan dahyurebs<br />
qveynebsa da xalxebs, amitom Cvens sakuTrebad rom<br />
iqces, bunebrivia, xazi unda gavusvaT mis universalurobas;<br />
ai, ratom gvsurs uarvyoT mTeli misi istoriuli<br />
garderobi da instinqturad vCqmalavT mis<br />
erovnul Tvisebebs’’ (3; gv.140). amdenad, ,,Seqspiris gaazreba<br />
xdeba im socialur, politikur sazogadoebaSi<br />
damkvidrebuli zneobrivi normebis gavleniT, romelSic<br />
arsebobs konkretuli xelovani’’ (4; gv.2). sayovelTaod<br />
aRiarebulia, rom Seqspiris Semoqmedeba ar berdeba,<br />
amis safuZvelia misi erT-erTi umniSvnelovanesi Tviseba<br />
– igi individualuri midgomis da interprirebis<br />
Tavisufal saSualebas iZleva. qarTul Teatrs interpretaciisas<br />
arasdros gasWirvebia evropuli mxatvruli<br />
literaturis erovnul xasiaTze morgeba. ufro metic,<br />
axmeteli werda: ,,Cven Seqspiris aTvisebaSi ver wavalT<br />
Zveli Teatris gziT. Tu Cveni Tanamedrove ver gavxadeT<br />
Seqspiri, Cven davmarcxdebiT. rusTavelis Teatri unda<br />
gaSeqspirdes da piriqiT’’.<br />
Seqspiris piesebis scenur xorcSesxmas Zalzed didi<br />
tradicia aqvs saqarTveloSi. qarTuli samsaxiobo xelovneba<br />
mdidaria SesaniSnavi mxatvruli saxeebiT, romlebic<br />
Seqspiris piesebis mravalricxovan dadgmebSi<br />
Seiqmna. amdenad, saukune naxevris manZilze reJisorTa<br />
da msaxiobTa mTeli Taobebi aRizarda mis dramaturgiaze,<br />
ukve XX saukunis miwuruls ki man qarTul<br />
Teatrs araerTxel moutana gamarjvebis sixaruli saer-<br />
TaSoriso asparezze, xolo robert sturus ,,liris”<br />
interpretacia win gadadgmuli nabijia msoflio Teatralur<br />
SeqspirianaSi, saerTod, Seqspiris Semoqmedebis<br />
axlebur gaazrebaSi. XX saukunis meore naxevarSi qar-<br />
Tul da msoflio scenebze Seqspiris piesebis intensiuri<br />
interpretacia kidev erTxel adasturebs, rom Seqs-<br />
12
piris Semoqmedeba ,,mudam Tanadroulia, mudam pasuxobs<br />
sazogadoebisaTvis aqtualur problemebs. Tavis mxriv,<br />
sazogadoeba mudam ganicdis cvalebadobas, vicvlebiT<br />
Cvenc da CvenTan erTad garSemo yvelaferi axal xarisxSi<br />
gvevlineba’’ (5; gv. 4). qarTuli Teatris istoriis<br />
sxvadasxva etapze Seqspiris gaazreba sxvadasxvagvarad<br />
xdeboda, masSi reJisorebi TavianTi epoqis sunTqvas da<br />
drois gamoZaxils poulobdnen.<br />
saqarTveloSi Seqspiris Sesaxeb pirvel cnobebs XIX<br />
saukunis I naxevarSi vxvdebiT, magram misi popularoba<br />
uSualod dakavSirebulia qarTuli Teatraluri kulturis<br />
zrdasTan. ,,qarTuli Teatri mwvaved ganicdida<br />
repertuaris naklebobas da XIX saukunis literaturisa<br />
da Teatris moRvaweebi sruliad logikurad mimar-<br />
Tavdnen Seqspirs, rogorc aseT dramaturgs, romlis<br />
mxatvrul msoflmxedvelobiTi poziciebi metad naTesauri<br />
da sasicocxlo iyo TviT qarTuli kulturisaTvis’’<br />
(6; gv. 9). XIX saukunis 40-iani wlebidan moyolebuli,<br />
Seqspiri sistematiurad iTargmneba qarTulad, da<br />
Tumca pirveli Targmanebi veranairad ver swvdeboda<br />
Seqspiris genialobis masStabebs, Teatrisa da literaturis<br />
moRvaweebma im mdare TargmanebSic ki ,,intuiciiT<br />
igrZnes renesansis udidesi poetis sidiade da genialoba’’<br />
(7; gv.77).<br />
Seqspiris piesis pirveli qarTuli Targmani ekuTvnis<br />
dimitri yifians, man 1841 wels frangulidan Targmna<br />
,,romeo da julieta”, amas mohyva lavrenti ardazianis<br />
mier 1858 wels rusulidan gadmoTargmnili ,,hamleti”.<br />
Seqspiris piesebis klasikur Targmans safuZveli<br />
Cauyares ilia WavWavaZem da ivane maCabelma. es iyo dasabami<br />
im vrceli, mravalferovani da saintereso SemoqmedebiTi<br />
xazisa, romelic Seqspiris am ukvdavma piesam<br />
ganvlo qarTul scenaze. aRsaniSnavia isic, rom am er-<br />
Tobliv Targmans Tavisi preistoria aqvs, damoukideblad,<br />
rogorc ivane maCablis, ise ilia WavWavaZis biografiaSi.<br />
13
,,mefe liris’’ Targmnas i. maCabeli damoukideblad<br />
1873 wlis gazafxulze Seudga im mizniT, rom ,,gaamdidrebda<br />
qarTul literaturas da Teatris fexze wamoyenebas<br />
Seuwyobda xels, radgan Seqspiris xeiriani<br />
Targmani manamde ar iyo’’ (7; gv. 66). ilia WavWavaZesac<br />
gansakuTrebuli damokidebuleba hqonda ,,mefe lirisadmi’’.<br />
XIX saukunis 60-ian wlebSi man am piesis cocxali<br />
suraTebic dadga da liris rolic scenismoyvareebTan<br />
erTad TviTon Seasrula. ilias am tragediis<br />
bolomde Targmna STaagona aira oldrijis TamaSiT<br />
gamowveulma aRfrTovanebam. igi peterburgSi Sexvda<br />
Zalzed axalgazrda ivane maCabels (am dros igi 16<br />
wlis iyo) da erToblivi muSaobis Sedegad ,,liris’’<br />
Targmanze muSaoba sabolood 1874 wels dasrulda, romelic<br />
pirvelad sruli saxiT daibeWda Jurnal ,,krebulSi’’<br />
(1874 #10). gazeTi ,,droeba’’ (1874, 8 marti)<br />
winaswar auwyebda qarTvel xalxs: ,,ilia WavWavaZes da<br />
ivane maCabels gauTavebiaT mefe liris Targmanio’’. 1977<br />
wels maT mier Targmnili tragedia calke wignadac<br />
daibeWda komentarebiTurT. iliasagan gansxvavebiT, ma-<br />
Cablis interesi Seqspiris mimarT ,,liriT’’ ar Semosaz-<br />
Rvrula, mas sxva piesebis genialuri qarTuli Targmanebi<br />
mohyva. ,,axali qarTuli literaturisaTvis maCabliseuli<br />
Targmanebi iseTive mniSvnelovani faqtia, rogorc<br />
Zveli literaturisTvis iyo saxarebis Targmani, –<br />
wers literaturaTmcodne g. gaCeCilaZe, - maCabeli mxolod<br />
ki ar Targmnis sityvebs, aramed asaxavs Seqspiris<br />
nawarmoebSi mocemul mxatvrul sinamdviles. (8; gv. 63).<br />
mas Semdeg, rac liris Targmani moevlina qarTul literaturas,<br />
,,qarTvelma gemovnebagaxsnilma mkiTxvelma<br />
pirvelad ganicada Seqspiris geniis Zala. aRtaceba miT<br />
ufro didi iyo, rom yvela grZnobda Seqspiris Targmanis<br />
sakiTxi sabolood gadaiWra da amas garda saer-<br />
Tod, klasikuri literaturis Targmnis saqmesac Caeyara<br />
myari safuZveli’’ (7; gv. 77). ,,mefe liri’’ iyo ara marto<br />
pirveli Targmani, aramed Seqspiris pirveli piesa, romlis<br />
dadgmac ilia WavWavaZem ganizraxa qarTul scena-<br />
14
ze, magram maSin (XIX saukunis 60-ian wlebSi) es mxolod<br />
suraTebis saxiT ganxorcielda.<br />
SemTxveviTi ar iyo ilia WavWavaZis ,,mefe liriT’’<br />
,,axireba’’, radgan igi aSkarad grZnobda, rom ,,tragediis<br />
arsi scildeba Svilebis umadurobis Temas, romelic<br />
safuZvlad udevs fabulas. piesaSi asaxulia mTeli sazogadoeba,<br />
romelic srul dabneulobas ganicdis. aq<br />
warmodgenilia calkeul atomebad daSlili sociumi,<br />
TiToeuli miiswrafvis ganamtkicos Tavisi Tavi, ibrZvis<br />
Tavisi piradi miznebisaTvis, upirispirebs Tavis nebas<br />
da cnebebs sxvebisas’’ (9; gv. 541). ,,siyvaruli gaqra, megobroba<br />
daemxo, Zma Zmaze aRsdga, qalaqSi SfoTia da<br />
areuloba, soflebSi ganxeTqileba sasaxleSi Ralati,<br />
Svili mamas aRar indobs, mama Svils’’ (10; gv. 27) –<br />
glosteris am sityvebSi iliam SeigrZno XIX saukunis II<br />
naxevris saqarTvelos politikur-socialuri viTarebis<br />
analogia, saxelmwifoebrivi problemis Sejaxeba sazogadoebis<br />
rRvevis suraTTan. igi Seecada Tavisi xalxis-<br />
Tvis Seqspiris meSveobiT eCvenebina, rom pirovnuli<br />
TviTneboba cxovrebas omad aqcevs.<br />
amdenad, iliam ,,liri’’ gaiazra drois moTxovnebis<br />
Sesabamisad, klasikosi Semoqmedis eniT Seecada ,,dalaparakeboda’’<br />
sakuTar xalxs da daefiqrebina eris<br />
Svilni imaze, Tu ra tragedia moaqvs Surs, Ralats, ur-<br />
TierTdapirispirebas qveynisaTvis. garda amisa, ,,liris<br />
atmosfero aris adamianuri vnebebisa da stiqiis Tavawyvetili<br />
boboqrobis atmosfero. aq gansakuTrebiT<br />
mkveTrad aris gamokveTili paralelizmi bunebis movlenebsa<br />
da adamianis Sinagan gancdebs Soris. araadamianuri<br />
bunebis samyaro Semodis dramaturgiaSi, roca<br />
adamianuri samyaro imsxvreva da ireva, es xdeba maSin,<br />
roca Svilebi gaaZeveben TavianT mamas, roca mama gandevnis<br />
Svils da sigiJe adamianis cxovrebis wyaros<br />
urevs. ,,adamianuri sazogadoebis mtkice sayrdenebi da<br />
kanonebi irRveva da araadamianuri Zalebi, stiqiebi, Warbad<br />
SemoiWreba tragediaSi’’ (2; gv. 74) politikur-sazogadoebrivi<br />
TvalsazrisiT qarTvelTaTvis ,,mefe lirSi’’<br />
15
gafantuli mravalplaniani Tematika dRemde aqtualuria.<br />
liris qarTul scenaze interpretaciisas pirvel<br />
xanebSi ZiriTad sayrdens warmoadgenda erovnuli er-<br />
Tianobis mZafri SegrZnebisa da despotizmis Tema: ,,moxuci<br />
despoti mxolod TavisTavze gamocdis Semdeg<br />
SeigrZnobs im wyobilebis sazarel usamarTlobas, romelic<br />
TviTonve Seqmna da ganamtkica. sakuTar tanjvaSi<br />
unaTldeba mas gonebis Tvali da esmis simarTlis xma’’<br />
(11; gv. 52). qarTveli eri araerTxel mdgara sakuTari<br />
Tu gadamTieli despoti xelisufalis zewolis da mkacri<br />
cenzuris qveS. liris mxatvrul saxeSi reJisorebis<br />
erTi Sto (axmeteli, sturua) swored despot, gaTavxedebul,<br />
gandidebul xelisufals moiazrebs, romelic<br />
,,ocnebiT RmerTebs utoldeba, gadaabija SesaZleblobebis<br />
zRvars da moindoma Tavisi Zalauflebis adamianis<br />
sulze gavrceleba’’ (12; gv. 70). Teatrmcodne levan xeTaguri<br />
Tavis naSromSi ,,Seqspiri qarTul scenaze” gamoyofs<br />
Seqspiris scenur istoriaSi aseve or tendencias:<br />
,,erTis mxriv, roca speqtakli idgmeba msaxiobebisaTvis<br />
samsaxiobo ZalebiT an reJisoris mier da meore, roca<br />
piesas asceniurebs reJisori, romelsac gaaCnia am piesis<br />
sakuTari interpretacia da romelsac eqvemdebareba<br />
msaxiobebi da speqtaklis damdgmeli jgufis wevrebi’’.<br />
avtori iqve dasZens: ,,unda aRiniSnos, rom es ori tendencia,<br />
romelic erTmaneTSi monacvleobs, Seqspiris<br />
gasceniurebis ZiriTadi ganmsazRvrelia qarTuli Teatris<br />
istoriaSi’’ (5; gv. 3). Seqspiris ,,mefe liris’’ scenuri<br />
gansxeulebis es xazebi mTlianad Tavsdeba TeatrSi<br />
sxvadasxva dros gamovlenili saerTo tendenciebisa<br />
da mimarTulebebis konteqstSi.<br />
XIX saukunis bolosa da XX saukunis dasawyisSi,<br />
roca jer kidev mkveTrad da myarad ar iyo Camoyalibebuli<br />
reJisoris profesia da TeatrSi wamyvani roli<br />
msaxiobs eWira, speqtaklebi idgmeboda konkretuli msaxiobis<br />
benefisisaTvis. mayureblis winaSe warmodgenil<br />
piesas Tavad benefisianti irCevda da speqtaklis ideur<br />
gadawyvetas Sesabamisad msaxiobebi gansazRvravda. ,,li-<br />
16
i’’ sabenefisod araerTxel aurCeviaT kote yifians da<br />
valerian gunias, Tumca maT arCevans gacilebiT meti da<br />
mniSvnelovani funqcia hqonda. isini am tragedias mxatvrul<br />
daniSnulebasTan erTad ideur - politikur datvirTvasac<br />
aZlevdnen.<br />
,,mefe liris’’ pirveli premiera daemTxva qarTul<br />
TeatrSi mimdinare reformebs. Tavad is faqti, rom<br />
,,liri’’ asi repeticiis Semdeg iqna warmodgenili, rac<br />
sam Tveze meti droa, miuTiTebs ara mxolod imaze, rom<br />
Seqspiris dadgmas udidesi pasuxismgeblobiT ekidebodnen<br />
qarTuli Teatris mesveurebi, aramed imazec, rom<br />
CvenSi fexs ikidebs repertualuri Teatri, e.w. ,,magidasTan<br />
muSaobis’’ meTodi. im drois Teatris erT-erT<br />
yvelaze did problemad, ramac ,,mefe liris’’ dadgmaSic<br />
iCina Tavi, Teatrmcodne vasil kiknaZe miiCnevs ansamblurobis<br />
sakiTxs. ,,imdenad Zlieri iyo kerZo skulpturebis,<br />
aqtualuri individualizmis instituti, rom<br />
scenaze xSir SemTxvevaSi mTavari gmiris garda TiTqmis<br />
yvelaferi iZireboda ,,saerTo planSi’’. es iyo reJisuris<br />
yvelaze didi sazrunavi’’ (15; gv. 52). am mxriv, k. yifiani<br />
samagaliTo reJisorad asaxelebs m. bebuTaSvils.<br />
misi azriT, mas disciplinac hqonda da msaxiobTanac<br />
icoda muSaoba, magram speqtaklis centrSi mainc k. yifiani,<br />
rogorc artisti, idga. Tumca ,,lirze’’ muSaobisas<br />
Zalze didi iyo m. bebuTaSvilis funqcia, ara marto<br />
rogorc speqtaklis organizatoris, aramed reJisor-<br />
Semoqmedis. igi ,,msaxiobebTan erTad zedmiwevniT amuSavebda<br />
TiToeul saxes, yifiani iTvaliswinebda ra masze<br />
dakisrebuli amocanis sirTules, gulmodgined swavlobda<br />
liris xasiaTs’’ (16; gv. 58).<br />
warmodgenis mTlianobaSi danaxva, ansamblis grZnoba,<br />
scenografiis rolis amaRleba, patara rolis SesrulebisTvis<br />
didi mniSvnelobis miniWeba, ,,msaxiobTa<br />
yuradReba”, ,,siCumis mosmena”, ,,urTierTSeTanxmeba” _<br />
yvelaferi es reJisorul gadawyvetaze miuTiTebda” (15;<br />
gv. 84). magram yovelive es mxolod Canasaxis saxiT arsebobda.<br />
17
XIX saukunis II naxevris da XX saukunis dasawyisis<br />
qarTul TeatrSi ,,mefe liris” ramdenime scenuri redaqcia<br />
Seiqmna. k. yifiani iyo pirveli, vinc liri gaacocxla<br />
scenaze, xolo TiTqmis sami aTeuli wlis intervaliT<br />
liris mxatvrul saxes valerian gunia<br />
SeeWida. welTa aseTi siSore metyvelebs piesis absolutur<br />
sirTuleze, igi Tavidanve erTgvar sajildao<br />
qvad iqca qarTul TeatrSi reJisorebisa da msaxiobebisaTvis.<br />
yifianisa da gunias liri im periodis Teatris<br />
RviZli da organuli nawarmoebia, romlebic nasazrdoebi<br />
iyo Tavisi drois ideebiT, SexedulebebiT, msoflmxedvelobiT...<br />
XX saukunis 20-iani wlebidan, roca qarTul Teatr-<br />
Si moRvaweobas iwyeben k. marjaniSvili da s. axmeteli,<br />
yalibdeba universaluri reJisuris Teatri, roca yvela<br />
da yvelaferi emorCileba reJisors. qarTuli Teatris<br />
ganviTarebis am etapze orive reJisori Seecada ,,mefe<br />
liris’’ ganxorcielebas, magram ramdenime repeticiis<br />
Semdeg maT Sewyvites piesaze muSaoba, Tumca moipoveba<br />
repeticiis Canawerebi, dRiurebi da TviT reJisorTa<br />
eqsplikaciebic ki. ,,liris’’ marjaniSviliseuli da axmeteliseuli<br />
gaazreba dRemde iwvevs mkvlevarTa interess,<br />
rac ganpirobebulia maT mier piesis universaluri<br />
da originaluri gadawyvetiT. naTeli xdeba, rom<br />
isini Taviseburad da, pirvel yovlisa, SemoqmedebiTad<br />
miudgnen ,,mefe lirs’’. ,,marjaniSvili miznad isaxavda<br />
liris saxis ,,ganviTarebaSi’’ Cvenebas da misi qmedebis<br />
fsiqologiuri motivirebis mignebas, axmetelis amocana<br />
ki iyo liris piradi tragedia umaRles sakacobrio<br />
vnebebamde aezida. misi gancdebisaTvis yovlismomcveli,<br />
rogorc Tavad ambobda, ,,kosmiuri mniSvneloba’’ mieniWebina’’<br />
(17; gv. 57). marTalia, ,,mefe liri’’ XX saukunis 20-<br />
ian wlebSi praqtikulad ar ganxocilebula, magram<br />
CvenTvis gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs didi reJisorebis<br />
gaazrebas, rogorc saetapo mxatvrul movlenas<br />
,,mefe liris’’ scenur istoriaSi da im kvals, romelsac<br />
18
qarTul sasceno Seqspirianas momaval ZiebebTan mivyavarT<br />
XX saukunis 60-80-ian wlebSi.<br />
XX saukunis 30-iani wlebis bolos droebiT Sewyda<br />
qarTuli reJisuris universalizmis xana da TeatrSi<br />
kvlav msaxiobebi lideroben, isini kvlav cdilobdnen<br />
Zalebis gamocdas reJisuraSi, mxolod im gansxvavebiT,<br />
rom isini axali, sxva rangis ostatebi iyvnen. ,,me-19<br />
saukunis didi msaxiobebisagan (v. abaSiZe, l. mesxiSvili,<br />
k. yifiani, k. mesxi da sxvebi) gansxvavebiT, axali Taobis<br />
msaxiobebi ufro Rrmad iyvnen garkveulni reJisuris<br />
arsSi (a. vasaZe, a. xorava, u. CxeiZe, v. anjafariZe). isini<br />
aRizardnen marjaniSvilisa da axmetelis universaluri<br />
da sinTeturi Teatris principebze, amitom gasagebia<br />
maTi cduneba _ reJisoris profesiac SeeTvisebinaT’’ (18;<br />
gv. 47), magram ,,tradiciaTa restavracia’’ srulad axal<br />
politikur da socialur garemoSi mimdinareobda. ,,Tu<br />
Zveli msaxiobebi warmoadgendnen koloniuri sistemis<br />
oponentebs, xorava da vasaZe harmoniul SeusabamobaSi<br />
unda moqceuliyvnen saxelmwifo sistemasTan. yvelaferi<br />
emorCileboda partiis nebas, mis simtkices’’ (18; gv. 75).<br />
amitomac maT gamoumuSavdaT TviTcenzuris mZlavri<br />
meqanizmi, romelic mudam, TavisTavad muSaobda. aseTi<br />
rTuli, umZimesi ideologiuri wnexisa da 1937 wlis<br />
represiebiT gamowveuli SiSis pirobebSi uwevdaT moRvaweoba<br />
,,sabWoTa Teatris muSakebs’’, ramac ,,garkveuli<br />
safuZveli Cauyara stabilur scenur formebs, welSi<br />
,,gamarTa ideurad’’, moipova mTavrobis ndoba da mxardaWera,<br />
,,yvelaferi moeqca aqtioruli monosistemis<br />
farglebSi’’ (18; gv. 84). am periodSi liris roli ganasaxieres<br />
al. imedaSvilma (reJisori d.anTaZe) da ak. xoravam<br />
(reJisori a. vasaZe). al. imedaSvils liri Cafiqrebuli<br />
hqonda, rogorc fsiqologiurad ganviTarebadi<br />
gmiri, romelic Tavdapirvelad egoisti, gulzviadi da<br />
ampartavani mmarTvelia, xolo adamianuri da mamobrivi<br />
grZnoba sadRac uxilav jurRmulSi aqvs mimaluli,<br />
magram ganvlo ra mefobis yvela safexuri, TandaTan<br />
igrZno, Tu ra aris usamarTloba, gaWirveba, dainaxa<br />
19
adamiani, romelic manamde misTvis ucxo iyo. imedaSvilma<br />
Tavis interpretaciaSi liris mesame mxareze _ mamobriv<br />
sawyiszec gaamaxvila yuradReba, rac, misi azriT,<br />
TandaTan yvela grZnobas unda Crdilavdes. kritikosebis<br />
azriT, al. imedaSvils gansakuTrebiT STambeWdavad<br />
hqonda gadawyvetili scena, roca igrZnobs qaliSvilebis<br />
mourideblobas. mas ar surs realobas gausworos<br />
Tvali da yvelafers Tavis eWvianobas miawers,<br />
Tumca xvdeba, rom misi Zalebi Seryeulia, mainc mrisxanebs,<br />
boboqrobs, cdilobs xelovnurad SenarCunebuli<br />
mefuri didebiTa da ZlierebiT SeaCvenos gandgomili<br />
da moRalate qaliSvilebi. kidev erTxel surs imis<br />
demonstrireba, rom igi isev mZlavri da uflebamosili<br />
mefea, romelsac yvela unda emorCilebodes.<br />
imedaSviliseuli liris aseTi gaazreba axlos dgas<br />
sabWoTa xelisuflebis lideris diqtatorul TvisebebTan,<br />
Tumca Canafiqri, cxadia, ufro Serbilebuli da<br />
Selamazebuli saxiT ganxorcielda scenaze. aseTi paralelebis<br />
danaxva mxolod dRevandeli gadasaxedidan<br />
aris SesaZlebeli, Torem maSindeli mayurebeli amgvari<br />
asociaciis aRZvris SemTxvevaSic ki, araTu gaumxelda<br />
vinmes, aramed TavSic ki ar mouvidoda azrad, amis<br />
gaefiqra, imdenad didi iyo SiSis faqtori.<br />
daaxloebiT amave principebiT dadga akaki vasaZem<br />
,,liri’’ rusTavelis TeatrSi. ucnauri isaa, rom speqtaklis<br />
avtorebma _ vasaZem da xoravam Tavidanve icodnen,<br />
rom maTi mcdeloba kraxisaTvis iyo ganwiruli. ak.<br />
vasaZe pirdapir ambobs: ,,vicodi, rom Cavardeboda speqtakli,<br />
xoravas Cemi ar sjeroda, me misi. Cans, arc erTi<br />
viyaviT swori’’ (19; gv. 400) mixeil TumaniSvili igonebs:<br />
,,maxsovs xorava ,,liris’’ repeticiaze rogor ukmayofilo<br />
iyo dadgmiT, rogor itanjeboda premieris dRes,<br />
rogor SemogvCioda Cven, jer kidev studentebs, am speqtaklSi<br />
yvelaferi mcdariao. didi bavSviviT imuqreboda,<br />
yvelafers mivatoveb, fexs davkrav da lirs mcire<br />
TeatrSi (ratomRac!) viTamaSebo, iq mimiwvieso. maxsovs,<br />
rogor ar undoda gagiJebis scenaSi TamaSi. es misi mar-<br />
20
cxi iyo’’ (20; gv. 37). faqtia, rom XX saukunis 40-ian<br />
wlebSi ganxorcielebul speqtaklebs aklda Sinagani<br />
aqtioruli siTbo da sWarbobda yalbi paTeTika. aSkara<br />
iyo, isic, rom vasaZis ,,mefe liri’’ dadgmuli iyo moZvelebuli<br />
Teatraluri meTodebiTa da formebiT, romelic<br />
Tanagancdas parterSi ukve aRar iwvevda. Teatraluri<br />
formebi saswrafo ganaxlebas saWiroebda. TeatrSi<br />
Seiqmna krizisis foni da saWiro iyo saswrafod<br />
Seqmnili situaciis gamosworebisaTvis brZolis dawyeba.<br />
cxadia, monumenturi speqtaklebi ufro sqematuri<br />
iyo, vidre realobasTan miaxloebuli nawarmoebi. meore<br />
mxriv, formalizmis dawamebis SiSiT iTrguneboda<br />
mravalsaxovan formaTa Ziebis survili, Tumca es droebiTi<br />
procesi iyo. TeatrSi ganaxlebis siom XX saukunis<br />
50-iani wlebidan daubera da igi uSualodaa<br />
dakavSirebuli stalinis gardacvalebasTan da axali<br />
xelisuflebis saTaveSi xruSCovis mosvlasTan. daiwyo<br />
Teatraluri Ziebebis axali, Seuqcevadi procesi. ganaxlebis<br />
talRam xelovnebis yvela sferoSi SeaRwia da<br />
daiwyo sruliad axali epoqa sabWoTa xelovnebaSi, romelsac<br />
axali Taoba qmnis.<br />
XX saukunis 60-iani wlebidan ki sadaveebs TeatrSi<br />
axali Taobis reJisorebi iReben xelSi (m. TumaniSvili,<br />
r. sturua) da Sesabamisad idgmeba e.w. ,,mTliani speqtaklebi’’,<br />
roca speqtaklis TiToeuli komponenti erT<br />
ideas da azrs emyareba. aseTi speqtaklebis rigSi<br />
moiazreba m. TumaniSvilis, g. lorTqifaniZis, r. sturuas<br />
da d. doiaSvilis erTmaneTisagan radikalurad<br />
gansxvavebuli msoflmxedvelobiT dadgmuli ,,mefe liri’’.<br />
Tu SevecdebiT SevqmnaT ,,mefe liris’’ dadgmebis<br />
diagrama, aRmovaCenT garkveul kanonzomierebas am periodebsa<br />
da saqarTvelos istoriis konkretul epoqalur<br />
movlenebs Soris. amis Sedegad ikveTeba, rom ,,liris<br />
yoveli dadgma CvenSi istoriulad rTul, daZabul<br />
periods emTxveva. am daZabulobis xasiaTidan da xarisxidan<br />
momdinare icvleba Seqspiris piesis ara marto<br />
mxatvrul-esTetikuri, aramed konceptualuri wyobac.<br />
21
aqedan erTi xazi emTxveva aRmaval energiul qmediTobas,<br />
meore _ am problemebiT damZimebul depresiul<br />
mdgomareobas’’ (13).<br />
,,mefe lirs’’, dramaturgiulad am rTul konstruqcias,<br />
qarTuli Teatri mimarTavda arcTu ise xSirad,<br />
rogorc Seqspiris sxva piesebs. mis ganxorcielebas<br />
cdilobda araerTi gamoCenili reJisori. ,,mefe liri’’<br />
qarTul enaze Targmnis dRidan dRemde qarTul scenaze<br />
mxolod Svidjer iqna ganxorcielebuli. am scenur<br />
interpretaciaTa umravlesoba qarTul Teatrmcodneoba-<br />
Si miCneulia e.w. ,,Cavardnil speqtaklebad’’, Tumca maT<br />
TavianTi waruSleli kvali datoves ara marto qarTul<br />
scenur SeqspirianaSi, aramed Cveni Teatris istoriaSic.<br />
amasTanave, kvlevisas ,,Cveni dasayrdeni unda gaxdes<br />
yovelive is, ramac gauZlo drois faqtors, obieqturi<br />
da SemTxveviTi garemoebebis CaTvliT’’ (14; gv. 75).<br />
Tanamedrove Teatrmcodneobis winaSe xelaxla dgeba<br />
sakiTxi istoriuli movlenebis gadafasebis. globaluri<br />
procesebis pirobebSi intensiurad icvleba movlenebis<br />
Sefasebis kriteriumebi. icvleba msoflmxedveloba,<br />
Sesabamisad, konkretuli istoriuli movlenebisadmi<br />
midgomac. WeSmariti Semoqmedeba am mxriv bevr sa-<br />
Sualebas iZleva. TeatrmcodneobiTi mecnierebis mizania,<br />
dRevandeli gadasaxedidan Seafasos garkveuli<br />
mxatvruli movlena, radganac is, rac ,,sabWoTa xelovnebis’’<br />
miRwevad iTvleboda, dRes mxolod istoriuli<br />
faqtia da piriqiT. Cveni konkretuli mizanic kvlevis<br />
Semdgom etapze am sakiTxebis gaanalizebaa, imis gavarkveva,<br />
Tu ra konkretul istoriul pirobebSi idgmeba<br />
,,liri’’ qarTul TeatrSi da ramdenad aisaxeba masSi im<br />
epoqis sunTqva, ra faqtorebi ganapirobebda am piesis<br />
dadgmas, ama Tu im interpretaciis warmatebasa da<br />
marcxs, ra RirsebebiT gamoirCeoda mTeli rigi dadgmebi,<br />
Tu ra konkretuli adgili uWiravs ,,mefe liris’’<br />
scenur versiebs qarTuli Teatris istoriaSi. kvlevas<br />
ki mivyavarT im daskvnamde, rom ,,liris’’ konkretuli<br />
scenuri interpretacia mTlianad asaxavs Sesabamisi<br />
22
periodebis politikur-socialur garemos. mxatvruli<br />
TvalsazrisiT ki, iqmneba misi TeatrSi ganxorcielebis<br />
garkveuli stereotipuli meTodi, rac zogadad qarTul<br />
TeatrSi arsebuli muSaobis stiliTa da xerxebiTaa<br />
nasazrdoebi.<br />
literatura<br />
1. k. inasariZe, Teatrismetyveleba, miunxeni, 1995.<br />
2. m. anTaZe, Seqspiris dramebis stilis zogierTi<br />
Tavisebureba, ,,qarTuli Seqspiriana”, t. 1, Tb., 1959.<br />
3. J. l. baro, fiqrebi Teatrze, Tb., 1990.<br />
4. e. Jvania ,,mefe liri” rusTavelis TeatrSi (sadiplomo<br />
Sroma), Tb., 1998.<br />
5. l. xeTaguri, Seqspiri qarTul scenaze (sadiplomo Sroma),<br />
Tb., 1986.<br />
6. n. yiasaSvili, winasityvaoba wignSi ,,qarTuli Seqspiriana”,<br />
t. 1, Tb., 1959.<br />
7. v. WeliZe, gamoCenil adamianTa cxovreba _ ivane maCabeli,<br />
Tb., 1968.<br />
8. g. gaCeCilaZe, ivane maCabeli, ,,qarTuli Seqspiriana”, t 2,<br />
Tb., 1964.<br />
9. sazRvargareTis Teatris istoria (mokuliskis saerTo<br />
redaqciiT), 1961.<br />
10. u. Seqspiri, dramebi, or wignad (Targmani v. WeliZis), Tb.,<br />
1971.<br />
11. g. gaCeCilaZe, Seqspiris Semoqmedebis xalxurobis sakiTxisaTvis,<br />
,,qarTuli Seqspiriana”, t. 1, Tb, 1959<br />
12. s. maro, Seqspiri da uZvelesi miTebi, ,,qarTuli Seqspiriana”,<br />
t. 3, Tb., 1973.<br />
13. m. korZaia, Seqspiris SemoqmedebasTan dakavSirebuli sakiTxebi<br />
(xelnawerisQuflebiT).<br />
14. l. xeTaguri, eqsperimentidan barokomde qarTul TeatrSi,<br />
Jurnali ,,Teatri da cxovreba”, 1996, #1-2.<br />
15. v. kiknaZe, qarTuli reJisuris istoriis narkvevebi, Tb.,<br />
1982.<br />
16. p. uruSaZe, Seqspiri da aRdgenili qarTuli Teatris SemoqmedebiTi<br />
amocanebi, Jurnali ,,Teatraluri moambe’’,<br />
1986, #4.<br />
17. p. uruSaZe, ,,mefe liri“ qarTul scenaze, werili I, Jurnali<br />
,,Teatraluri moambe”, 1988, #4.<br />
23
18. v. kiknaZe, qarTuli dramatuli Teatris istoria, t. 2, Tb.,<br />
2001.<br />
19. ak. vasaZe, mogonebebi, fiqrebi, t. 2, Tb., 1983.<br />
20. m. TumaniSvili, reJisori Tetridan wavida, Tb., 1989.<br />
Lasha Chkhartishvili<br />
For ,,king Lears’’ interpretation issue in Georgian theatre<br />
Summary<br />
In publication ,,for ,,king Lears’’ interpretation issue in Georgian<br />
theatre,‘’ author, Lasha Chkartishvily reviews Georgian traditions for<br />
,,Lear’s’’ scene interpretations. He also speaks about ,,Lear’s’’ scene –<br />
stage tendencies and considers, that from these stages only Sturua’s and<br />
Chkikvadze’s ,,Lear’’ is successful. At last the author concludes, that the<br />
main support of ,,Lear’s’’ Georgian Interpretation is the sense of national<br />
unity and he thinks: Hhe aim of modern theatre science is to elucidate the<br />
concrete historical conditions in which ,,Lear’’ stages and how much it<br />
reflects breathing of epoch from today’s point of view.<br />
24
kinomcodneoba<br />
25<br />
lela oCiauri<br />
niSani, simbolo, miTi - maTi<br />
struqtura, Seqmnisa da<br />
arsebobis mizezebi<br />
miTis Seqnis mizezebs garkveuli gansxvavebebi aqvs<br />
da gamomdinareobs iqidan, Tu ra realur, Tundac<br />
sulier kavSirSia samyaro im momentSi, rodesac esa Tu<br />
is miTi iqmneba.<br />
koleqtiuri, praqtikuli gamocdileba, rogoric ar<br />
unda iyos is, mravali Taobis mier grovdeba, amitom<br />
mxolod is ganixileba, rogorc sakmarisad saimedo.<br />
miTSi Cadebulia winaparTa sibrZnis rwmena, amitom gare<br />
samyaros faqtebis gacnobiereba rwmenis saqme xdeba, is<br />
ki SegrZnebebs ar eqvemdebareba, ar saWiroebs.<br />
`...miTosi Seicavs dafarul sazriss, fantastiuri<br />
saxeebisa da warmodgenebis miRma arsebuls. am sazrisis<br />
wvdomasa da gamovlenas isaxavs miznad Tanamedrove mecnieruli<br />
analizi. magram, amave dros, xazgasmiT<br />
aRiniSneba, rom Tanamedrove goneba ver moicavs adamianis<br />
kulturuli arsebobis yvela formebs, miTosis
struqtura ver daxasiaTdeba, rogorc racionaluri~, -<br />
wers zviad gamsaxurdia fundamentur naSromSi `vefxistyaosnis<br />
saxismetyveleba~.<br />
legenda da miTi - orive istoriul ambebs gvamcnobs,<br />
magram miTi burusiT mocul warsuls ganekuTvneba.<br />
aqedan Cndeba cneba `miTuri dro~, anu dro, rodesac<br />
samyaro ufro sxvanairad gamoiyureboda. miTuri gaurkveveli<br />
droa. legendas saqme istoriul personaJebTan<br />
aqvs, is ganekuTvneba gansazRvrul adgils da SeiZleba<br />
drosac, dakavSirebulia movlenis ritualur an<br />
socialur mniSvnelobasTan.<br />
zRapari - zRaprulia da arasakraluri. miTi -<br />
zRaprulia da sakraluri. istoriuli gadmocema – arasakraluri<br />
da arazRapruli. wminda istoria – arazRapruli<br />
da sakraluri.<br />
qristianulma miTologiam mTlianad da pirvelma<br />
moaTavsa RmerTi istoriul droSi, raTa dasabuTebuliyo<br />
ieso qristes istorizmi, Cven viciT, rom igi realurad<br />
pilate pontoelis epoqaSi cxovrobda. saerTod,<br />
miTologiuri saxeebi – gansakuTrebiT cocxalia, gansakuTrebiT<br />
mravalferovania da yovelTvis cxovrebis<br />
realobas asaxavs. miTSi yvela saxe (riTac metafora,<br />
simbolo sargeblobs) sruliad bunebrivad, srulebiT<br />
substanciurad aRiqmeba.<br />
simbolo, metaforisgan gansxvavebiT, azrobrivi<br />
TvalsazrisiT miuTiTebs ama Tu im sxva saTqmelze.<br />
arsebobs ufro SezRuduli da ufro farTo gagebis<br />
simboloebi. yvelaferi, rac simboloSi, alegoriaSi,<br />
metaforaSi fenomenurad da pirobiTadaa mocemuli,<br />
miTSi sinamdvilis amsaxveli xdeba. e.i. xdeba realuri<br />
movlenebisa da mTeli realobiT arsebuli substanciebis<br />
damkvidreba. Tumca, amave dros, simboloc, metaforaca<br />
da niSanic miTis Semadgeneli nawilebia, miTi<br />
maT eyrdnoba, maTzea agebuli, romelTagan safexuriT<br />
maRla mdgomi - simbolika, usasrulo simbolika pirdapir<br />
miTSi gadadis.<br />
26
yoveli niSani Tavis srulyofil mniSvnelobas iZens,<br />
mxolod sxva niSnebTan konteqstSi. Tavis mxriv, konteqstSi<br />
ufarToesi principi igulisxmeba. niSnis<br />
mniSvneloba aris niSani, aRebuli konteqstebis WrilSi.<br />
aseT SemTxvevaSi, niSani yovelTvis aris niSani da ara<br />
raime sxva, anu mas gaaCnia niSnis mniSvneloba Tavad<br />
niSnisgan gansxvavebiT. yovel niSans nebismier SemTxvevaSi<br />
aqvs mniSvneloba, gavigebT mas konteqstSi, raime<br />
niSnis gareSe. Tu gavigebT konteqstSi, rogorc niSans,<br />
TavisTavad aRebuls. Tu CavTvliT, rom yovel niSans<br />
erTi an ramdenime mniSvneloba aqvs, SeiZleba vaRiaroT,<br />
rom arsebobs niSani, romelsac mniSvnelobis usasrulo<br />
ricxvi gaaCnia. `usasrulo niSani~ TiTqos SeuZlebelia,<br />
uazro da warmoudgeneli. Tumca arc imis uaryofa<br />
SeiZleba, rom konteqsti mravalgvari SeiZleba iyos.<br />
swored am SemTxvevaSi viyenebT termins `simbolo~. simbolos<br />
aqsiomaa, rom yovel niSans SeiZleba hqondes<br />
mniSvnelobaTa usasrulo raodenoba, anu iyos simbolo.<br />
ucxo sityvaTa leqsikonSi alegoria gansazRvrulia,<br />
rogorc `gadataniTi mniSvnelobis mqone formis erTerTi<br />
saxe, rogorc ganyenebuli cnebis gamoxatuleba<br />
konkretuli saxis meSveobiT. amave leqsikonSi isic<br />
naTqvamia, rom metafora aseve gataniTi mniSvnelobisaa,<br />
magram erT saganze meorisTvis damaxasiaTebeli niSnebis<br />
gadatanis meSveobiT. sazogadod, es gansazRvrebebi<br />
sworia, magram arasakmarisi. maT aklia alegoriis arsebiTi<br />
niSani, rom mas mudmivi mniSvneloba aqvs. Tu<br />
marTlmsajulebis cneba Temidas – Tvalaxveuli qalis,<br />
romelsac xelSi saswori ukavia - saxiTaa warmodgenili,<br />
maSin es abstraqtuli movlena yovelTvis<br />
gamoixateba am da mxolod am, konkretuli, formiT. sxva<br />
SemTxvevaSi is `wakiTxuli~, aRqmuli, gacnobierebuli<br />
ar iqneba... alegoriisgan gansxvavebiT, metaforas mudmivi<br />
niSnebi ar gaaCnia. is subieqturia da yovel jerze<br />
xelaxla ibadeba. misi daniSnuleba is ki araa, abstraqcia<br />
gamoxatos, aramed is, rom sagnis axali Tvise-<br />
27
ebi aRmoaCinos. amitom alegoria statikuria, metafora<br />
- dinamikuri.<br />
amave dros, metaforas TavisTavadi mniSvneloba<br />
aqvs da Tu is raimeze miuTiTebs, mxolod sakuTar<br />
Tavze. simboluri saxe bevrad mdidaria metaforaze da<br />
swored imitom, rom araTavisTavadi datvirTva aqvs,<br />
kidev raRacaze metyvelebs. imaze, rasac substanciurad<br />
araferi aqvs saerTo metaforas SemadgenlobaSi Semaval<br />
saxeobriv masalasTan.<br />
zviad gamsaxurdia aRniSnavs: `miTosis TiToeul simbolosa<br />
da alegorias specifiuri istoria aqvs. alegoria<br />
(`sxva ramis Tqma~) berZnuli sityvaa da niSnavs<br />
ara mxolod igavur metyvelebas, aramed saerTod, metaforul,<br />
xatovan metyvelebasac. kvintilianeseuli ganmartebiT,<br />
igi aris `metafora kontinuata~, e.i. gangrZobili<br />
metafora. sityva `simboloc~ berZnuli warmoSobisaa<br />
da niSnavs niSs, xats, saxes, agreTve, igavur<br />
gamoTqmas, garkveuli ideis gamometyvels. amdenad, es<br />
orive cneba, SeiZleba iTqvas, rom ganuyofelia rogorc<br />
miTosisgan, aseve poeziisgan.<br />
amrigad... antiurobaSi alegoria ganimarteboda, rogorc<br />
gangrZobili metafora, metaforTa jaWvi, romel-<br />
Sic sityvebi maTi Cveuli mniSvnelobiT ki ar ixmareba,<br />
aramed im mniSvnelobiT, romelic avtorma Cado masSi.<br />
am monacemebis moyvana imisTvis gaxda saWiro, rom<br />
garkveuli TvalsazrisiT damexasiaTebina qarTuli kinematografis<br />
saukeTeso nimuSebis zogierTi ZiriTadi da<br />
mTavari maxasiaTebeli niSani, radgan es kinosuraTebi<br />
koncentrirebulia gamomsaxvel xerxebze, sadac yvelaferi,<br />
rac kadrSia warmodgenili, yvela detali, kompoziciuri<br />
wyoba arsebiTia. radgan aisaxeba usaxuri, abstraqtuli<br />
Sinaarsi, kadri, Zalauneburad, alegoriul<br />
datvirTvas iRebs.<br />
amave dros, es filmebi igavis, miTis, legendis safuZvels<br />
eyrdnoba da maTi avtorebi saTqmelis gamoxatvis<br />
formad metaforas, simbolos, niSans, alegorias<br />
iyeneben, eZeben maT Sesatyvis kinogamomsaxvel xerxebs<br />
28
da maT ekranul, vizualur, araerTgvarovan versiebs<br />
qmnian.<br />
antikuri da Suasaukunobrivi esTetikisTvis damaxasiaTebeli<br />
iyo xelovnebis gageba, rogorc moraluri<br />
WeSmaritebis grZnobadi asaxvisa, rogorc alegoriisa,<br />
anu gamoxatvis iseTi saxeobisa, romlis grZnobac formaSic<br />
imaleba filosofiur da eTikur sazrisi. xatovani,<br />
simboluri azrovneba, miTosuri cnobierebidan<br />
gamomdinare, mxolod da mxolod primitiuli yofisTvis<br />
rodia damaxasiaTebeli. cnebiTi azrovnebis, logikuri<br />
cnobierebis ganviTareba rodi spobs da akninebs xatovani<br />
azrovnebis rols, piruku, simboluri azrovneba evolucias<br />
ganicdis da yovel epoqaSi gvevlineba specifiuri,<br />
ganumeorebeli formiT, romelSic irekleba im epoqebis<br />
realuri, miTosuri da xelovnebis memkvidreoba.<br />
yvela dro sakuTar miTs qmnis da Tanamedrove mi-<br />
Tebis gmirebs im axal realobasTan uwevT Segueba, rodesac<br />
miTis Tanamedrove Semoqmedni cxovroben da<br />
qmnian. anu qmnian Tanamedrove models. lotmanis ganmartebiT,<br />
`modelis gageba aRniSnavs sinamdvilis asaxvis<br />
erTgvar xerxs, rogorc ar unda gansxvavdebodnen erTmaneTisgan<br />
calkeuli modelebi~.<br />
Tu mxatvruli nawarmoebi modelirebuli sinamdvilea,<br />
e.i. Tu sinamdvile warmoadgens samyaros kanonebis<br />
mixedviT modelirebul mxatvrul nawarmoebs, es mas<br />
xels ar uSlis, rom mxatvruli nawarmoebi droebiT<br />
dascildes masSi asaxul sinamdviles da sakuTar TavSi<br />
warmoadginos sakuTari konstruirebis imanenturi principi,<br />
e.i. iqces rogorc sakuTari calkeuli momentebis,<br />
aseve yovelive imis modelad, rac mis sferoSi miinavla.<br />
miTis Seqnis mizezebs garkveuli gansxvavebebi aqvs<br />
da gamomdinareobs iqidan, Tu ra realur, Tundac<br />
sulier kavSirSia samyaro im momentSi, rodesac esa Tu<br />
is miTi iqmneba.<br />
koleqtiuri, praqtikuli gamocdileba, rogoric ar<br />
unda iyos is, mravali Taobis mier grovdeba, amitom<br />
29
mxolod is ganixileba, rogorc sakmarisad saimedo.<br />
miTSi Cadebulia winaparTa sibrZnis rwmena, amitom gare<br />
samyaros faqtebis gacnobiereba rwmenis saqme xdeba, is<br />
ki SegrZnebebs ar eqvemdebareba, ar saWiroebs.<br />
antikur tradiciebze, berZnul kulturaze aRzrdili<br />
evropuli azrovnebisTvis ucxo iyo is, rac aRmosavluri<br />
kulturisa da msoflmxedvelobisTvis saukuneebis<br />
ganmavlobaSi samyaros bunebrivi aRqmis safuZvels<br />
warmoadgenda.<br />
antikuri da Suasaukuneobrivi literaturis mkvlevarni<br />
Tanamedrove etapze did mniSvnelobas aniWebdnen<br />
miTosia da poeziis urTierTmimarTebis dadgenas. mi-<br />
Toss ganixilavdnen, rogorc niadags, saidanac aRmocenda<br />
poezia, vinaidan mxatvruli azrovneba kacobriobis<br />
ganviTarebis uadres etapebze miTosis formiT<br />
vlindeboda, rasac ganapirobebda uwinares yovlisa religiuri<br />
cnobiereba.<br />
aRmosavluri filosofia uaryofda yovelgvar amqveyniurs<br />
da im samyaros, im cxovrebis mniSvnelobas<br />
aRiarebda. miwieri arseboba araferi, arara iyo. arsebobda<br />
da azri eniWeboda mxolod mas, rac adamians<br />
mere eloda, magram es iyo absoluturad mSvidi da uwyinari<br />
realoba, ara gandgoma Tanamedrove gagebiT, aramed<br />
arsebobis wesi.<br />
amqveynad yvelaferi SegiZlia gaakeTo, datkbe<br />
cxovrebiT, ixaro, igvemo, materialuri didebac ar<br />
daiviwyo an siRatakeSi gaataro sicocxlis dReni, magram<br />
namdvili cxovreba mxolod mere iwyeba, `cocxalTa<br />
mxareSi~, sadRac sxvagan da ara - aq.<br />
egvipturi da cota mogvianebiT, actekuri kulturebis<br />
kavSiri swored am miwieri cxovrebis uaryofasa<br />
da misgan saero cxovrebaSive gandgomaSi mdgomareobs.<br />
Tu ufro Sorsac wavalT da mivmarTavT msoflioSi<br />
pirvel literaturul Zegls `gilgameSs~, zogierT<br />
amgvar aspeqts iqac aRmovaCenT. yovelgvar amqveyniur<br />
siameTa da vnebaTa gzagamovlili mefe-gmiris ukvdavebisken<br />
swrafvaSi igive motivebi SeiZleba amovicnoT<br />
30
(rac egviptur, Tu aRmosavlur literaturaSi, filosofiaSi<br />
gvxvdeba). ukvdaveba arsebobda ara aq, amqveyniur<br />
cxovrebaSi, aramed sadRac, Soreul mxareSi, sadac<br />
ukvdavi uTnafiSTimi saxlobda.<br />
TviT brZeni platonic ki, romlisTvisac ucxo iyo<br />
Wmunva da vaeba, samyaros gamoqvabulidan aRZruli<br />
aCrdilebis, legendebis, usxeulo arsebaTa sauflod<br />
aRiqvamda – didi berZeni, romlisTvisac ideali -<br />
harmoniulad (sulierad da fizikurad) ganviTarebuli<br />
adamianis silamaze, adamianisa da bunebis, adamianisa da<br />
garemomcveli samyaros absoluturi wonasworoba iyo...<br />
visi idealic idealuri saxelmwifo iyo, romlis<br />
arsebobac `ideebis~ doneze warmoedgina.<br />
kacobriobis arsebobis istoriaSi, saukuneebis ganmavlobaSi<br />
dagrovilma tragikulma SegrZnebebma (yovelive<br />
amas win uZRoda gamocdilebiT dagrovili tragikuli<br />
SegrZnebebi, omebi, sisxlisRvra) safuZvliani niadagi<br />
moamzada da amdenad, XIX saukunis evropa ukve<br />
mzad iyo, mieRo is, rac XX saukunis tragediad iqca.<br />
cxovrebis amaoebaze fiqriT gaimsWvala XIX saukune<br />
da nihilisturma Sexedulebebma aCvena, rom cxovreba<br />
aRaraa iseTi momxibvlavi, rogoric adre iyo. iwyeba gamosavlis<br />
Zieba. filosofia da xelovneba cxovrebis<br />
amaoebasa da tragizms uRrmavdeba. cxovrebis amaoebaze<br />
fiqrma da yovelive amis evropuli azrovnebis qvecnobierSi<br />
daleqvam, xolo XIX saukuneSi aRmocenebulma politikurma<br />
Zvrebma - revoluciebma, dapirispirebebma<br />
(rodesac dapirispirebulTa Soris erTica da meorec –<br />
gamarjvebulica da damarcxebulic - gamarjvebisa da<br />
damarcxebis sixarulsa da dramas, faqtobrivad, erTnairad<br />
SeigrZnobs) Searyia adamianis azrovneba da masSi<br />
Cabudebul rwmenasac safuZveli gamoacala.<br />
Tu antikuri tragedia ganmwmendi, gamaTavisuflebeli,<br />
amamaRlebeli iyo, Tanamedrove tragedia burussa<br />
da SeZrwunebas moucavs. mas aRar aqvs Zala, adamianebs<br />
Sveba mohgvaros, radgan `RmerTi mokvda~, - acxadebs<br />
31
nicSe, - `Cven is movkaliT~. nicSes epoqa nihilizmis<br />
epoqaa.<br />
jer kidev uxsovar dros, adamianebSi, miTebis mTxzvelebSi<br />
arsebobda protesti - RmerTebis, bedisweris,<br />
samyaros dakanonebuli wesebis winaaRmdeg, magram, igive,<br />
oidiposis protesti sicocxlis damkvidrebisken iyo mimarTuli,<br />
promeTeosis protesti - svla RmerTebis winaaRmdeg.<br />
misi moqmedebis dedaazric – cecxlis, sinaTlis,<br />
sicocxlis gamoglejaa adamianis mimarT mtrulad<br />
ganwyobili Zalebis samyarodan, mxolod sizifes miTi -<br />
es usasrulo tanjva da utyvi morCileba iqca XX saukunis<br />
usasrulo, kaeSniani yofisa da maradiuli Wmunvis,<br />
sazogado simbolur gamoxatulebad.<br />
ramdenad jdeba am sistemaSi qarTuli erovnuli xasiaTi,<br />
an is gza, romelic kulturaTa gzagasayarze –<br />
evropa-aziis aRmosavleTisa da dasavleTis sazRvarze<br />
mdgomma saqarTvelom ganicada - miTuri - uxsovari<br />
droidan dRemde ra cvlilebebi ganicada qarTulma<br />
erovnulma xasiaTma da Sesabamisad, erovnulma kulturam<br />
im droidan, rodesac pirveli miTologiuri Txzulebani<br />
daibada, iqamde, rodesac mecxramete saukunis<br />
(nihilizmis epoqaSi) Seqmnilma kinematografma, saqar-<br />
TveloSi kinematografiuli nimuSebi dabada<br />
literaturuli procesis umTavres ganmapirobebel<br />
faqtorad iTvleba im istoriuli etapisaTis damaxasiaTebeli<br />
ideologiuri Tu esTetikuri kriteriumebi,<br />
romelmac warmoSva esa Tu is literaturuli skola<br />
Tu qmnileba. literaturul process verasodes SeviswavliT<br />
misi warmomSobi epoqisTvis damaxasiaTebeli sazogadoebrivi<br />
cnobierebisgan mowyvetiT, misgan izolirebulad,<br />
vinaidan igi Tavad aris anarekli am cnobierebis<br />
ganviTarebisa, misi specifikis gansazRvra ki<br />
SeuZlebelia am Sinagani urTierTkavSiris gauTvaliswineblad.<br />
am TvalsazrisiT, literaturis istoria ganuyofelia<br />
azrovnebis, sulis istoriisgan. didi literatura<br />
yovelTvis Rrma urTierTkavSirSi imyofeba Tavisi<br />
epoqis miTologiur, religiur, filosofiur Tu<br />
32
mxatvrul azrovnebasTan da Tavad iyo gamomxatveli yovelive<br />
amis.<br />
faqtia, rom kulturis arc erTi movlena damoukideblad,<br />
`individualurad~, xelovnebis sxva dargebisgan<br />
mowyvetiT ar ibadeba da arc viTardeba, Tumca,<br />
kacobriobis ganviTarebis Sesabamisad, qarTuli xelovnebis<br />
istoriaSi arsebobs acdenebi da es acdena, 21-e<br />
saukunis dasawyisSi, meoce saukunis bolo aTwleulidan<br />
moyolebuli, aSkarad da TvalnaTliv gamoCnda.<br />
cnobilia, rom rwmena erTi RmerTis Sesaxeb (monoTeizmi)<br />
principSi gamoricxavs miTologias. xolo poli-<br />
Teizmis (mravalRmerTianobis) dros, saqme gvaqvs zebunebriv<br />
arsebaTa im mravalferovan seriasTan, romelnic<br />
aucilebelni arian miTologiuri moqmedebis ganviTarebisTvis.<br />
aqedan gamomdinare, Tu Cven qarTuli kulturis im<br />
periods, rodesac saqarTveloSi, faqtobrivad, ar arsebobda<br />
RmerTis rwmena (cxadia, ideologiuri faqtoridan<br />
gamomdinare da ara, realurad), magram iqmneboda<br />
miTebze, legendebze, Tqmulebebsa Tu igavebze Seqmnili<br />
nawarmoebebi, swored `zebunebriv arsebaTa mravalferovani<br />
seriis Seqmnis~ epoqad aRviqvamT, xom ar niSnavs es<br />
dabrunebas im uZveles drosTan (cxadia, pirobiTad),<br />
rodesac gmirebi xdebodnen isini, vinc Tavidan amis safuZvels<br />
ar iZleoda, vinc aRiarebda samyaros usasrulobas<br />
da dro, romelSic cxovrobda, misTvis arara<br />
iyo. ararsebuli, namdvili dro, namdvili cxovreba ki<br />
mas iq da maSin eloda, rodesac samyaroSi raRac Seicvleboda,<br />
rodesac bazaleTis tbis saidumlos farda<br />
aexdeboda, rodesac awmyo, romelic ar gvwyalobda, momavalSi<br />
gagvimarTlebda, rodesac samyaroSi raRac moxda,<br />
gaucnobierebeli, moulodneli.<br />
moxdeboda is raRac, romelic isev da isev adamianma<br />
gamoigona da es gamonagoni SefarviT, pirobiTi, idumali<br />
niSnebiT, ucnauri `ieroglifebiT~ Sealamaza da<br />
dro, romelic yvelafris mmarTvelia, ubralod, mospo,<br />
gaaqro, radgan is ubralod, aRar dasWirda. wina pe-<br />
33
iodebisgan (anu sabWoTa ideologiiT nakarnaxevi 30-40-<br />
50-iani wlebidan) gansxvavebiT, rodesac istoria iwereboda<br />
asaxuli sinamdvilis yvela arsebul kiTxvaze<br />
mza pasuxiT, rodesac realuri siuJeti ukve winaswar<br />
gansazRvruli daskvnebsa da reziumeebTan iyo SeTanxmebuli,<br />
rodesac saWiro iyo ara mxolod didi tyuili,<br />
aramed axali miTologia, rodesac gaCnda axali,<br />
revoluciuri xelovneba, ramac yvelasa da yvelafers<br />
Tavisi saTanado adgili miuCina. 50-iani wlebis meore<br />
naxevridan, es monoliTi, Tixis fexebze mdgomi goliaTi<br />
uecrad daingra.<br />
axali legendaruli sinamdvilis (meorenairad, socialisturi<br />
realizmi) Seqmnisas saWiro iyo axali moqmedi<br />
gmirebis Seqmna, romlebic Tavis analogs Zvel,<br />
ukve Camoyalibebul, saukuneebgamovlil saxeebSi hpovebdnen<br />
da gaCndnen – winaswarmetyveli revolucionerebi,<br />
maTi mociqulebi, raindi mxedarTmTavrebi, maTi saWurvelmtvirTavebi,<br />
maTi mtrebi da monebi, uwmindurebi,<br />
axali xalxi, axali morali, axali demonebi, axali gmirebi<br />
da uecrad (ra Tqma unda, ara erTbaSad) es yvelaferi<br />
gaqra.<br />
Tanamedrove kvleva sul ufro da ufro ixreba im<br />
Tvalsazrisisken, rom miTosi Seicavs dafarul sazriss,<br />
fantastiuri saxeebisa da warmodgenebis miRma arsebuls.<br />
am sazrisis wvdomasa da gamovlenas isaxavs<br />
miznad Tanamedrove mecnieruli analizi, magram amave<br />
dros, xazgasmiT aRiniSneba, rom ramdenadac goneba ver<br />
moicavs adamianis kulturuli arsebobis yvela formas,<br />
miTosis struqtura ver daxasiaTdeba, rogorc nacionaluri.<br />
erTgvar miTologiur `Cvenad~ qceuli Semoqmedi<br />
kvlav `me~-s niSnian personad iqca da man daiwyo,<br />
miTologiuri samyaros personaJTa msgavsad, adamianeb-<br />
Tan Sinagani Tvisebebis amotana, yvelafris ganumeoreblis,<br />
gansakuTrebulis Zieba, is, rac axlos iyo gamomxatvel<br />
bunebasTan, is rac axlos iyo sakuTar<br />
TavTan, im eris sworupovar TvisebebTan, romelsac igi<br />
34
warmoadgenda da aq ukve, didi xania, aRar iyo dro<br />
nihilizmis, cxovrebis uaryofisa, jer komunizmis aCrdilma<br />
da Semdeg jansaR evropaSi (swored, 50-iani<br />
wlebis miwurulsa da 60-ianis dasawyisSi) dawyebulma<br />
moZraobam, axleburad Sefasebulma samyarom, axalma<br />
imedebma, axalma talRam, qarTvel xelovanTa da kinematografistTa<br />
rigebSic, SeiZleba pirdapiri ara, magram<br />
uxilavi pasionaluri kavSirebi daamyara.<br />
samyaro TiTqos didi xnis Zilisgan gamoerkva da<br />
gamofxizlda, sizmarSi nanaxi gakveTili cxadad aqcia,<br />
sizmari realobaSi gadmoitana, ufro sworad, realobas<br />
sizmris, zRapris, igavis, legendis (imis mixedviT, vis<br />
ra esizmra) forma mianiWa da galaktioniviT Tamamad<br />
ganacxada: `Cven vxedavT sizmrebs ara Tqveneburs~. am<br />
sizmrebs odnav tkbili surneli dahkravda, oRond es<br />
ar iyo jadosnuri sizmrebi, agebuli ocnebebsa Tu<br />
iluziebze, isini Zalian realuri da myarsafuZvliani<br />
sizmrebi iyo, romelTa arsebobac winaparTa gamocdilebam,<br />
maTma namRerma, nacekvma, maTma naTqvamma leqsebma<br />
Tu SeTxzulma legendebma - erovnulma tradiciam<br />
ganapiroba. miTologiuri samyaros personaJTa ganumeoreblobam<br />
aq Semoqmedebis individualobis ganumeoreblobis<br />
saxe miiRo, Zveli sistemebi dairRva, axlebi<br />
amoqmedda, istoriuli realoba, romelSic maT cxovreba<br />
uxdebodaT, axali ganzomilebebiT, axali `gamonagoniT~<br />
Seicvala. ar SeiZleboda saubari, _ ki, batono,<br />
sxvanairad vityviT; ar SeiZleboda fiqri, _ ki batono,<br />
am fiqrebs sxva formiT mogiyvebiT!..<br />
guram asaTiani Tavis naSromSi _ `saTaveebTan~<br />
aRniSnavs: `mTavari ki is aris, rom simaxinjis mZime<br />
zodebis qveS misi mzera (qarTveli kacis) mudam arCevda<br />
mSvenierebis gamWvirvale marcvlebsac, xolo ukuneTis<br />
wiaRSi sinaTlis miukvleveli sabadoebi eguleboda~.<br />
mxatvruli realoba amCnevs Tavisi arsebobis pirobebs,<br />
rac sruliad ar SeuZlia miTs; Tavis pirobebs<br />
amCnevs folkloruli Semecneba; zRaparma icis, rom gamogonilia,<br />
miTs eWvi arafris aqvs, iseve, rogorc ada-<br />
35
mians, romelic miTis SigniT imyofeba, religiur adamians<br />
sWirdeba rwmena, raTa miiRos zebunebrivi saswauli,<br />
miTuri samyaros kacs es ar sWirdeba. is yovelgvar<br />
saswauls iRebs, rogorc savsebiT bunebriv movlenas.<br />
Tavis mxriv, daviT kakabaZe, cnobil wignSi _ `xelovneba<br />
da sivrce~, ambobs: `adamians unda icocxlos,<br />
amisTvis ibrZvis. mas unda sicocxle ufro metad<br />
ganicados, sicocxle daamkvidros, ganamtkicos, sicocxle<br />
Seqmnas, mibaZos arsebul sicocxles, bunebas,<br />
mis mier Seqmnili nawarmoebi ukve sicocxlis damkvidrebaa~.<br />
adamians, romelsac gadatanili aqvs sabWoTa `mi-<br />
Tologiis~ wlebi da romelmac SesaniSnavad iswavla<br />
Tavisi fiqrebisa Tu survilebis SeniRbva, axali sistemebis<br />
Seqmna SeuZlia, mas aqvs amis rwmena da amdenad,<br />
Tavisuflad epyroba garemomcvel samyaros - es odiTganve<br />
qarTveli kacis bunebaa.<br />
zemoxsenebul naSromSi daviT kakabaZe aRniSnavs:<br />
`adamianis sidiade imaSi isaxeba, rom is azrovnebiT<br />
amarTlebs Tavis cxovrebas da amitomac, kacobriobis<br />
istoriaSi is pirebi, romelTa Sroma Cveni cxovrebis<br />
gamarTlebaa, CvenTvis dauviwyarni xdebian. gavixsenoT<br />
udidesi pirovnebebi - religiis moRvaweni, xelovnebis<br />
damTavrebuli formis amsrulebelni, mecnierebis monapovarTa<br />
damamTavrebelni, CvenTvis es pirebi dauviwyaria,<br />
radgan isini amarTleben adamianis cxovrebas. adamianis<br />
cxovrebis gamarTleba gamoixateba Cven mier sxvadasxva<br />
saxis bunebis SeqmnaSi, xolo bunebis Secnobis-<br />
Tvis adamiani xmarobs sam saSualebas - religias, xelovnebasa<br />
da mecnierebas. Cveni cxovrebis gamarTleba<br />
swored xelovnebaSia. xelovneba erTaderTi saSualebaa<br />
Cveni cxovrebis azris ganmtkicebisTvis~.<br />
rodesac Cven vuyurebT im epoqis kinematografs, romelic<br />
60-70-ian wlebSi saqarTveloSi Seiqmna da romelmac<br />
moaxerxa, `gaeadamianurebina~ samyaro, epoqa, romel-<br />
Sic igi cxovrobda, cxovrebis azris ganmtkicebisTvis<br />
daeTmo, Seiqmna xelovnebis iseTi nimuSebi, romlebSic<br />
36
marTla, mTeli gulwrfelobiT aisaxa is, rac qarTveli<br />
kacis bunebis jer kidev SemorCenil Tvisebebs warmoadgenda.<br />
am filmebSi qarTuli xasiaTi, qarTuli buneba,<br />
erovnuli kulturis tradiciebi da Tanamedrove<br />
azrovneba umTavres niSnebad iqca da amiT xelovanma<br />
SesZlo gaekeTbina is, rac, cxovrebis gamarTlebas warmoadgens,<br />
anu man Tavisi azrovnebiT gaamarTla cxovreba.<br />
guram asaTiani ambobs: `nurvin ifiqrebs, marTla gulubryviloni<br />
viyveT an simuxTlisa da veragobisa ara<br />
gvesmodes ra. ramdenic gnebavT, amaze meti ra gvinaxavs,<br />
magram bunebam da Semdeg qristes mcnebam Semwynareblobas<br />
Rrmad gaudga fesvi Cvens sulier samkvidrebelSi.~<br />
es Tvisebebi qarTvelma kacma da Sesabamisad, qar-<br />
Tulma kulturam me-20 saukunis 90-iani wlebis dasawyisamde<br />
SeinarCuna, maTi gaqrobis kvali xelovnebasac<br />
daetyo, es moxda maSin, rodesac rkinis godolTa nacvlad,<br />
xis demonebis mefoba damkvidrda da Cveni samkvidreblidan<br />
samudamod amoZirkva erovnuli xasiaTis ise-<br />
Ti Tviseba, rogoric Semwynareblobaa. Zveli gmirebis<br />
nacvlad axlebi movidnen da axali miTebis SeTxzvis<br />
droc damyarda.<br />
Lela Ochiauri<br />
Sign, Symbol, Myth – Their Structure,<br />
Reasons of Creating and Existing<br />
Summary<br />
Myth and Legend are both narrating historical information. The time<br />
period of Myth is not determinid, while legend is telling us about a<br />
specific, historical person.<br />
Action in the legend takes place at the spesific place and at the<br />
specifical time. Each age creates own myths and heros of the<br />
contemporery myths have to occure in the new realyty, in which the<br />
contemporery creators of myths exist.<br />
37
When creating new legend reality, it is necessary to create new heros,<br />
which are far not the same as their analogies.<br />
38
39<br />
oliko JRenti<br />
revoluciis sakiTxisaTvis<br />
ivane perestianis filmSi<br />
“arsen jorjiaSvili”, anu<br />
“general griaznovis<br />
mkvleloba” (1921w.)<br />
ivane perestianis filmi “arsena jorjiaSvili”<br />
(filmis meore saxelwodebaa “general griaznovis mkvleloba”)<br />
ekranebze 1921 wels gamovida (filmi gadaRebulia<br />
saqarTvelos saxalxo komisariatTan arsebuli<br />
kinoseqciis bazaze). axlad aneqsirebul saqarTveloSi<br />
gamosuli filmi sabWoTa xelisuflebam pirvel sabWo-<br />
Ta istoriul-revoluciur filmad monaTla da mas Semdeg<br />
es Sefaseba sabWoTa kinomcodneobaSi mtkiced damkvidrda.<br />
niSandoblivia, rom filmis Seqmnas safuZveli<br />
jer kidev pirveli demokratiuli respublikis period-<br />
Si Caeyara, manam, sanam bolSevikuri ruseTi saqarTvelos<br />
okupacias moaxdenda.Aaqedan gamomdinare, filmze<br />
“arsena jorjiaSvili” damoukidebeli saxelmwifos<br />
ideologiuri kursi ufro mkafiod aisaxa, vidre proletaruli<br />
diqtaturis revoluciuri idealebi.<br />
filmis scenaristi iyo cnobili mwerali da kinodramaturgi<br />
Salva dadiani. cnobilia, rom 1917 wels<br />
dadianis mier wakiTxuli sajaro leqciebis cikli<br />
“qarTuli kinozoli” miznad isaxavda axalgazrda qar-<br />
Tuli kinos ganviTarebas da sascenaro gegmis Semu-<br />
Savebas. dadianis erT-erTi moxsenebis mixedviT unda<br />
Seqmniliyo scenarebi erovnul gmirebze, qarTul legendebze,<br />
miTebsa da Tqmulebebze. XX saukunis dasawyisSi<br />
gansakuTrebiT popularuli iyo arsena jorjia-<br />
O
Svilze SeTxzuli simRerebi, leqsebi, rac, upirvelesad,<br />
xalxuri gmiris idealizaciiT aixsneboda. Sesabamisad,<br />
“arsen jorjiaSvilis” dramaturgiul Taviseburebas<br />
qalaquri folklori, xalxuri poezia gansazRvravda.Llegendis<br />
da xalxuri Tqmulebis dramatuli<br />
xazi gagrZelda perestianis Semdeg filmSi “suramis<br />
cixe” (daniel WonqaZis amave saxelwodebis moTxrobis<br />
mixedviT _ 1922w.). amgvarad, gasabWoebis periodSi erovnuli<br />
kinodramaturgiis ganviTarebis safuZvlebi jer<br />
kidev gasuli saukunis 10-ian wlebSi Caisaxa.<br />
film ”arsena jorjiaSvilis” meore saxelwodeba<br />
iyo “general griaznovis mkvlelobis saqme.” saxelwodebis<br />
specifikidan gamomdinare, filmi kinoqronikisa<br />
da deteqtiuri romanis konstruqciiT iyo Seqmnili. XX<br />
saukunis dasawyisis (1905-1907) saqarTveloSi datrialebuli<br />
sisxliani revoluciis movlenebi damoukideblobis<br />
pirobebSi (1919-1921) ideur-mxatvrul gaazrebas da<br />
ideologiur Sefasebas saWiroebda, miT umetes, rom<br />
axalgazrda damoukidebel qveyanas bolSevikuri ruse-<br />
Tis mxridan seriozuli agresia da okupacia emuqreboda.<br />
marTalia, leninur-stalinuri diqtatisgan kino jer<br />
Sors iyo, magram axlo istoriuli warsuli menSevikuri<br />
mTavrobis mxridan piruTvnel Sefasebas da garkveuli<br />
poziciis dafiqsirebas moiTxovda. 1905-1907 wlebis<br />
revoluciis movlenebi ukve istoriul warsuls<br />
Cabarda, magram saWiro iyo imis gacnobiereba, rom qveyanas<br />
gacilebiT globaluri revoluciuri safrTxe eloda<br />
ruseTis bolSevikuri reJimisgan.<br />
XIX saukunis dasasruls, socialur niadagze warmoqmnili<br />
erovnuli ganxeTqileba 1907 wels ilias<br />
mzakvruli mkvlelobiT dasrulda, rasac sazogadoebaSi<br />
revoluciebis mimarT skeptikuri da kritikuli<br />
Sefasebebi moyva. 1919 wels, damoukideblobis mopovebis<br />
Semdeg, qarTul sazogadoebas kidev erTxel unda gaecnobierebina<br />
revoluciisa da ruseTis imperiis destruqciuli,<br />
damangreveli roli (ganurCevlad imisa, caristuli<br />
iqneboda ruseTis xelisufleba, Tu bolSevi-<br />
40
kuri). 1907 wlisEwiwamuris tragedias saerTo-saxalxo<br />
gamofxizleba, RirebulebaTa gadafaseba da revoluciisa<br />
Tu marqsizmis mkacri kritika mohyva.Aamas<br />
mowmobs am periodis qarTuli presac: `sabralo, sawyalo<br />
revoluciav Cvens xelSi~, _ acxadebda vaJa ilias<br />
sazareli mkvlelobis gamo: `mxolod sawyals,<br />
ubadruks, ubadrukis Svilebis patrons saqarTveloSi<br />
SeiZleba amisTana mkvleloba... revoluciis saxeliT”<br />
(1). mZafri socialuri kataklizmebis miRma, partiul<br />
dajgufebebs ganridebuli qarTuli sazogadoeba, eris<br />
cxovrebaSi gadamwyvet, mravlis mimaniSnebel problemebs<br />
Wvretda da seriozulad acnobierebda epoqis winaSe<br />
wamoWril dilemas; amitomac daJinebiT cdilobda<br />
win aRdgomoda socializmis ideebisa da bolSevikuri<br />
propagandis gavrcelebas saqarTveloSi. am movlenebis<br />
Sesaxeb zviad gamsaxurdia Semdeg Sefasebas iZleva: `saukunis,<br />
epoqis sulma axali, sruliad gansxvavebuli<br />
moTxovnebi wamouyena erebsa da adamianebs. Seicvala<br />
ara martooden garegani saxe Cveni civilizaciisa, aramed<br />
inteleqtualuri reliefi, kulturis specifika.<br />
Seicvala ara marto azrovnebisa da mecnierul Tu<br />
mxatvrul ZiebaTa mimarTuleba, Seicvala Cveni fsiqika,<br />
aRmocenda axali gageba moqalaqeobrivi Tu inteleqtualuri<br />
sindisisa. yovelive aman gaamwvava dilema azrovnebis,<br />
moralis, eTikis, kulturis, sazogadoebriv-politikuri<br />
azrovnebis sferoSi. kacobrioba gzas aacdines<br />
mtrulma Zalebma, mcdarma msoflmxedvelobebma, demagogiurma<br />
social-politikurma mimdinareobebma, nacvlad<br />
am idealisa, maT dasaxes ideali am msofliuri keTild-<br />
Reobisa, praqtikuli sargeblianobisa, social-ekonomikuri<br />
`samoTxisa~ (2).<br />
films “arsena jorjiaSvili” unda aesaxa 1905-1907<br />
wlis revoluciis dReebSi muSebisa da inteligenciis<br />
fenebSi arsebuli revoluciuri ganwyoba da aqtivobis<br />
maRali done. arsena jorjiaSvilis pirovneba (msaxiobi<br />
mixeil Wiaureli) revoluciis fonze iwrToba da teroristad<br />
formirdeba; istorizmis da epoqis dokumentu-<br />
41
ad asaxvis mizniT, kinoqronikis paralelurad, reJisorma<br />
revoluciamdeli rusuli salonur-melodramatuli<br />
filmebis aRdgenis, anu retrospeqtivis xerxs mimarTa:<br />
revoluciur mRelvarebas ganridebuli ruseTis<br />
samxedro aristokratia romantikul, bohemur wreebSi<br />
TavdaviwyebiT erToba da socialuri kataklizmebis mimarT<br />
indiferentulobas amJRavnebs; perestiani Sablonurad,<br />
meqanikurad ar misdevs rusuli salonuri kinematografis<br />
tradiciebs, piriqiT, kinematografiuli xerxebiT<br />
aRadgens epoqis damaxasiaTebel nihilistur, apa-<br />
Tiur atmosferos, ramac revoluciis Sedegad elitarul<br />
sazogadoebaSi daisadgura. erTmaneTs kontrastulad<br />
daupirispirda qronikalur-dokumenturi stilis<br />
kadrebi: quCa, xalxis masebi, proklamaciebis gavrceleba,<br />
sisxliani darbevebi da meores mxriv mxatvrulad<br />
gaformebuli interierebi, esTetikurad daxvewili<br />
salonebis Caketili sivrce, eqspresiuli ganaTeba, romelic<br />
kidev ufro amZafrebs revoluciuri qaosis mimarT<br />
nihilistur gancdas (kinooperatori aleqsandre diRmelovi,<br />
mxatvari puSi).<br />
perestianis filmi erTgvar kinoepopead iqca, romelic<br />
saqarTvelos uaxles istoriul warsuls fragmentulad<br />
acocxlebda.Kkinoepopeis xazs perestiani agrZelebs<br />
sabWoTa revoluciis Temaze Seqmnil filmSi “wi-<br />
Teli eSmakunebi” (1924w.), romelmac 20-ian wlebSi sab-<br />
WoeTis masStabiT daipyro mayureblis uzarmazari<br />
auditoria. saTavgadasavlo-avantiuruli Janris filmis<br />
_ “wiTeli eSmakunebis” gmirebi mozardebi arian, romlebic<br />
revolucionerobanas TamaSobdnen da erTnairad<br />
aSarJebdnen revoluciis gmirebsac da antigmirebsac.<br />
amiT iyo gamowveuli filmis arnaxuli warmatebac. am<br />
periodSi jer kidev daSvebuli iyo revoluciis Tamami<br />
SarJi da groteski, misi eqscentrikuli formiT<br />
warmoCena. filmi naklebad emorCileboda bolSevikur<br />
koniunqturas, amitomac aRmoCnda igi masobrivad ase<br />
warmatebuli (perestiani films scenaris gareSe, impro-<br />
42
vizaciiT iRebda, rac uprecendento SemTxveva iyo<br />
qarTuli kinos istoriaSi).<br />
am filmSi e.w. salonuri scenebis paralelurad perestianma<br />
Zveli qronikis aRdgenis meTods mimarTa _<br />
dokumenturisa da mxatvrulis Serwymis principi novatorobad<br />
iTvleboda im periodis qarTul kinoSi,<br />
mogvianebiT am princips kinoSi daamkvidreben cnobili<br />
sabWoTa reJisorebi, maT Soris sergei eizenSteinic.<br />
filmis _ “arsena jorjiaSvili” _ prologSi erTmaneTs<br />
enacvleba Tbilisis rkinigzis depos muSaTa<br />
saprotesto aqciebi, masobrivi gamosvlebi, gaficvebi,<br />
demonstraciebi Tbilisis centralur quCebSi _ golovinis<br />
prospeqtze, rasac xelisufalTa mxridan umkacresi<br />
darbevebi, represiebi da xalxis masobrivi mRelvareba<br />
mosdevs. paraleluri montaJis saSualebiT filmSi<br />
moqmedebis ukiduresi daZabulobisa da dinamiuri tempo-ritmis<br />
efeqtia miRweuli; filmis gmiriAarsena jorjiaSvili<br />
rkinigzis depos muSaa, romelic megobrebTan<br />
erTad mxurvaled TanaugrZnobs revolucias da rusuli<br />
imperiis Zaladobas rainduli SemarTebiT, martodmarto<br />
erkineba. caristuli reJimis mier ganxorcielebuli<br />
represiebi da masobrivi devna (Savi reaqciis mZvinvare<br />
periodi) arsenas TanamebrZolTa ukmayofilebas da<br />
protests iwvevs. arsena jorjiaSvili muSa-amxanagebTan<br />
faruli SeTanxmebiT ruseTis armiis general griaznovze<br />
teroristul Tavdasxmas awyobs. filmis meore<br />
nawilSi arsenas gmiris fsiqologiuri da ideologiuri<br />
gardasaxva xdeba, rac mis garegnobazec aisaxeba _ muSa<br />
revolucioneris tipi, teroristi da meamboxe arsena<br />
rafinirebul inteligentad da meocnebe idealistad<br />
gardaiqmneba. misTvis ucxo xdeba marqsizmis mSrali<br />
racionalizmi, muSaTa da glexTa proletarul Zaleb-<br />
Tan kavSirs kategoriulad ar eswrafvis, arc eqspresiuli<br />
gznebiT Wvrets xalxis `naTel momavals~. arsenas<br />
gmiri xazgasmiT individualisti xdeba, yovelgvar<br />
partiul-revoluciur interesebisgan gandgomili, is<br />
mkacrad emijneba Tavis warsuls da brZolis kurss<br />
43
“bednieri da naTeli momavlisTvis”. mas eufleba rwmena,<br />
rom bednieri momavali Zaladobis, teroris da revoluciuri<br />
amboxis gareSec miiRweva. ruseTis imperiuli re-<br />
Jimisadmi daumorCileblobas arsena Tavisi mowameobrivi<br />
RvawliT da msxverplSewirviT gamoxatavs. amgvarad,<br />
mixeil Wiaurelis gmiri gansxvavdeba tipuri revolucioneri<br />
gmirisgan, rogorsac sabWoTa kinematografi<br />
mogvianebiT, 30-40-ian wlebSi sTavazobda mayurebels.<br />
aRsaniSnavia, sabWoTa kinokritikisTvis miuRebeli<br />
swored arsena jorjiaSvilis “individualizmi”,<br />
masebisgan gandgoma aRmoCnda. marTlac, gandegili arseni<br />
ar eswrafvis masebTan kavSirs. bolSevikuri revolucia<br />
da proletaruli diqtatura ki gmobda yovelgvar<br />
individualur, pirovnul gamovlinebas, da mxolod<br />
liderisa da masebis solidarobas aRiarebda.<br />
mogvianebiT perestiani Tavis mogonebebSi werda,<br />
rom revolucia mas “poetur ferebSi” hqonda warmodgenili,<br />
rac imas adasturebs, rom, rogorc xelovani, is<br />
bolSevikuri revoluciis ideologiurs arss ar aRiarebda.<br />
es iyo is ZiriTadi mizezi, ris gamoc perestianma<br />
bolSevikuri ruseTi datova da 1920 wels saqarTvelos<br />
Seafara Tavi (bunebrivia, rom ruseTidan gaqcevis<br />
realur mizezs avtobiografiul wignSi, romelic<br />
sabWoTa periodSi gamoica, perestiani ar akonkretebda).<br />
Tavis droze, moskovSi moRvaweobis periodSi, sabWoTa<br />
xelisufleba perestians revoluciuri Tematikis filmebis<br />
gadaRebas avalebda; igive perestiani SeniSnavda,<br />
rom “yvela is scenari, romelic, marTalia, Zalian<br />
naivuri iyo, magram revoluciur Temebs eZRvneboda,<br />
kinokomitetis sascenaro ganyofilebis mier kategoriulad<br />
miuRebeli iyo”. igive pozicia hqonda Tavad reJisorsac.<br />
perestianis kinematografs mkafiod gamoarCevs revoluciamdeli<br />
rusuli kinematografsiTvis damaxasiTebeli<br />
dekadenturi stili da bedisweris mistikuri motivebi,<br />
riTac aseve gamsWvalulia filmi “arsena jorjiaSvili.”<br />
filmis gmiri arseni, zogadad, revoluci-<br />
44
ur-anarqiuli epoqis pirmSoa, mis cxovrebas da moRvaweobas<br />
faruli fataluri da iracionaluri Zalebi<br />
warmarTavs. amgvarad,Fperestianis filmi revoluciuri<br />
kinos klasikur sqemebs naklebad emorCileboda, maSin,<br />
roca sabWoTa kinos istorikosebi mas pirvel sabWoTa<br />
revoluciur filmad aRiarebdnen, ufro metic, bol-<br />
Sevikur xelisuflebas surda, am filmiT `politikuri<br />
done~ da “revoluciuri Segneba ganemtkicebia” xalxis<br />
masebSi. filmis mxatvruli analizi saSualebas gvaZlevs<br />
aRvniSnoT, rom `arsena jorjiaSvili” xazgasmiT<br />
antirevoluciuri paTosis filmia, Sesabamisad, filmis<br />
avtorebisTvis miuRebeli iqneboda bolSevikuri revolucia<br />
da misi cru idealebi. amgvari daskvnebis<br />
gamotanis saSualeba hqonda ivane perestians, romelic<br />
revoluciamdeli rusuli kinos varskvlavi da erTerTi<br />
wamyvani kinoreJisori iyo. 1917 wlis bolSevikuri<br />
revolucia da proletaruli diqtatura perestianis<br />
SemoqmedebiTi individualobis daTrgunvas da ideologiur<br />
zewolas Seecada, amis mizezi iyo, rom perestiani<br />
saqarTveloSi gamoiqca da, rogorc emigrantma,<br />
damoukidebel respublikas Seafara Tavi.<br />
bunebrivia, rom kinoxelovanisa da ruseTis inteligenciis<br />
antirevoluciuri paTosi mkafiod aisaxeboda<br />
perestianis kine-matografzec, rac reJisorma saqarTvelos<br />
gasabWoebis pirobebSic ki moaxerxa (“suramis<br />
cixe”, “wiTeli eSmakunebi,” “gaflangva”, “ilan dili”,<br />
“Tavadis qali Sirvanskaias danaSauli,” “savur mogila”,<br />
da sxv.). arsenas (mix. Wiaureli) mier general<br />
griaznovze ganxorcielebuli teroristuli aqti gmiris<br />
politikuri aramdgradobisa da uprincipobis Sedegad<br />
ufro aRiqmeba, vidre Segnebul da gaazrebul politikur<br />
nabijad. teroristuli aqtis mzadebisas<br />
naCvenebia arsenas sulieri brZolisa da winaaRmdegobis<br />
gamomxatveli epizodebi – uZilo, tanjuli Rameebi,<br />
gaurkveveli SiSi, dabneuloba.Aarseni moralur sisustes<br />
da unebisyofobas iCens, TiTqos survili aqvs Tavi<br />
aaridos mZimed dakisrebul misias. sagulismoa, rom<br />
45
muSa arseni sakuTari neba-surviliT ar gadawyvets teroristuli<br />
aqtis ganxorcielebas, es misi piradi<br />
arCevani ar aris, da mxolod megobrebTan wilisyris<br />
Semdeg iZulebulia general griaznovze Tavdasxma ganaxorcielos.<br />
misi xasiaTisTvis ucxoa revolucioneris<br />
moraluri simtkice da paTosi, rac erTob damaxasia-<br />
Tebeli iyo 30-40-iani wlebis sabWoTa kinos gmirebisTvis,<br />
piriqiT, perestiani ar erideba, rom gmiris sisusteebi<br />
da sulieri aramdgradoba warmoaCinos. niSandoblivia,<br />
rom arsenas gmiri idealisti da romatikosia,<br />
amgvar niSnebs ki sagrZnoblad moklebuli iyo<br />
bolSevikis stereotipuli saxe sabWoTa kinoSi. filmis<br />
avtorebi arsens warmoaCenen, rogorc rafinirebul<br />
inteligents da moazrovnes, oRond aseTad igi mxolod<br />
teroristuli aqtis _ revoluciis Semdgom etapze yalibdeba,<br />
anu mas Semdeg, rac arsena moinaniebs Tavis<br />
revoluciur warsuls, ganudgeba muSa-amxanagebis<br />
jgufs da melanqoliuri, martosuli da meocnebe xdeba.<br />
amgvari sulieri metamorfoza misi piradi gansjisa da<br />
inteleqtualuri analizis Sedegia: SeuZlebelia anarqiis,<br />
terorisa da revoluciis gamarTleba, _ aseTia<br />
filmis avtorTa koncefcia, romlis mxatvruli-alegoriuli<br />
saxe filmis gmiri – arsena jorjiaSvili xdeba.<br />
filmis pirvel nawilSi arsenas revoluciuri<br />
qmedeba srul kraxs, tragikul marcxs ganicdis. film-<br />
Si mravladaa citirebuli revoluciuri lozungebi da<br />
paTetikuri replikebi, Sesabamisad, muSa arsenas qceva,<br />
moqmedeba xazgasmulad manerulia da paTetikuri, rac<br />
msxvili kinoplanebiT gadmoicema (Wiaurelis plastikuri<br />
Jesti da mimika SesamCnevad Teatraluria).Ffilmis<br />
meore nawilSi, roca muSa-arsenas sulieri da fizikuri<br />
gardasaxva xdeba, gmiri qarizmatul-profetul<br />
da aristokratizmis niSnebs iZens.<br />
film “arsena jorjiaSvilis” magaliTze 20-iani<br />
wlebis dasawyisis qarTul kinoSi gamoikveTa wamebuli,<br />
tanjuli gmiri-raindis (msxverplis) ekranuli saxe:<br />
gmiri ufro metad idealisti da romantikosia usamar-<br />
46
TlobasTan, Sav-bnel da reaqciul ZalebTan dapirispirebaSi.<br />
is mudam martoa, mas ar hyavs ideuri mimdevrebi,<br />
arc romelime partiuli Tu proletaruli dajgufebis<br />
interesebs iziarebs. brZolis pirvel etapze jorjiaSvilis<br />
tipi ufro anarqisti da brma bedisweris msxverplia,<br />
ar aris gamokveTili misi socialuri funqcia.Mmagram<br />
Semdeg etapze teroristi muSaDgardaiqmneba<br />
inteligentad _ is aRar agrZelebs revoluciur moRvaweobas,<br />
piriqiT, ganudgeba Tavis warsuls. revoluciisadmi<br />
erTguleba arsenas sakuTari ojaxis _ dedis<br />
(msax. elisabed CerqeziSvili), sayvareli debis, satrfos<br />
(msax. alisia qiqoZe) dakargvis fasad daujda.<br />
gmiri acnobierebs, rom revolucia usazRvro msxverpls<br />
iTxovs _ revoluciis saxeliT man daTmo yvelaze uaxlesi<br />
da Zvirfasi _ deda da debi. aseTia revoluciis<br />
ulmobeli kanoni. arsenas datirebis scenaSi mkafiod<br />
ikveTeba saxarebiseuli motivebi, magaliTad sikvdilis<br />
win (mowamebriv sikvdilamde) datusaRebul arsenas<br />
deda da debi moinaxuleben, deda jalaTebisgan tanjul<br />
Svils daitirebs (aluzia qristes datirebis scenasTan).<br />
caristuli ruseTis xelisufleba arsenas gmirs<br />
nariyalas Zveli cixis fonze miusjis daxvretas. feodaluri<br />
periodis cixesimagre zogadad Zaladobis, sibnelisa<br />
da tiraniis simboloa (bolSevikuri tiraniisgan<br />
devnil adamianebsac am cixeSi awamebdnen 20-ian wlebSi).<br />
igive Tematuri xazi grZeldeba perestianis Semdgom<br />
filmSi “suramis cixe”; iseve, rogorc “arsena jorjiaSvilSi”,<br />
“suramis cixis” siuJeti legendas, miTs,<br />
xalxur Tqmulebas efuZneba. kinematografma arsenas,<br />
rogorc erovnuli gmiris, miTologizeba moaxdina. arsena<br />
xalxis bednieri momavlisTvis, TavisuflebisTvis<br />
wamebuli gmiri ufroa, vidre proletaruli revoluciisgan<br />
Sobili gmiri, rogorsac mas sabWoTa kinoSi<br />
saxavdnen.<br />
arsenac da zurabic (”suramis cixe”) qarTveli<br />
xalxis wiaRSi Sobili gmirebi arian, romlebic konkretul<br />
socialur-politikur problemebs sagrZnoblad<br />
47
daSordnen da mowamebrivi Rvawlis Sedegad legendad<br />
iqcnen. “suramis cixis” gmiric ar SeiZleba miviCnioT,<br />
rogorc batonymuri Zaladobis da tiraniis msxverpli<br />
(rogorsac sabWoTa koniunqtura moiTxovda), is, zogadad,<br />
iracionaluri, mistikuri Zalebis msxverplia da<br />
mis mowamebriv cxovrebaSi qristianul-apokriful<br />
teqstebs ufro amovikiTxavT.<br />
filmSi “arsena jorjiaSvili”Eekranze Cndeba qar-<br />
Tveli qalis monumenturi, simbolur-alegoriuli saxe:<br />
arsenas satrfo _ nino (msax. alisia qiqoZe) grZeli,<br />
Savi mandiliTa da ZaZebiT Semosili qali, eqspresiulad<br />
gamomsaxvel ekranul saxes qmnis.Nninos gmiri<br />
Rrma sulier gancdebsa da idumal sevdas Seupyria, es<br />
ar aris mxolod satrfosTan ganSorebiT gamowveuli<br />
sevda.Ddamwuxrebuli qali mdumare da gaqvavebuli<br />
saxiT Cndeba ekranze, is winaswar grZnobs mosalodnel<br />
tragedias _ arsenas mowamebriv sikvdils. msaxiob<br />
qiqoZis gmiri zogadad, daRupul gmirebze mgloviare<br />
qarTveli qalis simbolos ganasaxierebs. am epizodSi<br />
nino mxolod arsenas satrfo ki ar aris, aramed, mwuxare,<br />
mgloviare saqarTvelos plastikur-alegoriuli<br />
saxe, romelic profetul niSnebsac iZens: ZaZebiT Semosili<br />
qali Tavis daRupul Svilebsa da Zmebs dastiris.<br />
amgvarad, perestianisFfilmi winaswarmetyveluri aRmoCnda<br />
da im gansacdelze mianiSna, rac moevlina saqarTvelos<br />
1921 wlis sabWoTa okupaciis saxiT. savaraudoa,<br />
rom qali-gmiris mxatvruli saxis Seqmnisas<br />
filmis avtorebs daexmara iakob nikolaZis cnobili monumenturi<br />
Zegli “mwuxare saqarTvelo”, romelic mTawmindaze<br />
ilias saflavTan aRimarTa. maqsimalurad Zunwi<br />
plastikiTa da TavSekavebuli moZraobiT gadmocems msaxiobi<br />
qiqoZe moaxloebul gansacdels, mayurebelic<br />
grZnobs, rom arsenas msxverplSewirva da sikvdili<br />
garduvalia.<br />
im periodSi, roca arsena jorjiaSvili revoluciur<br />
sarbielze gamoCnda, 1905-1907 wlebSi, ioseb juRaSvili<br />
sayovelTao politikuri gaficvebisa da SeiaraRebisken<br />
48
mouwodebda muSebs. mTavari gmiris _ arsena jorjiaSvilis<br />
xasiaTisa da moqmedebis dramatuli ganvi-<br />
Tarebis procesSi, scenaris avtori Salva dadiani iTvaliswinebda<br />
im revoluciur ganwyobas, rac 1905-1907<br />
wlebSi ilias mkvlelobis wina periodSi qarTul sazogadoebaSi<br />
sufevda: ilia, icavda ra erovnuli da politikuri<br />
Tavisuflebis ideas, ideologiurad mkacrad<br />
emijneboda revoluciuri ideologiis damcvel partiebs<br />
da maT beladebs. saqarTvelosa da ruseTSi stiqiurad<br />
aRzevebul revoluciur-socialur moZraobebs iliaseuli<br />
klasobrivi gaerTianebis idea daupirispirda:<br />
”yvela wodebis qarTvels erToblivi brZola unda<br />
ewarmoebina erovnuli TavisuflebisTvis” _ aseTi iyo<br />
ilias msoflmxedvelobrivi pozicia. kerZo sakuTrebas,<br />
rasac bolSevikebi daundoblad ebrZodnen, ilia eris<br />
cxovrebis qvakuTxedad moiazrebda. calkeul epizodebSi<br />
_ arsenasa da ninos Sexvedris scenebSi, arsenas<br />
gmiri _ Savgremani Tma-wveriT, Cacmis stiliT, grZeli<br />
pijakiTa da Savi SlapiT, daxvewili aristokratiuli<br />
manerebiT axalgazrda ilia WavWavaZis portrets mogvagonebs,<br />
rac imis mimaniSnebelia, rom jorjiaSvilis<br />
ideuri gardasaxvis procesSi ilias pirovnuli faqtoric<br />
TamaSobda garkveul rols: rkinigzis depos muSa,<br />
teroristi arsena, proletarul ZalebTan konsolidaciis<br />
nacvlad, moazrovne humanistad, rafinirebul inteligentad<br />
yalibdeba (calkeul epizodebSi, mixeil Wiaurelis<br />
arseni SeiZleba axalgazrda juzepe garibalds<br />
SevadaroT. cnobilia, rom axalgazrda ilia erT dros<br />
TanaugrZnobda garibaldis erovnul-ganmaTavisuflebel<br />
brZolas). arsenas, rogorc gmiris, metamorfoza filmis<br />
ZiriTadi qveteqstiT aixsneba: socialur idealebs sazogadoebaSi<br />
erovnuli idealebi unda Caenacvlos, ris<br />
Sedegadac sazogadoebis nawilma kategoriulad unda<br />
uaryos da dagmos revoluciuri warsuli da terori.<br />
filmis “general griaznovis mkvleloba” anu “arsena<br />
jorjiaSvili” erT-erT ideur da mxatvrul naklovanebad,<br />
sabWoTa kritikis mxridan miCneuli iyo is, rom<br />
49
“aq gamarTlebuli iyo individualuri teroris heroizireba,<br />
ramac yovelgvar sazRvars gadaaWarba.” magram<br />
sabWoTa kritika ratomRac gaurboda imis aRiarebas,<br />
rom filmis avtorebisTvis swored “individualuri teroris<br />
heroizirebaa” miuRebeli da dasagmobi, radgan<br />
misi uaryofiTi Sedegebi ukve gaanaliza da Seafasa<br />
qarTulma sazogadoebam _ ilias mzakvruli mkvleloba<br />
teroristuli Tavdasxmis da revoluciis Sedegi iyo,<br />
amitomac mimarTes filmis avtorebma gmiris radikaluri<br />
gardasaxvis mxatvrul xerxs: “individualuri terori”<br />
gaumarTlebeli da miuRebeli xdeba arsenasaTvis,<br />
iseve rogorc bolSevikuri Zaladoba, sisxliani represiebi<br />
da klasobrivi SurisZieba, anu yovelive is, rac<br />
1917 wlis bolSevikurma revoluciam da wiTelma terorma<br />
Tan moitana ruseTsa da saqarTveloSi.Aamitomac<br />
ase radikalurad icvleba arsenas Segneba, mrwamsi da<br />
Sexedulebebi. misTvis ufro misaRebi xdeba qristianuli<br />
morali da mowamebrivi Rvawli, da amiT igi radikalurad<br />
gaemijna Tavis Sav-bnel revoluciur warsuls.<br />
sainteresoa, rom filmis _ “arsena jorjiaSvili” _<br />
avtorebma xazgasmulad mistikuri elementebi SesZines<br />
personaJebs da qronikalur-dokumenturi Txroba alegoriul-metaforuli<br />
saxeebiT gaamdidres. istoriuli<br />
warsuli iracionalurad moiazreba, amiT gamoixata is<br />
koncefcia, rac damoukidebeli saqarTvelos politikuri<br />
kursisTvis ufro misaRebi iyo, amasTanave, sabolood<br />
Sejamda 1905-1907 wlebis revoluciis destruqciuli,<br />
damangreveli Sedegebi: saqarTvelos bolSevikuri<br />
aneqsia da wiTeli terori moeloda, Tuki ar gaacnobierebda<br />
da ar aRiarebda revoluciis dros Cadenil sabediswero<br />
Secdomebs.Ees aris mizezi, rom filmi “arsena<br />
jorjiaSvili” misticizmiTa da winaswarmetyveluri motivebiTaa<br />
gamsWvaluli. im periodisTvisFfilmis mxatvruli<br />
done imdenad maRali iyo, rom xelisufleba<br />
filmis proletkulturuli interesebisTvis gamoyenebas<br />
Seecada, Tumca es mxolod sawyis etapze _ mogvianebiT,<br />
50
oca sabWoeTSi beladis diqtatura damyarda da kinoSi<br />
samudamod damkvidrda WeSmariti revolucioneris stereotipuli<br />
sqema, romatikuli da meocnebe arsena jorjiaSvilis<br />
saxe ukve miuRebeli gaxda sabWoTa ideologiisTvis.<br />
G<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. vaJa fSavela, ,,ver mohkles!” ilias samreklo, Tb. 1988,<br />
gv. 18.<br />
2. zviad gamsaxurdia, dilema kacobriobis winaSe, Jurn.<br />
“xma erisa” 1995, gv. 43.<br />
3. И. Перестиани, «75 Лет в Кино», М. 1962.<br />
4. Кинословарь, «Советская Энциклопедия», 1970.<br />
5. К. Церетели, «Юность Экрана», «Литература и Искусство»,<br />
1965.<br />
6. naTia amirejibis “droTa ekrani”, Tb., 1990.<br />
7. filmografia, qarTuli mxatvruli filmebi, ~xelovneba~,<br />
1978.<br />
8. levan rondeli, uecari aRmafrena, Tb. 1985 (rusul<br />
enaze).<br />
9. saqarTvelos istoriis narkvevebi, tomi VI –VII, Tb.<br />
1972.<br />
10. Н. Бердяев, Философия неравенства, 1970.<br />
51
Oliko Zhgenti<br />
Revolutionary Issue of the Movie of Ivane Perestiani “Arsen<br />
Jorjiashvili” (Assasination of the General Griaznov).<br />
Summary<br />
The article examines political and esthetical aspects of the movie “Arsen<br />
Jorjiashvili” (“Assassination of the general Griaznov”) by famous film<br />
director Ivane Perestiani. The movie was released in 1921 when Georgia’s<br />
occupation by the soviets took place. Right away the critics claimed the<br />
movie to be the first Soviet historic-revolutionary one. In spite of such an<br />
assessment, the author makes a new cultural evaluation of the movie from a<br />
contemporary scientific-historic perspective and in contrast with the spread<br />
opinion makes a conclusion that the movie contains a strongly seen<br />
antirevolutionary spirit and thus is weakly subjected to the ideology of<br />
Bolshevik set-ups. The idea of the movie was born during Independent<br />
Democratic Republik’s times of Georgia. Judging from this the movie clearly<br />
reflects the policy of a sovereign Republic and the negative evaluations of the<br />
revolutionary past rather than the Soviet Bolshevik establishment.<br />
52
sofo TavaZe<br />
novatoruli Ziebebi 60-iani<br />
wlebis qarTul<br />
kinematografSi<br />
qarTuli kinos aRmavlobis xanad miCneuli 60-iani<br />
wlebi, dRemde kinos Teoriisa da praqtikis ZiriTad dasayrden<br />
masalas warmoadgens. aRniSnuli periodi mravalmxrivi<br />
siaxleebiT gamoirCeva: mimdinareobs SemoqmedebiTi<br />
Ziebebisa da ganaxlebis procesebi, mkvidrdeba<br />
axali Tematuri, Janruli Tu stilisturi tendenciebi.<br />
miuxedavad imisa, rom qarTuli kinematografi sabWoe-<br />
Tis kinoxelovnebis nawili iyo, man mainc SeZlo warmoeSva<br />
cneba `qarTuli kinos fenomeni”.<br />
50-iani wlebis miwurulsa da 60-iani wlebis dasawyisSi<br />
qarTul kinoSi movida axalgazrda reJisorebis<br />
Taoba, romlebic `samocianelebis” saxeliT Sevidnen<br />
qarTuli kinos istoriaSi. Eeseni arian: oTar ioseliani,<br />
eldar da giorgi Sengelaiebi, merab kokoCaSvili,<br />
lana RoRoberiZe, mixeil kobaxiZe. TiToeuli maTgani<br />
gamoirCeoda individualuri xelweriT. axalgazrda kinematografistebma<br />
qarTul kinoSi moitanes axali Temebi,<br />
warmoaCines gansxvavebuli samyaro, daamkvidres axali<br />
mxatvruli formebi. maT filmebSi mkveTrad Cans<br />
piradi pozicia da moqalaqeobrivi mrwamsi. `samocianelTa”<br />
filmebi radikalurad gansxvavdeboda ufrosi<br />
Taobis warmomadgenlebis kinosuraTebisagan da xSirad<br />
kinematografiul wreebSi gansjis sagani xdeboda.<br />
qarTvel kinoreJisorTa axalgazrda Taobam Tavisi<br />
moRvaweoba warsulis miRwevaTa gadafasebiT daiwyo da<br />
aRmoCnda, rom guSindeli moCvenebiTi keTildReoba dReisaTvis<br />
sakmaod moZvelebulad da gamogonilad gamoi-<br />
53
yureboda. xelovanis xedva unda ganTavisuflebuliyo<br />
im pirobiTobisa da siyalbisagan, romelic jer kidev<br />
SemorCeniliyo ekranze. mizani, romelic `samocianelTa”<br />
Taobas amoZravebda, iyo yalb, gaufasurebul samyaroSi<br />
WeSmariti Rirebulebebis Seqmna.<br />
aRsaniSnavia, rom msgavs procesebs hqonda adgili<br />
XX saukunis 20-iani wlebis II naxevarSi, rodesac qar-<br />
Tul kinoSi movidnen axalgazrda reJisorebi _ nikoloz<br />
Sengelaia, mixeil kalatoziSvili, kote miqaberi-<br />
Ze. maT moZebnes ideologiuri zemoqmedebisagan Tavis<br />
daRwevis gzebi da erovnul cnobierebas, erovnuli<br />
kulturis tradiciebs axleburi azrovneba da gamomsaxvelobis<br />
axali formebi miusadages.<br />
`samocianelebma” axleburi TvaliT Sexedes garesamyaros,<br />
Tamamad `SeiWrnen” realuri cxovrebis SreebSi<br />
da sinamdvilisa da simarTlisa kvleva daisaxes miznad.<br />
60-iani wlebis qarTuli kinematografis mxatvruli ena<br />
_ simarTlisa da sisadavis enaa. aqedan gamomdinare,<br />
simarTle ufro ukompromisoa, sinamdvilis kvleva ufro<br />
dokumenturi sizustiT xdeba. wina planze inacvlebs<br />
konkretuli, cxovrebiseuli movlenebis kvlevis<br />
analitikuri principi. Cndeba axali, moazrovne gmiri,<br />
romelic ukve aSkarad avlens Tavis moqalaqeobriv pozicias.<br />
`samocianelebs” ainteresebT `Cveulebrivi”, ubralo<br />
adamiani da ara wina periodis filmebis gmirebis<br />
msgavsi _ sqematuri, yalbi paTosiT Semkobili e.w. `dadebiTi<br />
gmiri”. maTi kvlevis obieqti xdeba rigiTi, erTi<br />
SexedviT, sxvebisgan arafriT gamorCeuli adamiani, misi<br />
sulieri samyaro, masSi mimdinare Sinagani Zvrebi.<br />
saukuneTa manZilze Camoyalibebuli da damkvidrebuli<br />
adaT-wesebi, Cvevebi, xasiaTis Taviseburebebi, temperamenti,<br />
eris istoria, erovnuli mentaliteti, TviTmyofadi,<br />
sxva erebisagan gansxvavebuli da gamorCeuli<br />
kultura _ yovelive es organulad erwymis erTmaneTs<br />
da sinTezis saxiT Tavs iCens 60-iani wlebis qarTul<br />
kinoSi. `samocianelTa” filmebSi warmoCenili saerTo<br />
gulistkivili, romliTac isini mimarTavdnen mayure-<br />
54
els, bunebrivia, erTmaneTisagan gansxvavdeboda gamomsaxvelobiTi<br />
xerxebiT, individualuri SemoqmedebiTi<br />
xelweriT, TematikiT Tu mxatvruli saSualebebiT.<br />
aRsaniSnavia, rom SemoqmedebiTi Ziebebis procesis<br />
ganxorcielebaSi kino marto ar iyo. msgavsi procesi<br />
mwerlobasa da mxatvrobaSic mimdinareobda (SedarebiT<br />
adrec ki daiwyo). kinos sinTezurma bunebam gaiTvaliswina<br />
xelovnebis sxva dargebSi momxdari cvlilebebi da<br />
gamoimuSava axali mxatvruli principebi.<br />
rogorc cnobilia, saqarTvelosTvis (iseve rogorc<br />
mTeli sabWoTa kavSirisaTvis), 40-50-iani wlebi iyo periodi,<br />
roca umeteswilad zedapiruli, yalbi optimizmiT<br />
gamsWvaluli xelovnebis nawarmoebebi iqmneboda.<br />
qarTuli kinematografisaTvis niSandoblivi erovnuli<br />
Taviseburebisa da TviTmyofadobis miuxedavad, masSi<br />
mkveTrad da TvalnaTliv iCens Tavs mTeli sabWoTa<br />
kinoxelovnebisaTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi. rogorc<br />
kinomcodne naTia amirejibi aRniSnavs, `im periodis<br />
qarTuli filmis yoveli gmiri erTmaneTs hgavda<br />
da agreTve yvela erTad hgavdnen sxva respublikebis<br />
kinonawarmoebTa moqmed pirebs. gavrcelda erTi kardinaluri<br />
miTiTebiT Seqmnili filmebis standarti.Ees ki<br />
erovnul kulturaTa individualobisa da Taviseburebis<br />
miCqmalvas, kulturis mravalsaxeobisa da mravalferovnebis<br />
erT ferSi warmoCenas da gaRaribebas niSnavda”.<br />
yovelive aman ganapiroba ukonfliqto, plakaturi<br />
kinonawarmoebebis momravleba, romlebSic ugulebelyofili<br />
iqna gmiris saxis fsiqologiuri niuansireba,<br />
misi urTierToba garemosTan da sazogadoebas-<br />
Tan.<br />
omis Semdgom wlebSi, rogorc qarTul kinoSi, aseve<br />
literaturaSic, gavrcelebuli iyo e.w. `ukonfliqtobis<br />
Teoria”. am periodSi Seqmnil literaturul nawarmoebebSi<br />
da filmebSi Tavi iCina sqematizmma, realobis<br />
Selamazebulad warmoCenis, naklis miCqmalvis tendenciam.<br />
amgvari viTareba, bunebrivia, ewinaaRmdegeboda<br />
literaturisa da kinos winsvlas da arsebuli realo-<br />
55
is obieqturad warmoCenas. cxadia, msgavsi paTosiT ganmsWvalul<br />
nawarmoebebs mxatvrul SemoqmedebasTan saer-<br />
To araferi hqondaT. 50-iani wlebis pirvel naxevarSi<br />
Tanamedrove Temaze arcerTi mxatvrulad sayuradRebo<br />
kinonawarmoebi ar Seqmnila. am periodis suraTebSi<br />
naTlad aisaxa drois marwuxebi, siyalbiT mopirkeTebuli<br />
garemo.<br />
kinoxelovnebis aRorZinebis Tanamedrove etapi 50-<br />
iani wlebis meore naxevridan iwyeba da igi axalgazrda<br />
reJisorebis _ Tengiz abulaZisa da rezo CxeiZis saxel-<br />
Tanaa dakavSirebuli. 1955 wels maT mier gadaRebuli<br />
sadiplomo filmi `magdanas lurja” saetapo aRmoCnda<br />
qarTuli kinoxelovnebisaTvis. warmateba ganpirobebuli<br />
iyo reJisorTa mier naCvenebi realobiT, agreTve erovnuli<br />
saxeebis, TviTmyofadobisa da zneobis maRalmxatvruli<br />
asaxviT. filmis avtorebma Secvales filmis finali<br />
da Tamamad gamoxates saTqmeli _ gviCvenes usamar-<br />
TlobiT daCagruli adamianebi, Seulamazebeli, arsebuli<br />
realoba. filmis avtorebma ara marto im periodis<br />
realoba, aramed usamarTlobis arsic realuri simar-<br />
Tlisa da poeturi ganzogadebis SerwymiT gviCvenes,<br />
rac SemdgomSi Tanamedrove qarTuli kinoxelovnebis<br />
erT-erT yvelaze damaxasiaTebel Tvisebad iqca. Tavisi<br />
mxatvrul-azrobrivi bunebiT aRniSnuli filmi aSkarad<br />
da mkafiod gamoxatul gardatexas moaswavebda qarTul<br />
kinoSi. iwyeboda axali periodi...<br />
50-iani wlebis miwurulsa da 60-iani wlebis mijnaze<br />
viTareba sazogadoebriv cxovrebaSi da masTan erTad<br />
xelovnebaSic Seicvala. daiwyo morigi sabWoTa lideris<br />
_ xruSCoviseuli `daTbobisa da yinulis daZvris”<br />
periodi...<br />
aRniSnul periodSi literaturul asparezze gamodian<br />
axalgazrda mwerlebi, romlebic amave Taobis re-<br />
Jisorebis msgavsad, `samocianelebad” iwodebian.Eeseni<br />
arian: guram rCeuliSvili, oTar WilaZe, nodar dumbaZe,<br />
guram doCanaSvili, rezo WeiSvili, otia ioseliani,<br />
guram fanjikiZe, Tamaz WilaZe, guram gegeSiZe, Wabua<br />
56
amirejibi, arCil sulakauri, revaz inaniSvili... maT<br />
daiwyes brZola qarTuli literaturis ganaxlebis, misi<br />
Semdgomi ganviTarebisa da axal simaRleebze ayvanisaTvis.<br />
axalgazrda mwerlebis yuradRebis centrSi moeqca<br />
ubralo, rigiTi adamiani, misi sulieri samyaro da<br />
cxovreba. amieridan, rogorc kritikosi guram asaTiani<br />
aRniSnavs, `rigiTi” adamiani iqca `adamianuri” adamianis<br />
sinonimad” (2).<br />
`samocianelebi” (rogorc mwerlebi, ise reJisorebi)<br />
cdilobdnen gamoevlinaT garemomcvel samyarosTan<br />
adamianis rTuli, mravalmxrivi urTierTmoqmedebis Sinagani<br />
kavSiri da urTierTmimarTeba. aRmoCnda, rom<br />
garda socialur-klasobrivi winaaRmdegobebisa, `saer-<br />
To-saxalxo problemebisa” da idealuri gmirebisa, arseboben<br />
ubralo adamianebi TavianTi dadebiTi da<br />
uaryofiTi TvisebebiT, sakuTari tkiviliTa Tu sixaruliT,<br />
TavianTi rTuli mikrosamyaroTi.<br />
60-iani wlebis filmTa simravlis miuxedavad, yoveli<br />
gmiri axali saxe da axali sityvaa mravalferovan<br />
saxeTa Soris. qarTuli kinos `axali” gmirebi gamoirCevian<br />
saxeTa da xasiaTTa mravalferovnebiT. eseni arian:<br />
axalgazrda Jurnalisti gurami (giorgi Sengelaias<br />
`alaverdoba”, 1962), romantikosi afTiaqari (mixeil<br />
kobaxiZis `qorwili”, 1964), oTar ioselianis `giorgobisTvis”<br />
(1966) personaJi niko, moqandake aguli eris-<br />
Tavi (eldar Sengelaias `araCveulebrivi gamofena”,<br />
1968), legendaruli mxatvari firosmani (giorgi Sengelaias<br />
`firosmani”, 1969), mwyemsi sosana (merab kokoCaSvilis<br />
`didi mwvane veli”, 1967) da mravali sxva.<br />
gmirTa mravalferovani da saintereso saxeebis SeqmnaSi<br />
da saerTod, im periodis qarTuli filmebis warmatebasa<br />
da popularobaSi didi wvlili miuZRviT axalgazrda<br />
kinodramaturgebs _ amiran WiWinaZes, revaz<br />
WeiSvils, merab elioziSvils, rezo gabriaZes, erlom<br />
axvledians, revaz inaniSvils... maT qarTul kinoSi<br />
moitanes axali da saintereso Temebi.<br />
57
60-iani wlebis kinematografSi aRiniSneba eTikurzneobrivi<br />
problemebisadmi yuradReba, eTikuri normebis<br />
dadgenisaken mimarTuli Zieba. zneobrivi problemebisadmi<br />
interesma axleburad warmosaxa zogadsakacobrio<br />
problemebi: pirovnebisa da sazogadoebis, pirovnebisa<br />
da bunebis urTierToba, eris, kacobriobis,<br />
samyaros winaSe pirovnebis pasuxismgebloba. eTikurzneobrivi<br />
problemebis Ziebisas, reJisorebs adamianis<br />
sulieri samyaros mciredi niuansic ki ar rCebaT yuradRebis<br />
miRma. isini zedmiwevniTi dakvirvebiT ikvleven<br />
sakuTari filmebis gmirebis Sinagan samyaros da<br />
mTeli gulwrfelobiT warmoaCenen Semdeg mayureblis<br />
winaSe. Tavisufleba, samarTlianoba, patiosneba, gulwrfeloba,<br />
siyvaruli da sxva eTikur-zneobrivi kategoriebi<br />
60-ianelTa nawarmoebebSi aRar tovebs deklaraciulobis<br />
STabeWdilebas. isini ukve Rrma azriT<br />
daitvirTa.<br />
60-ian wlebSi damkvidrda axali Tematuri da<br />
stilisturi tendenciebi. pirovneba da sazogadoeba, istoria<br />
da Tanamedroveoba _ am Temebis mravalferovani<br />
variaciebiT gamoirCeva aRniSnuli periodis kinematografi.<br />
pirovnebis damokidebuleba, urTierTkavSiri Tu<br />
dapirispireba sazogadoebasTan, drosTan, arsebul realobasTan<br />
_ am Temebs ikvleven `samocianelebi”. TematikaSi<br />
gacxadebuli avtoris saTqmeli ki gansazRvravs<br />
filmis Janrul Tu stilistur Taviseburebas.<br />
60-ian wlebSi mosul yovel Semoqmeds Tan mohqonda<br />
axali samyaro da axali xasiaTebi, interesTa sfero da<br />
gansxvavebuli xelwera. maT nawarmoebebSi mxatvruli<br />
simboloebiTa Tu SefarviT is cvlilebebia naCvenebi,<br />
romlebsac maTi azrovneba gamoxatavda.<br />
`samocianelTa” filmebSi asaxuli realoba xSirad<br />
ar emTxveoda Tavis Tavs, anu hqonda sxva mniSvnelobac.<br />
TiToeul sityvaSi, frazasa Tu formaSi Cadebuli azri,<br />
romelSic nagulisxmevi iyo realoba, _ simbolos, metaforis<br />
Tu alegoriis niSnebiT iyo Seqmnili. aseTma<br />
axleburma xedvam warmoSva e.w. `igavuri kino”.Ees, erTi<br />
58
mxriv, cenzurisagan Tavdacvis saSualebas warmoadgenda<br />
(sabWoTa cenzura kvlavac rCeboda ZalaSi da xelovnebis<br />
nebismieri dargi misi zewolis qveS imyofeboda),<br />
meore mxriv ki, reJisorTa mier sakuTari azrisa<br />
da saTqmelis ufro sainteresod da originalurad<br />
gamoxatvisaTvis iyo gamiznuli. 60-iani wlebis filmeb-<br />
Si igavis forma Tavs iCens sruliad sxvadasxva Janrisa<br />
da formis nawarmoebebSi, sxvadasxva individualuri<br />
xelweris mqone SemoqmedebTan. 70-ian wlebSi ki es<br />
tendencia kidev ufro Zlierdeba da qarTuli kinos<br />
erT-erT ZiriTad maxasiaTebel niSan-Tvisebad iqceva.<br />
60-ian wlebSi ganviTarebul cvlilebebs ar SeeZlo<br />
gavlena ar moexdina JanrTa sistemazec. mimdinareobs<br />
tradiciul JanrTa sazRvrebis `gafarToebis” procesi,<br />
radganac erTi konkretuli Janri ierTebs sxva Janrul<br />
elementebs. Janrulma sinTezma kinoenis garTuleba gamoiwvia<br />
da Eesa Tu is filmi Tavisi gamomsaxvelobiTi<br />
formiT veRar Tavsdeba romelime konkretuli Janris<br />
CarCoSi.<br />
60-ian wlebSi kinoenis Ziebam globaluri xasiaTi<br />
miiRo. maqsimaluri bunebriobis misaRwevad, reJisorebi<br />
TavianT filmebSi iwvevdnen e.w. tipaJebs, anu araprofesionalebs,<br />
romlebic garegnobiT Seesabamebodnen<br />
filmis gmirebs. amave periodSi warmoiSva iseTi cnebebi,<br />
rogoricaa e.w. `elitaruli” da `masobrivi” kino.<br />
`kinos SeuZlia moqmedebisa da Jestebis Cveneba da<br />
axsna, _ aRniSnavs l. musinaki. sxvagvarad rom vTqvaT,<br />
iyos aRmweri _ es misi primitiuli formaa. Mmas SeuZlia<br />
agreTve gamoavlinos da gaarkvios sulieri<br />
mdgomareobebi, anu iyos poeturi, _ es misi ufro srulyofili<br />
formaa”. 3<br />
60-iani wlebis qarTul kinoSi swored poeturma<br />
formam daimkvidra adgili da daiwyo ltolva filosofiur-ganzogadebuli<br />
problemebis asaxvisaken. stilisturad<br />
mkacr `prozaul” nawarmoebebSic ki farTo adgils<br />
ikavebs poeturi asaxvis momxibvleloba.Aam periodis<br />
filmebSi igrZnoba avtorTa mier gmiris TvaliT<br />
59
danaxuli samyaro, misi Sinagani monologis metaforuloba,<br />
lirikul-romantikuli ganwyoba. gaCnda cneba<br />
`poeturi kino”. am mimarTulebis filmebSi uxvad gamoiyeneboda<br />
poeturi metaforebi, alegoriebi, rac yoveli<br />
Semoqmedisagan individualur xelweras, individualur<br />
asaxvas moiTxovda.<br />
saavtoro, inteleqtualurma, epikurma, saxviTferwerulma<br />
kinom axali amocanebi dausaxa rogorc re-<br />
Jisors, aseve filmis Semqmnel sxva monawileebsac _<br />
msaxiobs, operators, mxatvars da a.S. `ekranis xelovnebis<br />
filosofiuri buneba, aRmoCenili misi Camoyalibebis<br />
periodSi, garkveuli drois ganmavlobaSi meore<br />
planze gadasuli da modificirebuli, amieridan kinematografis<br />
organul maxasiaTeblad iqca.”<br />
amrigad, 50-iani wlebis miwurulsa da 60-iani wlebis<br />
dasawyisSi, safuZveli Caeyara qarTuli kinos TviTmyofadobas.<br />
am periodidan moyolebuli, qarTvel reJisorTa<br />
filmebSi aisaxa Cveulebrivi adamianebis yofa,<br />
maTi interesebi, miznebi, Sinagani samyaro. Camoyalibda<br />
azrovnebisa da saTqmelis gamoxatvis axali formebi.<br />
TavianTi SemoqmedebiT `samocianelebi” cdilobdnen<br />
gamoxmaurebodnen im problemebs, romlebic ara marto<br />
60-iani wlebisaTvis, aramed yvela epoqaSi mtkivneulia.<br />
`samocianelebma” warmoaCines TavianTi Tanamedroveobis<br />
suliskveTeba, gamomsaxvelad asaxes dro da qarTuli<br />
kinos istorias mniSvnelovani furceli Semates.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. n. amirejibi `sinematografidan kinoxelovnebamde”. Tb.,<br />
1990, gv. 157.<br />
2. g. asaTiani „kritikuli dialogebi. werilebi, portretebi,<br />
eskizebi”. Tb., 1977, gv. 122.<br />
3. Муссинак Л. Избранное. М. «Искусство». 1981. стp. 131.<br />
4 Вейцман Е. «Очерки философии кино». М. «Искусство».1978. стp. 5<br />
60
Sofo Tavadze<br />
Innovatory Searches in the Georgian Cinematography 1960-s<br />
Summary<br />
The work “Innovatory Searching in the Georgian Cinematography<br />
1960-s” deals with the period which is considered as the era of<br />
development of Georgian cinematography. This period has been the basic<br />
material for the theory and practice of the cinema so far, as it is<br />
distinguished with all-round novelty. The process of creative search and<br />
renowal is going on, new thematic or stylistic tendencies are being<br />
founded. The road, passed by Georgian cinematography, from ideologic<br />
high-pressure to perfect freedom, was hard, but anyhow, in spite of the<br />
fact that it was the part of the Soviet cinematography, it still has been able<br />
to create such notion as “the phenomenon of Georgian Cinematography”.<br />
61
nato cqvitiniZe<br />
qarTuli telefilmebis<br />
Tematikis sakiTxisaTvis<br />
Cveni yoveldRiuri cxovreba warmoudgenelia televiziis,<br />
gansakuTrebiT ki _ telefilmebisa Tu teleserialebis<br />
gareSe. televiziam didi xania Tavisi<br />
gamorCeuli da gansakuTrebuli adgili daimkvidra.<br />
dRevandeli mayurebeli, ganurCevlad asakisa, sqesisa da<br />
interesebis sxvadasxvaobisa, ase momravlebuli telefilmebisa<br />
Tu teleserialebis gmirebis cxovrebiTa da<br />
problemebiT cxovrobs. televiziis wyalobiT adamiani<br />
da, gansakuTrebiT, mozardi, TiTqmis arasodes ar aris<br />
marto, da nebsiT Tu uneblieT, uamravi saxis informacias<br />
Rebulobs. SeiZleba iTqvas, rom televiziis<br />
wyalobiT Cveni yoveldRiuri cxovreba swrafad da<br />
sainteresodac ki miedineba.<br />
ganuzomelia dRevandeli telexelovnebis adamianze,<br />
gansakuTrebiT ki _ mozardze zemoqmedebis masStabebi.<br />
axalgazrdoba dRes gacilebiT met dros atarebs kompiuterTan<br />
da teleekranTan, vidre wignTan. adamianis<br />
beds, Tvisebebs, xasiaTs garkveulwilad is garemo<br />
ayalibebs, romelSic igi izrdeba da cxovrobs. kinematografic,<br />
garkveulwilad, gavlenas axdens adamianTa<br />
Sexedulebebsa da sazogadoebriv Segnebaze, da, raRa<br />
Tqma unda, mozardze, mis cnobierebasa da zneobrivi<br />
mrwamsis Camoyalibebaze.<br />
bevri Tvlis, rom mizanSewonili ar aris bavSvebTan<br />
im seriozul Temebze saubari, romlebic ufrosebs<br />
awuxebT. bavSvebs yvelaferi ainteresebT is, rac maT<br />
exebaT, da isic rac ar exebaT.<br />
62
,,ukeTesi RonisZieba kargi aRzrdisaTvis WeSmaritebaa,<br />
sinamdvilea. sinamdvilisgan daclil nawarmoebs<br />
damajerebloba aklia, uromlisodac ver miswvdeba igi<br />
mkiTxvelis sulsa da guls, miT umetes – patara mkiTxvelisas.<br />
patara mkiTxveli moklebulia jer raime kritikuls<br />
Sexedulebas da TiTqmis erTnairad iTvisebs<br />
kargsac da avsac” (1) - werda iakob gogebaSvili.<br />
adamians, gansakuTrebiT ki mozards, yovelTvis<br />
sWirdeba ara marto garegnuli silamaze, aramed sulis<br />
sazrdo. bavSvs iseTive rTuli, emociuri Sinagani<br />
samyaro aqvs, rogoric mozrdils, igi iseve ganicdis<br />
tkivilsa da wyenas, sevda-wuxilsa da sixaruls, rogorc<br />
zrdasruli adamiani.<br />
vfiqrob,DdRevandeli cxovrebiseuli problemebisgan<br />
gulis gadayolebis yvelaze xelmisawvdom, iaf saSualebad<br />
swored is teleserialebi iqca, ase mouTmenlad<br />
rom elis yovel saRamos Cveni sazogadoebis didi<br />
nawili. Tumca maT Sorisac ki gemovnebiani mayurebeli<br />
yovelTvis gamoarCevs saukeTesos, rac dReisaTvis<br />
Zalze iSviaTia xolme.<br />
jer kidev maSin, roca mxatvruli filmebis paralelurad<br />
satelevizio filmebi iqmneboda, da teleserialebi<br />
iSviaTobas warmoadgenda, mniSvnelovani da<br />
gamorCeuli adgili daimkvidra soso CxaiZis samserianma<br />
filmma `TuSi mecxvare”, romlis gadaRebidan 30 weli<br />
gavida.<br />
erT-erT interviuSi reJisori aRniSnavda, rom `axalgazrdebTan<br />
muSaoba Zalze pasuxsagebi saqmea. sanam<br />
cxovrebaSi Tavis gzas irCevs, masTan urTierTobis<br />
dros didi taqti da sifrTxilea saWiro. es procesi<br />
erTgvarad msaxiobTan muSaobis processac waagavs. rogorc<br />
msaxiobi, ise axalgazrdac nel-nela unda daayeno<br />
swor gzaze, iqiT ubiZgo, sadac ukeTesad gamoavlens<br />
sakuTar Tavs Zaldaunateblad, uxeSi zemoqmedebis<br />
gareSe... Cven movaleni varT axalgazrdobas movuwodoT<br />
siwmindisaken, keTilsindisieri Sromisaken, simarTlisaken,<br />
magram roca amas vuqadagebT, mas unda sjerodes,<br />
63
om patiosani cxovrebiT igi sazogadoebaSi myar adgils<br />
daimkvidrebs. dRes, samwuxarod, patiosani kaci<br />
sawyali kacis sinonimad iqca” (2).<br />
swored aseTi keTilsindisieri, patiosani da mSromeli<br />
adamianebis mecxvareebis cxovrebaze mogviTxrobs<br />
erT-erTi pirveli srulmetraJiani mxatvruli telefilmi<br />
”TuSi mecxvare”, romelic 1977 wels iqna naCvenebi<br />
saqarTvelos televiziiT. filmma ekranebze gamosvlisTanave<br />
didi interesi gamoiwvia. igi mecxvareebis<br />
erTi SexvedriT TiTqos erTferovan yoveldRiur<br />
cxovrebas asaxavs. magram roca ufro axlos vecnobiT<br />
maT yoveldRiurobas, xasiaTebs, situaciebs, romelSic<br />
isini aRmoCndebian, vrwmundebiT, raoden saintereso da<br />
rTulia maTi cxovreba.<br />
mkacri da lamazia TuSeTis buneba. garegnulad<br />
mkacria TuSic, magram Tavisi saqmis erTgulia da<br />
erTgulebas aswavlis sxvasac. bunebasTan mudmiv ur-<br />
TierTobasa da WidilSi yalibdeba misi xasiaTi. mecxvaris<br />
yoveldRiuri yofa-cxovreba xom savsea problemebiT,<br />
rasac reJisori soso CxaiZe daufaravad warmogvidgens,<br />
Rrmad Cagvaxedebs mTieli kacis sulSi. mayurebeli<br />
uSualo monawile da gulSematkivari xdeba am<br />
araCveulebrivi adamianebis cxovrebisa. maTi satkivari<br />
awuxebs da warmatebebi axarebs. marTalia, filmis gmirebs<br />
ar ganasaxiereben profesionali msaxiobebi, garda<br />
erTisa (leqso – msaxiobi irakli xizaniSvili), magram<br />
yovelma maTganma sakmaod saintereso da dasamaxsovrebeli<br />
saxe Seqmna.<br />
filmis gadaRebamde gadamRebi jgufi mTeli wlis<br />
ganmavlobaSi cxovrobda da akvirdeboda mecxvareebis<br />
cxovrebas, maT zne-Cveulebebsa da urTierTdamokidebulebs.<br />
erTi SexedviT, filmSi TiTqos araferi mniSvnelovani<br />
ar xdeba, magram simarTle, romelic ekranidan<br />
aRiqmeba, nebismieri asakis mayurebelze waruSlel STabeWdilebas<br />
axdens da gulgrils ar tovebs.<br />
64
uneba da adamiani, erTianoba bunebisa da adamianisa<br />
– maTi yoveldRiuri Widili, brZola arsebobisaTvis. am<br />
brZolaSi yalibleba zneoba da rainduli suli da is<br />
siyvaruli, rasac samSoblos, mSobliuri kuTxis siyvaruli<br />
qvia, rac dedis rZesTan erTad aqvT SeTvisebul-<br />
Sesisxlxorcebuli. da miuxedavad uTanasworo brZolisa,<br />
isini mainc inarCuneben adamianobas, raindul<br />
suls, zneobas da filmis yvelaze axalgazrda gmirs,<br />
zurikosac am suliskveTebiT da siyvaruliT zrdian.<br />
brigadiri giorgi (iob baraTaSvili), bagrata (plato<br />
osorauli), Tandila (panto TaTaraiZe) da leqso (msaxiobi<br />
irakli xizaniSvili), es SesaniSnavi uamrav Wirgamovlili<br />
adamianebi daoblebul zurikos, mamisa da<br />
megobris magivrobas uweven, mzrunvelobas ar akleben.<br />
swored isini iqcevian zurikos momavali cxovrebis<br />
megzurad da saukeTeso magaliTad.<br />
mwyemsebi zurikos ise eqcevian, rogorc maT tolsa<br />
da swors. patara zuriko Tavidanve Camoyalibebuli da<br />
naadrevad davaJkacebuli warmogvidgeba, Tumca rogorc<br />
yvela bavSvSi, masSi bavSvuri Tvisebebi sWarbobs, magram<br />
vaJkacoba da damoukidebloba masac iseve axasia-<br />
Tebs, rogorc mis ufros megobrebs.<br />
vaJkacoba, Seupovroba, saqmis siyvaruli aerTianebT<br />
am saocar adamianebs, da iumori – maTi yoveldRiurobis<br />
ganuyofeli nawili. erT muStad Sekruli, erT<br />
saqmes akeTeben da sxvasac am saqmis siyvaruliT<br />
zrdian, ver eguebian tyuils da verc matyuara adamians<br />
naxavT maT gverdiT. maTTvis ucxoa undobloba. `maRali<br />
zneobrivi normebi gansazRvraven maT urTierTdamokidebulebasac.<br />
usazRvro ndoba, sikeTe, mzrunveloba –<br />
yovelive es amaRlebuli cnebebis doneze ki ar aris<br />
ayvanili, aramed mJRavndeba prozaulad, yoveldRiur<br />
saqmianobaSi, cxvris movlaSi, momTabare cxovrebaSi,<br />
erTmaneTTan damokidebulebaSi. 3<br />
am filmSi ki kidev erTxel Segvaxsenebs avtori rom,<br />
ai es aris Cveni samSoblo, da mas movla da gafrTxileba<br />
sWirdeba...<br />
65
axalgazrdobis aRzrdaSi daSvebul xarvezebs, Tanamedrove<br />
adamianis fsiqologiur da zneobriv aspeqtebs,<br />
gulaxdilad da piruTvnelad asaxavs kinoreJisor aleko<br />
cabaZis satelevizio filmi `laqa”, 1985 w. gamoCnda<br />
ekranebze da gamosvlisTanave miiqcia sazogadoebis yuradReba.<br />
filmSi dasmuli problema im drois qarTuli<br />
kinosaTvis ucxo samyaro, ucnobi da xeluxlebeli Tema<br />
iyo. scenaric karga xans ar miiRes im mizeziT, rom<br />
`problemebi, romlebic filmSia dasmuli Cveni socialisturi<br />
sazogadoebis winaSe ar dgas da arc SieZleba<br />
idgeso...”.<br />
marTalia, es problema maSindeli sazogadoebisTvis<br />
sakmaod aqtualuri, magram dafaruli da naklebad<br />
TvalSisacemi iyo. magram dRes, es filmi ufro metad<br />
aRelvebs da ipyrobs Cveni sazogadoebis yuradRebas<br />
mwvave, aqtualuri Temis maRalmxatvrulad gadawyvetiT<br />
da warmodgeniT. filmSi naCvenebia axalgazrda adamianis<br />
yoveldRiur cxovrebaSi arsebuli zneobrivi sakiTxebis<br />
mTeli wre, Tu sadamde SeiZleba miiyvanos axalgazrdebi<br />
urwmunobiT da nihilizmiT gamowveulma sulierma<br />
sicarielem, uazro gatacebebma. mogvianebiT isini<br />
iolad SeiZleba moeqcnen quCuri gavlenis qveS, Tavisi<br />
savalalo, gamousworebeli SedegebiT.<br />
filmi yovelgvari garegnuli efeqtebis gareSe, Tanmimdevrulad<br />
gvagrZnobinebs qalaquri cxovrebis sunTqvas.<br />
Seulamazebeli qalaquri yofiTi suraTebidan vecnobiT<br />
mTavar gmirs qiSos. qiSvardi erTi qalaqeli<br />
biWia, romelic Cveulebrivi yoveldRiuri cxovrebiT<br />
cxovrobs, saswavlebelSi swavlobs, isic, rogorc sxva<br />
misi Tanatolebis umravlesoba, gatacebulia Tanamedrove<br />
musikiT. erTi SexedviT, Tavs normalurad grZnobs<br />
narkotikebiT gabruebuli megobrebis wreSi da TiTqos<br />
gansakuTrebiT arc araferi aRelvebs. daufiqreblad<br />
mihyveba cxovrebis saerTo dinebas manam, sanam mis cxovrebaSi<br />
mniSvnelovani ram ar moxdeba.<br />
erTxel, gasarTobad da drois gasayvanad sigarebze<br />
naTamaSevi `ariol-reSkadan” iwyeba mis yoveldRiur,<br />
66
erTferovan cxovrebaSi avis momaswavlebeli cvlilebebi<br />
da Cndeba problemebi. wagebuli Tanxis gadaxdas<br />
sxvadasxva saSualebiT cdilobs, magram araferi gamosdis,<br />
bolos patiosan gzas irCevs, magram amaod. Tavisi<br />
mdgomareobiT Sewuxebulia da sasowarkveTilebaSic ki<br />
vardeba, magram swori gamosavlis povna ioli rodia.<br />
wamoWrili problema cxovrebis im mkacri da daundobeli<br />
realobis pirispir daayenebs, zneobis sakiTxebis<br />
garkvevasa da gadawyvetas rom saWiroebs.<br />
Cvens Tvalwin icvleba da nel-nela, TandaTanobiT<br />
ikveTeba misi pirovnebis aqamde dafaruli dadebiTi Tu<br />
uaryofiTi mxareebi, icvleba damokidebuleba sayvareli<br />
gogonas mimarT. igi uRrmavdeba sakuTar ojaxSi arsebul<br />
gaTiSulobas, sxva TvaliT uyurebs da afasebs dedis<br />
yoveldRiur saqmianobas da sakuTar azrsac gamoxatavs<br />
amasTan dakavSirebiT.<br />
mis cxovrebaSi bevri ram icvleba. ver acnobierebs,<br />
sad gadis sakuTar SesaZleblobaTaAzRvari. wyalwaRebuliviT<br />
`xavssac ki eWideba”, magram araferi gamosdis,<br />
radganac cxovrebas Tavisi dauwereli kanonebi aqvs.<br />
Savi laqa, romelic qiSos pirovnebas edeba, da<br />
romelsac xelis erTi mosmiT ver amoiyvan, marto erTi<br />
pirovnebis dardi da satkivari rodia. gansakuTrebiT<br />
dRes, saTqmeli ufro mwvave da aqtualuri gaxda, Cveni<br />
Tanamedrove axalgazrda Taobis uamravi problemebisa<br />
da cxovrebis gadasaxedidan.<br />
`laqas erTi xelis mosmiT ver amoiyvan, - wers kinomcodne<br />
t. TvalWreliZe, - amisaTvis RirebulebaTa<br />
gadafasebaa saWiro, sakuTari cxovrebis WeSmariti<br />
arsis wvdoma.Dda swored aq naTlad Cans aleko cabaZis<br />
zneobrivi pozicia, ismis misi mtkice da Seurigebeli<br />
xma amgvar movlenaTa winaaRmdeg” (4).<br />
mware simarTle, romelic ekranidan aRiqmeba, Cveni<br />
dRevandelobis mtkivneuli problemaa, romelzec uTuod<br />
unda dafiqrdes ara marto axalgazrda, aramed<br />
mTeli sazogadoeba...<br />
67
sayovelTaod cnobilia, rom gasuli saukunis 90-iani<br />
wlebidan dawyebulma procesebma gavlena moaxdina<br />
qveynis rogorc ekonomikur cxovrebaze, ise Cvens sulier<br />
samyarozec. dRes, XXI saukunis dasawyisSi, kargi<br />
filmis gadaReba problemaa. upirvelesad, dafinansebis<br />
problemebidan gamomdinare. sakmaod Zviri Rirs gada-<br />
RebisTvis saWiro teqnika, firi, ganaTeba da a. S. albaT<br />
amitom, sul ufro iSviaTia Tanamedroveobis amsaxveli,<br />
gemovnebiTa da taqtiT Seqmnili nawarmoebebi, iseTebi,<br />
romlebic dRevandeli axalgazrdobis guls moxvdeba,<br />
suls auforiaqebs, daafiqrebs, Tavis adgils apovninebs<br />
da gzis gagnebaSi daexmareba.<br />
axalgazrdobis (da ara marto maTi) problemebis<br />
warmosaCenad da maTi gadawyvetis gzebis saZieblad<br />
erT-erTi yvelaze saukeTeso, efeqturi saSualeba Diyo<br />
da rCeba kinematografi. unda vaCvenoT cxovrebiseuli<br />
siZneleebi da naklovanebebi, dadebiTi da uaryofiTi<br />
mxareebi, uromlisodac xelovnebas yovelgvari azri<br />
ekargeba.<br />
jer kidev sabWoTa kavSiris arsebobisas, mkacri cenzurisa<br />
da komunisturi ideologiis periodSi, qarTvelma<br />
reJisorebma araerTi gamorCeuli filmi Seqmnes.<br />
magram dRes, samwuxarod, msgavsi Rirebulebis namuSevrebi<br />
iSviaTobas warmoadgens.<br />
qarTul kinos udavod meti Tavisufleba mieca, ri-<br />
Tac reJisorebs SesaZlebloba aqvT ufro meti Tqvan<br />
erovnul sakiTxebze, cxovrebis mniSvnelovan, aqtualur<br />
problemaze; aseve moixsna seqssa da erotikis Temebze<br />
dadebuli tabu. sqesobrivi momwifebis rTuli, biologiuri<br />
procesebi biWebsa da gogonebs ara marto garegnul<br />
saxes ucvlis da TandaTanobiT maT qaliSvilebad<br />
da Wabukebad aqcevs, aramed ucnob, amaRelvebel,<br />
manamde gaugebar SegrZnebebs, survilebsa da fiqrebs<br />
aRuZravs. Ees yvelaferi badebs bunebriv miswrafebas,<br />
rom gaigon, Cawvdnen siyvarulis saidumloebebs. albaT<br />
amiT aixsneba axalgazrdobis gadametebuli interesi<br />
seqsTan dakavSirebuli sakiTxebisadmi. axalgazrdas<br />
68
surs, rac SeiZleba meti gaigos adamianis grZnobaTa am<br />
SesaniSnav, urTules mxareze.<br />
am savsebiT bunebrivi cnobismoyvareobis dakmayofilebas<br />
ki isini, pirvel rigSi, saxlidan gausvlelad,<br />
teleekranze nanaxi filmebis saSualebiT axerxeben.<br />
aseTi filmebis ricxvi didia. maTi didi nawili,<br />
romelic Tavisufali siyvarulis, intimur grZnobebTan<br />
dakavSirebuli problemebis Sesaxeb Riad da xSirad<br />
uxamsad, yovelgvari esTetikis gareSe aTviTcnobiereben<br />
dainteresebul axalgazrdobas.<br />
dafiqrebul mkiTxvels da mayurebels ki wignebi,<br />
speqtaklebi Tu filmebi Tavisi xasiaTis, saqcielis<br />
gaanalizebaSi exmareba, xels uwyobs ipovos pasuxi<br />
kiTxvebze: `me rogoriRa var”, `ras fiqroben Cemze<br />
sxvebi”. xelovnebis nawarmoebSi mas surs aRmoaCinos<br />
sakuTari azrebiT, fiqrebiT datvirTuli gmiri, romelic<br />
daexmareba gasces pasuxi cxovrebis mier wamoWril<br />
uamrav kiTxvaze.<br />
daxvewili gemovnebis maRalmxatvruli donis nawarmoebi<br />
xom mozardis sulze zemoqmedebis, misi zneobrivi<br />
mrwamsis Camoyalibebis erT-erTi saukeTeso saSualebaa.<br />
amitom aucilebelia xelovani grZnobdes Tanamedrove<br />
cxovrebis sunTqvasa da drois majiscemas, icodes, Tu<br />
riTi cxovrobs, ra aRelvebs mozards, romel kiTxvebze<br />
eZebs pasuxs xelovnebaSi da risTvis uyurebs films.<br />
ganxiluli filmebi gamoirCeva saintereso TematikiTAda<br />
swored es Tematuri da Janruli mravalferovneba<br />
uflebas gvaZlevs vilaparakoT wlebis ganmavlobaSi<br />
Seqmnili filmebis Rirebulebasa da mniSvnelobaze,<br />
maTi daxmarebiT ki adamianebSi keTili sawyisis,<br />
zneobriobis, kacTmoyvareobis, sikeTis borotebaze gamarjvebis,<br />
rwmenis gaRvivebasa da Camoyalibebaze, mozardi<br />
Taobis mier mSvenierebis samyaros aRqmisa da silamazis<br />
grZnobebis ganviTarebaze.<br />
69
gamoyenebuli literatura<br />
1. i. gogebaSvili, saganZuri, Tb., 1963 w., gv. 83.<br />
2. satelevizio filmebis studia 30 wlisaa, `mTavaria<br />
bolomde ixarjebode”, Tb., 2001, gv. 374.<br />
3. t. TvalWreliZe, kinematografiuli Ziebani, Tb., 1981, gv.89.<br />
4. iqve, gv. 116.<br />
Nato Tskvitinidze<br />
For Georgian Films plural subjects<br />
Summary<br />
Today, in the century of affluent information, the field of child’s<br />
interest has significantly grown; the fairy tales on a bear, a wolf and a fox<br />
do not seem for them as much attractive and interesting, they have been<br />
replaced by spaceships, computer superheroes and human-robots. The<br />
new aspirations have emerged. It is natural that a child is searching for an<br />
answer for those countless questions which life may happen to face him.<br />
Very often, a child is trying to get maximally aware in the mass of<br />
interesting or unwholesome information received from TV.<br />
In today’s cinematography there are many movies, which spread the<br />
propaganda of violence, war, drug addiction and sexual perversion, which<br />
in it its turn expose the physical, moral and spiritual values of our society<br />
and in particular our youth to degradation.<br />
70
inga xalvaSi<br />
kinematografze<br />
egzistencializmis gavlenis<br />
sakiTxisaTvis<br />
meoce saukunis niSandoblivi faqtoria filosofiisa<br />
da xelovnebis daaxloeba. “saubaria ara mxolod<br />
xelovnebis erTgvar inteleqtualizaciaze, ara mxolod<br />
xelovnebis nawarmoebis Sinaarsis filosofiuri problematikiT<br />
gavsebaze, an formis garTulebaze da filosofiuri<br />
koncefciebis martiv ilustraciaze mxatvruli<br />
xerxebiT, aramed rTul dialeqtikur procesze,<br />
romelic arss, sazogadoebrivi cnobierebis formebis<br />
specifikas exeba. saubaria sazogadoebrivi azris Rrma<br />
kanonzomierebebis ganviTarebaze, romlis Zirebi Tavad<br />
cnobierebis ganviTarebis formebSia, rac mravalsaxeobrivi<br />
bunebrivi da socialuri sinamdvilis mTel<br />
sistemaSi aisaxeba“ (1).<br />
filosofia yovelTvis axdenda gavlenas xelovnebis<br />
dargebze, misi zegavlena exeba Fformisa da Sinaarsis<br />
Camoyalibebas, esTetikas. sazrisi ki gamowveulia filosofiisa<br />
da xelovnebis mTavari obieqtis TanxvedriT<br />
- orive SemTxvevaSi ZiriTadia adamiani da maradiuli<br />
problemebi, maTze msjeloba da gansja. jer kidev antikuri<br />
xanaSi, erTmaneTs adarebda ra filosofiasa da<br />
poezias, platoni upiratesobas filosofias aniWebda.<br />
misi azriT, xelovneba ise zustad ver gamoxatavda<br />
WeSmaritebas, rogorc es filosofias SeeZlo.<br />
aristotele, piriqiT, Tvlida, rom xelovnebasa da<br />
filosofias erTi Ziri, erTi safuZveli aqvs, es aris<br />
buneba da orive adamianisaTvis am bunebis Sesaxeb codnis<br />
miwodebas emsaxureba. “codnis miReba sasargebloa<br />
71
ara marto filosofosisTvis, aramed adamianisTvisac”.<br />
poeziis umaRlesi formis - tragediis xasiaTi da masStabi<br />
poezias filosofiasTan aigivebs. tragedias axasiaTebs<br />
,,gonivruloba, saqmis arsTan da mdgomareobasTan<br />
dakavSirebulis Sesaxeb saubris codna” (poetika). amitomac<br />
isini erTmaneTis monaTesaveni arian. poeziis sibrZne<br />
filosofiis sibrZnis analogiuria, gansxvavebulia<br />
am WeSmaritebis mowodebis forma. poezia warmosaxviT<br />
qmnis saxeebs, fabulebs, amuSavebs maT da Sesabamisad<br />
gamoxatavs sityvierad. Ffilosofosi ki eZebs cnebebs,<br />
cnebebi miiReba diskursiuli azrovnebiT, ganWvretis<br />
gziT, rasac gansakuTrebuli niWi sWirdeba. esqiles,<br />
sofokles, evripides, aristofanes nawarmoebebi pirovnebisa<br />
da sazogadoebis, pirovnebisa da “alter-egos”, bedisweris,<br />
Tavisuflebis, arCevanis problemebze orientirebuli<br />
erTgvari filosofiuri traqtatebia.<br />
saukuneebis ganmavlobaSi icvleboda Sexedulebebi<br />
samyaroze, maradiul problemebze, adamianze, WeSmaritebaze.Yyovelive<br />
es ganapirobebda cvlilebebs filosofiur<br />
azrovnebaSi, axali Sexedulebebis Camoyalibebas da<br />
gabatonebas, rac pirdapiri gziT aisaxeboda xelovnebis<br />
ganviTarebaze da ayalibebda axal esTetikas, axal<br />
kanonebs.<br />
meoce saukune udidesi politikuri da socialuri<br />
kataklizmebis simravliT aRiniSna - ori msoflio omi,<br />
ori didi monstris arseboba komunizmisa da faSizmis<br />
saxiT, “didi depresia.” “msoflio omma gamoavlina adamianur<br />
arsebobaSi dagrovili boroteba, RvarZli, boRma<br />
da siZulvili. man moaxdina borotebis obieqtivireba,<br />
borotebisa, romelic manamde TiTqos dafaruli rCeboda<br />
subieqturisa da araobieqturis wiaRSi. omma gamoavlina<br />
Cveni civilizaciis siyalbe. man gamoiwvia yvela<br />
Zalis obieqtivireba da socializireba keTili ki ara,<br />
boroti moqmedebisaTvis... omma moZaladeebi aRzarda.<br />
galiidan TavdaRweuli siZulvilisa da xocva-Jletis<br />
demonebi kvlav ganagrZoben moqmedebas samyaroSi” (2).<br />
72
arsebulma mdgomareobam noyieri niadagi Seqmna ise-<br />
Ti filosofiuri mimdinareobis gaaqtiurebisaTvis, rogoric<br />
egzistencializmi iyo. igi meoce saukunis mTavar,<br />
gabatonebul moZRvrebad iqca da mas “atomisa da<br />
SiSis” saukunis filosofia uwodes, radgan proiritetulad<br />
iqca adamianis arsebis, misi sicocxlisa da gancdebis<br />
(Zrwolis, martoobis, amaoebis da sxva) amsaxveli<br />
problemebi. egzistencializmis centrSi dgas adamiani,<br />
rogorc gansakuTrebuli konkretuli arseba, - egzistenci.<br />
adamianuri egzistenci yovelTvis individualuria,<br />
igi individis yofnis saxea. igi yovelTvis mkacrad<br />
subieqturia da ar emorCileba obieqtur zogadobebs.<br />
adamiani ar ganixileba rogorc izolirebuli arseba.<br />
adamiani Ria realobaa, romelic ukavSirdeba gare<br />
samyaros. egzistenci ar aris yofnis ucvleli forma,<br />
igi gamudmebiT icvleba drosTan da droulobasTan<br />
dakavSirebiT, igi yovelTvis Tavisuflad qmnis Tavis<br />
Tavs, mudmiv qmnadobaSia. realoba ganicdeba pirad<br />
gamocdilebaSi. cxovrebiseuli gamocdilebis wyarod<br />
maT miaCniaT Zrwola, romelsac adamiani ganicdis maSin,<br />
roca gaacnobierebs amqveyniuri usafuZvlo yofnis<br />
sasrulobas, romelic gardauvali sikvdiliT mTavrdeba.<br />
egzistencializms safuZveli meTvramete saukunis<br />
danieli filosofosis soren kirkegoris Sexedulebebma<br />
Cauyara. “sadRac arsebobs saflavi, romelsac aqvs<br />
warwera: “aq ganisvenebs Yyvelaze ubeduri adamiani.” vin<br />
SeiZleba igi iyos - ase iwyebs Tavis erT-erT naSroms<br />
soren kirkegori. da iqve pasuxobs,Urom ubeduria Ti-<br />
Toeuli, radgan arCevanis dros suli yovelTvis marto<br />
rCeba sakuTar TavTan, samyaros masTan araferi esaqmeba.<br />
“ubeduri yovelTvis uaryofilia sakuTar Tavisgan, mas<br />
SeuZlia icxovros mxolod warsuliT an momavliT”.<br />
kirkegorisaTvis WeSmariteba subieqturobaSia, sakuTari<br />
gancdebSi, radgan yvelaze mTavaria “SiSis” gancda. ara<br />
konkretuli SiSis, aramed yovelive “ara mes”, sxvis mimarT.<br />
swored es aris egzistenciis mTavari maxasiaTebeli,<br />
romlis gaazreba SeuZlebelia. “Cemi suli - mkvdar<br />
73
zRvas hgavs, romelze gadafrena arc erT frinvels ar<br />
SeuZlia. gzis naxevarze, daRlili, Tavqve daeSveba, sadac<br />
sikvdili, araraoba elodeba” (3). “sad var me ras<br />
niSnavs es samyaro ratom vmonawileob masSi” kirkegoris<br />
azriT, adamiani iZulebulia yovelTvis arCevanis<br />
winaSe idges. gadawyvetilebis miRebisas igi mxolod sakuTar<br />
Tavs unda daeyrdnos, radgan sxvisi gamocdileba<br />
mas arafers matebs. fsiqologiuri analiziT igi im<br />
daskvnamde mivida, rom arc samyaroSi, arc samyaros gareT<br />
ar arsebobs araferi, rasac adamiani daeyrdnoba<br />
da rac simSvides moutans. adamiani martoa am samyaro-<br />
Si, ara aqvs masSi garantirebuli adgili. adamiani mudam<br />
mowyvetilia RmerTs da amave dros mudam mas eZiebs,<br />
an misken aris mimarTuli. kirgegorma aSkarad dainaxa<br />
sazogadoebis momakvdinebeli krizisis niSnebi, romelic<br />
mxolod meoce saukuneSi gaxda gamokveTilad aqtualuri.<br />
egzistencializmis Zireul sakiTxs warmoadgens<br />
RmerTisadmi damokidebulebis garkveva. swored es sakiTxi<br />
warmoSobs mimdinareobis SigniT or mTavar ganStoebas:<br />
erTia aTeisturi mimarTuleba, romelsac warmoadgenen<br />
sartri, kamiu, marseli; meore – religiuri, romelSic<br />
erTiandebian berdiaevi, Sestovi, iaspersi. religiuri<br />
Stos mimdevrebi miiCnevdenen, rom sasowarkve-<br />
Tidan Tavis daRweva adamians RmerTis, rwmenis saSualebiT<br />
SeuZlia. aTeistebi ki Tvlidnen, rom adamianma<br />
Tavad unda moipovos sakuTari Tavi da darwmundes ima-<br />
Si, rom aravis da arafers SeuZlia misi gadarCena saku-<br />
Tari Tavisagan, TviT RmerTis arsebobis Tanmimdevrul<br />
dasabuTebasac ki. egzistencialistebi Tvlian, rom uaxlesi<br />
istoriis katastrofulma movlenebma gamoavlina<br />
ara marto individualobaTa, aramed mTeli adamianuri<br />
yofis aramdgradoba da simyife. amqveynad “gaZlebisaTvis”<br />
individi, pirvel yovlisa, unda erkveodes sakuTar<br />
Sinagan samyaroSi, Seafasos Tavisi unari da SesaZleblobebi.<br />
sazogadoebrivi kanonebis rRveviT gamowveuli<br />
urwmunoeba adamians “SiSvels” tovebs samyaroSi, isto-<br />
74
iis winaSe, igi Tavs mitovebulad, ususurad grZnobs<br />
da Tavis tragikulobas ganicdis. ”adamiani darCa sammagad<br />
gaucxoebuli – RmerTisgan, bunebisagan da giganturi<br />
socialuri aparatisagan, romelic mis materialur<br />
moTxovnilebebs akmayofilebs. Mmagram yvelaze uaresi<br />
sakuTari Tavisagan gaucxoebaa” (4).<br />
“me vfiqrob, e.i. me vazrovneb,” - yvela adamians Tavisi<br />
msoflmxedveloba da Sexedulebebi aqvs garkveuli<br />
movlenis Tu sagnis mimarT. xelovani Tavisi epoqis, garemos,<br />
socialuri jgufis nawilia. rogorc nebismier<br />
adamians, masac aqvs fsiqologiuri da socialuri Sexedulebebi.<br />
isini TavianT naazrev-nafiqrals gansxvavebuli<br />
gziT gamoxataven. Ppoetebi – sityviT, mxatvrebi –<br />
funjiT, musikosebi – musikiT, kinoreJisorebi ki ufro<br />
mdidari saSualebebiT, radgan kinoena amis saSualebas<br />
iZleva, igi Tavis TavSi aerTianebs sityvasac, mxatvrobasac,<br />
musikasac, arqiteqturasac. Mmisi simbolo-niSnebi<br />
bevrad ufro mdidaria. maTi floba did ganaTlebas,<br />
niWs, gemovnebas, zomierebis grZnobas da, rac mTavaria,<br />
gulwrfelobas iTxovs. saTqmels aqtualurs garemopirobebi<br />
qmnis. adamianis cnobiereba yofierebiT ganisaz-<br />
Rvreba - aris periodi, roca mxolod gancxromaze fiqrobs,<br />
dgeba periodi, roca gadarCenas cdilobs.<br />
dasavleT evropis SemoqmedebiT cxovrebas, xelovnebas<br />
maSinve daetyo egzistencializmis gavlena. es ar<br />
iyo moulodneli, Tu ki gaviTvaliswinebT, rom bevri<br />
egzistencialisti amave dros gamoCenili xelovanicaa<br />
da mxatvruli formiT gadmoscems egzistenciur ideebs<br />
(sartri, kamiu, marseli). mwerlebma, musikosebma, mxatvrebma<br />
yuradReba adamians miapyres, mis ususurobas da<br />
umweobas. “dehumanizaciis” procesi, rogorc mas berdiaevi<br />
uwodebda, yvelaze mkafiod literaturaSi, romanSi<br />
gamoixata. “iq ver ipoviT adamianis mTlian saxes, iq<br />
mxolod SegrZnebebi, inteleqtualur Tu racionalur<br />
mdgomareobaTa elementebia... uwinares yovlisa qreba<br />
guli, rogorc adamianuri arsebis mTliani da centraluri<br />
organo, rogorc adamianur grZnobaTa mtvirTve-<br />
75
li.Aadamiani wuxs, sasowarkveTilebaSic ki vardeba mTliani<br />
adamianuri arsebis am gaqrobis gamo, magram ar<br />
SeuZlia misi SenarCuneba. zogjer mas kidec axarebs Tavisi<br />
gaqroba... romanSi aRar aris adamianur tipTa simdidre,<br />
adamianuri samyaros mravalferovneba, aramed<br />
mxolod im arsebis nafleTebi da elementebia, romelsac<br />
adre adamiani erqva... Tanamedrove fsiqologiuri<br />
romani... qvecnobieris analizs ukirkitebs da SegrZneba-<br />
Ta mcurav samyaroSi iZireba, inteleqtualobiT saSinlad<br />
garTulebuli. adamians qvecnobieris Zalaufleba<br />
iseve Slis, rogorc tvinis Wyleta” (5).<br />
evropul kinematografSi es xazi yvelaze metad gamoixata<br />
espaneli lui buniuelis, Svedi ingmar bergmanis,<br />
italieli federiko felinis, miqelanjelo antonionis,<br />
pier paolo pazolinis, franguli “axali tal-<br />
Ris” warmomadgenelTa SemoqmedebaSi. maTTan gvxvdeba<br />
gamZafrebuli sulieri krizisi, pirovnebis gaucxoebis<br />
tendencia, adamianis, rogorc pirovnebis unikalurobis<br />
dakargvis saSiSroeba. maTi Semoqmedebis mTavar msaz-<br />
Rvrelad SiSi iqca. xan sikvdili aSinebT, xan sicocxle,<br />
xan siyvaruli, xan siZulvili. adamiani Tavis sulier<br />
yofierebaSi Rrmad maSin ixedeba, roca SiSsa da<br />
sasowarkveTaSi vardeba. SiSi adamianuri yofierebis<br />
yvelaze mniSvnelovani egzistenciaa.<br />
problemebi, romlebic evropul xelovnebaSi da filosofiur<br />
azrovnebaSi gasuli saukunis 50-ian wlebSi<br />
gavrcelda, sabWoTa da kerZod qarTul kinematografSi<br />
jer kidev 60-ian wlebSi iCina Tavi (sabWoTa kavSiri<br />
msoflios nawili iyo da miuxedavad Caketili saz-<br />
Rvrebisa da gabatonebuli ideologiisa, axalma talRam<br />
SemoaRwia sabWour sivrceSi da amdenad, msoflio<br />
xelovanTa Soris garkveuli kavSiri damyarda, radgan<br />
es talRa gamowveuli iyo erTi d aigive mizeziT –<br />
mecnierul-teqnikuri progresiT da msoflio omiT, rasac<br />
sabWoTa sistemaSi saxelmwifos xelovnuri, arabunebrivi<br />
mowyoba emateboda), ganviTarebas ki ukve 80-iani<br />
wlebis miwuruls miaRwia. amas xeli Seuwyo politi-<br />
76
kurma da socialurma cvlilebebma, romlebmac mTeli<br />
qveyana moicva. sabWoTa kavSiris, rogorc saxelmwifos,<br />
rRvevis Sedegad gaCenilma gaurkvevlobam, SiSis sindromma,<br />
politikurma, ekonomikurma, socialurma movlenebma,<br />
adamiani ukidures zRvramde miiyvana, wina planze<br />
wamoiwia ZiriTadi sakiTxi - rogorme gadavrCeT. cnobilma<br />
movlenebma, omma, gaWirvebam sazogadoebaSi da<br />
adamianSi gaaRviZa yvelaze uaryofiTi instinqtebi – rasobrivi,<br />
nacionaluri, Zalauflebis, Zaladobisa da Surisgebis.<br />
Aaxlad formirebuli sazogadoeba “adamianis,<br />
adamianuri saxisa Tu WeSmaritebis faseulobebisagan<br />
sruliad gansxvavebul faseulobebs aRiarebs – Zlierebis,<br />
teqnikis, rasis, nacionalobis, saxelmwifos, klasisas<br />
Tu koleqtivisas. simarTlisaken mswraf nebas Zlevamosilebisaken<br />
mswrafi neba cvlis....adamiani Zlierebas,<br />
sakuTari Zlierebas mieltvis, magram mas iqamde mivyavarT,<br />
rom Zlierebas Tavis Tavze maRla ayenebs. Aam<br />
Zlierebis gulisaTvis SegiZliaT rogorc gindaT ise<br />
moepyroT adamians” (6).<br />
adamiani marto darCa, igi RmerTmac miatova, radgan<br />
Tavad isurva ase. cneba “RmerTi” aucileblad gulisxmobs<br />
cnebas “sindisi”. sindisi ki qaosis periodSi<br />
yvelaze didi xelisSemSlelia. mxolod Zalian Zlier<br />
adamianebs SeuZliaT SeinarCunon adamianis saxe im<br />
Rirebulebebis dacviT, rac adre xelSeuxebelad iTvleboda<br />
da rac saerTod cneba “adamianTan” igivdeboda.<br />
”adamianSi Seirya RvTis xateba da msgavseba da is<br />
TandaTanobiT kargavs RvTisSvilobis Segnebas, rac mis-<br />
Tvis cxadhyo qristianobam”. mZafrad daisva adamianis<br />
martoobis, gaucxoebis problema, gaqra RmerTi, da<br />
masTan erTad gaqra siyvaruli, radgan “RmerTia siyvaruli”,<br />
daisva arCevanis da Tavisuflebis, adamianis pasuxismgeblobis<br />
sakiTxi. adamianma uari Tqva yofiliyo<br />
RvTis xati da saxe da isurva gamxdariyo manqanis xati<br />
da saxe. sazogadoebas ganviTarebis sakuTari gza aqvs.<br />
romelime etapis gamotoveba aucileblad iCens Tavs mis<br />
azrovnebaSi, kanonis darRveva areulobas, qaoss iwvevs.<br />
77
yvela dros maxasiaTebeli niSani aqvs, romelic calkeul<br />
sazogadoebaSi, misi mentalobisa da Taviseburebis<br />
gaTvaliswinebiT, SeiZleba gansxvavebuli formiT<br />
gamovlindes. mTavari arsi ki ucvlelia.<br />
gardamaval periods Tavisi kanonebi aqvs.Qqaosi araviTar<br />
kanonzomierebas ar cnobs.Mmaxinji sazogadoeba<br />
maxinj urTierTobebs badebs. “adamiani an kosmiur Zalebs<br />
emorCileba, an teqnikur civilizacias.Mmetic,<br />
aramcTu emorCileba, iTqvifeba da qreba kidec an<br />
kosmiur cxovrebaSi, an yovlisSemZle teqnikaSi. is an<br />
bunebis xatad iqceva, an-manqanisa. Mmagram orive SemTxvevaSi<br />
kargavs Tavis sakuTar saxes da elementebad<br />
iSleba. qreba adamiani rogorc mTliani, Sinagani centris<br />
mqone da sulierad koncentrirebuli arseba, Tavis<br />
kavSirsa da mTlianobas rom inarCunebs.Aadamianis wiladuri<br />
da nawilobrivi elementebi aramarto avtonomiis,<br />
aramed cxovrebaSi umTavresi mniSvnelobis uflebasac<br />
moiTxoven.Aam daqucmacebuli elementebis damkvidreba<br />
adamianSi, magaliTad, qvecnobieris, seqsualuri ltolvisa<br />
da upiratesobisa Tu Zlierebisken mswrafi nebis<br />
elementebisa imas mowmobs, rom qreba adamianis mTliani<br />
saxe da adgils uTmobs araadamianur bunebriv elementebs.<br />
adamiani aRar aris, arian mxolod adamianis<br />
funqciebi. adamianis es daSla sxvadasxva funqciebad,<br />
uwinares yovlisa, teqnikuri civilizaciis Sedegia.” 7<br />
yovelive zemoTqmulma adeqvaturi gamoxatuleba hpova<br />
rogorc mTlianad qarTul sazogadoebaSi, aseve qar-<br />
Tul kinematografSic. Temur babluani, nana jorjaZe,<br />
zaza xalvaSi, daTo janeliZe, levan zaqareiSvili,<br />
dito cincaZe, goderZi Coxeli, aleko cabaZe da sxvebi<br />
_ is reJisorebi arian, romlebic qarTuli kinos 80-<br />
ianelTa Taobas ganekuTvnebian da romelTa gamosvla<br />
SemoqmedebiT asparezze swored politikur-ekonomikuri<br />
kataklizmebis xanas daemTxva. xelovani verafriT gaeqceva<br />
dros da drois mier motanil problemebs, romlebic<br />
im sazogadoebas exeba, romlis warmomadgenelic<br />
Tavad aris. igi sakuTar ”me”-Si atarebs gancdaTa da<br />
78
emociaTa am mZlavr nakads da sabolood saTqmels<br />
mxatvrul formas aZlevs. es saTqmeli ki ukve Tavidanve<br />
protestis saxes iZens. “yoveldRiuri yofis, Tanamedrove<br />
cxovrebis mier wamoyenebuli problemebi martivad<br />
rodi wydeba. dRiTidRe sul ufro met daZabvas moiTxovs<br />
calkeul movlenaTa gaazreba. amitomac TviT<br />
drom, cxovrebam gaxada aucilebeli ufro metad dafiqrebuliyo<br />
qarTuli kinos romantikuli gmiri. misi romantikuli<br />
Tvisebebi sul ufro iniRbeboda, ifareboda.<br />
... adre maTTvis sruliad ucxo arCevanis winaSe dadgnen.<br />
maTi romantikuloba axla “prozaze” maRla ki ara,<br />
TviT prozaSi unda gamovleniliyo.” 8 qarTuli kino Seecada<br />
azriani, fiqriT aRsavse dialogi gaemarTa mayurebelTan.<br />
amasTanave, SesTavaza iseTi saxeebi, romelTa<br />
SefasebisaTvis TviT mayurebels unda gaeRrmavebina Tavisi<br />
fiqrebi, gaemarTa dialogi. es gmirebi ukve sakmaod<br />
prozaulebi gaxdnen da gadarCenisaTvis, adgilis damkvidrebisaTvis<br />
daiwyes brZola. TandaTan gaqra qarTuli<br />
kinosaTvis damaxasiaTebeli romantikuli gmiri, romelsac<br />
unari hqonda yvelaferSi sikeTis marcvali daenaxa<br />
da gaeRvivebina, romelic sicocxlis sixaruliT<br />
arsebobda, RimiliT uyurebda samyaros da miuxedavad<br />
uamravi garsmoxveuli problemisa, axerxebda imediani<br />
yofiliyo.<br />
rusuli termini “Cernuxa” swored am periodSi damkvidrda<br />
da igi sazogadoebis gaxrwnis, politikuri<br />
sistemis moSlis, korufciis aRzevebis mimaniSneblad<br />
iqca. es iyo protestis niSani, rac Taviseburad aisaxeboda<br />
filmebSi. gaCnda gmiri, romelsac arsad mieCqareba,<br />
araferi darCa gadasawyveti, garda sakuTar Tav-<br />
Tan konfliqtisa, garda sakuTar “me”-sTan arsebuli<br />
problemisa. Seiqmna Taviseburi stili. Ddidxans wvims,<br />
moZraoba mdorea, gmiri didxans modis. aman filmebs<br />
sxva tempo-ritmi SesZina.Mmoqmedeba ufro gawelili gaxda.Ees<br />
sruliadac ar niSnavs imas, rom daikarga ritmis<br />
grZnoba, drom moiTxova ase da drom Seqmna aseTi<br />
79
itmi. es iyo depresiaSi myofi sazogadoebis ritmi,<br />
xolo xelovani am sazogadoebis Semadgeneli nawilia.<br />
pirovnuli gaucxoebis am oromtrialSi qarTul kinoSic<br />
gaaqtiurda is filosofiuri tendenciebi, romelic<br />
ukve ikiTxeboda evropul kinematografSi. aqac gamovlinda<br />
msoflmxedvelobis ori urTierTsawinaaRmdego<br />
mimarTuleba, erTni Tvlidnen, rom rom xsna, gamosavali<br />
mdgomareobidan _ RmerTis, uflis rwmenaSia, meore<br />
mxares, gacilebiT mravalricxovans, miaCnda, rom<br />
RmerTma miatova adamiani, igi “gadagdebulia” samyaroSi,<br />
igi martosulia. yvelaze mkveTrad es mimarTulebebi<br />
aleko cabaZisa da goderZi Coxelis SemoqmedebaSi<br />
aisaxa. maTTan TiTqos gaerTianebulia Taobis saxe, Tavmoyrilia<br />
misi saTqmeli. erTi da igive sagans Tu movlenas<br />
isini gansxvavebulad xedaven da aRiqvamen, magram<br />
satkivari erTia – adamianis suli. sxvadasxva kuTxiT<br />
danaxuli satkivari ki erTmaneTs avsebs da Taobis erT<br />
mTlian saxes gvaZlevs.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. l.oCiauri, “poeturi tendenciebi 60-70-iani wlebis qar-<br />
Tul kinoSi”, avtoreferati xelovnebaTmcodneobis mecnierebaTa<br />
kandidatis samecniero xarisxis mosapoveblad,<br />
Tb, 2005 .<br />
2. n. berdiaevi, adamianis bedi Tanamedrove samyaroSi, Tb.,<br />
2001, gv. 14.<br />
3. Е. Вейцман, Очерки философии кино, М., 1978 , с. 69.<br />
4. Е Вейцман. назв. соч., с. 71.<br />
5. n. berdiaevi, dasax. naS., gv. 29.<br />
6. n. berdiaevi dasax. naS., gv. 26.<br />
7. n. berdiaevi, dasax. naS., gv. 28.<br />
8. g. gvaxaria, Tanamedrove gmiris problema 80-iani wlebis<br />
qarTul kinoSi, sabWoTa xelovneba, #1 , Tb., 1983.<br />
80
Inga Khalvashi<br />
Influence of Existentialism on Cinematography<br />
Summary<br />
Philosophy has influenced the formation of the and essence of art. In the 20 th<br />
century Existentialism became a driving philosophic stream which aimed at clarifying<br />
the attitude with God. This factor resulted in the formation of two major trends within<br />
the stream: religious and atheistic. The nature of the 20 th century art cinematography<br />
as well is determined by this philosophic doctrine.<br />
81
manuCar loria<br />
eTnografiuli filmis<br />
modelireba<br />
vizualur anTropologiaSi<br />
bolo aTwleulSi humanitarul mecnierebaSi gvxvdeba<br />
SesamCnevi cvlilebebi, warmoiqmneba axali mecnieruli<br />
mimarTulebebi da disciplinebi, romelTa Soris<br />
gansakuTrebuli adgili ukavia vizualur anTropologias.Aam<br />
samecniero mimarTulebisaTvis mniSvnelovania<br />
eTnografiuli vizualuri informaciis mopoveba da analizi,<br />
anTropologiuri Tu eTnografiuli filmebis<br />
momzadeba da a.S.<br />
vizualuri anTropologia naxevari saukunis win<br />
daarsda kulturul anTropologiis CarCoebSi. am<br />
droisaTvis viTardeba. rogorc damoukidebeli samecniero<br />
disciplina. igi mWidro kavSirSia kulturul da<br />
socialur anTropologiasTan. am ori dargis damoukideblad<br />
arsebobas mxars uWers inglisis sociologiuri<br />
da anTropologiuri skola, maSin rodesac amerikaSi maT<br />
Soris arsebiTi gansxvaveba ar aris. termini „socialuri<br />
anTropologia“ gaCnda inglisSi axali kaTedris aRsaniSnavad,<br />
romelsac xelmZRvanelobda jeims frezeri. igi<br />
dainteresebuli iyo ara materialuri kulturis, aramed,<br />
pirvel yovlisa, Cvevebis, ganwyobebisa da socialuri<br />
danawesebis SeswavliT. socialuri anTropologiis sagani<br />
yvelaze mkveTrad adreul funqcionalizmSi (inglisuri<br />
frTa) gamoikveTa radklif-braunisa (1881-1955) da bronislav<br />
malinovskis (1884-1942) mier, romlebmac TavianTi<br />
kvlevis sagani gansazRvres rogorc socialuri urTier-<br />
82
Tobebisa da socialuri struqturis Seswavla. kulturuli<br />
anTropologia adamians swavlobs rogorc „mwarmoebel<br />
adamians“ – „homo faber“, an anglosaqsurad – „iaraRis<br />
mkeTebels“ – „tool-maker“. Cvevebi, ganwyobebi da rwmena<br />
aseT SemTxvevaSi ganixileba, rogorc inteleqtualuri<br />
xasiaTis „teqnikuri saSualebebi“. analogiuri mecniereba<br />
saqarTveloSi ZiriTadad ori saxeliTeTnografiiTa<br />
(xalxis aRwera) da eTnologiiT (xalxis Seswavla) aris<br />
cnobili. dasavluri specliteraturis mixedviT, es dargebi<br />
gayofilia, rogorc aRwerilobiTi da Teoriuli disciplina<br />
da orive istoriisken, xolo socialuri da<br />
kulturuli anTropologia sociologiisken ixreba (yi<br />
yifi<br />
fi-<br />
ani, 1995:6–9; meliqiSvili, 2000:9–10; sptlc, 2004: 279).<br />
am droisaTvis kargad SemuSvebulia samecniero-kvleviTi,<br />
Teoriuli da meTodologiuri principebi sxvadasxva<br />
tipis vizualur masalasTan samuSaod. vizualur<br />
anTropologiis mTavari mizania kulturis audio-vizualuri<br />
dokumentaci da analizi. vizualuri masalebi,<br />
romlebic inarCuneben drois realobas, warmoadgenen<br />
axali hipoTezis aRuwerel wyaros (dawvr. ix.: Balikci,<br />
1987; 1988. Mead, 1995).<br />
eTnografiisa da kinos mWidro TanamSromloba daiwyo<br />
XX saukunis 60-ian wlebSi, gansakuTrebiT aSS-Si, safrangeTSi,<br />
avstraliaSi, nawilobriv did britaneTSic.<br />
ეთნოგრაფიული filmis ganviTarebaze did gavlenas<br />
axdens ekonomikuri faqtori. filmis gadaReba did<br />
TanxebTan aris dakavSirebuli da finansurad mogebiani ar<br />
aris komerciul bazarze. am filmebis ZiriTadi momxmarebelia<br />
saganmanaTleblo da samecniero dawesebulebebi.<br />
XX saukunis 20-30-iani wlebSi eqspediciebis umetesoba<br />
jdeboda ramdenime aTasi dolari da mkvlevarTa anazRaureba<br />
ar iyo didi. Tumca, mainc Seiqmna eTnografiuli<br />
TvalsazrisiT saintereso filmebi, risi naTeli dadasturebaa<br />
amerikeli reJisoris robert flaertis saqmia-<br />
83
noba. man Tavisi moRvaweobiT gansakuTrebuli adgili<br />
daikava XX saukunis kinodokumentalistikaSi. aRsaniSnavia<br />
misi filmebi: „Crdiloeli nanuki“, „samxreT zRvebis<br />
mona“, „24 dolariani kunZuli“ ,„meqoTnis istoria“,<br />
„samxreTis zRvebis TeTri Crdilebi“, „tabu“, „industriuli<br />
britaneTi“, „araneli kaci“, „miwa“, „moTxroba<br />
luizianaze“ (Loizos, 1993:5-15; MacDougall, 1976:135-149;<br />
Barsam, 1988:12-27; Дробашенко, 1966:237-58). am didi reJisoris<br />
filmebic iyo ufro eTnografiuli da naklebad<br />
komerciuli. robert flaertis Semoqmedebam safuZveli<br />
Cauyara eTnografiuli filmis gadaRebasa da vizualuri<br />
anTropologiis samecniero dargad Camoyalibebas.<br />
XX saukunis 60-iani wlebidan aqtiurad iwyeba<br />
eTnografiuli filmebis warmoeba. es dakavSirebuli iyo<br />
ramdenime qveyanaSi sauniversiteto, samecniero dawesebulebebisaTvis<br />
materialuri pirobebis gaumjobesebasTan<br />
da SedarebiT gazrdil dafinansebasTan ().<br />
saqarTveloSi, ise rogorc მთელ postsabWour<br />
sivrceSi, bolo wlebSi SedarebiT xelmisawvdomi gaxda<br />
videoteqnika, ramac mkvlevarebs – eTnologebs, folkloristebs<br />
saSualeba misca gasuliyvnen video kameriT<br />
velze samuSaod. Tumca problemaa is, rom qarTulad ar<br />
arsebobs meTodika da literatura vizualuri anTropologiis<br />
Sesaxeb. aSS–სა da evropaSi gamocemuli saxelmZRvaneloebi<br />
naklebad xelmisawvdomia Cvens qveyanaSi.<br />
aqedan gamomdinare, aucilebelia moxdes adaptacia<br />
am saxelmZRvaneloebis qarTul sinamdvilesTan, kerZod,<br />
saqarTveloSi arsebul kvlevis meTodebTan, savele samuSaoebTan<br />
kavSiri, arsebul materialur sirTuleeb-<br />
Tan, cud teqnikur bazasTan da sxv.<br />
erT-erTi aseTi problemaa – savele meTodebi vizualur<br />
anTropologiaSi. bronislav malinovskis azriT,<br />
savele samuSaoebis ZiriTadi mizania “daiWiro adgilobrivi<br />
macxovreblis mTavari azri da miswrafeba am<br />
sferoSi”. es sityvebi dRemde rCeba anTropologiis lo-<br />
84
zungad. gzebi, romliTac es mizani miiRweva, Semdegia:<br />
aucilebelia icxovro da kontaqti gqondes yoveldRe<br />
adgilobriv mosaxleobasTan, raTa isini SeeCvion mkvlevarTan<br />
urTierTobas; saWiroa enis codna, raTa ar moxdes<br />
informaciis damaxinjeba; mkvlevarma unda moaxdinos<br />
yuradRebis koncentracia yvela urTierTdamakavSirebel<br />
movlenaze kulturaSi, raდგან isini imdenadაა dakav-<br />
Sirebuli erTmaneTTan, rom erTis gamotovebiT irRveva<br />
informaciis mTlianoba; mkvlvarma ar unda mianiWos<br />
mniSvneloba iseT movlenebs, romelic misi interesis<br />
sferoSi ar Sedis, mTavari yuradReba unda iqnas gamaxvilebuli<br />
yoveldRiur cxovrebaze; mkvlevarმა, romelsac<br />
ainteresebs kulturis esa Tu is movlenა aucileblad<br />
yuradReba unda miaqcios adamianebis qcevas, pirdapiri<br />
SekiTxvebiT, ის srul informacias ver moipovebs, xalxi<br />
naklebad aqcevs yuradRebas kulturas, aRiqvams mas<br />
rogorc TavisTavad gamomdinares.<br />
malinovskis moRvaweobidan dawyebuli (1914 w. rodesac<br />
is gaemgzavra eqspediciaSi melaneziaSi, iTvleba<br />
socialuri anTropologiis aRmoCenis wlad – britanuli<br />
disciplinis variantad), cneba „veli” rCeba gamocanad<br />
dasavluri anTropologiisaTvis da yofili<br />
sabWoTa eTnografiisaTvis. „veli”– mxolod moTxovna<br />
ar iyo sakvlevi kulturis gasagebad, es iyo gansakuTrebuli<br />
teqnika sxvisi kulturis gasagebad da am<br />
kulturis sakuTar enaze gadmosayvanad. anTropologi,<br />
eTnologi is pirovnebaa, romelic detalurad wvdeba<br />
sxvadasxva xalxis cxovrebaს, ეს ბazisia, romelic agebulia<br />
intensiur da inteleqtualur gamokvlevebze<br />
(Христофорова, 2006: 98-99).<br />
savele muSaobis periodSi mniSvnelovani momentia<br />
kulturis videomonitoringi. idea Semdegi warmodgenebidan<br />
gamomdinareobs: kulturis swrafi dinamikidan, Tanamedrove<br />
kulturis mozaikurobidan, romelic Sedgeba uam-<br />
85
avi mikrokulturიsa da jgufuri kulturebisgan – nacionaluri,<br />
regionaluri, religiuri, asakobrivi, profesiuri<br />
da a.S. (dawvr. ix.: Александров, 1998).<br />
savele muSaobisa da monitoringis safuZvelze<br />
iqmneba saintereso saganmanaTleblo da samecniero filmebi.<br />
idealurma eTnografiulma Tu anTropologiurma<br />
filmმa unda SeiTavsos reJisoris xelovneba da mecnieris<br />
erudireba. arsebobs arsebiTi gansxvaveba ეთნოგრაფიასა da<br />
kinos Soris. es gansxvavebebi SemdegSi mdgomareobs:<br />
ეთნოგრაფი iwyebs muSaobas Teoriuli problemebisa da<br />
gegmis gamomuSavebiT, reJisori ki – ideisa da scenaris;<br />
ეთნოგრაფი agrovebs masalas kiTxvebisa da dakvirvebis<br />
gziT, reJisori ki iRebs ZiriTad masalas; ეთნოგრაფი aanalizebs<br />
mecnieruli TvalsazrisiT mopovebul masalas,<br />
reJisori ki amontaJebs gadaRebul masalas; ეთნოგრაფი<br />
amTavrebs naSroms werilobiTi daskvniT, reJisoris<br />
daskvna ki filmia (dawvr. ix.: Хайдер, 2000).<br />
aqedan gamomdinare pasuxi rom gaeces SekiTxvas – ra<br />
Tvisebebi qmnis films eTnografiuls, da ramdenad eTnografiulia<br />
is“ – zustad unda gairkves am mimarTulebis<br />
filmisaTvis damaxasiaTebeli ori arsebiTi Tviseba:<br />
ramdenad zustad SeuZlia films Seeferebodes maRal<br />
anTropologiur amocanebsa da standartebs da rogor<br />
SeiZleba filmმa gadmoqvces informacia, romlis gadmocemac<br />
ar SeuZliaT monografiebs<br />
filmi unda iyos dafuZnebuli eTnografiul gagebaze.<br />
rac ufro Zlieria es gageba, miT ufro maRalia<br />
ფილმის xarisxi. gadaReba unda daiwyos mxolod eTnografiuli<br />
masalebis Segrovebis Semdeg. რeJisori timoti<br />
eSi TanamSromlobda savele gadaRebebis dros eTnograf<br />
napoleon SanonTan. amitom filmis avtorma filmSi eTnografiuli<br />
gagebis maqsimalurad formirebis SesaZlebloba<br />
mogvca. „mkvdari Citebi“, „danis tkbili kartofili“,<br />
86
„bavSvuri metoqeoba axal gvineasa da balSi“ anTropologebma<br />
gadaiRes gamokvlevis bolos. filmi unda pasuxobdes<br />
kinomatografiul standartebsac.<br />
reJisorisa da anTropologis erToblivma namuSevarma<br />
saboloo jamSi unda gaსces pasuxi kiTxvas – ra<br />
aris vizualuri anTropologiisTvis Teoriuli TvalsazrisiT<br />
mniSvnelovani da rogor SeiZleba eTnosisaTvis<br />
damaxasiaTebeli aspeqtebis asaxva vizualurad filmSi<br />
bolo 30-40 wlis ganmavlobaSi sainformacio teqnologiebis<br />
ganviTაrabam anTropologiuri filmebis Seqmnis<br />
procesi aqcia mTel warmoebad da aRiara, rom filmi aris<br />
mecnieruli teqstis principulad axali saxe, romelic ar<br />
Seidreba kulturis werilobiT aRwerasTan da ar aris<br />
misi ilustracia. Sesabamisad, vizualuri anTropologia<br />
gamokvlevis meTodidan TandaTanobiT iqca damoukidebel<br />
disciplinad Tavisi stratეgiebiTa da problemebiT. sxvadasxva<br />
qveynis umaRles saswavleblebSi da samecniero<br />
dawesebulebebSi iqmneba Sesabamisi mimarTulebis centrebi.<br />
tardeba anTropologiuri, eTnografiuli filmebis<br />
festivalebi da konferenciebi: de popolis festivali<br />
florenciaSi, vizualuri anTropologiis konferencia<br />
filadelfiaSi, du realis kino parizSi, margaret midis<br />
filmis festivali niu-iorkSi, samefo anTropologiuri<br />
institutis eTnografiuli filmis festivali manCesterSi,<br />
ruseTis anTropologiuri filmebis festivali da<br />
sxva (VA, 1996: 4/1348-1349. aseve, МБСК, 1997, 1998, 1999, 2001,<br />
2002, 2003; ОСК,1998; ТО, 2004 ).<br />
sainformacio teqnologiebis ganviTarebam, erTi<br />
mxriv, xeli Seuwyos vizualur anTropologiis specifikuri<br />
problemebis gadaWras, meore mxriv – mis winaSe<br />
dadga eTikuri da esTetikuri problemebi, romlebic fundametur<br />
gamokvlevas saWiroebs. Tumca, Tavis mxriv, vizualuri<br />
anTropologia axal teqnologiur standartebs<br />
gvTavazobs, romlebic nawilobriv gamomdinareobs misi<br />
87
interesis sferodan da igi, paralelurad warmoadgens<br />
saintereso models sxva samecniero disciplinebisTvisac.<br />
uaxlesi teqnologiebi saSualebas iZleva ufro<br />
martivad mivaRwioT Cvens Canafiqrs da saWiro codnis<br />
SemTxvevaSi, mayurebels mivawodoT nawarmi, romelic<br />
yvela parametriT iqneba daxvewili. aqve kidev erTxel<br />
aRvniSnavT, rom vizualuri anTropologia aris kulturologiuri<br />
moRvaweoba, sadac sociokulturuli anTropologia,<br />
kinoxelovneba da sainformaციო teqnologiebi<br />
urTierTkavSirSia.<br />
citirebuli literatura<br />
1. meliqiSvili, 2000 – meliqiSvili l. eTnografia Tu eTnologia,<br />
Tbilisi.<br />
2. sptlc, 2004 – socialur da politikur terminTa leqsikoni–cnobari,<br />
Tbilisi.<br />
3. yifiani, 1995 – yifiani p. eTnologiis problemebi, Tbilisi.<br />
4. Александров, 1998 - Александров Е.В., обоснование и принципи<br />
вызуально-антропологического мониторинга.– Открытие и<br />
сообщаемость культур: гуманитарный симпозиум, Институт<br />
Гуманитарного Партнерства, Москва.<br />
5. Дробашенко, 2000 - Дробашенко С. Мир Роберта Флаэрти, в сборнике:<br />
Вопросы киноискусства, в. 9, Москва.<br />
6. МБСК, 1997, 1998, 1999, 2001, 2002, 2003 - Материальная база сферы<br />
культуры, Москва.<br />
7. ОСК,1998 - Открытие и сообщаемость культур: гуманитарный<br />
симпозиум, Москва.<br />
8. ТО, 2004 - Материалы Второго Московского Международного<br />
Фестиваля и конференции визуальной антропологии "Традиции и<br />
объектив", Москва.<br />
9. Хайдер, 2000 - Хайдер К. Этнографический фильм. Пер. М.<br />
Ахметовой, М.<br />
10. Христофорова, 2006 - Христофорова О. Визуальная антропология:<br />
российская действительность и зарубежный опыт, в сборнике: I<br />
Всероссийский конгресс фольклористов, Т. 2 , Москва.<br />
88
11. Balikci, 1987 - Balikci A., The Legacy of Margaret Mead: the Case of<br />
Visual anthropology. In: Bulletin of the International Committee on Urgent<br />
Anthropological Research. Vienna. Vol. 8.<br />
12. Balikci, 1988 - Balikci A., Anthropologist and Ethnographic Filmmakers.<br />
In: Anthropological Filmmaking. J’ Rollwagen, ed. NY Harwood.<br />
13. Barsam R. The Vision of Robert Flaherty: The Artist as Myth and<br />
Filmmaker, Bloomington, 1988.<br />
14. VA, 1996 - Visual Anthropology. In Encyclopedia of Cultural<br />
Anthropology, David Levinson and Melvin Ember, editors. New York:<br />
Henry Holt and Company, vol. 4.<br />
15. Loizos, 1993 - Loizos P. Innovation in Ethnographic Film: From Innocence<br />
to Self-Consciousness.<br />
16. Mead, 1995 - Mead M., Visual Anthropology in a Discipline of Words. In:<br />
Principles of Visual Anthropology. P. Hockings, ed. Mouton.<br />
17. MacDougall D."Prospects of the Ethnographic Film” rpt in Nichols, Bill.<br />
Movies and Methods Vol 1, Berkeley and Los Angeles, 1976.<br />
Manuchar Loria<br />
Ethnographic film modelling in visual anthropology<br />
Summary<br />
Visual Anthropology during its short history which probably<br />
started with the excellent Robert Flaherty Nanouk of the North Visual<br />
Anthropology has revealed itself much broader than filming of exotic<br />
peoples.<br />
Synthetic nature of Visual Anthropology which unites expression<br />
of contemporary art and humanitarian ideas provides interest not only of<br />
professionals but also of the broader circle of viewers intrigued by<br />
historical destinies of their family, their people, their world.<br />
Ethnographic film main aspects in visual anthropology are<br />
discussed in the article.<br />
89
lia kalandariSvili<br />
kultura, rogorc<br />
kinoTxrobis simboluri Sre.<br />
kidev erTxel `jariskacis<br />
mamis~ Sesaxeb<br />
samociani wlebidan qarTul kinoSi axali etapi<br />
iwyeba. ekranze Cndeba mkafio ferebiT gamoxatuli xalxuroba,<br />
yoveldRiur yofaSi moZiebuli adamianuri<br />
faseulobani, erovnul xasiaTTan da RirebulebebTan<br />
Serwymuli saxe-idealebi. erT-erTi pirveli, vinc safu-<br />
Zveli Cauyara axal, erovnul kinoxelovnebas – dramaturgi<br />
suliko JRentia. mis scenarebSi gaJRerebuli<br />
ideebi scildebian sabWoTa cenzuris moTxovnebs da<br />
mWidrod ukavSirdebian sakuTari kulturis fesvebs.<br />
dramaturgi Txrobisas aqtiurad iyenebs nacnob formebs<br />
da struqturebs, aqcentebis gadaadgilebiT adgens<br />
axal sazriss, xedvis kuTxes, axal damokidebulebas;<br />
gulgrilia socrealisturi usaxo `Stiftik-arsebisadmi~<br />
_ ara mxolod aRniSnavs pirovnebis individualur<br />
interesebs, aramed ufro mniSvnelovans xdis maT da<br />
erTsaxovani, uformo sivrcidan aqcentiT gamoyofili<br />
adamianis RirebulebebiT mdidari samyaro idealis<br />
rangSi ahyavs.<br />
`jariskacis mamis~ mxatvruli qsovili gajerebulia<br />
kulturidan amozrdili metaforul-simboluri mniSvnelobebiT,<br />
arqetipuli saxeebiTa da motivebiT, romlebic<br />
nacnobi da amave dros gardaqmnili arsiT, sazrisisa<br />
da formis axal variaciebs warmoqmnian. maTgan<br />
wamyvani mniSvnelobisaa `gzis~ saxe-xati, simbolika. suliko<br />
JRenti mas, rogorc arqetips, miTologemas, nawar-<br />
90
moebis substratad, mis materiad aqcevs, riTac, mTlianobaSi<br />
ganapirobebs filmis niSnobriv struqturas:<br />
sadac yoveli epizodi ganwyobilia simboluri ganzogadebisTvis,<br />
xolo saxe da detali konceptad yalibdeba...<br />
es filmi Zveli kulturuli gamocdilebis axali<br />
variaciaa, axali Sinaarsia.<br />
siuJetSi `gzis~ motivi organulad erwymis omis Tematikas<br />
da mTlian, ganuyofel formas warmoqmnis. aseT<br />
gzaze xSirad gamarjvebuli rkinis tankebi `daxrialeben~.<br />
Tumca, filmis gmiris jariskaculi cxovreba<br />
uCveuloa, aseTi gza ki _ arabunebrivi cocxali adamianisTvis...<br />
samarTlianad miuTiTeben erTobliv gamokvlevaSi<br />
irina kuWuxiZe da rusudan mircxulava, rom: `filmSi<br />
Txroba jariskacidan mamaze gadadis. filmis centraluri<br />
personaJia ara jariskaci, aramed misi mama,<br />
TiTqos erTiani uzarmazari lodisgan gamokveTili qar-<br />
Tveli mamakaci, romelic mSobliur sofels tovebs da<br />
Svils daeZebs omis sisxlian gzebze. Svili ki ar midis<br />
mamis kvalze, aramed, piriqiT, mama daeZebs Svilis `nafexurebs~.<br />
bolos sasikvdilod daWrili Svili mamis<br />
xelSi kvdeba da mama agrZelebs daRupuli Svilis<br />
saqmes.~<br />
aqedan gamomdinare, `jariskacis mamaSi~ asaxuli<br />
garemoebebi maxaraSvilis istorias im zRapruli gmiris<br />
Tavgadasavals amsgavsebs, romelic pirvelad gadis Tavisi<br />
nacnobi, Caketili samyarodan. `mamis Ziebis~ uZveles<br />
motivs, romlis mixedviT, ymawvili gmiri gadalaxavs<br />
mraval winaaRmdegobas da gamarjvebuli brundeba<br />
Sin, suliko JRenti siuJeturi dinamikis mamoZravebel<br />
muxtad aqcevs. `Svilis Ziebis~ Sebrunebul variantSi<br />
dramaturgi xeluxleblad tovebs garkveul sacnob<br />
elementebs: mamis xasiaTs igi amagrebs gulubryvilo,<br />
gamoucdeli, axlobel adamianTa mzrunvaSi myofi bavSvis<br />
tipze, romelsac warmodgenac ar aqvs misi soflis<br />
miRma arsebuli mkacri qveynierebis Sesaxeb. aseve sofelic,<br />
filmSi igi igivdeba samSoblos xatSi, esaa _ suf-<br />
Ta samyaro, Seuryvneli xalxiT. maTTvis didi movlenaa<br />
91
giorgis gaSveba ucxo, saSiS realobaSi. SiSiTa da<br />
imediT miacileben Tavis msgavss, maT rCeuls, romelmac<br />
unda miaRwios Soreul punqtamde, sadRac, ruseTSi,<br />
cecxlSi gaxveul hospitlamde, raTa saamayo, omis gzebze<br />
tankiT mosiarule daWrili vaJiSvili moinaxulos.<br />
magram zRapris personaJis msgavsad, filmis gmirsac<br />
sxvadasxva gauTvaliswinebeli winaaRmdegoba xvdeba da<br />
iZulebulia gzajvaredinze arCevani gaakeTos: rogorc<br />
wesi, RirseulTa gza _ yvelaze rTulia. zRaparSi swored<br />
am gzas aweria - `saidanac Sin aRar brundebian!~<br />
maxaraSvili ki ar irCevs, bunebrivad mihyveba mas, radgan<br />
igi idealuri samyarodan modis da sxvagvarad arseboba<br />
arc SeuZlia!<br />
`gza~ ara mxolod filmis zogadi simboloa, aramed<br />
dramaturgiuli struqturis umciresi erTeulic, erTgvari<br />
geni, romelic dasawyisidan finalamde mudmivad<br />
meordeba da siuJetSi erTiandeba, rac aaSkaravebs,<br />
TvalsaCinos xdis simbolos Tavdapirveli arsis cvalebadobas,<br />
sruliad gardaqmnis konteqsts da sapirispiro<br />
SinaarsiT adgens. amgvarad, Txrobis jaWvSi gamoyofili<br />
patara-patara, calkeuli siuJeturi rgolebi organulad<br />
iSlebian kulturuli niSnis da Sinaarsis gar-<br />
Semo, romelTac, kontrastul, Seusabamo da konfliqturi<br />
sinamdvilis fonze mkafio, TviTkmari gamoxatva eZlevaT.<br />
am mcire motiv-erTeulebs sxvadasxva datvirTva<br />
gaaCniaT: Tu erT SemTxvevaSi isini aRniSnaven gmiris<br />
mier samyaros Secnobis axal etaps, an arqetipis gardaqmnas<br />
usvamen xazs, sxva dros, saWiro emociuri muxti<br />
da tonaloba SemoaqvT. Tumca, aseTi kadrebi, rogorc<br />
wesi, ar rCebian mxolod aRniSnuli funqciiT da simbolur<br />
ganzogadebas iZenen. aseTia, magaliTad, metaforul-plakatur<br />
formaSi gadawyvetili mZafrad emociuri<br />
epizodi, rodesac giorgi maxaraSvili, RamiT, saomrad<br />
mimaval tankebs uxvdeba da gamayruebel raxraxSi amaod<br />
cdilobs xma miawvdinos Svils sadRac, egeb marTlac<br />
rkinis javSnis SigniT myof goderZis. an, rodesac igi,<br />
gaxarebuli da ukiduresad bednieri, aCerebs frontze<br />
92
mimavali manqanebis grZel rigs, raTa Svilis saxeli<br />
aso-aso waikiTxos kedelze da darwmundes, rom mis<br />
kvals sworad mihyveba.<br />
am periodSi samamulo omis Temaze Seqmnili filmebi,<br />
rogorc wesi, upirveles yovlisa, miznad isaxavdnen<br />
SeeqmnaT gmirobisa da Tavganwirulobis sanimuSo magaliTi,<br />
daexataT mgznebare bataliebi... amisgan gansxvavebiT,<br />
suliko JRenti warmogvidgens gmirs, romelsac<br />
omi ar surs, romelic zedmetia am omSi da brZolaSi<br />
SemTxveviT, sakuTari survilis gareSe xvdeba. magram<br />
swored igia filmis gmiri da ara misi idealuri, saamayo<br />
Svili _ leitenanti, tankisti. dramaturgis mizani<br />
naTlad ikveTeba: mas surs Seqmnas axali miTi omze _<br />
ubedurebaze, dasaxiCrebaze, sikvdilze, ngrevaze, Rirebulebebis<br />
ganadgurebaze... igi qmnis miTs adamianTa tragediaze<br />
da ara patriotul SemarTebaze, jariskacis<br />
mamaze, romelmac momavlis gadarCena ver SeZlo, mis<br />
tragediaze. amitom dramaturgi siuJetur rgolebs mi-<br />
Tologiur safuZvels uqmnis: Cven vxedavT, Tu rogor<br />
aqrobs maxaraSvili cecxlmokidebul puris yanas gacxarebul<br />
omSi, rogor evleba Tavs venaxs... miuxedavad<br />
imisa, rom mis qcevaSi situaciasTan erTgvari Seusabamobaa,<br />
CvenTvis, mayureblisTvis – gasagebia da aRtacebis<br />
momgvreli.<br />
folklori, miTi da arqetipi gansazRvravs suliko<br />
JRentis kinosiuJetis simbolur qargas: v. propi `jadosnuri<br />
zRapris morfologiSi~ siuJetis sawyis elementad<br />
ojaxis erT-erTi wevris Sinidan gamgzavrebas<br />
ganixilavs. filmic, rogorc aRvniSneT, analogiurad<br />
viTardeba. zRapruli gmiris Tavgadasavali grZeldeba<br />
siuJeturi rgoliT: `bevri iara Tu cota iara...~. Cven<br />
vcnobT am frazas ara mxolod kadrebis im CamonaTvaliT,<br />
rasac ekranze vxedavT: danjRreul sabargo manqanas,<br />
gadaWedili matareblis kibeze dakidebul xurjinian<br />
mgzavrebs, borans, cxenSebmul drogs, Saragzaze<br />
mimaval giorgi maxaraSvils, mis daRlas da wvalebas,<br />
ara mxolod gvecineba gmiris gulwrfel Civilze: `sna-<br />
93
Cala maSina exal, exal... patom poezd toJe exal, exal,<br />
a patom loSad exal toJe~, aramed SevdivarT zRapris<br />
ganzomilebaSi. kinoTxrobaSi `gzis~ simbolika Tavis<br />
funqcias mainc asrulebs, miuxedavad imisa, XX saukunis<br />
ormociani wlebis Selaxuli transportiT mogzaurobs<br />
gmiri Tu fantastikuri saSualebebiT. misi svla erTgvarad<br />
Soreulad imeorebs miTologiur, Tu zRapris<br />
personaJTa qcevas da funqciebs. v. propis mixedviT,<br />
zRapris siuJetis ganviTarebis aucilebeli elementia<br />
personaJi _ `damxmare~, romelic jadosnuri sagnebiT,<br />
Tu sxva saSualebebiT exmareba gmirs Seqmnili winaaRmdegobebis<br />
daZlevaSi. misi funqciaa, agreTve, gmiris<br />
gadayvana cxramTasiqiTa, ucxo samyaroSi, `zesknelSi~<br />
Tu `qvesknelSi~. zRaprebSi `damxmare~ xSirad uangaro<br />
ar aris: faskunji, romelic gmirs miaqanebs, gadayvanis<br />
safasurad, yovel daCxavlebaze xorcs iTxovs. rogorc<br />
wesi, gmirs ar yofnis misTvis sagzali da ukanasknel<br />
lukmad, sakuTar sxeuls iWris. faskunji xvdeba da<br />
gadayvanis Semdeg, enis qveS gadamalul lukmas ukan<br />
ubrunebs. swored aseTi `damxmares~ realistur-sqematuri<br />
variaciaa ucnauri, ufexo matrosi-medroge, romelic<br />
maxaraSvils jer mosTxovs Tambaqos, xolo Semdeg,<br />
darcxvenili, ukan ubrunebs. aseve, `damxmare-msxverplis~<br />
funqciiT gamodis filmis TxrobaSi arkadi, romelic<br />
giorgi maxaraSvils `akrZalul~ teritoriaze<br />
gadasvlis gzas aswavlis da mis gadalaxvaSi exmareba,<br />
Tumca TviTon male iRupeba.<br />
zRapris msgavsad, `akrZalvisa~ da `akrZaluli, SemozRuduli<br />
teritoriis~ motivi filmis TxrobaSi mkafio<br />
gamoxatvas Rebu-lobs da gmiris xasiaTis gamokve-<br />
Tas emsaxureba. igi winaaRmdegobaSia gmiris intereseb-<br />
Tan, miznebTan da misi daZlevisas maxaraSvili emijneba<br />
socialistur `individ-Stiftiks~. gmiris sazrisi mniSvnelovnad<br />
da sapirispirodac ki icvleba: Cvens winaSea<br />
cocxali, mgrZnobiare pirovneba, romelic kanonmor-<br />
Cili da wesieria, Tumca, saerTo Tvalsazrisisgan damoukideblad<br />
icis ra surs, SeuZlia gadawyvitos da ar<br />
94
daemorCilos akrZalvas, gacdes dadgenil `sazRvrebs~.<br />
igi baqanze gadaabijebs rkinis bariers demidovos<br />
mimarTulebiT mimavali matareblisken, rac simbolurad<br />
ganazogadebs gmiris qmedebas. misi qceva motivirebulia<br />
myari, maradiuli RirebulebebiT, romelic ufro<br />
masStabur daxasiaTebas iRebs, vidre `omis~, `mtris~ da<br />
Tundac `saxelmwifos~ cnebebia. niSandoblivia rusulis<br />
cudad mcodne giorgi maxaraSvilis gulubryvilo<br />
Jestikulacia, romliTac igi cdilobs, rogorme miaxvedros<br />
mis win xoxviT mimavali rusi nikolozs, rom<br />
sazRvris trafareti ipova. magram is, rac maxaraSvilis-<br />
Tvis sazRvris niSania, sayovelTaod, yvelasTvis –<br />
ginebis Jestia! ormagi aRniSvniT warmodgenili saxeebi<br />
filmSi reJisoris namdvil damokidebulebas amJRavneben.<br />
anu, sazRvris niSani `vot eta~, maxaraSvilis<br />
sityvebi `vot eta naSol!~ - mayureblisTvis vizualuri<br />
kalamburis sazrisSi gadadis.<br />
rac Seexeba idealis gmirul paToss, xalxis samsaxurSi<br />
yofnis moTxovnas – suliko JRenti damajerebel<br />
siuJetur safuZvels uqmnis, gamarTlebas, romelic<br />
yalb ritorikas realur zneobriv Rirebulebebad gardaqmnis.<br />
paradoqsuli faqtia, rom rac ufro individualuri<br />
TaviseburebebiT gamoirCeva gmiri, rac ufro uCveulo<br />
konkretuli detalebiTaa aRWurvili, miT ufro<br />
farTo ganzogadebas iZens: giorgi maxaraSvilis zogadi<br />
fonisgan metad gansxvavebulma iersaxem, xasiaTma, qcevam,<br />
Rirebulebebma, Tu sakuTriv, personaJis sayovel-<br />
TaosTan aseve gamorCeulma sapirispiro mizanma gmiris<br />
gaucxoeba ki ar gamoiwvia, aramed msoflio masStabis<br />
ganzogadebas miaRwia – kolorituli gmiriT moxibluli<br />
sxvadsxva qveynisa da erovnebis mayurebeli saxierad<br />
daxatul kaxel glexSi mamas xedavda. Tumca, gmirs<br />
gansakuTrebul momxibvlelobas swored CvenTvis kargad<br />
cnobili ganumeurebeli iersaxe, qarTvelis RirebulebaTa<br />
sistema da sakuTari kulturisadmi da miznisadmi<br />
erTguleba aniWebda. anu, swored is Tavisebu-<br />
95
ebebi, rac ganasxvavebda mas siuJetSi zogadi garemosgan,<br />
maTi miznebisa da Rirebulebebisgan.<br />
suliko JRenti `sxva samyaros~, axal garemocvas,<br />
gmirisadmi erTi SexedviT, keTilganwyobilad xatavs,<br />
magram mTeli es TiTqosda dadebiTad moazrebuli<br />
foni, sinamdvileSi, gmirs ki ar exmareba, piriqiT, xels<br />
uSlis, winaaRmdegobebis saxiT eRobeba win da sabolood<br />
kvanZis tragikul gaxsnamdec mihyavs. qaragmul<br />
sazriss iZens, am mxriv, `saaxalwlo safronto koncertis~<br />
epizodis kontrapunqti – samaresaviT gaTxril<br />
Tovlian sangrebSi CaxocilebiviT Cayrili, brZolisgan<br />
qancgawyvetili, jariskacebisTvis Catarebuli da specialurad<br />
mZinare maxaraSvilisTvis miZRvnili mgznebare<br />
maJoruli `lekuri~ kontrastulad Seusabamoa da<br />
kadrSi sapirispiro tonalobas amkvidrebs. dResaswaulis<br />
ganwyoba ver aRwevs maxaraSvilis sizmrebSi da<br />
ukeTesicaa, rom Zils ver ufrTxobs...<br />
amgvarad dalagebuli Txrobidan gamomdinare, or-<br />
Wofuli kaTarzisi mayurebels fiqrs aRuZravs, eWvqveS<br />
ayenebs, aneitralebs da azrs ukargavs gamarjvebis miRwevis<br />
sixaruls. da mayurebeli finaluri kvanZis gaxsnaSi<br />
– farajamokidebuli, ukve inerciiT mimavali gmiri<br />
jariskacis saxiT xedavs ara saamayo `tankistis~ mamas,<br />
aramed uunaro msxverpls _ ganadgurebul, individualobadakargul<br />
jariskacs, romelic sakuTar ojaxSi,<br />
sakuTar venaxTan dabrunebas aRar Cqarobs, romelic<br />
gaurbis simarTlis aRiarebis pasuxismgeblobas – ar ZaluZs<br />
saSineli sinamdvilis gamxela Svilis dedisTvis...<br />
da bolos, romelsac, aseTi realobis gamo, aranairi<br />
zogadsakacobrio Rirebuleba ukve aRarafrad uRirs.<br />
man aRar icis risTvisRa arsebobs, risTvis gamoiara es<br />
jojoxeTuri gza, risTvis ioma. momavalTan kavSiri<br />
ukve aRar arsebobs, bunebrivi cikli wydeba...<br />
giorgi maxaraSvilis `miamiti, kolorituli qarTvelis~<br />
niRabi, rogorc ekranuli Txrobis konceptualuri<br />
saxe-figura, 60-70-iani wlebis qarTul kinoSi ganvi-<br />
Tarebis dinamikas iZens da sxvadasxva transformaciebis<br />
96
saxiT e.w. `qarTuli kinos fenomenis~ kodis erT-erT<br />
mamoZravebel elementad warmogvidgeba. masSi igulisxmeba<br />
Rirseuli, keTilganwyobili, tradiciul faseulobebze<br />
myarad mdgari qarTveli, Tumca erTgvarad<br />
Seusabamo, saerTo garemosTvis aratipiuri, mkafiod<br />
kolorituli, Taviseburi da Rimilis momgvreli...<br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. irina kuWuxiZe, rusudan mircxulava. `arqetipuli variaciebi<br />
qarTul kinoSi~. TeatrmcodneobiTi da kinomcodneobiTi<br />
Ziebani #49 (23), 2005. gv. 169.<br />
2. `tanki~, `tankisti~, socrelizmis mxatvruli cneba-figurebia,<br />
Stampebi, romlebic ganadideben sabWoTa saxelmwifos<br />
uZlevelobas. am SemTxvevaSi, suliko JRenti gamoxatavs<br />
sapirispiro Tvalsazriss, kiTxvis qveS ayenebs am<br />
RirebulebaTa marTebulobas.<br />
Lia Kalandarishvili<br />
Culture as symbolically layer of narration.<br />
Once again about ,, The father of a soldier’’<br />
Summary<br />
In dramatic art of Suliko Jgenti, significant role plays layer of culture,<br />
arkhitips, mithologemes. The playwrighter enters them into new<br />
conditions where he creates humour incompatibility between them… But<br />
the spectator feels a height and immortality of this overestimated culture<br />
97
xelovnebaTmcodneoba<br />
maia WiWileiSvili<br />
sxalTis mxatvrobis ideuri<br />
gadawyvetis erTi aspeqti<br />
(abuserisZe tbelis memkvidreobisa da<br />
sxalTis mxatvrobis urTierTmimarTeba)<br />
urTierTmimarTeba<br />
Sua saukuneebSi taZrebis freskebiT Semkoba damkve-<br />
Tis - saero Tu saeklesio pirebisa da mxatvarTa amqris<br />
TanamSromlobis princips efuZneboda. qtitorTa moTxovnebisa<br />
da ideis xorcSesxmis saWiro formebis Zieba<br />
ki epoqisa da stilis Sesabamisi ferweruli ansamblis<br />
Seqmnas ganapirobebda.<br />
sxalTis darbazuli eklesiis mxatvroba ikonografiuli<br />
da mxatvrul-stilisturi niSnebiT ukavSirdeba<br />
XIV-XV ss.-is mijnis nimuSebs. igi saintereso masalas<br />
gvaZlevs saqarTveloSi paleologosTa xelovnebis ganviTarebisa<br />
da Taviseburebebis gamosavlenad.<br />
istoriuli monacemebis Tanaxmad, sxalTis eklesiis<br />
freskebiT Semkoba, iseve rogorc misi ageba XIII s.-is<br />
98
Sua xanebSi, abuserisZeTa sagvareulos warmomadgenlebs<br />
ukavSirdeba.Aaqedan gamomdinare ki, bunebrivia,<br />
rom qtitorebi sxalTis eklesiis moxatulobis ikonografiul-Teologiuri<br />
programis Sedgenisas uTuod<br />
gaiTvaliswinebdnen TavianTi didi winapris, XIII s-is<br />
moRvawisa da moazrovnis - abuserisZe tbelis Sexedulebebsac.<br />
winamdebare naSromSi ganxilulia sxalTis<br />
moxatulobis iduri gadawyvetis is aspeqtebi, romleb-<br />
Sic abuserisZe tbelis memkvidreobisa da sxalTis<br />
mxatvrobis urTierTmimarTebis sakiTxebi vlindeba.<br />
cnobilia, rom eklesiis moxatulobis programa garkveuli<br />
Teologiuri ideis gamosaxvas emsaxureba. Ziri-<br />
Tadi idea mxatvrobis sistemaSi ierarqiuli principiT<br />
aqcentirebuli siuJetebis urTierTmonacvleobasa da<br />
maT Soris arsebul azrobriv kavSirSi warmoCndeba.<br />
darbazuli tipis eklesiebSi gansakuTrebuli mniSvneloba<br />
sakurTxevlis moxatulobis programas eniWeba,<br />
radgan swored afsidSi Tavsdeba ZiriTadi ideisa da<br />
Temebis ganmsazRvreli kompoziciebi.<br />
sxalTis sakurTxevlis konqSi gamosaxuli „vedrebaxilva“<br />
(„deisusi“) taxtze mjdomare macxovris, RvTismSoblisa<br />
da ioane naTlismcemlis mavedrebelTa figurebiT,<br />
misteriuli elementebiTa da samgzis samebis<br />
locviT xsnisa da meoxebis ideasTan erTad, uflis gamocxadebis,<br />
didebisa da meored mosvlis ideas warmoa-<br />
Cens (1). esqatologiur motivs aZlierebs afsidis kedlis<br />
pirvel registrSi warmodgenili muxlmodrekili<br />
angelozTa dasic, romlebic ioane RvTismetyvelis sityvebis<br />
Tanaxmad gamoxataven uflis didebas (gamocxadeba<br />
7, 11-12) da gaiazrebian rogorc konqis da, aseve,<br />
dasavleT kedelze gamosaxuli „dRe gankiTxvis“ kompoziciis<br />
Semadgeneli nawili. afsidis kedelze warmodgenili<br />
wamebulTa naxevarfigurebis registriTa da „ziarebis“<br />
sceniT sxalTis sakurTxevlis mxatvrobaSi,<br />
aseve, cxaddeba msxverplis Tema, rac xazs usvams xsnis<br />
dogmatis gardauvalobasa da mniSvnelobas.<br />
99
amdenad, sxalTis sakurTxevlis moxatulobis programaSi<br />
cxadad ikveTeba Teofanur-esqatologiuri ideis<br />
upiratesoba, Tumca TvalsaCinoa uflis triumfis,<br />
msxverplisa da xsnis Temebis aqcentirebac.<br />
sakurTxevelSi gacxadebuli Temebis ideur gaRrmavebas<br />
emsaxureba moxatulobis „zeciur zonaSi“, dasavleT-aRmosavleTis<br />
RerZze ganlagebuli da sagangebod<br />
gamorCeuli kompoziciebic: „xareba“, „feriscvaleba“,<br />
„qristes amaRleba“ da „suliwmindis mofena“. „xareba“<br />
amqveynad macxovris movlinebisa da misi mesianuri misiis<br />
uwyebis, uflis gankacebis dogmis gamomxatveli<br />
scenaa. Tumca „vedrebis“ kompoziciasTan mimarTebaSi<br />
mas uflis didebisa da xsnis mniSvnelobac ekisreba,<br />
rac kargad Cans „xarebis“ dResaswaulisadmi miZRvnil<br />
sagalobelTa teqstebSi (2). „feriscvaleba“ uSualod<br />
exmianeba „vedreba-xilvas“, radgan, saxarebis Tanaxmad,<br />
igi gaiazreba viTarca uflis Teofanuri gamocxadeba<br />
(maTe 17,5 ). „qristes amaRlebis“ scena adreqristianuli<br />
xanidanve macxovris didebisa da qristianobis gamarjvebis<br />
gamomxatvelia, Tumca, rogorc „mociqulTa saqmeebis“<br />
teqstidan Cans, „amaRleba“ erTdroulad aris uflis<br />
zeciur sasufevelSi ukudabruneba da aRTqma meored<br />
mosvlis Sesaxeb. sxalTaSi gamosaxuli „suliwmindis<br />
mofenis“ scenac gaazrebulia meored mosvlis<br />
ideasTan kavSirSi. „suliwmindis mofenis“ sagaloblebi<br />
Seicaven pirdapir miniSnebas uflis meored mosvlisa<br />
da sulTa Sendobis Sesaxeb (3). amasTanve, mociqulebze<br />
suliwmindis gardamosvla garkveulad gulisxmobs, rom<br />
maT ukve gavlili aqvT is gza, romelsac TiToeuli<br />
adamiani gaivlis uflis meored mosvlis Jams. aqedan<br />
gamomdinare ki isini uflebamosilebi arian daeswron<br />
saSinel samsjavros. sxalTis „suliwmindis mofenis“<br />
kompoziciaSi hetimasiis motivis CarTva da mociqulTa<br />
figurebis cecxlovani enebis gareSe gamosaxva „dRe<br />
gankiTxvis“ kompoziciasTan uSualo kavSirs gamoxatavs,<br />
radgan am SemTxvevaSi mociqulebi gaiazrebian, rogorc<br />
„dRe gankiTxvis“ scenis Semadgeneli nawili. sxalTis<br />
100
kompoziciis msgavsad esqatologiur Sinaarss iZens es<br />
scena varZiis ananauris eklesiis ekvderis moxatulobaSi<br />
(XIII s-is pirveli naxevari), aWis (XIII s-is meore<br />
naxevari), ubisis (XIV s.), vejinis (XVII s.) mxatvrobaSi<br />
da sxv.<br />
sxalTis moxatulobis ZiriTadi - Teofanur-esqatologiuri<br />
idea logikur dasasruls „dRe gankiTxvis“<br />
kompoziciaSi povebs. saSineli samsjavros vrceli da<br />
naratiuli suraTi samyaros aRsasrulis molodiniT<br />
msWvalavs sxalTis ferwerul ansambls. TiTqmis yvelgan,<br />
sakurTxevlisaken, zecisa Tu dasavleTi gasasvlelisaken<br />
mimarTuli mlocvelis Tvalwin meored mosvlis<br />
momaswavebeli misteria iSleba. esqatologiuri<br />
ideis dominanti ganapirobebs sxalTaSi „dRe gankiTxvis“<br />
kompoziciis TiTqmis sruli ikonografiuli redaqciiT<br />
gamosaxvas. es triumfaluri scena - qomagTa figurebiT,<br />
feradi SaravandebiT mosili uTvalavi angelozTa<br />
dasiT, mociqulebiT, eklesiis msaxurTa da mar-<br />
TalTa jgufebiT garemoculi macxovris didebas gamoxatavs.<br />
meored mosvla aq uflis samaradiso didebis<br />
mniSvnelobiT gaiazreba. amave dros, sarkmelSi warmodgenili<br />
cis gragnilad daxvevis epizodi da mesayvire<br />
angelozTa figurebi xazs usvamen samsjavros Temasac,<br />
romlis Semdegac mkvidrdeba adamianTa samaradiso<br />
misagebeli, marTalTa netareba da codvilTa<br />
tanjva (4). sxalTis eklesiis dasavleT timpanSi xelmeored<br />
warmodgenili „vedreba-xilva“ ki kvlav wina<br />
planze wamoswevs – qomagobis, Sendobisa da xsnis<br />
ideas, radgan „vedreba“ erTdroulad ganasaxierebs<br />
mkvdreTiT aRmdgari, meored movlinebuli pantokratorisadmi<br />
meoxebis, codvaTa saboloo mitevebis<br />
locvas da Teofanuri xilvis arsebebiT garemoculi<br />
macxovris didebas (5).<br />
Tu sxalTis kamaris moxatulobis zeda registris<br />
kompoziciebi saswaulebis misterias gamoxatavs, qveda<br />
rigis scenebi qristes miwier cxovrebas asaxavs da<br />
taZarSi gacxadebuli qristianuli mrwamsis calkeul<br />
101
aspeqtebs warmoaCens. MmagaliTad, „mirqmis“, kompozicia,<br />
umTavresad, RvTis gamoCinebisa da msxverplis ideas<br />
gamoxatavs, aseve, uflis gamoCinebis dogmis gamomxatvelia<br />
„naTlisRebac“. vnebis ciklis scenebi TanmimdevrobiT<br />
gadmoscemen vnebis kviris sakiTxavebSi gacxadebuli<br />
msxverplis mniSvnelobas. aRdgomis dogmatis<br />
gamosaxvas emsaxurebian „jojoxeTad STasvlisa“ da<br />
„jojoxeTis warmotyvevnis“ kompoziciebi da sxv.<br />
qristianuli dogmebis calkeuli TemebiTa da aspeqtebiT<br />
aRsavse sadResaswaulo ciklis scenebi, iseve<br />
rogorc sadResaswaulo sagaloblebi da liturgiuli<br />
sakiTxavebi, Tavisi arsiT araerTmniSvnelovania. erTmaneTisagan<br />
gamomdinare dogmatebi ki uflis movlinebisa<br />
da misiis WeSmaritebas ganmartaven da polifoniuri<br />
wyobiT warmoaCenen qristianuli mrwamsis ideebs. am<br />
mravalferovnebis fonze cxadia, rom sxalTis mxatvrobis<br />
ZiriTadi idea saerTo principiT gaerTianebuli<br />
Temebisa da dResaswaulebis xazgasmiT ganisazRvreba.<br />
sxalTis moxatulobis sakurTxevlis afsidSi da kamaris<br />
„zeciur zonaSi“ subordinaciis principiT warmodenil<br />
kompoziciebSi Tanmimdevrulad cxaddeba xsnisa da<br />
Teofaniis („vedreba-xilva“), uflis gamoCinebis („xareba“),<br />
RvTaebrivi bunebis warmoCenis („feriscvaleba“),<br />
aRdgomis Semdgomi triumfis („amaRleba“, „suliwmindis<br />
mofena“) Temebi, romlebic uflis gamocxadeba - meored<br />
mosvlis ideiT erTiandebian.<br />
garda am konteqstebisa, sxalTis moxatulobis sistemaSi<br />
ikveTeba sxva qveTemebic. RvTismSoblis Tema<br />
laitmotivad gasdevs taZris Crdilo-aRmosavleT nawilSi<br />
warmodgenil scenebsa da wmindanebs. SemTxveviTi<br />
ar aris CrdiloeTi kedlis aRmosavleTiT „miZinebis“<br />
scenis, xolo kamaris sabjen TaRze _ iakob patriarqis<br />
gamosaxva. iakobis saidumlo kibis simboluri mniSvneloba<br />
xom zecisa da miwis damakavSirebeli RvTismSobelisa<br />
da misi SualobiT RvTis gamoCinebis aRTqmaSi<br />
mdgomareobs (7).<br />
102
taZris dasavleT nawilSi Tavmoyrili „qristes Sobis“,<br />
„CvilTa mowyvetisa“ da ioane naTlismcemlis bav-<br />
Svobis scenebiT sxalTis moxatulobis programaSi<br />
kvlav warmoCndeba uflis gankacebis Tema. wminda werilebis<br />
Tanaxmad, naTlismcemeli auwyebs xalxs mesiis<br />
gamoCenas da gzas umzadebs mas (7). amave dros, uZvelesi<br />
iadgaris ioane naTlismcemlisadmi mimarTul sagaloblebSi<br />
igi codvaTa mimtevebeli da qomagia (8). sayovel-<br />
Taod gavrcelebuli azris Tanaxmad, XIII s-is moRvawis<br />
– abuserisZe tbelis TxzulebaSi „galobani samTa iovaneTani“,<br />
romelic winamorbeds, ioane RvTismetyvelsa da<br />
ioane oqropirs eZRvneba naTlismcemeli warmosaxulia<br />
rogorc „sjulisa wesTa dasavals Sina madliTa aRmosavliT<br />
aRmobrwyinebuli mze“ – e. i. ori samyaros gzajvaredinze<br />
mdgomi wmindani, romelic amTavrebs sjulis<br />
Zvel aRTqmas da iwyebs axals „dasabams madlisa“.<br />
Tavad saxeli iovane, rac berZnulad „RvTis madls“,<br />
RvTis wyalobas niSnavs da mas uflis CagonebiT Seerqva,<br />
naTlad mianiSnebs winamorbedis adgilsa da rols<br />
„xsnis“ misteriaSi (9).<br />
amrigad, sxalTis mxatvrobis Teologiuri programis<br />
ganxilva da calkeuli aspeqtebis warmoCena cxadyofs,<br />
rom moxatulobis sistemaSi sagangebod SerCeuli<br />
yvela elementi garkveuli ideuri arsis matarebelia<br />
da tradiciuli Temebis mwyobri sistemiT gamosaxvis<br />
princips emyareba. xsnisa da uflis gamocxadeba – meored<br />
mosvlis idea, gankacebis, msxverplis, aRdgomisa da<br />
uflis triumfis gamomxatveli dogmatebi, RvTismSoblisa<br />
da ioane naTlismcemlis meoxebis Temebi gansaz-<br />
Rvraven sxalTis mxatvrobis Teologiuri programis<br />
mravalferovnebasa da polifoniur JReradobas.<br />
marTlmadidebluri mrwamsis dogmatebis Tanmimdevrul<br />
warmoCenasTan erTad, sxalTis moxatulobaSi aSkarad<br />
ikveTeba Teofanur-esqatologiuri ideisa da xsnis<br />
ideis upiratesoba, rac aRniSnuli periodis sazogadoebriv<br />
azrovnebaSi gabatonebuli Sexedulebebis erTgvari<br />
gamoxatuleba unda iyos. Eesqatologiuri ideis xaz-<br />
103
gasmiT sxalTis moxatuloba warmoaCens ara marto XIV-<br />
XV ss.-is qarTuli ferweris nimuSebisaTvis saerTo suliskveTebas,<br />
aramed am kuTxis sulieri Svilis – abuserisZe<br />
tbelis memkvidreobisaTvis damaxasiaTebel Sexedulebebsac.<br />
Sexeduleba samyaros aRsasrulis Sesaxeb<br />
Cans tbelis TxzulebaSi „qoronikoni sruli misiTa<br />
sauwyebliTa da gangebiTa“. 10 SeiZleba aRvniSnoT, rom<br />
sxalTis moxatulobis programa aris tbelis Txzulebis<br />
- „axalni saswaulni wminda giorgisani“ Sesavali<br />
nawilis vizualuri da naratiuli suraTi, romelic aRsavsea<br />
mrwamsis dogmatebisa da wmindanebis meoxebis<br />
rwmeniT. sxalTis moxatulobaSi TvalsaCinod warmoCndeba<br />
tbelis sityvebis mniSvneloba: mamisagan suliwmindis<br />
meSveobiT macxovris gankaceba, kacTaTvis vneba,<br />
aRdgoma ukvdavebis mosaniWeblad da eSmakis daTrgunva.<br />
angelozebis, Zveli da axali aRTqmis wmindanebis – mamamTavrebis,<br />
winaswarmetyvelebis, mociqulebis, mRvdelmTavrebis,<br />
wm. mowameebis CvenTa meoxebad ganCineba, romelTa<br />
Soris gansakuTrebiT xazgasmulia RvTismSoblisa<br />
da ioane naTlismcemlis qomagobis misia (11). abuserisZe<br />
tbelis TxzulebaSi „qoronikoni sruli misiTa<br />
sauwyebliTa da gangebiTa“ aseve yuradRebas iqcevs<br />
fraza imis Sesaxeb, rom meored mosvla qveynis gaCenidan<br />
Svidi aTasi wlis gansrulebis Semdeg unda moxdes.<br />
tbelis rwmeniT, qveynis aRsasruli dadgeba ara zustad<br />
XIV moqcevis qoronikonis 84 wlis gasvlisas, aramed<br />
„Jamsa, romelsa ara vhqonebdeT“, e. i. nebismier dros,<br />
romelic SesaZloa SvidiaTas wels ar gadascdes (12).<br />
qristianul azrovnebasa da doqtrinaSi gabatonebuli<br />
rwmena imisa, rom Svidi aTasi wlis Semdeg samyaros<br />
aRsasruli dadgeboda, qarTul mwerlobaSic drodadro<br />
iCenda Tavs eqvTime aTonelis (XI s.), efrem mciris<br />
(XI s.), arsen vaCesZis, ioane WimWimelis (XII s.) SemoqmedebaSi,<br />
kerZod, maT mier Targmnil TxzulebebSi (13).<br />
k. kekeliZe aRniSnavs, rom es rwmena „cxovrebis mamoZravebel<br />
Zalad da erT-erT cocxal motivad XIII s-dan iqceva,<br />
rodesac CvenSi gamoCndnen am rwmenis Segnebuli<br />
104
ideologebi“ da mas, pirvel rigSi, mxedvelobaSi hyavda<br />
abuserisZe tbeli. aseTive azria gatarebuli tbelis<br />
Tanamedrove wyarosTavis (ubisis) saxarebis gadamweris<br />
sabas iambikoSi (XIII s.), romelSic meored mosvlis<br />
suraTia gadmocemuli. avtoris sityvebiT dRe gankiTxva<br />
moxdeba maSin, rodesac RmerTi SvidiaTaseuls „aarevinebs“,<br />
e. i. merve aTaswleulis mijnasTan miiyvans. maRali<br />
feodalur-ierarqiuli fenis warmomadgenlis – abuserisZe<br />
tbelisa da ubralo mokvdavi mwignobris – sabas<br />
sityvebSi k. kekeliZe aRniSnuli epoqis sazogadoebis<br />
mistikur-melanqoliur rwmenasa da msoflmxedvelobas<br />
xedavs. pesimisturi ganwyobileba gansakuTrebuli<br />
ZaliT vlindeba XIII s-dan istoriuli Znelbedobis<br />
Jams, radgan mtris (monRolebis, xvarazmelebis) TavdasxmebiT<br />
SeZrwunebuli qarTveli xalxi qveynis aRsasrulze<br />
fiqrobs da ocnebobs meored mosvlaze, romlis<br />
Semdgomac damkvidrdeba „daulevneli cxoreba“, bolo<br />
moeReba tanjvas da damyardeba simarTle. XIV s-is<br />
istorikosi „JamTaaRmwerelic“ winaswarmetyvel esaias<br />
sityvebiT (13,6-9) ambobs, rom moaxlovda dRe uflisa,<br />
romelic movals ukurnebeli risxviT codvilTa warsawymedad,<br />
da dasZens, rom am ubedurebis mizezi Cveni<br />
usjuloeba da codvebia „da gagrZelda oÃreba da mospolva<br />
queyanisa simravlisaTÂs usjuloebaTa CuenTasa.“<br />
14 jojoxeTis SiSi SeigrZnoba qoberis monastris<br />
erT-erT saflavis qvaze SemorCenil epitafiaSi da sxv.<br />
es epoqiseuli suliskveTeba, meored mosvlisa da<br />
samaradiso sasufevlis dadgomis molodini msWvalavs<br />
XIV-XV ss.-is qarTuli kedlis mxatvrobis Zeglebsac,<br />
esqatologiuri ideiTaa aRsavse aWis (XIII s.), laRamis<br />
macxovris zeda eklesiis, svifis jgragis, BenaSis, ubisis,<br />
safaris wm. sabas, Wules, xobis ekvderis (XIV s.) da<br />
sxv. moxatulobani (15). sxalTis moxatulobac Tavisi<br />
ideuri gadawyvetiT exmianeba epoqis im saerTo pesimistur<br />
ganwyobilebas, romelsac am drois qarTvelTa<br />
cxovrebaSi daesadgurebina. sxalTis ferwerul ansamblSi<br />
gamoxatuli Teologiuri Sexedulebebis ideuri<br />
105
gadawyvetis safuZvelsac, rogorc Cans, saerTo epoqiseuli<br />
suliskveTeba, qtitorTa moTxovnebi da abuserisZe<br />
tbelis memkvidreoba gansazRvravda.<br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. labarumze gamosaxuli samwmindaobis galoba „wm. ars, wm.<br />
ars (ufali sabaoT ... )“ erTmniSvnelovnad mianiSnebs<br />
scenis esqatologiur arss da gamoxatavs kavSirs ioane<br />
oqropiris ziarebis saidumloebis liturgiasTan. – ix:<br />
Протоиерей Cерафим Слободский, Законъ Божий, США, 1987, с. 656<br />
2. uZvelesi iadgari, el. metrevelis, c. Wankievis, l. xevsurianis<br />
gamocema, Tbilisi, 1980,gv. 9.<br />
3. „...ufalo Seiwire saxsenebeli SesuenebulTaÁ da miec maT<br />
gansuenebaÁ, romelni moelian RmrTeebiT meored mosvlasa<br />
Sensa“. _ uZvelesi iadgari, gv. 330-331.<br />
4. xsnisa da krulvis gzagasayaris gamijvna xdeba ara marto<br />
SinaarsiT, aramed koloritiTac da amitom samoTxe<br />
gamoisaxeba Ria, xolo jojoxeTi ufro muqi feradovani<br />
gamiT.<br />
5. efrem asuri, sityva uflis mosvlisaTvis, soflis aRsasrulisa<br />
antiqristes gamoCenisaTvis, “sityva marTlisa<br />
sarwmunoebisa”, III, Tb., 1991, gv. 76-84.<br />
6. Протоиерей Серафим Слободский, Законь Божий , с. 163-165.<br />
7. naTlismcemlis misia zaqariasadmi angelozis mier warmoTqmul<br />
sityvebSi cxaddeba: „mravali gaixarebs misi SobiT.<br />
vinaidan didi iqneba is uflis winaSe, suliwmindiT<br />
aRivseba dedis muclidanve. mraval israelians moaqcevs<br />
uflisaken - maTi RvTisaken“. - ix: luka 1, 14- 17; maTe 1,5-<br />
25; markozi 1,3; ioane 1, 23; esaia - 40,3; malaqia - 4,6.<br />
8. „Sobisa winamorbedisa qristes mimarT vRaRadebT, raTaÁ<br />
meoxebiTa misiTa motevebaÁ codvaTaÁ moguaniWos Cuen<br />
viTarca mxoloman mravalmowyaleman“ (ufalo RaRatyavsa,<br />
3-5). – ix: uZvelesi iadgari, gv. 251.<br />
9. r. xalvaSi, tbel abuserisZis wminda giorgis saswaulTa<br />
saxismetyvelebisaTvis, “jvari vazisa”, Tb., 1998, 1, gv. 105-<br />
108.<br />
10. tbelis traqtatSi ganmartebulia e. w. “asuruli kÂinklosi”@<br />
anu 523 wliani “didi indiqtioni”. es aris berZnuli<br />
da qarTuli welTaRricxvis da pasqaluri sistemebis<br />
cdomilebis Sefardebisa da SeTanxmebis cda. – ix.: k.<br />
kekeliZe^ Zveli qarTuli literaturis istoria, I, Tb., ^<br />
1980,^ gv. 330-331.<br />
106
11. abuserisZe tbeli, Txzulebani, n. goguaZis, m. qavTarias,<br />
r. Caganavas redaqciiT, baTumi, 1998, gv. 58.<br />
12. tbelis azriT personaluri “kacad kacadisi”@ aRsasruli<br />
yovel wamsaa mosalodneli, ^xolo zogadi, kosmiuri ar<br />
gadascildeba SvidiaTas wels. tbelis TxzulebaSi miTi-<br />
Tebuli qoronikonis mixedviT qveynis aRsasruli 1396<br />
wels ar unda gascileboda. amave dros,^ sainteresoa,<br />
rom pasqaluri kalendrisa da aRdgomis gamoTvlis<br />
“cxrili”@ sagrZnoblad Sordeba mis mier Tavidanve dawesebul<br />
CarCoebs, kerZod 7000 wels,^ rac realobidan<br />
ricxvebis abstraqtul samyaroSi warmoebul moqmedebaTa<br />
miRwevad SeiZleba CaiTvalos. _ ix.: k. kekeliZe,^ esqatologiuri<br />
motivebi Zvel qarTul mwerlobasa da cxovrebaSi,^<br />
<strong>etiudebi</strong> Zveli qarTuli literaturis istoriidan,<br />
IV,^Tb., 1957,^gv. 106; abuserisZe tebli,^ Txzulebani,^gv. 49,<br />
289.; k. kekeliZe,^ Zveli qarTuli literaturis istoria, ^<br />
gv. 330-331.<br />
13. eqvTime aTonelma, xolo Semdeg efrem mcirem gadmoaqar-<br />
Tules grigol RvTismetyvelis “Tqmuli dRisa misTÂis<br />
meergasisa, romel ars martviliaÁ”. efrem mcirem da<br />
arsen vaCesZem ioane damaskelis “gardmocemaÁ ucilobeli<br />
marTlmadidebelTa sarwmunoebisaÁ”. ioane WimWimels<br />
ekuTvnis mitrofane smirnelis “Targmanebai eklesiastisai”@da<br />
Teofane bulRarelis “maTes saxarebis TargmanebaÁ”.<br />
_ ix.: k. kekeliZe,^ esqatologiuri motivebi Zvel<br />
qarTul mwerlobasa da cxovrebaSi, gv. 105-106.<br />
14. k. kekeliZe, esqatologiuri motivebi ..., gv. 108; e. TayaiSvili,<br />
qarTlis cxovreba, mariam dedoflis varianti, “qarTlis<br />
cxovreba”, II, Tb., 1959, gv. 188, 591, 593; i. lorTqifaniZe,<br />
paleologosTa xelovneba da qarTuli monumenturi<br />
ferwera, “xelovneba”, 5, Tb., 1990, gv. 80-89.<br />
15. m. yenia, “esqatologiuri motivebis” Sesaxeb XIV saukunis<br />
saqarTvelos sulier cxovrebaSi, “literatura da xelovneba”,<br />
2. Tb., 1990, gv. 125-166.<br />
107
Maia Chichileishvili<br />
One Aspect of the Ideological Resolution of Skhalta Painting<br />
(Interrelation between the Legacy of Abuserisdze Tbeli and Skhalta<br />
Painting)<br />
Summary<br />
According to the iconographic and artistic-stylistic features the<br />
painting of the Skhalta hall-type church is connected to the samples of the<br />
turn of the 14 th -15 th centuries. It provides interesting material for<br />
revealing the development and peculiarities of the Palaeologos art in<br />
Georgia.<br />
According to the historical data the decoration of the Skhalta<br />
monastery with frescos as well as its construction in the mid 13 th century<br />
is linked with the Adjarian nobility – the representatives of the<br />
Abuserisdze patrimony. Hence it becomes clear that while compiling the<br />
iconographic and theological program of the Skhalta painting architects<br />
regarded the opinions of their great ancestor – Abuserisdze Tbeli, the<br />
famous 13 th -century public figure and thinker.<br />
Together with the doctrines of the orthodox creed the Skhalta<br />
painting reveals the priority of the theophanic, eschatological and<br />
salvation ideas. It is the reflection of the dominant social outlook of the<br />
period (14 th -15 th cc). By highlighting the eschatological idea the Skhalta<br />
painting reveals not only the general aspiration characteristic of the<br />
Georgian painting of the given period but the opinions characteristic of<br />
the legacy of Abuserisdze Tbeli, the spiritual son of this region. The<br />
program of the Skhalta church painting is to a certain extent a visual<br />
picture of the introduction to the Tbeli’s work “Miracles of St George, the<br />
Martyr” (“New Miracles of St George”).<br />
The basis of the theological program of the Skhalta ensemble was<br />
determined by the general epochal aspiration, architects demands and the<br />
legacy of Abuserisdze Tbeli.<br />
108
ati CiburdaniZe<br />
portretuli saxeebi vaxtang<br />
beselias mxatvrobaSi<br />
vaxtang beselia Tanamedrove qarTuli mxatvrobis<br />
erT-erTi TvalsaCino warmomadgenelia. SemoqmedebiTi<br />
moRvaweoba man 1970-iani wlebidan daiwyo, roca saxviT<br />
xelovnebaSi mimdinareobda mxatvruli formisa da sivrcis<br />
plastikuri interpretaciis, suraTis kompoziciuri<br />
struqturis, wminda ferweruli, koloristuli sawyisebis<br />
individualuri gaazrebis intensiuri procesi.<br />
v. beselias xelovneba inteleqtualuria, gamsWvalulia<br />
sulismieri sawyisebis aSkara primatiT. igi xasiaTdeba<br />
lakoniuri metyvelebiT, formisa da Sinaarsis harmoniiT,<br />
ferwerulobisa da plastikurobis erTianobiT,<br />
rac ostatis mxatvruli xedvisa da SesaZleblobebis<br />
mTlianobas adasturebs.<br />
niSandoblivia, rom v. beselias stilistur-esTetikuri<br />
mrwamsi TvalnaTliv mianiSnebs xelovanis kavSirs<br />
Sua saukuneebis qarTul monumentur mxatvrobasTan,<br />
rac, uwinares yovlisa, ganpirobebulia Semoqmedebis<br />
zogadi principebiT _ gamomsaxvelobiTi enis lakoniurobiT,<br />
suraTis naTlad gamovlenili arqiteqtonikiT<br />
Tu daxvewili, TavSekavebuli koloritiT. amasTan, aRsaniSnavia<br />
misi Sinagani siaxlove dasavleTevropul ferwerasTan,<br />
rasac amJRavnebs mxatvruli formis ganzogadeba,<br />
faqturulobis da sagnobriobis SegrZneba; XX<br />
saukunis klasikosTa memkvidreobis SemoqmedebiTi aTviseba<br />
xelovanis nawarmoebebs maRalmxatvrul dones<br />
da Tanamedrove xasiaTs aniWebs.<br />
vaxtang (beso) beselia daibada senakSi, 1945 wels.<br />
1959-64 ww. swavlobda Tbilisis i. nikolaZis saxelobis<br />
samxatvro saswavlebelSi. 1964-70-iani wlebi samxatvro<br />
109
akademiaSi swavlis periodia. f. lapiaSvilis saxelosnos<br />
SemoqmedebiTma atmosferom, sadac v. beseliasTan<br />
erTad swavlobdnen SemdgomSi qarTuli scenografiis<br />
cnobili moRvaweni _ u. imerliSvili, m. SveliZe, i. gegeSiZe<br />
_ urTierTobebma ufrosi Taobis iseT Tvalsa-<br />
Cino warmomadgenlebTan, rogorebicaa g. gunia, g. aleqsi-mesxiSvili,<br />
d. erisTavi da sxv. xeli Seuwyo axalgazrda<br />
mxatvris SemoqmedebiTi Tu pirovnuli msoflmxedvelobis<br />
Camoyalibebas. 1974 w. v. beselia sacxovreblad<br />
baTumSi gadadis, sadac eweva aqtiur SemoqmedebiT<br />
da pedagogiur muSaobas.<br />
mxatvris SemoqmedebaSi gansakuTrebuli adgili ukavia<br />
portrets, Tumca igi nayofierad muSaobs naturmortis<br />
da peizaJis JanrSic, moRvaweobs Teatralur-dekoraciul<br />
mxatvrobaSi.<br />
adamianis Sinagani samyaros, misi sulieri yofis<br />
faqiz niuansTa Secnoba v. beselias SemoqmedebiTi interesebis<br />
umTavres amocanas warmoadgens. mxatvars Seswevs<br />
gansakuTrebuli unari modelis analitikuri Wvretisa,<br />
risi wyalobiTac es portretuli saxeebi intimurobas,<br />
individualurobas iZenen. maTSi naTlad ikiTxeba<br />
personaJis xasiaTi, ganwyobileba, Sinagani cxovreba<br />
Tu garemomcvel samyarosTan damokidebuleba.<br />
portretebis kompoziciebisaTvis avtori vertikalur<br />
formats irCevs. portretirebulTa gamosaxulebebi<br />
kadrSi mWidrod CaWedil kompoziciebs qmnian, sadac<br />
mTeli yuradReba saxis fsiqologiur daxasiaTebas eTmoba.<br />
Zunwad aris gadmocemuli an TiTqmis ugulebelyofilia<br />
yvelaferi, rac mxatvrisaTvis meorexarisxovans<br />
warmoadgens _ tanisamosis detalebi, aqsesuarebi.<br />
neitralur fonze msxvili planiT gamosaxuli, msubuqad<br />
utrirebuli metyveli saxeebi inarCuneben naturas-<br />
Tan fizikur msgavsebas da emociaTa mravalferovnebiT<br />
xasiaTdebian.<br />
formisa da xasiaTis eqspresiulobiT gamoirCeva v.<br />
beselias erT-erTi SesaniSnavi nawarmoebi _ `avtoportreti”<br />
(qaR. pasteli. 66X30. 1995). namuSevris gamomsax-<br />
110
velobiT enas aq grafikuli sawyisebi gansazRvravs _<br />
xatvis maneris eskizuroba, xazobrivi ritmi, metyveli<br />
silueti. kompoziciis saerTo kolorits moyviTalomomwvano,<br />
mocisfro-monacrisfro ferTa daxvewili gama<br />
qmnis. suraTis siRrmidan mxatvari icqireba Tavis TavSi<br />
CaRrmavebuli, fiqriT da sevdiT aRbeWdili mzeriT.<br />
Sinagani keTilSobileba vlindeba mis Crdildafenil<br />
saxesa da mWmunvare ierSi.<br />
`Svilis portreti” (qaR. pasteli. 66X30. 1995) vertikalur<br />
RerZul xazze agebuli kompoziciaa. formaTa<br />
materialuri xasiaTi mxatvrul saxes Sinagan Zalasa da<br />
mniSvnelobas aniWebs. perangis xaverdovani moyavisfromowiTalo<br />
feris, oqrosferi Tmis, Tbili Ria mwvane<br />
fonis efeqturi Tanafardoba qmnis suraTis daxvewil<br />
feradovnebas. odnavi asimetriiT xazgasmuli modelis<br />
saxasiaTo gamoxedva _ aweuli warbi, SeWmuxnili Subli,<br />
saxis nakvTebis SemomsazRvreli dinamikuri konturebi<br />
personaJis Sinagan mRelvarebas, mis cvalebad<br />
emociur samyaros amJRavnebs.<br />
mxatvruli saxis mkveTri daxasiaTebiT gamoirCeva<br />
`ninos portreti” (qaR. pasteli. 70X50 2001). qaliSvilis<br />
poza _ gaSlili mxrebi, maRali kiseri da Subli _ amay<br />
xasiaTs avlens. personaJis didroni Tvalebi, mogrZo<br />
cxvirisa da warbebis swori xazebi, kululebad CamoSlili<br />
Tmebi, saxis maxvili ovali gansakuTrebiT gamomsaxvelia.<br />
dinamikuri StrixebiT Seqmnili kompoziciuri<br />
ritmi organulad erwymis rafinirebul qromatul ferweras<br />
da acocxlebs suraTis zedapirs. Ees portreti<br />
erT-erTi yvelaze momxibvlavia mxatvris SemoqmedebaSi.<br />
kompoziciuri gadawyvetis Tavisebureba gansakuTrebul<br />
elfers aniWebs `xelovnebaTmcodne rati CiburdaniZis<br />
portrets” (muyao, zeTi. 42X32 2000). sasuraTo<br />
sibrtyeze farTo planiT warmodgenili personaJis Tavisa<br />
da samosis moculobiTi plastikuri formebi TiTqmis<br />
mTlianad avsebs namuSevris neitralur fons. momwvano-moyviTalo<br />
tonebSi Sesrulebuli muqi foni, Ria<br />
feris reliefurad gamoZerwili saxe qmnis daxvewil<br />
111
feradovan harmonias. modelis poza da ferweruli zedapiris<br />
dinamika mxatvruli saxis fsiqologizms gadmoscems.<br />
cnobiswadiliT aRsavse bavSvuri Tvalebi daJinebiT<br />
iyureba `biWunas portretidan” (qaR. pasteli. 35X32 1996).<br />
suraTi saocari siTboTi, sixalasiT aris gamsWvaluli.<br />
bavSvis metyveli mzera, mousvenari poza amJRavnebs mis<br />
mkvircxl, cocxal bunebas. kompoziciis xazgasmuli<br />
kadrireba da mkveTri ganaTeba akonkretebs biWunas<br />
nakvTebs da farTod gaxelil Tvalebs; personaJis<br />
frontalurad mocemuli saxe suraTis centrSia moTavsebuli,<br />
dinamikuri rakursiT mobrunebuli figura ki<br />
gverdidan aRiqmeba, rac acocxlebs erTi amosunTqviT<br />
Sesrulebuli namuSevris saerTo ritms. nawarmoebis<br />
koloriti daxvewilia da xaverdovani. igi intensiuri<br />
mwvane pastelis mravalferovani gradaciebis da Tbili<br />
yavisferis urTierTSerwymas emorCileba, naxevartonebis<br />
simdidriT da TavSekavebuli gamiT gamoirCeva.<br />
Sinagani dramatizmiT xasiaTdeba `moqandake oTar<br />
darCias portreti” (qaR. pasteli. 66X30 1995). nawarmoeb-<br />
Si mxatvari ostaturad mimarTavs urTierTdapirispirebis<br />
Tavisebur xerxs _ formis erTdroulad sibrtyobriv<br />
da moculobiT damuSavebas. aq mZlavri Suq-Crdilovani<br />
modelirebiT gamoZerwili Tavis moculobiTi,<br />
plastikuri gamosaxuleba qmnis kontrasts sxeulis ganzogadebul,<br />
pirobiTobis zRvramde dayvanil formasTan.<br />
mxatvari Zaldautaneblad aRwevs am sapirispiro elementebis<br />
harmoniul Tanafardobas da namuSevris organul<br />
mTlianobas qmnis. ferisa da tonis Tavisufali<br />
urTierTkavSiri acocxlebs nawarmoebis momwvano qromatul<br />
gamas, aZlierebs gamomsaxvelobas. personaJis<br />
fsiqologizms amJRavnebs misi garesamyarosadmi mipyrobili<br />
Tvalebi, aRbeWdili martoobis raRac fataluri<br />
gancdiT. es aris STambeWdavi, sevdiani saxe didi nebisyofis<br />
mqone pirovnebisa.<br />
kompoziciuri agebis TvalsazrisiT ramdenadme gansxvavebulia<br />
`Teas portreti” (qaR. pasteli. 85X50 1995).<br />
112
aRsaniSnavia, rom am nawarmoebSi personaJis xasiaTi<br />
iZerweba ara mxolod saxis gamometyvelebiT, aramed suraTis<br />
mTeli plastikiT _ aq pozac, Cacmulobac erTgvari<br />
gzaa pirovnebis Sinaarsis amosacnobad. erTsa da<br />
imave dros mxatvruli formis moculobiTi da sibrtyobrivi<br />
damuSavebis efeqturi xerxi am namuSevarSic<br />
iCens Tavs, aqac aqcentirebulia gulmodgined Sesrulebuli<br />
saxe metyveli, nuSiseburi TvalebiT, Txeli sxeuli<br />
ki piriqiT _ zogadad aris miniSnebuli. suraTis<br />
vertikalisa da modelis xelebis araTanmxvedri mimar-<br />
Tuleba dinamikurs xdis kompozicias; daxvewili koloriti<br />
sxvadasxva intensiurobis lurji feris Tbili da<br />
civi tonebis monacvleobas emyareba, qaliSvilis muqi<br />
lurji kabis civi gama uSualo harmoniaSia natifi sxeulis<br />
naz, movardisfro tonebTan. lurji JReradobis<br />
eqspresiuli konturi Semowers figuras da mas TiTqos<br />
haerSi axvevs _ amrigad qreba sibrtyobriobis STabeWdileba,<br />
rasac xels uwyobs vardnili Crdilic; igi<br />
arRvevs fonis neitralurobas da iluzorul perspeqtivas<br />
qmnis _ qmnis erTgvar ares fonsa da personaJs<br />
Soris.<br />
ganwyobilebis ufro mZafri gamovlenis mizniT v. beselia<br />
zogjer Tavisebur grotesksac mimarTavs. aseTia<br />
`mxatvar Tamaz diasamiZis portreti” (t/z.45X35 1994).<br />
suraTi Tbili ironiiT aris gamsWvaluli, masze<br />
aRbeWdilia SezarxoSebuli adamiani misTvis damaxasia-<br />
Tebeli amRvreuli, gaSeSebuli mzeriT. 3/4-iT mocemuli<br />
saxe aq SedarebiT gulmodginedaa dawerili, wveri, Tma,<br />
perangi ki energiuli pastozuri monasmebiT. namuSevris<br />
koloriti cxovelxatulia, rogorc wesi, agebuli Tbili<br />
da civi tonebis harmoniaze; igi efuZneba mowiTalomoyavisfro,<br />
monacrisfro-iasamnisferis, sxvada sxva<br />
intensiurobis TeTri refleqsebis mousvenar ritms.<br />
Savi feris plastikuri konturi zogadad mianiSnebs<br />
tansacmlis detalebs da figuras fonisagan gamoyofs.<br />
ferweruli faqturis simkvrive da weris dinamikuri xasiaTi<br />
gamosaxulebas erTgvar reliefurobas aniWebs.<br />
113
amdenad, warmodgenili nimuSebis ganxilva safuZvels<br />
iZleva vTqvaT, rom portreti xelovanis Semoqmedebis<br />
erT-erTi mniSvnelovani nawilia, romelSic gansaxierebas<br />
poulobs ara marto personaJis sulieri samyaro,<br />
aramed TviT mxatvris zogadi, humanisturi damokidebuleba<br />
adamianis mimarT. mxatvruli gadawyvetis<br />
TvalsazrisiT v. beselias portretebi sisadaves da suraTis<br />
naTlad gamovlenil arqiteqtonikas inarCuneben.<br />
maT ganwyobilebas Tu poetur-emociur muxts mniSvnelovanwilad<br />
ferweruli sawyisebi gansazRvravs _ ganapirobebs<br />
koloriti, romelic naxevartonebis faqiz niuansebzea<br />
agebuli; igi TiToeuli nawarmoebisTvis saguldagulod<br />
aris SerCeuli da gaazrebuli. aRsaniSnavia,<br />
rom namuSevris kompoziciur wyobaSi did rols TamaSobs<br />
personaJis pozis aqcentireba. igi xazs usvams<br />
naturis individualurobas, exmianeba mis sulier miswrafebebs<br />
Tu pirovnul Tvisebebs. Suqisa da Crdilis<br />
mkveTri modelirebiT mxatvari aZlierebs saxeebis emociur<br />
metyvelebas, rasac ostaturad upirispirebs neitralur<br />
fons da aRwevs suraTis calkeuli nawilebis<br />
ritmul da tonalur erTianobas. yovelive zemoxsenebulTan<br />
erTad, v. beselias suraTebSi iqmneba garemo,<br />
sadac sivrce erTgvar plastikur xatad gardaiqmneba<br />
da gamosaxvis mniSvnelovan esTetikur obieqts warmoadgens.<br />
vaxtang beselias Semoqmedeba mxatvruli xedvis<br />
individualurobiT da subieqturi saxviTi interpretaciiT<br />
gamoirCeva. misi SemoqmedebiTi alRo, azrovnebisa<br />
da gancdis Taviseburebebi nawarmoebis siRrmis, mxatvruli<br />
Rirsebis ganmsazRvrelia.<br />
114
Rati Chiburdanidze<br />
Portraits in Vakhtang Beselia’s Paintings<br />
Summary<br />
Vakhtang Beselia is one of the prominent representatives in Modern<br />
Georgian painting. His creative activity dates back from the beginning of<br />
1970-s, when in Fine Arts there was developing an intensive process of<br />
individual thinking of plastic interpretation of artistic shape and space,<br />
compositional structure of a picture, pure pictorial, picturesque rudiments.<br />
The art of Vakhtang Beselia is intellectual, inspired with an evident<br />
primate of spirited rudiments. It is characterized with laconic speech,<br />
harmony of form and content, unity of painting and plasticity, which<br />
testifies the unity of the artistic outlook and possibilities of the master.<br />
115
kulturis istoria<br />
ermile mesxia<br />
kulturisa da erovnuli<br />
cnobierebis zogierTi sakiTxi<br />
naSromSi kulturisa da erovnuli cnobierebis sakiTxis<br />
am formiT dasma pirobiTia. yovel sazogadoeba-<br />
Si kulturis done gansazRvravs erovnuli TviTSegnebis<br />
xarisxs an piriqiT. amitom SeiZleba naSromisaTvis<br />
gvewodebina kultura erovnul cnobierebaSi an<br />
erovnuli cnobiereba kulturaSi. am SemTxvevaSi amas<br />
arsebiTi mniSvneloba ara aqvs, radgan Cven winamdebare<br />
sakiTxs ganvixilavT mxolod istoriuli ganviTarebis<br />
TvalsazrisiT. konkretulad ki gvinda davsvaT sakiTxi<br />
kulturisa da erovnuli cnobierebis ganviTarebis<br />
periodizaciis Sesaxeb. ra Tqma unda, arc imis pretenzia<br />
gvaqvs, amomwuravad gavceT dasmul kiTxvas pasuxi.<br />
es samomavlo kvlevis sagania. miuxedavad azrTa sxvadasxvaobisa,<br />
migvaCnia, rom am kuTxiT Cveni istoriografia<br />
valSia sazogadoebis winaSe. DdRes amis aucilebloba<br />
miT umetes igrZnoba, roca globalizaciis piro-<br />
116
ebSi Cvens erovnul kulturasa da cnobierebas ucxouri<br />
masobrivi kulturisa da kosmopolitizmis gavlenis<br />
aSkara safrTxe emuqreba.<br />
cnobilia, rom kultura sulieri fenomenia. igi<br />
Tanamaradiulia adamianis cxovrebisa da umisod ver<br />
iarsebebs sazogadoeba, rogorc sulis gareSe xorcieli<br />
buneba kacisa (1). kulturologTa ganmartebiT,<br />
`kultura~ aris adamianis Semoqmedebis da Tavisuflebis<br />
realizacia. amave dros Tavad kultura ayalibebs<br />
adamians (2).<br />
farTo gagebiT, kultura yvelaferia, rac adamianis<br />
mieraa Seqmnili. kulturas, sxvagvarad, eris savizito<br />
baraTs uwodeben. igi udidesi SemoqmedebiTi Zalaa, romelic<br />
erovnuli Rirsebis grZnobas warmoSobs -<br />
erovnul kulturaSi vlindeba eris saxe, misi TavisTavadoba<br />
(3).<br />
kulturis cnebis ganxilva warmoudgenelia eTnosisa<br />
da eris kategoriebisagan gancalkavebiT. isini erTmaneTTan<br />
logikur kavSirSi Tanaarseboben. eTnosi da eri<br />
ZiriTadi SemoqmedebiTi Zalaa kulturis formirebis<br />
procesSi.<br />
eTnosi (tomi, xalxi) sazogadoebis istoriis adreul<br />
safexurze gaCenili erTeulia, romelic moicavs<br />
sociumis mcire jgufs, viwro geografiuli arealiT. am<br />
jgufis SigniT kavSiri efuZneba genetikur-naTesaobriv,<br />
eTno-fsiqologiur da enobriv formebs, rac saboloo<br />
jamSi formirdeba eTno-kulturis garkveuli modelis<br />
saxiT. modeli, romelic miuaxlovdeba istoriuli simwifis<br />
zRvars, xdeba eris formireba.<br />
istoriis svlis, ganviTarebis aqtSi Cndeba erovnuli<br />
idea, erovnuli TviTSegnebis Casaxvis momenti,<br />
rac saboloo jamSi ganapirobebs msoflmxedvelobiT<br />
orientirs (4). cnobiereba ki - obieqturi sinamdvilis<br />
asaxvis umaRlesi formaa (5). igi Seiwovs Tavis TavSi<br />
istoriul gamocdilebas, codnasa da azrovnebis meTodebs,<br />
romlebic SemuSavebulia winamavali istoriis<br />
mier, iTvisebs sinamdviles idealurad. sazogadoebis<br />
117
ganviTarebaSi mniSvnelovan etaps warmoadgens eTnosis<br />
(tomis) mier sakuTari individualuri saxis TviTSemecneba<br />
da gaazreba, rac sabolood erovnuli cnobierebis<br />
saxiT vlindeba.<br />
qarTuli eTnosis gadarCenis saidumlo qarTuli<br />
kulturis wiaRSi unda veZeboT, qarTveloba, rogorc<br />
eri gadarCa mxolod imitom, rom, ver daTrgunes Cveni<br />
erovnuli cnobiereba.<br />
erovnuli cnobierebis Camoyalibeba xangrZlivi istoriuli<br />
procesia, romelic aTaswleulebis miRma<br />
iRebs saTaves da misi fesvebi eTnosis (tomis) formirebis<br />
procesebs unda davukavSiroT.<br />
qarTul kulturologiaSi damkvidrebulia azri,<br />
rom xangrZlivad erT adgilze dafuZnebam xeli Seuwyo<br />
adamianTa myari jgufebis Casaxvas, warmoiqmna gvarovnuli<br />
gaerTianebani, tomebi. tomSi Semavali Temebisa da<br />
gvarebis zne-Cveulebani, religiuri warmodgenebi da salaparako<br />
ena ZiriTadad erTnairi iyo 6 . swored am faqtorebis<br />
erToblioba ayalibebs tomis eTnikur saxes da<br />
pirovnebis cnobierebas.<br />
qarTveluri tomebi jer kidev mtkvar-araqsis kulturis<br />
Camoyalibebamde centraluri kavkasiis binadarni<br />
Canan. am periodSi, ueWvelia, mimdinareobda garkveuli<br />
eTnikuri konsolidacia 7 .<br />
am kulturis erT-erT ZiriTad niSan-Tvisebad misi<br />
memkvidreoba Cans. cnobilia, rom msoflios Zveli<br />
civilizaciis bevri kera gaqra, mis adgilas sxva xalxi<br />
movida, sxva kulturiT, sxva tradiciebiT. qarTveluri<br />
kultura ki sicocxlisunariani aRmoCnda.<br />
kulturis sicocxlisunarianobis magiuri Zala<br />
swored eTnosis erovnul cnobierebaSi unda veZeboT.<br />
erovnuli cnobierebis ganviTareba ramdenime etapad<br />
SeiZleba ganvixiloT:<br />
I. preistoriuli xana (Zv.w. IV saukunemde);<br />
II. farnavazis epoqidan ax. w. aR. IV saukunemde –<br />
qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadebamde;<br />
118
III. qristianuli erovnuli cnobiereba (IV s.-dan<br />
dRemde).<br />
preistoriul xanaSi erovnuli cnobiereba konkretuli<br />
eTnosis eTnikur-geografiul areals ukavSirdeba,<br />
magram saerTo qarTul cnobierebas ar aris mowyvetili,<br />
TandaTan amzadebs niadags erTiani erovnuli<br />
cnobierebisaTvis.<br />
qarTvelur tomTa eTnosocialuri erTobisa da er-<br />
Tiani erovnuli TviTSegnebis Camoyalibebis erT-erTi<br />
ZiriTadi piroba geografiuli faqtori iyo. sxva eTnikuri<br />
tomebisagan gansxvavebiT, qarTuli eTnosis formireba<br />
ZiriTadad dRevandeli saqarTvelos (da mis samxreTiT<br />
qarTvelebiT dasaxlebul) teritoriaze mimdinareobda.<br />
ra Tqma unda, qarTveli xalxis mravalsaukunovani<br />
istoriis manZilze saqarTvelos teritoriuli<br />
sazRvrebi mudmivi da ucvleli rodi iyo, gansakuTrebiT<br />
qarTuli eTnosis warmoqmnisa da ganviTarebis<br />
adreul etapebze (8), magram amierkavkasia da mcire<br />
aziis nawili iyo Cveni winaprebis gansaxlebis<br />
erTaderTi geografiuli areali.<br />
meore mniSvnelovani piroba (aseve geografiuli faqtoriT<br />
ganpirobebuli) iyo is, rom ukve e. w. `neoli-<br />
Turi revoluciis~ droidan mTa da bari erTmaneTisagan<br />
gancalkavebul sameurneo erTeulebs ki ar warmoadgendnen,<br />
aramed erTi mTliani organizmis ganuyofel da<br />
erTmaneTTan mWidrod dakavSirebul nawilebs (9). qar-<br />
Tvelur tomTa TviTSegnebaSi uxsovari driodan mkveTrad<br />
gamoxatuli Cans mSobliuri fuZisadmi, rogorc<br />
sxvagvarad uwodeben, adgilis dedisadmi ara ubralo,<br />
SeiZleba iTqvas, fanatikuri siyvaruli. sxva niSnebTan<br />
(ena, salocavi) erTad, swored es faqtori iyo Cveni<br />
winaprebis maradiuli problema _ `dRe-da-Ram iaraRiT<br />
xelSi~ (ilia) daecva fuZe-kera. iZulebiT ayril-gaxiznuli<br />
iavarqmnil sofels ubrundeboda da Tavidan iwyebda<br />
cxovrebas. ilia WavWavaZes qarTvelTa es Tviseba<br />
hqonda mxedvelobaSi, roca werda: `Cveni xalxi Tavisis<br />
binadrobis didi da mkvidri moyvarea.<br />
119
igi sofeli, saca mis mama-papas Zvlebi umarxia, saca<br />
mama-papis salocavia, Cvenis glexisaTvis metad Zvirfasi<br />
ram aris. dResac Tu bedis brunvas erTis adgilidam<br />
meoreSi gadmousaxlebia vinme, imis SviliSvilni da<br />
ufro Soreulni STamomavloba TiTqmis yovel-wliv<br />
uwindelis binis dasaxedad midis, mama-papis xatisa da<br />
salocavis Tayvanis-sacemlad daiareba... amitomac Znelia<br />
Cvenis glexkacobisaTvis adgilidam daZvra~ (10)<br />
erovnuli cnobierebis meore umTavresi gamoxatuleba<br />
erovnuli enaa. ena ar aris mxolod sakomunikacio<br />
saSualeba. swored ena amkvidrebs adamianSi erovnuli<br />
siamayis gancdas da ayalibebs erovnul TviTSegnebas.<br />
`ena~ Zvel qarTulSi, iseve rogorc sxva enebSi, mxolod<br />
enas ki ar niSnavs, aramed xalxs, erovnebas, sarwmunoebas<br />
(11).<br />
erovnuli cnobierebis gaCena qarTveluri enis damkvidrebis<br />
epoqas unda davukavSiroT, romelic preistoriul<br />
epoqaSi iRebs saTaves, specialistTa aRiarebiT,<br />
daaxloebiT neoliTur xanaSi (V-IV aTasw.).<br />
enis roli da misia eris winaSe yvelaze ukeT<br />
warmoaCina `qebais~ avtorma ioane zosimem. `qebai da<br />
didebai...~ aris ara marto SesaniSnavi sagalobeli qar-<br />
Tuli enisa, igi amave dros qarTuli eTnosis, misi<br />
kulturul-istoriuli misiis qadagebacaa.<br />
ioane-zosime qarTul erovnebas ar igulisxmebda<br />
qarTuli enis gareSe. vinaidan qarTuli enisa da<br />
kulturis miRwevebi warmoaCens ers sxva erTa Soris<br />
(12).<br />
`qebais~ avtori amxnevebs Tavis Tanamemamuleebs:<br />
qarTveli eri gadarCeba, iarsebebso meored mosvlamde.<br />
marTalia, sagalobelSi eris nacvlad enazea<br />
saubari, magram mecnierebi enaSi ers gulisxmoben, radgan<br />
`eri~ - termini im epoqaSi ar arsebobda. igi ufro<br />
gviandeli xanis produqtia.<br />
`qebais~ avtori igives gvamcnobs qristianuli terminologiiT,<br />
rasac antikuri misteriebidan gamosuli<br />
miTi: odesRac aRzevebuli da mZlavri qarTuli modgma<br />
120
da misi ena oTxi aTasi wlis ganmavlobaSi damdablebulia<br />
da dawunebuli. dadgeba Jami qarTuli enis aRzevebisa.<br />
ioane-zosimes `qebai~ qarTuli mesianisturi ideis<br />
gamovlenaa, romelic qristianuli epoqidan iRebs sa-<br />
Taves da saqarTvelos istoriis sxvadasxva periodSi<br />
iCens Tavs.<br />
antikur xanaSi mimdinareobda saqarTvelos saxelmwifoebrivi<br />
gaerTianebisaken mimarTuli procesi. wamyvan<br />
rols am procesSi qarTlis samefo asrulebda.<br />
sabolood aman gansazRvra qarTlis wamyvani roli er-<br />
Tiani qarTuli cnobierebis Camoyalibebis procesSic<br />
(13).<br />
farnavazis epoqam daagvirgvina erTiani erovnuli<br />
cnobierebis camoyalibeba, roca pirvelad iqmneba saerTo<br />
qarTuli saxelmwifo. am samefoSi Semavali eTnikuri<br />
erTeulebis - mxareebis gaerTianeba nebayofilobiT<br />
moxda, rac SeuZlebeli iqneboda maTi saerTo qarTveluri<br />
cnobierebis gareSe.<br />
yovel qarTul eTnikur erTeulSi Rrmad qondaT<br />
gacnobierebuli saerTo winareqarTveluri warmomavloba,<br />
romelic odesRac sxvadasxva mizezis gamo daiSala.<br />
yovel qarTvelSi, miuxedavad imisa, romel mxareSi<br />
cxovrobda igi, iyo rwmena qarTul enaze molaparake<br />
adamianebis mimarT urTierTnaTesaobisa. maTi kultura:<br />
tradiciebi, zne-Cveulebani, religiuri panTeoni ZiriTadad<br />
erTnairi iyo da arsebiT gansxvavebas ver xedavdnen<br />
erTmaneTs Soris. swored am faqtorebma gaaerTiana<br />
qarTuli mxareebi da miiyvana farnavazi erTiani qar-<br />
Tlis samefos taxtTan.<br />
erovnuli cnobierebis erTobisa da zneobis maRali<br />
gamovlineba iyo egrisis mmarTvelis (mefis) qujis<br />
piradi magaliTi. igi mokrZalebiT da aRiarebiT mimar-<br />
Tavs farnavazs: `Sen xar Svili TavTa maT qarTlisaTa<br />
da Sen gmarTebs ufloba Cemi~. es mimarTva imiTac aris<br />
saintereso, rom quji ara marto daqvemdebarebulad<br />
grZnobs Tavs farnavazis winaSe, aramed aq gatarebulia<br />
121
qarTvel tomTa saerTo warmomavlobis da erTiani qar-<br />
Tlis idea (14).<br />
rogorc Cans, Cvens winaprebs imTaviTve kargad hqondaT<br />
gacnobierebuli urTierTnaTesaobis da erTi gvartomobis<br />
idea, romelic istoriis romeliRac periodSi<br />
(savaraudod, rogorc samecniero literaturaSi aRiarebulia,<br />
IV-III aTaswleuli) dairRva, magram saerTo<br />
qarTveluri TviTSegneba SenarCunebul iqna.<br />
`farnavazis cxovrebaSi~ yoveli qarTlis ideis damkvidrebis<br />
tendencia gamWolad gasdevs aRniSnul Txzulebas<br />
da es idea saerTod mtkiced gamomuSavebuli<br />
rwmena iyo momdevno epoqebSic, risi aSkara dadasturebaa<br />
gr. orbelianiseuli Sefaseba farnavazis moRvaweobisa:<br />
`Sen daumkvidre ersa erToba da erTobisa wesi<br />
da Zali~.<br />
farnavazis iniciativiT wamowyebuli gaerTianebis<br />
idea saocnebo perspeqtivas uqmnis yvela Tanamemamules,<br />
ris gamoc paTetikurad SeniSnavs mwerali: `maSin ganixaron<br />
yovelTa qarTvelTa~ (15).<br />
farnavazma rom qarTveli tomebis gaerTianeba daisaxa<br />
miznad da am mxriv bevric gaakeTa, mis udides<br />
damsaxurebad unda CaiTvalos, magram man, rom aseTi<br />
erTobis qvakuTxedad ena daisaxa, es ukve misi didi<br />
sibrZnisa da SorsmWvretelobis utyuari niSania (16).<br />
farnavazis epoqa is etapia, roca gamoikveTa araoden<br />
eTnikuri saxe qarTvelebisa, aramed maTi kulturuli<br />
mTlianobac 17 , rac enasTan erTad rwmena-warmodgenebSic<br />
aisaxa.<br />
enisa da mSobliuri miwis siyvarulis gancdasTan<br />
erTad erTiani kulturisa da erovnuli cnobierebis<br />
maRal gamovlinebas warmoadgenda saerTo qarTuli<br />
religiuri panTeonis Camoyalibeba. farnavazma armazis<br />
kerpi azonis mier motanil gacisa da gais kerpebs<br />
Soris aRmarTa. es faqti qarTlis mefis did politikur<br />
gamWriaxobaze metyvelebs. man ki ar moSala<br />
Tavisi politikuri mowinaaRmdegis salocavi kerpebi,<br />
aramed maT Soris Tavisi kerpi aRmarTa, riTac simbo-<br />
122
lurad xazi gausva arian-qarTlisa da mcxeTis irgvliv<br />
arsebuli politikuri gaerTianebebis erTianobas da<br />
axal samefoSi Semavali tomebis fizikur da sulier<br />
naTesaobas.<br />
saerTo teritoriaze TanacxovrebiT erTiani enis,<br />
religiuri panTeonisa da kulturis (tradiciebi, zne-<br />
Cveulebebi) arsebobiT SesaZlebeli gaxda monaTesave<br />
tomTa gaerTianeba da erTiani erovnuli cnobierebis<br />
Camoyalibeba.<br />
erTiani erovnuli TviTSegnebis Camoyalibebis<br />
procesSi gansakuTrebuli adgili uWiravs erTiani<br />
sarwmunoebis SemoRebas, upiratesad erTRmerTianobas,<br />
romelmac adrindelze metad didi roli Seasrula<br />
qveynis sxvadasxva mxaris kulturulsa da politikur<br />
SekavSirebaSi. amas ki eTnosocialuri konsolidaciis<br />
saqmeSi gadamwyveti mniSvneloba eniWeba (18).<br />
qristianobamdeli qarTveli kacis kulturuli saxe<br />
iyo: Camomavloba (qarTlosianoba), ena (qarTuli), teritoria<br />
(qarTuli), rjuli (qarTlosis saflavi da mna-<br />
Tobebi) da istoria (mama-papaTa xsovnis pativiscema).<br />
moxda didi istoriuli texili: qarTuli warmarToba<br />
qristianobiT Seicvala da kulturuli cnebis `qarTvelis~<br />
SinaarsSi qristianobis momentma is adgili daikava,<br />
rac aqamde qarTul warmarTobas eWira. qarTvelma<br />
xalxma... am religias qarTuli elferi misca da `qar-<br />
Tveli~ axlo aRmosavleTSi somxurisa da berZnuli<br />
qristianobisagan gansxvavebuli (eniT) religiis aRmniSvnel<br />
cnebad iqca. es iyo qristianobis individualizacia<br />
qarTveli xalxis mier. somxebisa da berZnebis gverdiT<br />
es iyo kulturuli gamarjveba (19).<br />
qristianobam gza gauxsna eTnikuri erTobis Segnebas,<br />
rasac sabolood monaTesave tomebis erT erovnul<br />
organizmad SekavSireba mohyva. ufro metic, mTeli Cveni<br />
erovnuli cnobierebis dRemde moRweuli karkasi swored<br />
qristianobis mier aris konstruirebuli (20).<br />
qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadebidan<br />
axali etapi daiwyo erTiani erovnuli cnobierebis gan-<br />
123
viTarebaSi. V_X ss. qarTuli kultura Camoyalibda<br />
erTian mZlavr organizmad, romelmac waSala Temobrivi<br />
zRvari monaTesave eTnosebs Soris da maTi konsolidacia<br />
moaxdina. ,`is RvTaebrivi Zala, romelic amdeni xnis<br />
daSorebul tomebs (sakuTari eniT, kulturiT, teritoriiT)<br />
gaerTianebisaken ubiZgebda~ (21) iyo erovnuli<br />
cnobiereba.<br />
qristianuli erovnuli cnobierebis Camoyalibebis<br />
damagvirgvinebeli etapi iyo erTiani kulturis mqone<br />
monaTesave xalxebis erT politikur organizmad gaer-<br />
Tianeba. qarTuli erovnuli TviTSegneba da saqarTvelos<br />
samefos gaerTianeba ideologiurad qarTulma eklesiam<br />
moamzada (22).<br />
qristianoba ise mtkiced damkvidrda qarTvelTa cnobierebaSi,<br />
SuasaukuneebSi (da momdevno epoqaSi) sarwmunoebis<br />
mtkiced dacva niSnavda erovnuli meobis Senar-<br />
Cunebas da piriqiT (23).<br />
marTalia, gviani Sua saukuneebis manZilze, rTuli<br />
sagareo da saSinao viTarebis niadagze, rogorc SeniSnavs<br />
akademikosi g. meliqiSvili, imZlavra politikuri<br />
decentralizaciis tendenciam _ saqarTvelo mraval<br />
sxvadasxva politikur erTeulad _ samefo-samTavroebad<br />
danawilda, magram aRar dakargula mopovebuli erTianobis<br />
TviTSegneba _ mas mtkices xdida, zemoaRniSnul<br />
konfesiur moments garda, urTierTobisa da mwignobrobis<br />
saerTo enisa da saerTo kulturisadmi kuTvnilebis<br />
grZnoba, erTiani qarTveli xalxisadmi kuTvnilebis<br />
TviTSegneba (24).<br />
SuasaukuneebSi (da amJamadac) qristianul sarwmunoebasTan<br />
erTad enisa da mamulis (adgilis deda, teritoria,<br />
sadav iSva qarTvelTa modgma) siyvarulis gancda<br />
erTobliobaSi iyo is saZirkveli, razedac idga qarTvelTa<br />
erovnuli TviTSegnebis cixe-simagre, romlis<br />
moSla verc erT epoqaSi ver SeZles Cveni qveynis<br />
mtrebma. rac ufro metad sdevnidnen dampyroblebi sarwmunoebas,<br />
enas da patriotul suliskveTebas, metad<br />
mtkicdeboda qarTvelTa erovnuli cnobiereba.<br />
124
`ra ar gadagvxdenia Tavs, ra mtrebi ar mogvsevian,<br />
ra vai-vaglaxi, ra sisxlis Rvra, ra RrWena kbilTa ar<br />
gamogvivlia, ra wisqvilis qva ar datrialebula Cvens<br />
Tavzed da yvelas gavuZeliT, yvelas gavumagrdiT, SevinaxeT<br />
Cveni Tavi, SevirCineT Cveni qveyana, Cveni miwawyali~<br />
(25). aseTi gansacdelis da kataklizmebis gamovlis<br />
Semdeg, roca sxva didi civilizaciis matarebeli<br />
qveynebi dedamiwidan aRigavnen da istorias maTi arsebobis<br />
mxolod cnobebiRa SemorCa, ilia WavWavaZe kiTxvas<br />
svamda: Cven, qarTvelebi `ram gvixsna~.<br />
pasuxic manve mokled, Rrmaazrobrivad da paTetikurad<br />
gagvca. iliaseuli triada - `mamuli, ena, sarwmunoeba~<br />
- qarTvelTa erovnuli TviTSegnebis masazrdoebeli<br />
wyaro iyo. qarTveloba, rogorc eri, swored<br />
erovnuli cnobierebis simtkicem ixsna.<br />
saqarTvelos mtrebi erovnul TviTSegnebaSi bzaris<br />
SetaniT cdilobdnen Cvens daqsaqsvas kuTxeebad da<br />
religiur seqtebad, raTa moeSalaT erovnuli cnobierebis<br />
zRude da qarTveli eri samyaros ubralo, uTvistomo<br />
masad eqciaT _ samSoblos, enisa da sarwmunoebis gareSe.<br />
aseTi gansacdeli mravaljer gamouvlia qarTvel-<br />
Ta modgmas da gadavrCiT. ar gadavSendiT, radgan ver<br />
dagvaviwyes deda ena, ver gatexes rwmena da ver dagvaTmobines<br />
samSoblo _ Cveni erovnuli cnobierebis<br />
wmida sameba da cixe-burji.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. r. siraZe, qarTuli kulturis safuZvlebi, Tb., 2000, gv. 3<br />
2. n. vaSaymaZe, kulturologia, quT. 2003, gv. 9<br />
3. a. surgulaZe, qarTuli kulturis istoriis narkvevebi, t.<br />
I, Tb., 1984, gv. 8<br />
4. e. avaliani, t. gvalia, kulturisa da civilizaciis<br />
cnebaTa interpretaciis sakiTxisaTvis, Tb., 1997, gv. 7<br />
5. filosofiuri leqsikoni, Tb., 1982, gv. 673-674<br />
6. J. feiqriSvili, qarTvelologiis sakiTxebi, Tb., 1991, gv.<br />
16<br />
125
7. o. jafariZe, qarTvel tomTa eTnikuri istoriis sakiTxisaTvis,<br />
Tb., 1967, gv. 339-340<br />
8. o. lorTqifaniZe, Zveli qarTuli civilizaciis saTaveeb-<br />
Tan, Tb., 2002, gv. 8<br />
9. iqve, gv. 11<br />
10. i. WavWavaZe, Txzulebani aT tomad, t. VI, Tb., 1957, gv. 26,<br />
gv. 188<br />
11. z. gamsaxurdia, saqarTvelos sulieri misia, Tb., 1991, gv.<br />
38<br />
12. iqve, gv. 44-45<br />
13. g. meliqiSvili, Ziebani, saqarTvelos, kavkasiisa da axlo<br />
aRmosavleTis Zveli istoriis dargSi, Tb., 1999, gv. 312<br />
14. r. baramiZe, farnavazman srulyo samefo Tvisi, Tb., 1990,<br />
gv. 9<br />
15. iqve, gv. 11<br />
16. v. WeliZe, qarTlis cxovrebis qronikebi, wigni I, Tb., 1973,<br />
gv. 117<br />
17. r. siraZe, dasax. naSromi, gv. 224<br />
18. d. paiWaZe, i. vaSaymaZe, qarTveli eris Camoyalibeba, Tb.,<br />
1991 gv. 34<br />
19. n. berZeniSvili, saqarTvelos istoriis sakiTxebi, Tb.,<br />
1990, gv. 383<br />
20. g. asaTiani, saTaveebTan, Tb., 1982, gv. 86<br />
21. iqve, gv. 392<br />
22. g. mWedliSvili, qarTuli kulturis paradigma, Tb., 2004,<br />
gv. 19<br />
23. r. siraZe, dasax. naSromi, gv. 224<br />
24. g. meliqiSvili, dasaxelebuli naSromi, Tb., 1999, gv. 315<br />
25. i. WavWavaZe, Txzulebani aT tomad, t. V, Tb., 1955, gv. 14<br />
Ermile Meskhia<br />
Some problems according to culture and national thinking<br />
Summary<br />
126
National thinking forming is a long historical process, which has<br />
been starting thousand years ago and is closely related with a process of<br />
ethnos forming.<br />
National thinking development may be considered step-by-step:<br />
1. Prehistoric period (IV B.C.);<br />
2. From IV B.C. the age of King Parnavaz till announce<br />
Christianity as a state religion.;<br />
3. Christian national thinking (IV B.C.).<br />
127
mamuka jorbenaZe<br />
globalizacia da erovnuli<br />
kulturis zogierTi sakiTxi<br />
kulturuli globalizacia dasavleT samyaros pirmSoa.<br />
globaluri kultura da masTan dakavSirebuli<br />
procesebi mimdinareoben da saTaves iReben Tanamedrove<br />
msoflios Zlieri metropoliebidan, umsxvilesi centrebidan.<br />
eseni arian Tanamedrove, axali kulturuli imperiebi<br />
(1). globalizacia gascda ekonomikis sazRvrebs<br />
da adamianTa movaleobis TiTqmis yvela sfero moicva.<br />
XIX – XX saukuneebis mijnisaTvis cxovrebis yvela<br />
sferos – ekonomikis, politikis, marTvis gamasobriveba<br />
axasiaTebs. amJamad, SeiZleba iTqvas, rom dasavluri politikuri<br />
kultura da masobrivi kultura (meinstrimi)<br />
moqmedebis gansxvavebuli meqanizmebisa da specifikis<br />
miuxedavad, erT mTlianobaSi, msoflio globalizaciis<br />
saqmes emsaxureba. am mxriv aRsaniSnavia aSS-is roli,<br />
romelmac mniSvnelovani Rvawli gaswia masobrivi kulturis,<br />
rogorc damoukidebeli kulturuli fenomenis<br />
Camoyalibeba-ganviTarebaSi. amerikuli masobrivi kultura,<br />
popkultura, vizualuri masmedia da kompiuterul-informaciuli<br />
teqnologiebi naTlad asaxaven da<br />
adastureben kosmopolituri kulturis mravalferovan<br />
da yovlismomcvel bunebas.<br />
unda aRiniSnos, rom globaluri kultura da kosmopolituri<br />
ideebi yovelTvis winaaRmdegobaSia da SeuTavsebadia<br />
saxelmwifos Zalismier politikasa da, rac<br />
yvelaze mTavaria, TiToeuli qveynis kulturul maxasia-<br />
TeblebTan. yovelive aqedan gamomdinare, sainteresoa,<br />
ra bedi eweva nacionalur kulturebs, erovnul cnobierebas,<br />
ramdenad gauZlebs masobrivi kulturis mZlavr<br />
128
Semotevebs, romelic dRiTidRe kravs saltes da kulturul<br />
erTeulebs lamis sarezervacio pirobebs uqmnis.<br />
globalizaciis eraSi ekonomikuri, finansuri ur-<br />
TierTkavSirebi qmnian msoflios – saxsrebis gareSe,<br />
sadac mniSvnelovan adgils ikaveben transnacionaluri<br />
kompaniebi da uamravi sxva msxvili da gavleniani organizaciebi.<br />
am institutebis struqturebis gavlena da<br />
maTi moRvaweoba Zalian naTlad aisaxeba qveynis kulturaze,<br />
erovnul TviTSegnebaze, rac TavisTavad negatiuri<br />
procesia (2).<br />
globalozaciis pirobebSi nacionalizmma sxvagvari<br />
elferi SeiZina, radgan kulturuli globalizacia<br />
Zalian mWidrodaa dakavSirebuli nacionalur fenomen-<br />
Tan. samyaros globalizaciis procesi msoflmxedvelobriv<br />
aspeqtSi nacionalizms aRiqvams istoriuli mniSvnelobis<br />
miRma, romelmac dakarga Tavisi mTavari da<br />
ZiriTadi Sinaarsi.<br />
faqtia, rom mcirericxovan erebs TviTmyofadobis<br />
SenarCuneba sakuTari, Tundac kargad momuSave kanonebis<br />
SeqmniT gauWirdebaT, Tuki msofliom Tavisi ganvi-<br />
Tarebis programaSi mravalsaxeobis SenarCunebis principi<br />
ar Cado.<br />
globalizaciis pirobebSi ekonomikuri modernizaciisa<br />
da socialur cvlilebaTa kvalobaze, rodesac<br />
msoflio sul ufro „mWidrovdeba“ da izrdeba civilizaciuli<br />
identurobis Segneba, Sesabamisad, mcirdeba<br />
eri – saxelmwifos, rogorc identifikaciis wyaros, roli<br />
(3).<br />
Tanamedrove istoriaSi nacionalizmi da qveynis<br />
erovnuli maxasiaTeblebi, maT Soris erovnuli cnobiereba,<br />
sxvadasxva sferoSi dabrkolebebsac ki qmnis<br />
globalizaciis ganviTarebis sawinaaRmdegod. bevri eqsperti<br />
varaudobs, rom momavalSi eris erovnulobisa da<br />
nacionalizmis roli gaxdeba ufro metad damokidebuli<br />
msoflioSi mimdinare globalur procesebze da<br />
maTi funqcia kidev ufro Semcirdeba.<br />
129
nacionalizmi ar arsebobs eri – saxelwifos gareSe,<br />
winaaRmdeg SemTxvevaSi, vRebulobT garkveul eTnikur<br />
erTeuls, romlis TviTmyofadoba dafuZnebulia mxolod<br />
adaT-wesebze, zne-Cveulebebze da zogjer gansxvavebul<br />
religiur maxasiaTeblebze, magram moklebulia<br />
erovnul cnobierebas, kulturasa da saxelwifoebriv<br />
(damoukidebel) azrovnebas.<br />
erik hobsbaumi Tavis naSromSi nacionalizmis evoluciis<br />
Sesaxeb – aRniSnavs, rom XX saukunis nacionalizmi<br />
da eTnikuri politika mniSvnelovnad gansxvavdeba<br />
XIX da XX saukunis nacionalizmisagan. nacionalizmi<br />
aRar iTvleba msoflios istoriuli ganviTarebis<br />
mamoZravebel Zalad. igi aRaraa qveynis, eris TviTdamkvidrebis<br />
mTavari veqtori. 4<br />
nacionalizmi msoflio globalizaciis procesisadmi<br />
sakmaod mgrZnobiare aRmoCnda. nacionalizmis liberaluri<br />
kritikis mixedviT ers politikuri mniSvneloba<br />
aRar gaaCnia da igi mxolod kulturuli da folkloruli<br />
fenomenia, anu eri depolitizirebulia. eris<br />
kulturuli done gansxvavdeba saxelmwifos politikuri<br />
da regionalur-ekonomikuri donisagan, radgan<br />
mxolod saxelmwifo flobs politikur sadaveebs saer-<br />
TaSoriso asparezze. eri kargavs yovelgvar politikur<br />
saxes, funqcias da xdeba eTnofenomeni.<br />
radgan eri aRar warmoadgens saerTaSoriso asparezze<br />
efeqtur monawiles, eris Rirebulebani, miswrafebani<br />
regulirdeba saerTaSoriso normebiT da mravalmxrivi<br />
saerTaSoriso xelSewyobiT. amgvari liberaluri xedvis<br />
mizani aris amoagdos eris cneba politikuri Car-<br />
Coebidan da kvlav daabrunos kulturisa da civilizebuli<br />
sazogadoebis siaSi, saidanac is aRmocenda. swored<br />
aseTia pragmatuli pozicia kulturuli globalizaciisa.<br />
Cndeba kiTxva _ SeZlebs Tu ara dRes arsebuli<br />
globaluri kultura, Tavidan aicilos kulturuli<br />
imperializmi da SesaZlebelia Tu ara igi gadaiqces<br />
namdvil kosmopolitur procesad aSkaraa, rom ingli-<br />
130
suri ena msoflios globaluri enaa, evropuli institutebi<br />
da amerikis cxovrebis stili mniSvnelovnad<br />
gansazRvraven cxovrebas msoflioSi. aseve kompiuteruli<br />
teqnologiebi, masmedia, mimdinare urbanizaciuli<br />
procesebi, demokratizacia, konstituciuri da socialuri<br />
samarTali uzarmazar gavlenas axdenen mTel<br />
msoflioSi kulturul cxovrebasa da procesebze.<br />
globaluri kosmopolituri kulturis saerTo aspeqti<br />
aris is, rom igi sTavazobs xalxs yvelasaTvis<br />
saerTo idealebs, rac faqtiurad warmoudgenelia da<br />
rac SeuZlebelia miiRos da gaiTavisos msoflios yvela<br />
erma Tu sazogadoebam. msoflioSi ar arsebobs ori<br />
msgavsi kulturis matarebeli eri, amdenad erTiani<br />
kulturis damkvidreba msoflioSi utopiuri da ararealuria.<br />
zogierT qveyanaSi kulturuli globalizaciis procesi<br />
did winaaRmdegobas awydeba. yoveli qveynis kultura<br />
gamoirCeva sakuTari bunebiT, specifikiT, TviTmyofadobiT,<br />
istoriiTa da tradiciebiT, RirebulebebiT,<br />
romlebic metnaklebad aferxeben e.w. kulturuli<br />
imperializmis mcdar process, magram xdeba piriqiTac,<br />
rodesac qveynis kultura izRudeba ganicdis cvlilebas<br />
globaluri kulturis mier. miuxedavad amgvari gavlenisa<br />
qveyanas, ers SeuZlia SeinarCunos Tavisi saku-<br />
Tari kultura, erovnuli cnobiereba, radgan mas globalizaciis<br />
mavne procesebisagan garkveuli saxis TavdacviTi<br />
meqanizmi gaaCnia. aq garkveulwilad igulisxmeba<br />
is maxasiaTeblebi, romlebic TiToeuli eris erovnuli<br />
kulturis ganmasxvavebel niSnebs moicavs. 1) erovnuli<br />
xasiaTi; 2) istoria; 3) erisadmi kuTvnilebis aRqma<br />
da gancda; 4) drois faqtori; 5) garkveul sivrceSi<br />
arseboba; 6) ena; 7) araverbaluri komunikacia; 8) Rirebulebani<br />
da faseulobani; 9) qceva, norma, wesebi, tradiciebi<br />
da Cveulebebi; 10) socialuri jgufebi, gaer-<br />
Tianebebi da kavSirebi (5).<br />
kosmopolitur kulturas gaaCnia sami ZiriTadi da<br />
mTavari maxasiaTebeli: 1) is aris universaluri; 2) aqvs<br />
131
teqnologiuri buneba; 3) da am procesSi drois faqtori<br />
minimumamdea dayvanili (6).<br />
globalizacia TandaTan kargavs droisa da sivrcis<br />
SegrZnebas da xdeba universaluri movlena, romelic,<br />
zogierTi eqspertis varaudiT, planetarul masStabs<br />
iZens.<br />
kosmopolituri kulturis talRa yvela qveyanaSi<br />
sxvadasxva doneebs arCevs da sxvadasxvagvarad viTardeba.<br />
radgan TiToeuli qveynis kultura, ideologia<br />
gansxvavdeba sxva eris, qveynis kulturuli cnobierebisagan.<br />
xSirad xdeba erovnuli Rirebulebebis Serwyma<br />
masobriv globalur procesebTan, rac TavisTavad ukargavs<br />
ers kulturul individualizmsa da mxolod am<br />
erisTvis damaxasiaTebel erovnul cnobierebas.<br />
siaxleebi da novaciebi eris kulturul cxovrebaSi<br />
yovelTvis saWiro da sainteresoa. dRevandeli globaluri<br />
movlenebi naklebad exmianeba adgilobriv,<br />
erovnuli kulturis idealebsa da maT Rirebulebebs.<br />
kulturuli globalozacia uaryofiTi procesi xdeba<br />
maSin, rodesac igi savsebiT Crdilavs eris TviTmyofad<br />
kulturul maxasiaTeblebs. es procesi amkvidrebs<br />
progresul da mowinave teqnologiebs, ideebsa da SesaZleblobebs,<br />
magram ugulebelyofs imas, rac erisaTvis<br />
faseuli da sanukvaria (7).<br />
kulturuli globalizacia yvelaze metad mesame<br />
samyaros qveynebsa da aradasavlur sazogadoebaSi igr-<br />
Znoba. igi aq adgilobrivi kulturebisaTvis sruliad<br />
ucxo, Tanamedrove standartebs, axal elementebsa da<br />
Rirebulebebs amkvidrebs. am qveynebis kultura gansakuTrebiT<br />
mgrZnobiarea dasavluri, globaluri faseulobebisadmi.<br />
maskulturis uSualo zegavleniT, mesame<br />
samyaro advilad iRebs da iTavsebs axal modur tendenciebs.<br />
msoflio istoriis manZlze arc erTi didi civilizacia<br />
da kultura ar yofila aseTi universaluri da<br />
yovlismomcveli bunebis matarebeli. imperiebisa da<br />
civilizaciebis paralelurad yovelTvis arsebobda<br />
132
sxvadasxva xalxebis, qveynebis TviTmyofadi kultura.<br />
globaluri telekomunikaciebisa da informaciuli teqnologiis<br />
uzarmazar sistemaze dafuZvnebuli Tanamedrove<br />
kosmopolituri civilizacia sul ufro hibriduli<br />
xdeba (8).<br />
`qveyanas, romelsac surs SeinarCunos damoukidebloba<br />
da avtonomia, urCevnia sakuTar kulturas daeyrdnos<br />
da amiT daicvas Tavi, xolo vinc eqspansionur Zalas<br />
eyrdnoba, Tavissave kulturis, erovnuli cnobierebis<br />
sapirispiro tendenciebs gaaZlierebs“, _ acxadebs<br />
cnobili amerikeli politologi klaes rini (9).<br />
globalizacia da masTan dakavSirebuli problemebi,<br />
marTalia, dResdReobiT ufro metad mcirericxovani<br />
erebis sazrunavia, magram uaxloes droSi is didi erebis<br />
sazrunavic gaxdeba, vinaidan globalizaciis umTavresi<br />
subieqtebis, erebisa da xalxebis bedi, maTi mcirericxovnobisa<br />
da sididis miuxedavad, damokidebulia<br />
maTi istoriuli ganviTarebis procesze (10).<br />
sabednierod, msoflioSi arseboben Zlier erovnul<br />
TviTSegnebaze damyarebuli kulturebi. eri – saxelmwifos<br />
nacionalizmi kulturuli TvalsazrisiT gulisxmobs<br />
Zlier da TviTmyofadi erovnuli cnobierebisa<br />
da kulturis SenarCunebas. jansaRi eris arsebobis garanti<br />
SeiZleba iyos erovnuli TviTSegnebisa da TviTgamorkvevis<br />
niadagze aRmocenebuli TviTmyofadi kultura<br />
da cnobiereba.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. S. jafariZe, politologia, Tbilisi – baTumi, 1995, gv.<br />
270.<br />
2. globaluri kultura, internetis vebgverdi, w.w.w. Google.<br />
ge globaluri kultura.<br />
3. g. mWedliSvili, globalizacia da erovnuli identifikaciis<br />
problema, `amerikis Seswavlis sakiTxebi~, IV, Tb.,<br />
2005, gv. 207.<br />
133
4. internetis vebgverdi, dasax. naSromi, w.w.w. Google. ge<br />
globalur kultura.<br />
5. iqve.<br />
6. globaluri kultura, internetis vebgverdi, w.w.w. globaluri<br />
kultura.ru<br />
7. iqve.<br />
8. internetis vebgverdi, dasax. naSromi, w.w.w.Google.gekulturuli<br />
globalizacia.<br />
9. p. CxeiZe, interviu klaes rinTan, Cveni mwerloba, Tb., 2007,<br />
gv. 2.<br />
10. g. mWedliSvili, dasax. naSromi, gv. 203.<br />
Mamuka Jorbenadze<br />
Some items about global and national culture<br />
Summary<br />
During the world’s history no civilization was such universal, with<br />
empires and civilizations always existed various peoples and countries<br />
self culture. Global TV and radio communication and biggest technology<br />
information system becomes from modern cosmopolitan civilization<br />
becomes on more hybrid. Fortunately in the world there exists self –<br />
determined and self – possessed cultures. Nation, nationalism of the state<br />
means to save strong nation and culture. Existence of strong nation<br />
depends on self –criticism which is based on culture and Know – how.<br />
134
musikaTmcodneoba<br />
qeTevan gogolaZe<br />
musikaluri aRqmis<br />
TaviseburebisaTvis<br />
M<br />
xelovnebis sxvadasxva dargis diferenciacia mxatvruli<br />
xatis asaxvisa da gadmocemis specifikidan momdinareobs.<br />
ganvixilavT xelovnebis ori dargis – musikisa<br />
da mxatvrobis mxatvruli xatebis da maTi gamomsaxveli<br />
saSualebebis specifikas da maTi aRqmis Taviseburebas.<br />
musika droiTi xelovnebaa.Mmisi ZiriTadi gamomsaxveli<br />
saSualeba bgeriTi intonirebaa.Mmusikis bgeriTi<br />
intonirebiT Seqmnili qsovili sivrcobrivad ganefineba.Mmusikis<br />
aRqmisaTvis aucilebelia yuradRebis fiqsireba<br />
drois im monakveTze, ramdenic saWiroa ama Tu im<br />
nawarmoebis Sesasruleblad da mosasmenad.<br />
musikaluri nawarmoebi kompozitoris mier samyaros<br />
xatovani Semecnebis da amave dros mxatvruli azrovnebis<br />
Sedegia. Semsruleblis gareSe musikaluri nawarmoebi<br />
moklebulia mis ZiriTad gamomsaxvelobas – intoni-<br />
135
ebas.Aamitomac musikis xelovneba mudmivi sami triadiT<br />
SemoisazRvreba: kompozitori (Semqmneli) – Semsrulebeli<br />
(interpretatori) – msmeneli (aRmqmneli, Semfasebeli).<br />
unda aRiniSnos is faqtic, rom XIX saukunis Sua<br />
wlebamde sakuTari nawarmoebis interpretatori Tavad<br />
kompozitori iyo.<br />
araerTi naSromia miZRvnili interpretatoris saSemsruleblo<br />
xarisxze musikaluri nawarmoebis mxatvruliYRirebulebis<br />
gansazRvrisas.Aaseve sakmaod Seswavlilia<br />
zemoT moyvanili triadidan msmenelis daniSnulebac,<br />
Tumca jer kidev Seuswavleli rCeba im msmenelis<br />
aRqmisa da Ggancdis Tavisebureba, romelic Cveulebrivi,<br />
pasiuri msmenelisagan gansxvavebiT, garkveulwilad<br />
SemoqmedebiTi procesis Tanaziari xdeba. maTi<br />
ricxvi mniSvnelovnad Camouvardeba tradiciul msmenelTa<br />
ricxvs, magram mainc arseboben sxvadasxva epoqaSi<br />
da sakmaod originalurad erwymian aRniSnul SemoqmedebiT<br />
process, amdenad, uTuod imsaxureben mkvlevarTa<br />
yuradRebas.<br />
nebismieri adamianisaTvis (maT Soris msmenelisaTvis)<br />
mxatvroba musikisagan gansxvavdeba xiluli, sagnobrivi<br />
bunebiT. naxati mxatvris mier iqmneba samyaros xatovani<br />
Semecnebis Sedegad. Nnaxati (aseve qandakeba da sxva) –<br />
Semoqmedis mxatvruli Semecnebis produqtia. mxatvrisaTvis<br />
ZiriTadi gamomsaxveli saSualebebia – feri,<br />
xazi da forma.Mmxatvris Semoqmedebis Sedegi Suamavlis<br />
gareSec gasagebia (cxadia, gansxvavebul doneze) mayureblisaTvis,<br />
rameTu naxatis saSualebiT kontaqti<br />
uSualod mis Semqmnel mxatvarsa da mayurebels Soris<br />
myardeba. musikalur teqsts ki, rogorc ukve aRvniSneT,<br />
mudmivad esaWiroeba Semsrulebeli (teqstis gamxmovanebeli),<br />
maTi ricxvi asobiT ganisazRvreba da gulisxmobs<br />
asobiT sxvadasxva donis interpretacias.<br />
aseve gansxvavebulia momzadebuli da moumzadebeli<br />
msmenelis da naxatis Semfaseblis gancdis done. amjerad<br />
yuradRebas gavamaxvilebT musikis im msmenelebze,<br />
romlebic e.w. pasiuri msmenelebisagan gansxvavebiT Se-<br />
136
moqmedebiT procesSi erTvebian da mosmenili musikiT<br />
miRebul STabeWdilebas gadmoscemen naxatiT (xSirad<br />
verbaluradac). cnobilia araerTi saxelganTqmuli pirovneba,<br />
romelic aRniSnuli SemoqmedebiTi procesis<br />
Tanaziari xdeboda. bevri didi Semoqmedi xatavda musikaluri<br />
nawarmoebis zegavleniT (Curlionisi), bevric<br />
piriqiT – naxatis zegavleniT qmnida musikalur nawarmoebebs<br />
(m. musorgski, s. raxmaninovi), mravali maTgani<br />
(a. skriabini, n. rimski – korsakovi, o. mesiani) ki fereb-<br />
Si xedavdnen tonalobebs.<br />
Cvens mier ramdenime aTwleulis manZilze Seswavlil<br />
iqna eqsperimentul cdebze Sesrulebuli naxatebi,<br />
romlebsac musikaluri nawarmoebis mosmenis proces-<br />
Si (an mosmenis Semdeg) xatavdnen sxvadasxva asakis adamianebi,<br />
maT Soris – bavSvebi. aRniSnuli SemoqmedebiTi<br />
procesis Sedegebis gaanalizeba SeuZlebelia musikisa<br />
da mxatvrobis gamomsaxveli saSualebebis, musikaluri<br />
da saxviTi xelovnebis mxatvruli xatebis, aRqmisa da<br />
azrovnebis Taviseburebebis gaTvaliswinebis gareSe.<br />
musikis mosmenis zemoqmedebiT naxatis Seqmna gulisxmobs<br />
mosmenis procesSi sivrceSi warmosaxuli vizualuri<br />
xatis fiqsacias. sivrcis asaxvaSi mxedvelobiTi<br />
analizatorebis rolis gamoyofiT didi ganviTareba<br />
hpova smeniTi da mxedvelobiTi sinesTeziis gamokvlevebma.<br />
geStaltfsiqologiis skolis warmomadgeneli a.<br />
veleki Tavis naSromSi ,,musikaluri fsiqologia da musikaluri<br />
esTetika” mniSvnelovan adgils uTmobda sxvadasxva<br />
SegrZnebebs Soris intermodaluri kavSirebis –<br />
sinofsiisa da sinesTeziis problemebs (1:295).<br />
didi rusi kompozitoris a. skriabinis biografi da<br />
misi Semoqmedebis mkvlevari k. sabaneevi kompozitoris<br />
SemoqmedebasTan mimarTebaSi xSirad iyenebs gamoTqmas<br />
,,smeniTi mxedveloba”. Semdgom ganixilavs n. rimski –<br />
korsakovisa da a. skriabinis tonalur – feriT Skalas.<br />
amasTan dakavSirebiTMmogvyavs n. rimski – korsakovis piradi<br />
dakvirvebis Sedegi: ,,tembrebis xarisxis sityvieri<br />
gansazRvra ukiduresad rTuli da amave dros – arazus-<br />
137
tia. saWiro xdeba misi dasesxeba mxedvelobiTi, SexebiTi<br />
da TviT gemos ganmsazRvreli terminologiidan. am<br />
TiTqosda musikisaTvis sruliad ucxo SegrZnebebTan<br />
musikis kavSiri CemTvis udavoa” (2 : 16). k. sabaneevi<br />
Tavis naSromSi ,,mogonebebi skriabinze” mogviTxrobs<br />
kompozitoris mier gamoTqmul azrs ,,promeTeSi” musikaluri<br />
bgerisa da feriTi Suqis paralelizmze. mas<br />
surda partituraSi ganaTebuli feriTi kontrapunqtis<br />
Setana. skriabini ocnebobda (da hqonda dawyebuli muSaoba)<br />
iseTi nawarmoebis Seqmnaze, romelSic melodia daiwyeboda<br />
bgerebiT, gagrZeldeboda JestebiT, an daiwyeboda<br />
bgerebiT da gagrZeldeboda feriTi simfoniiT da<br />
xazebiT.<br />
partituraSi sxvadasxva sakravebis partiebis feriTi<br />
aRniSvnis SemoRebas varaudobdnen r. vagneri, swavluli<br />
r. bezanke, diriJori d. golfri da sxva. iyo mcdeloba<br />
sxvadasxva gamocemaSi ferebisa da tembrebis urTierTdakavSirebisa<br />
da zogadi sistemis gamoyofisa, magram<br />
redaqtorebi gakvirvebuli darCnen, rodesac gairkva,<br />
rom erTi da imave sakravis partia, magaliTad, hofmanis<br />
mier ganicdeboda rogorc wiTeli, stendalisaTvis<br />
iyo ultramarinisferi, balmontisaTvis ki – cisferi.<br />
aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT didZali eqsperimentuli<br />
masalis gaanalizebis safuZvelze kidev<br />
erTxel davamtkiceT, rom bgerisa da feris urTierTzemoqmedebiT<br />
gamowveuli gancda interindividualuria.<br />
xatovani azrovnebis safuZvels aRqma da warmodgena<br />
Seadgens. warmodgenis Camoyalibeba dakavSirebulia aRqmis<br />
fiziologiur meqanizmTan, maxsovrobasTan da warmosaxvasTan.<br />
aRqmisa da warmodgenis Camoyalibebis process<br />
Seiswavlidnen gansxvavebuli fsiqologiuri skolis<br />
warmomadgenlebi: sociacionistebi, atomistebi, geStaltfsiqologiis<br />
mimdevrebi da sxva.<br />
asociacionistebi aRqmisa da warmodgenis process<br />
ganixilavdnen, rogorc elementaruli erTeulebis –<br />
SegrZnebebis damaxsovrebas da SeerTebas. geStaltfsiqologiam<br />
maT sawinaaRmdegod wamoayena mTelis (mTli-<br />
138
anobis) aRqmis specifika – geStaltis cneba – rac moicavs<br />
mTlian struqturas, konfiguracias. amrigad, Tu<br />
atomisturi meTodi aqcentirebas akeTebda aRqmis diferencirebaze,<br />
geStaltfsiqologias mniSvnelovani wvlili<br />
miuZRvis musikaluri nawarmoebis mTlianobaSi aRqmis<br />
problemis gadaWraSi.<br />
musikis aRqmis problemebTan dakavSirebiT g. keCxua-<br />
Svili aRniSnavs, rom ,,musikis mosmenis procesSi msmenelis<br />
cnobierebaSi xSirad warmoiqmneba sxvadasxva<br />
saxis warmodgenebi. xandaxan es subieqturi STabeWdilebebi<br />
imdenad naTladaa gamosaxuli, rom erTiandeba<br />
erTi siuJeturi xaziT. musikis aRqmis procesSi warmoqmnili<br />
sxvadasxva saxis TvalsaCino warmodgenebi Ziri-<br />
Tadad ganpirobebulia Tavad musikaluri nawarmoebiT,<br />
misi realuri obieqturi SinaarsiT.…g. keCxuaSvili kritikulad<br />
aanalizebs XIX saukunis asociacionisturi<br />
fsiqologiis warmomadgenlebs, romlebic miiCnevdnen,<br />
rom idealistur introspeqtul fsiqologiaSi (misi<br />
ukiduresi subieqtivizmiT), musikis Sinaarsi ganixileboda<br />
rogorc warmodgenebis jami (3:303).Gg. keCxuaSvili<br />
akritikebs idealisturi fsiqologiuri esTetikis warmomadgenlebs<br />
(k. siSori, valentaini, pficneri, reveSi<br />
da sxva), romlebic musikis specifikas eZieben calkeul<br />
fsiqiur ,,funqciebSi” da ar aRiareben musikis Sinaarsianobas.<br />
eqsperimentuli gamokvlevebis safuZvelze keCxuaSvili<br />
askvnis, rom ,,musikis bgeriTi masalis mimdinareobis<br />
paralelurad msmeneli wvdeba garkveul azrobriv<br />
mniSvnelobas, zustad imas, ris Sesaxebac unda<br />
eambna kompozitors” (3: 304).<br />
kompozitoris, Semsruleblis da msmenelis SemoqmedebiTi<br />
aqti axali informaciis dabadebaa, romelic<br />
warmoadgens emociuri da azrobrivi elementebis uwyvet<br />
jaWvs. winaaRmdeg SemTxvevaSi, organizebuli wesrigis<br />
gareSe, musika xmauri iqneboda. musika, rogorc yvelaze<br />
metad ganyenebuli da yvelaze naklebad SeboWili xelovnebis<br />
sxva dargebTan SedarebiT, usazRvro SesaZleblobebs<br />
uxsnis warmodgenasa da warmosaxvas. ro-<br />
139
gorc cnobilia, aRqma aqtualuri obieqturi sinamdvilis<br />
asaxvas iZleva. Mmexsierebac obieqturi sinamdvilis<br />
asaxvas gvawvdis, magram mxolod imdenad, ramdenadac<br />
masTan warsulSi gvqonia urTierToba.Ee.i. orive funqcia<br />
– aRqmaca da warmodgenac _ obieqturis, Cvengan<br />
damoukidebeli sinamdvilis asaxvas iZleva, oRond erTi<br />
– sinamdvilis im mxareebisas, romelic awmyoSi moqmedebs<br />
Cvenze, xolo meore _ imisas rasac warsulSi<br />
umoqmedia, ,,magram adamianis gansakuTrebiT mniSvnelovan<br />
Taviseburebas isic Seadgens, rom qceva sruliad ar<br />
aris sinamdvilis am viwro ariT SezRuduli, romelic<br />
awmyosa da warsulSi mocemuliT ganisazRvreba. igi<br />
mocemulobis zRudeebs arRvevs da axal sinamdviles<br />
qmnis. Aam saSualebas mas warmosaxva, anu fantazia<br />
aZlevs”( 4: 563).<br />
e. ignatievi warmodgenas ganixilavs, rogorc warsulis<br />
gancdebisa da SegrZnebebis gacocxlebis process,<br />
xolo warmosaxvas – rogorc axali xatis warmoqmnas,<br />
rogorc axali da Zveli aRqmebis Serwymas. Cveni interesebidan<br />
gamomdinare sainteresod gvesaxeba ignatievis<br />
azri naxatis SeqmnasTan dakavSirebiT, romlis Tanaxmadac<br />
am procesSi mudmivad zemoqmedeben pirveli da<br />
meore sasignalo sistemebi. amasTan dakavSirebiT mkvlevari<br />
imowmebs i. pavlovis debulebas: ,,adamiani sinamdviles<br />
aRiqvams upirveles yovlisa I sasignalo sistemis<br />
saSualebiT, Semdgom sinamdviles gadascems II sasignalo<br />
sistemis (sityva, metyveleba,mecnieruli azrovneba)<br />
saSualebiT. II sasignalo sistema urTierTzemoqmedebs<br />
I_ze, gansazRvravs da azustebs warmodgenas” (5:8).<br />
aRqma musikaluri gancdis sawyisi wertilia. n. vetlugina<br />
miiCnevs, rom ,,Tu musikalur aRqmas Tan axlavs<br />
mxedvelobiTi komponentebi, maSin musikaluri gancda<br />
(kerZod ki bavSvis) ufro Rrma xdeba. Semdgom mkvlevari<br />
bavSvis fsiqologiur cxovrebaze da misi pirovnebis<br />
Camoyalibebaze musikis rolis gansazRvrisas sam Ziri-<br />
Tad faqtorze miuTiTebs:<br />
140
1. bavSvis mier musikaze reagireba; musikis, rogorc<br />
cxovrebiseuli movlenis da misi xatobriv-emociuri<br />
Sinaarsis gagebis unari.<br />
2. musikis mosmenis, bgeraTa Tvisebebis dapirispirebis,<br />
konkretuli musikaluri xatebisa da musikaluri<br />
nagebobis diferencirebis unari.<br />
3. SemoqmedebiTi unaris warmoqmna bavSvSi, misi<br />
fantaziis da warmosaxvis gamoRviZeba (6 : 244).<br />
bavSvis mier musikis mosmenis procesSi udidesi yuradReba<br />
unda daeTmos saWiroebis SemTxvevaSi ,,detaluri<br />
mosmenis” unaris TandaTanobiT ganviTarebas. rogorc<br />
cnobilia,Mmelodiis bgeraTsimaRlebrivi cvalebadobis<br />
warmodgena bevrad CamorCeba melodiis sxva<br />
komponentebis (tempi, dinamika, metri, ritmi) aRqmas.<br />
musikaluri xmovanebis sivrcobrivi Tvisebebis gamokvleva<br />
pirvelad XVII saukuneSi moxda.Droisa da sivrcis<br />
Sesaxeb arsebuli Sexedulebebis evoluciam gamoiwvia<br />
aRniSnuli cnebebis Taviseburi gardasaxva musikismcodneobaSi.<br />
ganixilavs ra sivrcobriv komponentebs musikis aRqmaSi,<br />
e.nazaikinski miiCnevs, rom ,,bgeraTsimaRlebrivi<br />
moZraoba iolad asocirdeba moZraobasTan sivrceSi da<br />
amitom SeiZleba warmoiSvas zogadad moZraobasTan dakavSirebuli,<br />
gansazRvruli emociuri SegrZnebebi” (7:89).<br />
musikis aRqmisas sivrcobriobis rolis analizi gansakuTrebiT<br />
mniSvnelovania musikaluri faqturis gansazRvrisaTvis.Mmusikaluri<br />
faqturis cneba TavisTavSi<br />
itevs sivrcis yvela ganzomilebas: siRrmes, vertikals,<br />
horizontals. arsebiTia sivrcobrivi SegrZnebebisa da<br />
warmodgenebis Seswavla melodiis TeoriisTvisac (xazi,<br />
naxazi, simaRle, aRmasvla, daRmasvla, naxtomi, xveuli,<br />
mobruneba da a. S.).<br />
1. bgeraTsimaRlebrivi daxasiaTeba – vertikali.<br />
2. ritmika – horizontaluri ganzomileba.<br />
3. siRrme – bgeraTa gansxvaveba dinamikisa da tembris<br />
mixedviT (7:87) sivrcobrivi SegrZnebebis nazaikinskis<br />
klasifikaciisagan gansxvavebulia Cvens mier Cata-<br />
141
ebuli eqsperimentebis Sedegebis analizi, romelmac<br />
cxadyo, rom c. pirebi bgeraTsimaRlebriv mimarTulebas<br />
gadmoscemdnen horizontalSi, ritmikas – aseve horizontalSi,<br />
xolo akordul faqturas – vertikalSi. Cvens<br />
sasargeblod metyvelebs b. asafievis dakvirvebis<br />
Sedegi, rodesac is aRniSnavs, rom ,,akustikur sivrceSi<br />
vertikali amkvidrebs ramdenime tonis erTdroul xmovanebas,<br />
maSin rodesac horizontali amkvidrebs bgeraTa<br />
mimdevrobas droSi” (8: 47).<br />
XX saukuneSi droisa da sivrcis problemebis mimarT<br />
udidesma interesma wina planze wamoswia vertikalisa<br />
da horizontalis cnebebi. Sveicareli musikismcodne<br />
e. kurti Tavis naSromSi ,,musikaluri fsiqologia”<br />
ayalibebs ZiriTad debulebas musikaluri aRqmis<br />
mTlianobis Sesaxeb. kurti sivrcis musikalur fenomen-<br />
Tan dakavSirebiT dawvrilebiT ganixilavs fsiqologiur<br />
faqtebs da daaskvnis, rom ,,musikalur sivrces<br />
bevri gansxvavebuli fesvebi aqvs. sivrcobrivi da materialur-sagnobrivi<br />
SegrZnebebi musikaSi gvevlineba<br />
smenis ZiriTad funqciebad da ara fantaziis SemTxveviT<br />
warmoqmnil xatebad” (9: 116)<br />
Semdgom igi ayalibebs musikaluri sivrcis ideas,<br />
rogorc musikaluri aRqmis, SegrZnebebisa da warmodgenebis<br />
sivrces. Mmis naSromSi naklebad misaRebad miviCnevT<br />
im monakveTs, rodesac avtori musikas xelovnebis<br />
srul avtonomiur dargad miiCnevs, riTac uaryofs mis<br />
kavSirs adamianis cxovrebiseul gamocdilebasTan. aanalizebs<br />
ra musikaluri nawarmoebis ganviTarebas da mis<br />
aRqmas, e. kurti gverds uvlis Janrul problemas, musikis<br />
enisa da formis komunikaciur ganpirobebulobas,<br />
musikisa da metyvelebis intonaciur kavSirebs, musikalur<br />
semantikas. Aamave dros, mniSvnelovania e. kurtis<br />
mier musikaluri nawarmoebis ganviTarebis da misi<br />
aRqmis Taobaze gamoTqmuli mosazreba, romlis Tanaxmadac<br />
igi am process miiCnevs ,,idealuri energiis, rogorc<br />
aseTis gamovlinebad, romelic ganivrcoba musika-<br />
142
lur imanentur sivrceSi da miaRwevs (gadalaxavs) bgeriTi<br />
masalis grZnobiT mocemulobas” (9: 136).<br />
kurtisagan gansxvavebiT, b. teplovis azriT musikis<br />
aRqma mTeli Tavisi siRrmiTa da SinaarsiT SesaZlebelia<br />
mxolod sxva, musikis gareT arsebuli Semecnebis<br />
saSualebaTa konteqstSi.<br />
mxatvruli Semoqmedebis procesSi udidesi roli<br />
akisria smenasa da mxedvelobas. esTetikurad pirvel<br />
rigSi es ori organo iTvleba. mxolod maTi saSualebiT<br />
SeiZleba xelovnebis ZiriTadi dargebis – mxatvrobisa<br />
da musikis gancda.MmxedvelobaSi unda viqonioT is<br />
faqti, rom STagoneba, inspiracia - mxatvruli Semoqmedebis<br />
II safexuria, romelsac win uswrebs wina, masalis<br />
dagrovebis (daJinebiTi, energiuli dakvirvebis) safexuri.<br />
d.DuznaZis Teoriis Tanaxmad, ,,yvelaferi es sakmaod<br />
advili gasagebi iqneboda Tu movigonebdiT, rom<br />
mxatvrul Semoqmedebas ganwyoba udevs safuZvlad. igi<br />
wina periodSi mzaddeba, da rodesac igi garkveulia,<br />
cnobierebaSi erTbaSad iCens Tavs. erTbaSad imitom,<br />
rom ganwyoba cnobierebis fenomens ar warmoadgens” (10:<br />
601).<br />
v. meduSevski farTod ganixilavs musikalur aRqmaSi<br />
ganwyobis kanonzomierebebis moqmedebas. is gamoyofs<br />
aqsiologiur (Semfaseblur) da Secnobad ganwyobas.<br />
1.aqsiologiuri warmoadgens msmenelis musikasTan,<br />
rogorc socialur movlenasTan, Sexebis Sedegad warmoqmnil<br />
Semfaseblur kriteriumebs. igi gansazRvravs<br />
musikaluri nawarmoebisadmi msmenelis zogad damokidebulebas,<br />
romelic moswons mas, an piriqiT, ar Seesabameba<br />
mis warmodgenas kargi musikis Sesaxeb 2. ,,Secnobad”<br />
ganwyobaSi ZiriTadad igulisxmeba msmenelis kompleqsuri<br />
codna nawarmoebSi gamoyenebuli musikaluri<br />
enis Sesaxeb.<br />
am kompleqsis codna msmenels saSualebas aZlevs Seadaros<br />
mosmenili nawarmoebi Tavisi gamocdilebiT nacnob<br />
stilTan, gamoicnos melodiis moZraobis mimar-<br />
Tuleba, kilo-tonaluri gegma. rac Seexeba sivrcobriv<br />
143
komponentebs musikis aRqmaSi: bgeraTsimaRlebrivi moZraoba<br />
iolad asocirdeba sivrceSi moZraobasTan da<br />
amitom badebs garkveul emociur SegrZnebebs, romlebic<br />
dakavSirebulia zogadad moZraobasTan (11;87).<br />
intermodaluri erTianobis ganwyobis saerToobis<br />
fsiqologiur safuZvlebs ikvlevdnen d. uznaZis skolis<br />
qarTveli mimdevrebi: r. naTaZe, n. tabiZe, g. keCxuaSvili<br />
da sxva mecnierebi. ganwyobis kanonzonzomierebebs Seiswavlidnen:<br />
p. anoxini, n. bernStaini, e. sokolovi, e.<br />
nazaikinski, v. meduSevski da sxvebi.<br />
ganwyoba fsiqikis mTlianpirovnuli mdgomareobaa,<br />
romelic damokidebulia moTxovnilebaze, samoqmedo<br />
amocanaze da garemo pirobaze. rodesac adamianis winaSe<br />
garkveuli mizani isaxeba, am miznis misaRwevad ama<br />
Tu im qmedebis Sesrulebis aucilebloba warmoiSveba.Ddasaxuli<br />
amocanis warmatebiT Sesasruleblad da<br />
moTxovnilebis dasakmayofileblad fsiqikis yvela meqanizmi<br />
amoqmeddeba: Sesabamisad ewyoba SegrZnebis yvela<br />
organo, muskulatura, orientirebis sistemebi. ganwyoba<br />
momavali qmedebis xasiaTs gansazRvravs, amzadebs organizms<br />
maT Sesasruleblad.<br />
musikaluri aRqmis procesis ganxilvisas umniSvnelovanesia<br />
maxsovrobis – rogorc musikaluri azrovnebis<br />
sistemis mniSvnelovani komponentis warmoCena.Aam sakiTxis<br />
ganxilvisas Tezisis formas iZens b. asafievis<br />
sityvebi: ,,maxsovrobis gavarjiSebis gareSe ar arsebobs<br />
musikaluri aRqma da musikaluri kulturis evolucia”<br />
(8:79). msmenelis aRqmaSi musikaluri nawarmoebis mxatvruli<br />
Sinaarsis Secnobisas intonacia gvevlineba procesis<br />
sawyis momentad. cnobiereba erTgvarad ,,acocxlebs”<br />
intonaciur sistemas msmenelis mier dagrovili<br />
musikaluri gamocdilebis Sesabamisad. Tavis mxriv, musikaluri<br />
maxsovroba gansazRvravs im intonaciur fonds,<br />
romlis safuZvelzec xdeba mosmenili musikis intonaciuri<br />
modelis mTlianobaSi gaazreba.<br />
144
145
gamoyenebuli literatura:<br />
1. Wellek A. Musikpsychologie und Musikasthetik. Frankfurt am Main.<br />
1963.<br />
2. Римсккий- Корсаков Н. А. Литературные произведения и переписка.<br />
М., Музыка .1981.<br />
3. Кечхуашвилии Г. Н. К проблеме психологии восприятия музыки. В<br />
кн.: Вопросы музыкознания. Т. Ш. М.., Музгиз. 1960.<br />
4. uznaZe d. n. Sromebi, III_IV t. zogadi fsiqologia. Tb.,<br />
saqarTvelos saqarTvelos mecnierebaTa akademia. 1964.<br />
5. Игнатьев Е.И.. О некоторых особенностях изучения представлений<br />
и воображения. Изв. АПН РСФСР. Вып.76. М., 1956.<br />
6. Ветлугина Н. А. Музыкальное развитие ребенка. М., Просвещение.<br />
1968.<br />
7. Назайкинский Е. В. О психологии музыкального восприятия . М.,<br />
Музыка. 1982.<br />
8. Асафьев Б. В. Музыкальная форма как процесс. Л., Музыка. 1971.<br />
9. Kurth E. Musikpsychologie. Berlin. 1931.<br />
10. uznaZe d. n. Sromebi. VI t. fsiqologiis eqsperimentuli<br />
safuZvlebi. ganwyobis fsiqologiis ZiriTadi debulebebi.<br />
Tb., saq. mecn., akademia. 1977.<br />
11. Медушевский В.В. Cтроение музыкального произведения в связи с его<br />
направленностью на слушателя. Диссертация.( Рукопись). 1970.<br />
K. Gogoladze<br />
Towards of musikal perception<br />
Summary<br />
The author’s theoretical presentations has disciplinary value, shown<br />
the influence mechanisms in structure polymodal activity. The secondary<br />
sentations as of the author’s investigation always mounting determinancy<br />
primary images and in the first place related with them.<br />
Shown in the priority auditory principle’s in system of visualauditory<br />
coordination in conditions of music, the author opens the<br />
possibility for study the types of interdependence between the<br />
components sensory-perceptional sphere.<br />
146
ana dumbaZe<br />
harmonia, rogorc<br />
musikalur-gamomsaxvelobiTi<br />
saSualeba musikaluri<br />
xelovnebis evoluciis<br />
procesSi<br />
harmonia, musikosebisaTvis ase nacnobi da aucilebeli<br />
termini, sxvadasxva aspeqtSi SeiZleba gaviazroT.<br />
misi warmoSoba-damkvidrebis istoria sakmaod xangrZlivia.<br />
statiis mizani am SemTxvevaSi aris xazi gavusva<br />
misi, rogorc mecnierebis daniSnulebas, magram amave<br />
dros yuradReba minda gavamaxvilo harmoniis warmo-<br />
Sobis da ganviTarebis sakiTxebze. Cven, musikis Teoretikosebs,<br />
ZiriTadad yuradReba mimarTuli gvaqvs harmoniis,<br />
rogorc musikis Teoriis mniSvnelovani nawilis<br />
Seswavlaze. sxvadasxva avtoris (tiulini, miasoedovi,<br />
grigorievi, sposobini) Seqmnil SromebSi, rogorc wesi,<br />
arcTu didi adgili eTmoba harmoniis Camoayalibebis<br />
istorias da mis musikalur xelovnebaSi damkvidrebis<br />
sakiTxs. naSromTa umravlesoba saswavlo praqtikuli<br />
daniSnulebisaa da maTSi gansakuTrebuli datvirTva<br />
eniWeba harmoniis klasicistur epoqaSi Camoyalibebul<br />
gagebas. amitomac wlebis ganmavlobaSi saswavlo procesSi<br />
prioritetuli gaxldaT harmoniis praqtikuli<br />
kursi, riTac xdeboda misi, rogorc mecnierebis arsis<br />
daknineba da eTgvarad amovardna sxva musikaluri mecnierebebis<br />
konteqstidan. droTa ganmavlobaSi, gansakuTrebiT<br />
ukanasknel wlebSi, saswavlo procesSi CarTvis<br />
Semdeg harmoniam TiTqmis dakarga semantikuri daniSnuleba<br />
da lamis praqtikuli savarjiSos funqcia SeiZina.<br />
147
SesaZloa es Zalze gadaWriT naTqvamad mogveCvenos, magram<br />
gamocdileba gvaCvenebs, rom Tu swori gziT ar<br />
warvmarTeT am sagnis Seswavla, Sedegi ar iqneba sasurveli.<br />
am TvalsazrisiT gamonakliss warmoadgens musikis<br />
esTetikis cnobili mkvlevaris v. Sestakovis naSromi,<br />
romelic uSualod harmoniis istoriis da esTetikis<br />
sakiTxebs exeba. sxvaTa Soris, am naSromis qarTul<br />
enaze Targmna did sargeblobas moutanda qarTul<br />
musikalur mecnierebas. ar SeiZleba ar davasaxeloT am<br />
bolo xans Seqmnili i. JRentis (1) saxelmZRvanelo,<br />
romelic kidev erTi dasturia harmoniis istoriis gansakuTrebuli<br />
daniSnulebisa, radgan am naSromSi Tanabar<br />
sibrtyezea warmoCenili harmoniis istoriuli da<br />
Teoriuli aspeqtebi.<br />
sazogadod, harmonia yvela droSi mSvenieris, simetriulobis<br />
da simwyobris Sesatyvisia. Tavidan es termini<br />
farTo daniSnulebiT gamoiyeneboda, yvelaferi<br />
harmoniuli mSvenierebis da silamazis CarCoSi moiazreboda.<br />
magaliTad, rogorc cnobilia, antikur saberZneT-<br />
Si samyaros aRqma da gaazreba, mas (samyaros) unaklo,<br />
mSvenierebis matarebel substanciad warmoadgenda. samyaros<br />
dialeqtikuri gagebas yvelaze metad termini<br />
harmonia Seefarda. miTologiis mixedviTac, harmonia<br />
radikalurad gansxvavebuli sawyisis matarebeli Rmer-<br />
Tebis _ omis RmerTis aresis da siyvarulis qal-<br />
RmerTis afrodites qaliSvilia. rogorc vxedavT, masSi<br />
xdeba ori dapirispirebuli arsis gaerTianeba, ris Semdegac<br />
es termini dapirispirebuli sawyisebis dialeqtikur<br />
erTianobas gulisxmobs. samyaros ganuyoflobis<br />
idea im periodSi, gansakuTrebiT ki piTagorasa da misi<br />
mimdevrebis moRvaweobaSi Zalze aqtualuri iyo. maT interesis<br />
obieqti mTeli samyaros kosmiuri agebulebis<br />
Taviseburebebi gaxldaT. adamianic, rogorc bunebis<br />
gvirgvini, ganisazRvreboda misi Semadgeneli ori mTavari<br />
arsis harmoniuli TanafardobiT (10, 46). gavixsenoT<br />
cnobili gamoTqma ,,lamaz sxeulSi lamazi sulia”.<br />
148
antikur saberZneTSi harmonia musikas daukavSirda<br />
imdenad, ramdenadac musika gaxldaT samyaros mniSvnelovani<br />
nawili da, Sesabamisad, misi Secnobis erT-erTi<br />
saSualeba.<br />
sagulisxmoa, rom harmonia ZvelberZnul poeziaSi,<br />
kerZod, homerosis ,,iliadaSi” ,,mSvidobisa da Tanxmobis”<br />
sinonimia, xolo ,,odiseaSi” _ im lursmnis mniSvneloba<br />
aqvs, romliTac odisevsma aago xomaldi (10, 55).<br />
e.i. ukve am SemTxvevaSi am terminma mTelis agebis funqcia,<br />
formaqmnadi, ufro zustad ki, praqtikuli datvirTva<br />
SeiZina. am martivi da cnobili magaliTebis safuZvelze<br />
SeiZleba davaskvnaT, rom harmoniis dRevandeli<br />
gageba (Tundac musikaluri) safuZvels iRebs antikuri<br />
epoqidan.<br />
rogorc kidev erTxel davinaxeT, harmoniis arsi sazogadod<br />
gacilebiT Rrmaa, vidre misi musikaluri gageba<br />
da is Seesabameba antikuri periodis yvela sabunebismetyvelo<br />
mecnierebas.<br />
aqve SeiZleba CamovayaliboT harmoniis im periodisaTvis<br />
Sesabamisi ganmarteba: berZnuli sityva ,,harmonia”<br />
(Tanxmoba, kavSiri, wesrigi) gulisxmobs sxvadasxva<br />
dapirispirebul elementTa Serwymas, erTianobas.<br />
rogorc cnobilia, Zveli berZnebisTvis ucxo iyo<br />
mravalxmianoba da am termins wminda musikaluri TavlsazrisiT<br />
ukavSirebdnen gamis tonebis intervalur mimarTebas.<br />
Zveli berZnuli musikis Teoria harmonias gansazRvravs,<br />
rogorc ori tetraqqordis SeerTebas horizontalSi<br />
(10, 23).<br />
harmoniis, rogorc musikaluri xelovnebis aucilebeli<br />
nawilis daniSnuleba mravalxmianobis warmo-<br />
SobasTan erTad ikveTeba. evropul musikalur kulturaSi<br />
mravalplastiani nazrovnebis, e.i. monodiidan<br />
mravalxmianobaze gadasvlis Semdeg am terminma sxva<br />
daniSnuleba SeiZina. am periodidan misi Camoyalibebis<br />
procesSi mkafiod gamoixateba svla elementarulidan<br />
rTulisaken. Suesaukuneebi SeiZleba ganvixiloT harmoniis<br />
Camoyalibebis istoriaSi gardamaval etapad.<br />
149
mravalxmianobis adreul periodSi IX-X saukuneebSi<br />
paraleluri moZraobidan kvartul-kvinturi (organumi),<br />
terciebiT (gimeli) da paraleluri seqstakordebiT<br />
(foburdoni) moZraobaSi ukve devs harmoniis Tanamedrove<br />
gagebis winapiroba. am droidan nawarmoebis<br />
Seqmna, rogorc aRniSnaven, samyaros rTuli mTlianobis<br />
asaxvis mcdelobasTan igivdeba. Tumca harmonia e.w.<br />
,,carieli xmovanebebis” Tanmimdevrobaa mxolod. rogorc<br />
cnobilia, akordis cneba jer kidev ar aris Camoyalibebuli<br />
da funqcionalobac mxolod miniSnebulia.<br />
harmoniis elementaruli kanonzomierebis dadgena SesaZlebeli<br />
gaxda mas Semdeg roca xmaTa horizontaluri<br />
ganviTarebis da vertikalis urTierTmimarTebaSi sivrcobrivi<br />
koordinacia gamoikveTa.<br />
am periodSi, modaluri azrovnebis fonze, harmonia<br />
Tavis TavSi moicavs kilour kanonzomierebebs, ufro<br />
zustad am kanonzomierebebis safuZvelze yalibdeba. is<br />
warmoadgens musikaluri Tanxmovanebebis logikur<br />
jaWvs, riTac xazi esmeba kilour mizidulobebs (5,33).<br />
am kuTxiT ukve fiqsirdeba misi, rogorc formis Semqmneli<br />
elementis arsebobis aucilebloba.<br />
SuasaukuneebSi Seqmnilma paralelurma organumma<br />
warmoSva Taviseburad saintereso fonuri efeqtebi, romelic<br />
miRweuli iyo ara marto paraleluri oqtavebis,<br />
kvintebis an kvartebis saxiT, aramed bazisuri xmebis<br />
gaormagebiT. am periodis musikalur magaliTebSi yuradRebas<br />
ipyrobs aramarto xmaTa sawinaaRmdego moZraobis<br />
siWarbe da xmaTa gadajvaredineba, rac polifo<br />
niuri azrovnebis maCvenebelia. sainteresoa terciis<br />
Tavisufali gamoyeneba. aseve terciebis paralelizmi<br />
kadansSi, radgan im droisTvis tercia disonansad<br />
iTvleboda.<br />
musikaluri azrovnebaSi seriozul gardatexad iTvleba<br />
notr-damis skolis kompozitorebis leoninisa da<br />
perotinis moRvaweoba. maT SemoqmedebaSi Cndeba sami da<br />
oTxxmiani Tanxmovanebebis Semcveli organumebi (imdrois<br />
yvelaze mniSvnelovani Janri). perotinis erT-erT<br />
150
organumSi ,,aliluia” yuradRebas iqcevs metad uCveulo<br />
disonansur TanxmovanebaTa gamoyenebis mxriv, rac dasawyisi<br />
xmovanebiTac aris xazgasmuli.Mmiuxedavad amisa,<br />
goTuri mravalxmianoba, romelic gansazRvravs Suasaukuneebis<br />
da Semdgomi periodis nimuSebs, mainc vertikalze<br />
(akorduli faqtura) horizontalis (melodiuri<br />
ganviTareba) piroritetiT gamoirCeva (3,75). es aris<br />
sufTa kontrapunqtis, linearuli azrovnebis Semcveli<br />
qmnilebebis epoqa.<br />
amdenad, XIII saukunemde jer kidev ar arsebobs wminda<br />
harmoniuli faqtura. xmaTa horizontaluri moZraoba<br />
gansazRvravs nawarmoebis formisqmnadobis Taviseburebebs.<br />
gamonaklisia kadansuri nageboba, iqamde ki,<br />
rogorc aRniSnaven, am Tanxmovanebebi mxolod fonuri<br />
funqciis matarebelia. sayrdens qmnis da metrul-ritmuli<br />
maxvili modis unisonze, kvartaze, kvintasa da<br />
kvintoqtavaze. rogorc aRvniSneT, akordis cneba jer<br />
Camoyalibebuli ar aris, gamoiyeneba e.w. ,,monointervaluri”<br />
da ,,poliintervaluri” Tanxmovanebebi.<br />
cnobili Teoretikosi rimani werda: ,,Suasaukuneebis<br />
harmonia aRniSnavs akords, bgeraTSeTanxmebas, erTmane-<br />
TTan Sinaganad dakavSirebuli tonebis erTdroul<br />
Serwymas” (4, 155).<br />
ratom hqonda aRniSnul epoqaSi harmonias aseTi<br />
saxe Suasaukuneebis musikas ar sWirdeba gansakuTrebuli<br />
gamomsaxveli xerxebis Zieba. Suasaukuneebis xelovnebaSi<br />
da, bunebrivia, musikaSi RvTaebrivi mudmivi, maradiuli<br />
silamazis ideaa warmmarTveli. adamiani saeklesio<br />
kulturis ganuyofeli nawilia. amitom ar aris gamokveTili<br />
kompozitorTa individualuri weris manera.<br />
Sesabamisad musikalur-gamomsaxvelobiTi sistema jer<br />
kidev ar aris Camoyalibebuli da harmonias, rogorc<br />
musikaluri mTelis Semadgeneli nawils, mokrZalebuli<br />
funqcia aqvs. Tavisi praqtikuli daniSnulebidan da Sinaarsidan<br />
gamomdinare musika mkacri da TavSekavebulia<br />
nebismieri improvizaciuli gamovlinebebis miuxedavad.<br />
151
harmoniis gageba rTuldeba faqturis garTulebas-<br />
Tan erTad, roca rTuldeba tonebis registruli ganlageba,<br />
tembruli komponentebi mravalferovani xdeba.<br />
e.i. harmoniuli funqcia myardeba da Zlierdeba, roca<br />
saWiro xdeba rTuli musikaluri masalis droSi organizacia.<br />
XIV saukuneSi frangul da italiur kulturaSi,<br />
kerZod, giiom de maSosa da franCesko landinos SemoqmedebaSi<br />
ikveTeba akorduli faqturis niSnebi, ukve<br />
vxvdebiT samxmovanebisa da seqstakordebis gamoyenebis<br />
magaliTebsac (4,137).<br />
mravalxmiani kulturis Sesabamisad, harmoniis ganviTarebis<br />
axali etapi ukavSirdeba renesansis epoqis<br />
dadgomas. e.w. ars nova-dan iwyeba axali skolebis da<br />
stilis Camoyalibeba. mravalxmian faqturaSi vertikalis<br />
axleburi aRqma ikveTeba. renesansis epoqaSi xelovnebis,<br />
sazogadod azrovnebis centrSi adamiani dgas.<br />
adamianis daniSnuleba antikuri epoqis Sesatyvisi xdeba,<br />
Tumca mis SesaZleblobebze ufro didi warmodgena<br />
iqmneba.<br />
renesansis epoqis dasawyisSi XIV s. niderlandeli<br />
kompozitoris iohanes Cikonias SemoqmedebaSi Tanxmovaneba<br />
damoukidebeli movlena xdeba. zogierTi misi nawarmoebi<br />
Tavidan bolomde harmoniuli azrovnebis nimuSia.<br />
sazogadod, mkacri stilis musikaSi, niderlandeli<br />
kompozitorebis qmnilebebSi damoukidebeli Tanxmovanebebis<br />
saxiT Cndeba konsonirebuli akordebi – maJoruli<br />
da minoruli samxmovanebebi, maJoruli, minoruli<br />
da Semcirebuli seqstakordebi da orxmovanebebi (tercia,<br />
kvinta, seqsta) erT-erTi bgeris gaormagebiT. disonansebi<br />
warmoiqmnebian melodiuri bgerebis – gamvleli,<br />
damxmare an Sekavebis Sedegad da gadawydebian konsonansebSi,<br />
saerTod disonansi konsonansebis garemocvaSia.<br />
renesansul musikaSi harmoniuli azrovneba mainc<br />
ar sWarbobs linearuls, magram Suasaukuneebis vertikalTan<br />
SedarebiT ufro mTliani da konsonirebuli.<br />
152
XVI saukunidan musikaluri xelovnebis winaSe axali<br />
moTxovnebi Cndeba, diatonuri azrovneba maJor-minoruliT<br />
Seicvala. am periodidan iwyeba harmoniis Camoyalibeba.<br />
musikaluri formis ageba mwyobri, proporciuli<br />
principiT daiwyo. musikaluri xelovnebaSi ucvlel<br />
formad Camoyalibda solo simRera TanxlebiT, sadac<br />
gamokveTili iyo vertikali Tavisi harmoniuli TanmimdevrobiT.<br />
XVI saukunidan monteverdis da misi mimdevrebis<br />
SemoqmedebaSi aqtiur da damoukidebel daniSnulebas<br />
iZens dominantseptakordi (D 7 ), dominantnonakordi (D 9 )<br />
da sxva disonansuri Tanxmovanebebi. maTi gamoyeneba<br />
gardauvali gaxda, radgan operaSi gmirTa individualuri<br />
gancdis asaxva iyo saWiro. dominanturi jgufis<br />
septakordebis xSiri gamoyenebiT dasabami eZleva Tanxmovanebebis<br />
funqciur diferencirebas.<br />
XVI saukunis musikalur-Teoriuli azris erT-erTi<br />
yvelaze mniSvnelovani warmomadgenelis jozefo carlinos<br />
mixedviT, samyaro Tavad harmoniaa (igive mosazreba<br />
arsebobda antikur epoqaSi). musika gansakuTrebul<br />
harmoniul datvirTvas iZens. carlinos azriT, musikis<br />
Semqmneli homo universale-a, romelsac aqvs sruli<br />
ganaTleba, kargad flobs geometrias, ariTmetikas,<br />
gramatikas, dialeqtikas, ritorikas, istorias. sxva<br />
SemTxvevaSi mas ar aqvs musikis Seqmnis ufleba (3,157).<br />
XVII saukunidan miRebulia harmoniaze, rogorc mecnierebaze<br />
saubari, radgan am periodisaTvis is ukve<br />
sabolood moiazreba musikaluri nawarmoebis formisqmnad<br />
saSualebad. is aqtiur monawileobas Rebulobs<br />
musikaluri mTelis SeqmnaSi. akordebis funqcionaluri<br />
harmoniuli jaWvi aerTianebs da kravs nawarmoebs.<br />
am periodis kompozitorTa qmnilebebSi harmoniuli<br />
funqciebi aSkarad gamokveTilia, es gansakuTrebulad<br />
gamoixateba damabolovebel mimoqcevebSi _ kadansebSi.<br />
harmoniuli funqcionalizmis CamoyalibebaSi mniSvnelovan<br />
rols asrulebs melodiuri svla II da VII safexuridan<br />
I safexurisken (7, 157). es melodiuri dabolo-<br />
153
vebebi arsebiTi struqturuli cvlilebebiT ar gamoir-<br />
Ceva, magram am konteqstSi axal azrobriv datvirTvas<br />
iZens.<br />
XVII saukuneSi harmoniis kanonzomierebebs ikvlevda<br />
Jan filip ramo (1683-1784). man Teoriulad ganazogada<br />
terciuli wyoba, akordebis Sebruneba, manve Semoitana<br />
,,harmoniuli centris’’ (tonika) gageba, gansazRvra<br />
dominanturi da gansakuTrebiT subdominanturi funqciebis<br />
roli. man akordi gansazRvra, rogorc erTi mTliani<br />
da ara intervalebis gama. cnobilia, rom ramo<br />
harmonias aniWebda prioritetul rols, Tvlida, rom<br />
harmonia, da ara melodia, aris musikis safuZveli (4,<br />
275). am Tvalsazriss ewinaaRmdegebodnen frangi enciklopedistebi,<br />
gansakuTrebiT Jan-Jak ruso, romelic<br />
melodias aniWebda upiratesobas harmoniasTan SedarebiT<br />
(iqve).<br />
imave periodSi domeniko skarlatis (1685-1715) SemoqmedebaSi<br />
mkvidrdeba kvartul-terciuli wyobis da<br />
sekunduri Sefardebis akordebis urTierTmimarTeba.<br />
xolo arqanjelo korelis (1653-1713) nawarmoebebi maJorul-minoruli<br />
sistemis safuZvelze iqmneba.<br />
es epoqa, XVII saukune klasicizmis, racionalizmis<br />
da emociis gawonasworebis winapirobaa.Harmonia, ukve<br />
regulatoris funqcias asrulebs. nawarmoebis agebis<br />
dros ikveTeba vertikali, romelic awesrigebs melodiuri<br />
xazis moZraobas. musikaSi racionalizmis erT-erTi<br />
pirveli gamovlinebaa general-bani - baso continuo, romelic,<br />
erTi mxriv, awesrigebs Tanxmovanebebis urTierTmimarTebas,<br />
meore mxriv ki, ar zRudavs Semsruleblis<br />
mier figuraciebis gamoyenebas.<br />
hendelis da baxis SemoqmedebaSi harmonia melodiursaxeobrivi<br />
samyaros avsebs. gansakuTrebiT sainteresoa<br />
vokalur-instrumentul qmnilebebSi harmoniis tembrulkolorituli<br />
funqcia, rac manamdeli musikisaTvis naklebad<br />
iyo damaxasiaTebeli. baxis harmoniuli azrovneba<br />
imdenad mravalferovania, rom sposobinis azriT,<br />
venis klasikosTa SemoqmedebaSi harmoniam baxTan SedarebiT<br />
ukan daixia (7, 200). es, bunebrivia, ase ar aris,<br />
154
adgan venis klasikosTa SemoqmedebaSi moxda harmoniuli<br />
saSualebebis gadarCeva maTi funqcionaluri gansazRvrulobis<br />
Sesabamisad. sainteresoa, rom funqcionaloba<br />
venis klasikosTa didi formis nawarmoebebSi<br />
(mag. sonaturi forma) did dacilebaze iCens Tavs.<br />
venis klasikosTa - haidnis, mocartis da beThovenis<br />
musikis harmoniuli safuZveli gamoixateba kilouri<br />
urTierTmimarTebis centralizaciiT, kilos yvela meryevi<br />
elementis myarze daeqvemdebarebiT. gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba am sami kompozitoris SemoqmedebaSi<br />
avTenturma mimoqcevebma SeiZina. dominantis urTierToba<br />
tonikasTan gamoirCeva maqsimaluri mkafioebiT. es imdenad<br />
mniSvnelovania, rom zogjer mTeli Tema mxolod<br />
or akordzea agebuli, mag. D 7 -T 35 (169 gv. sposobini).<br />
aRsaniSnavia, rom dominantas imdenad didi datvirTva<br />
aqvs, rom subdominanta kadansur saqcevamde arc ki<br />
Cndeba. avTenturi mimoqcevis xSiri gamoyeneba rasakvirvelia,<br />
ar aris harmoniuli fantaziis siRaribis niSani,<br />
aq gvxvdeba varirebis niSnebi, rac mniSvnelovnad amdidrebs<br />
faqturas. Tumca mocartisa da haidnisagan gansxvavebiT,<br />
beThovenTan mniSvnelovnad izrdeba subdominantis<br />
roli. #14 da #23 safortepiano sonatebSi neapoluri<br />
septakordi laitharmoniis rolSi gvevlineba.<br />
venis klasikosTa harmonia mkveTrad reglamentirebulia,<br />
magram atarebs udides Sinagan dinamikas da<br />
gadamwyveti roli aqvs formisqmnadobis procesSi.<br />
XIX saukuneSi izrdeba harmoniis, rogorc gamomsaxveli<br />
saSualebis, roli. misi meSveobiT xorcieldeba<br />
faqizi, fsiqologiuri grZnobebis asaxva. romantikosebTan<br />
aqcentirebulia ara gamaerTianebeli, ganzogadebuli<br />
sawyisebi, aramed mkveTrad individualuri, originaluri.<br />
romantikosebis qmnilebebSi erTmaneTs erwymis funqcionaloba<br />
da koloriti. gamomsaxveli saSualebebis<br />
garTulebasTan erTad Sesustebulia funqcionaluri<br />
kontrastebi. Tu venis klasikosebTan cvalebadi funqciebis<br />
akordebi aZliereben ZiriTadi funqciebis moqmedebas,<br />
XIX saukuneSi iniRbeba akordTa funqciuri bu-<br />
155
neba. harmoniuli enis garTuleba vlindeba ara marto<br />
rTul, aramed iseT martiv formaSi, rogoricaa periodi.<br />
am mxriv sainteresoa Sopenis preludia #9 E-dur,<br />
sadac kompozitori mimarTavs tonaluri gadaxrebis<br />
urTules gegmas.<br />
feradovani harmoniis roli gansakuTrebiT mniSvnelovania<br />
XIX saukunis bolodan, impresionistebis<br />
(klod debiusi, moris raveli) SemoqmedebaSi. ,,kilos da<br />
akordikis” feradovneba maTTan dakavSirebulia musikis<br />
funqcionalur da ritmul amorfulobasTan, harmoniis<br />
dinamiur da formisqmnadi mniSvnelobis SesustebasTan.<br />
rogorc vxedavT, harmonia rTuli da araerTsaxovani<br />
movlenaa. am SemTxvevaSi SemovifargleT misi<br />
mxolod erTi nawilis, akorduli Tanxmovanebebis Camoayalibebis<br />
istoriuli procesis CvenebiT. marTalia,<br />
akordis da harmoniis gageba urTierTmimarTebaSia, magram<br />
es gageba ar aris identuri da ar amowuravs harmoniis<br />
arss. amitom, vfiqrob harmoniis, rogorc komleqsuri<br />
gamomsaxveli saSualebebis evoluciis procesis<br />
Cveneba, sazogadod, musikaluri kulturis ganviTarebis<br />
paralelurad unda ganixilebodes.<br />
gamoyenebuli literatura:<br />
1. JRenti i., leqciebi harmoniaSi. Tb., 2005.<br />
2. Бершадская Т. Лекции по гармонии. М., 1971.<br />
3. Евдокимова Ю. История полифонии. Учебник гармонии. М., 1983.<br />
4. Ливанова Т. История западноевропейской музыки. М., 1983.<br />
5. Мюллер Т. Гармония. М., 1982.<br />
6. Мясоедов Н. Учебник гармонии. М., 1983.<br />
7. Способин Лекции по гармонии. . М., 1981<br />
8. Тюлин Ю. Учебние о гармонии. М., 1966.<br />
9. Холопов Ю. Гармония. Теоретический курс. М., 1988<br />
10. Шестаков В., Гармония как эстетическая категория. М., 1973.<br />
11. Этингер М. Раннекласическая гармония. М., Л., 1979.<br />
156
A. Dumbadze<br />
Harmony as a form of expressing the music in the evolution process<br />
of the and music<br />
Summery<br />
Harmony is a difficulf and unsimilar prosess. It is a simbol of<br />
wonderfulness, simetries and order. The function of harmony as an<br />
inevitable part of art of music was conncted with the appearing of<br />
polyphoni. In the article are orderly shown the aspects of the history of<br />
harmony and theory. There is shown the historical process of formation<br />
of the chordiny consents.<br />
157
xaTuna niniZe<br />
Semoqmedebis Tavisuflebis<br />
problema<br />
(rixard<br />
Strausis magaliTze<br />
iTze)<br />
Semoqmedis Tavisuflebis problema yvela epoqaSi<br />
aqtualuri iyo. es problema ufro metad gamZafrebuli<br />
Cans XX saukuneSi. Cven viciT, rom am epoqaSi evropis,<br />
germaniisa da avstriis sulieri atmosfero Zalze<br />
unugeSo, kerZod, SiSiT daTrgunuli iyo, msoflio<br />
omebis, socialuri katastrofebis, politikuri da<br />
ekonomiuri krizisebis fonze Camoyalibda.<br />
gasagebia, rom adamianebisaTvis aseT samyaroSi<br />
cxovreba yovlad autaneli iyo, Zveleburad cxovrebis<br />
gagrZeleba SeuZlebeli xdeboda da gamosavals isini<br />
tradiciuli msoflmxedvelobrivi sistemis demontaJSi<br />
xedavdnen. nihilizmiT daavadebuli adamiani unda ganikurnos,<br />
ambobs nicSe, anu gaufasurebuli Rirebulebulebis<br />
nacvlad axali, jansaRi sicocxlis Sesatyvisi<br />
Rirebulebani unda damkvidrdnen. nicSes azriT, es<br />
mxolod im SemTxvevaSi moxdeba, Tu adamiani daZlevs<br />
sakuTar Tavs da axali sulieri samyaros Semoqmedi<br />
gaxdeba. xsna, amdenad, adamianma sakuTar TavSi unda<br />
eZios.<br />
nicSe miiCnevs, rom TviTon qristianobaSia Cadebuli<br />
principi, romelzec dayrdnobiTac man Tavisi Tavi unda<br />
gadalaxos. es principia simarTlismoyvareoba. simarTlis<br />
moyvare qristiani sabolood Tavisi moZRvrebis<br />
uaryofamde unda mivides, radgan es moZRvreba sinamdvileSi<br />
adamianis arsis winaaRmdegaa mimarTuli. roca<br />
adamiani am mdgomareobas gaacnobierebs, is sakuTari<br />
158
arsebis kvlav mopovebisaTvis, anu ukan dabrunebisaTvis<br />
brZolas daiwyebs, rac, pirvel rigSi, tradiciuli<br />
Rirebulebebis msxvreviT unda moxdes. mokled, suli<br />
sakuTari Tavis winaaRmdeg amboxs iwyebs. adamianis suli<br />
amjerad dakarguli Tavisuflebis ukan dabrunebas<br />
cdilobs da Tavisi qmedebis winandel princips _ ,,Sen<br />
movale xar’’ _ axali principiT cvlis: ,,me ase msurs’’.<br />
amrigad, adamianis sulSi didi gardasaxva moxda: ,,undas’’<br />
principi srulebiT uaryofil iqna da mis nacvlad<br />
Tavisufali msoflmxedveloba dafuZnda (3, gv.100-101).<br />
gabriel episkoposi ambobs: ,,cnobilia, rom gasaWiri<br />
sulSi mousvenrobas badebs, mousvenroba aRZravs dakmayofilebisken<br />
ltolvas, anu miswrafebas; neba ki aris<br />
sulis gadawyvetileba, garkveulad imoZraos, anda<br />
garkveuli moqmedebis dasawyisi”. albaT aucileblobiT<br />
aris SemoqmedisTvis nakarnaxevi ganusazRvrelis warmodgena,<br />
e.i. Tavisufali azrovneba, moZraoba cnobierebis<br />
formebSi da sakuTari mxatvruli Semoqmedebis<br />
gansazRvra. ,,Tavisufleba moqmedebaa, ganxorcielebaa<br />
nebisa, azrisa, grZnobisa” _ gveubneba vaJa fSavela (2,<br />
gv 78).<br />
evropaSi aRiarebuli mkvlevaris _ rezo yaralaSvilis<br />
gamonaqvamiT, ,,rodesac arsebuli civilizacia<br />
amowuravs sakuTar SesaZleblobebs, swored maSin wamoyofen<br />
Tavs manamde akrZaluli vnebebi da mTel samyaros<br />
walekviT emuqrebian. isini ar cnoben avtoritetebs,<br />
ugulebelyofen adaT-wesebs, maTTvis ucxoa yovelgvari<br />
eTika. am mZime Jams, adamianma, heses mixedviT, isev unda<br />
Caixedos sakuTari arsebis uRrmesi fenebisaken, bolomde<br />
unda Caixedos Tavisi sulis qaosSi, raTa SesaZlebeli<br />
gaxados axali kulturisa da axali moralis dabadeba’’<br />
(6, gv 20).<br />
WeSmariteba da cdomileba, rac dRes viciT mecnierulad,<br />
WeSmaritebaa, rac icoda adamianma miTologiaSi,<br />
miTSi, religiuri cdomilebebi. maSasadame, religiuri<br />
cdomilebebi, romelmac jer kidev ver Seimecna Tavi,<br />
ver daeufla Tavis yvela unars, evoluciurad jer ki-<br />
159
dev ver momwifebula. samudamod dakavSirebul am mSvenier<br />
harmoniul wyvilSi iWreba raRac mesame, mesame<br />
sazrisi. nicSesgan aRebuli zogierTi motivi ufro<br />
farTod gamoiyeneba sazogadod kulturaSi. esaa, saxeldobr<br />
e.w. fenomeni, anu racionalizaciis efeqti. xelovnebis<br />
saZirkvelia, ambobs nicSe: ,,ori erTimeoris gamomricxveli<br />
sawyisi bunebaSi; dioniseuli da apolonuri,<br />
pirveli damaxasiaTebelia aRviraxsnili drostareba,<br />
Troba, cekva-TamaSi, Sveba da tanjva, riTac adamiani<br />
uerTdeba pirvelqmnil bunebas, misi Sesabamisi xelovnebaa<br />
musika, qoro; apolonuri sawyisis mTavari Tvisebaa<br />
brZnuli sidinje, pirovnebis harmonia, zomiereba,<br />
elinuri gagebiT, am sawyiss Seesityveba mSvenieri<br />
xelovneba, Seqmnisa da amaRlebis saRi suli’’ (4 gv. 195).<br />
froidis mrwamsis Tanaxmad, religia, literatura<br />
da xelovneba sinamdvileSi moRvaweobis da Semoqmedebis<br />
produqtiuli da TviTRirebuli saxeoba ki ar aris,<br />
aramed sxva procesebis arapirdapiri gamoxatulebaa, SeniRbvaa.<br />
xelovnebis formebi Cqmalaven sakmaod primitiul<br />
qvena kompleqsebs, ltolvebs, survilebs da sxva.<br />
bergsonis intuitivistul filosofiaSi Semoqmedis<br />
moRvaweoba ganixileba ara rogorc sinamdvilis Semecnebuli<br />
anarekli, aramed rogorc xelovnebis saSualebiT<br />
damoukidebeli sistemis Seqmna, romelic Tavis<br />
TavSi ,,absolutur wesrigs’’ amkvidrebs da sinamdvilis<br />
iluziur wesrigzea dafuZnebuli.<br />
es Sexedulebebi modernistuli xelovnebis amosaval<br />
Teoriul bazisad iqca, maTi daxmarebiT kubistebma, abstraqcionistebma,<br />
siurealistebma, impresionistebma, eqspresionistebma,<br />
neoklasikosebma, absurdistebma sakuTari<br />
mxatvruli wesrigis sistemebi Camoayalibes.<br />
XX saukunis, modernizmad wodebuli periodis xelovneba,<br />
romelmac mniSvnelovani cvlilebebi Seitana<br />
mxatvruli azrovnebis mTel sistemaSi, erTi mxriv, radikalurad<br />
gansxvavdeba winamorbedi epoqebisagan, magram,<br />
meore mxriv, misi Camoyalibebis winapirobebi jer<br />
kidev XIX saukuneSi gaCnda. upirveles yovlisa, unda<br />
160
aRiniSnos XX saukunis pirvel naxevarSi Seqmnili a.<br />
Sopenhaueris ,,samyaro, rogorc neba da warmodgena,’’ m.<br />
Stir-neris ,,erTaderTi da misi monapovari,’’ s. kirkegoris<br />
,,an _ an,’’ romlebmac pirdapiri an iribi gavlena<br />
iqonies XX saukunis xelovnebis ideur formirebaze.<br />
farTo gagebiT ,,modernizmi’’ xelovnebaSi axali,<br />
Tanamedrove formebis Ziebas gulisxmobs. am mxriv, modernizmis<br />
niSniT SeiZleba gavaerTianoT iseTi erTmaneTisagan<br />
esTetikurad principulad gansxvavebuli<br />
movlenebi, rogoricaa maleris ,,simRera dedamiwaze,’’ r.<br />
Strausis ,,salome’’ da ,,eleqtra,’’ b. artokis ,,allegro<br />
barbaro,’’ i. stravinskis ,,saRvTo gazafxuli,’’ a.<br />
Sonbergis ,,mTvaris piero,’’ a. skriabinis ,,eqstazis<br />
poema,’’ a. matisis, p. pikasos, p. mondrianis, v. kandinskis<br />
ferwera, b. brextis Teatri da sxva. maTi SemoqmedebiTi<br />
meTodi absoluturad gansxvavdeba winamorbedi epoqis<br />
esTetikuri idealebisagan: maT uari Tqves sinamdvilis<br />
realistur asaxvaze da sakuTari individualuri xerxebis<br />
gamomuSaveba daiwyes. iswrafvodnen axalisken da<br />
eZebdnen mas ara bunebaSi, ara sazogadoebaSi, ara adamianSi,<br />
aramed ganyenebuli formis SemoqmedebiT sferoSi.<br />
maTi Ziebebi umTavresad intuiciuri iyo, Tumca<br />
xSirad iyo deklarirebuli sxvadasxvagvar manifesteb-<br />
Si da TiTqos Sopenhaueris da bergsonis Teoriebis<br />
praqtikul ilustracias warmoadgenda.<br />
meoce saukunis dasawyisis musikalur xelovnebas<br />
gamomsaxvelobiTi saSualebebis krizisis SegrZneba<br />
axasiaTebs. modernizmis dabadeba musikaSi dakavSirebulia<br />
warsulis Segnebul gaTiSvasTan. XX saukunis<br />
pirvel meoTxedSi axali Taobis kompozitorebma uaryves<br />
Zvel, romantikul epoqaSi gabatonebuli kanonebi.<br />
maT Soris iyo franguli ,,eqvseuli’’: bartoki, stravinski,<br />
hindemiti, venis axali skola, garkveulwilad r.<br />
Strausi da sxva. maTi Ziebebi axali enis da struqturis<br />
sferoSi imis dasturia, rom musikis tradiciulma<br />
gamomsaxvelma saSualebebma amowura Tavisi Tavi da<br />
musikaluri xelovneba radikalur gardaqmnebs saWi-<br />
161
oebda. warsulSi gamoyenebuli musikaluri gamomsaxvelobiTi<br />
saSualebebis uaryofa ganapiroba mxatvrulma<br />
garemom, romelic am gardamtex epoqaSi Camoyalibda.<br />
neoklasikur kompozitorebs warsul musikaSi xiblavs<br />
ara epoqis koloriti, ara warsulis individualuri<br />
gaxseneba, aramed aRelvebs cocxali ZvelSi, is<br />
rac aucileblad exmaureba Cvens Tanamedroveobas.<br />
Strausma da Sonbergma erTdroulad Seqmnes eqspresionistuli<br />
dramis klasikuri nimuSebi _ ,,eleqtra’’<br />
da ,,molodini’’. eqspresiuli msoflaRqmiTaa gajerebuli<br />
bergis ,,voceki’’ da ,,lirikuli suita,’’ aseve am<br />
mxatvrul mimarTulebasTan, Semoqmedebis mxolod erT<br />
periodSi daaxloebuli bartokis baleti ,,saocari mandarini’’<br />
da sxva.<br />
r. Strausis TviTmyofad SemoqmedebaSi gaerTianebulia<br />
da axal xarisxSia ayvanili vagneris, listis, berliozis<br />
SemoqmedebiTi monapovrebi. maT gverdi arc<br />
saukunis miwurulis franguli musikis tembruli monapovrebisTvis<br />
auvliaT. amave planSi SeiZleba visaubroT<br />
gustav malerzec, rogorc avstriuli, germanuli, slovakuri<br />
da sxva xalxTa musikis da aseva ,,maRali’’ da<br />
,,dabali’’ yofiTi muzicirebis elementebis SemaerTebelze.<br />
mokled rom vTqvaT, gadaiWima giganturi TaRi beThovenis<br />
,,sruliad adamianur’’ mowodebasa da maleris<br />
kosmogenur simfoniur koncefciebs Soris, nacionalur<br />
esTetikur paTosSi wvdomiT. xelovani masTan gamodis<br />
samyaros Semqnel subieqtad, ara mxolod sinamdvilis<br />
ganmsazRvrelad, aramed mis momwyobeladac, romelic<br />
,,qaosidan’’,,kosmoss’’ ayalibebs.<br />
XIX-XX saukuneebis mijnis germaniisa da avstriis<br />
sulieri atmosferom, romelic xels uwyobda froidis<br />
Teoriis gamoCenas da mis udides zegavlens saukunis<br />
sulier kulturaze, gavlena iqonia r. Strausze, mis SemoqmedebiT<br />
interesebze, misi stilis zogierTi Taviseburebis<br />
damkvidrebaze.<br />
162
SemoqmedisTvis, romlis Semoqmedeba iyo mimarTuli<br />
adamianis sulis SigniT, yvelaze Sesaferisi idealuri<br />
forma iyo eqspresionizmi. obieqturoba Secvlili samyaros<br />
subieqturi xedviT, obieqturi anarekli sinamdvilis<br />
gonebaWvretiT koncefciaSi.<br />
eqspresionizmi _ es aris mTeli rigi gameorebebis<br />
istoria, magram gameorebuli da axali ZaliT aRvsili<br />
gameoreba. es moxda imitom, rom avstriisa da germaniis<br />
pirobebSi SeuZlebeli iyo gabeduli mcdelobebi damoukidebeli<br />
SemoqmedebebisaTvis, amitom eqspresionizmi<br />
ar yofila erTiani skola gansazRvruli programiT, SemoqmedebiTi<br />
meTodiT. es ufro atmosfero iyo, romelic<br />
xels uwyobda gamorCeuli nawarmoebis dabadebas, es<br />
iyo avtorebis filosofiuri da fsiqologiuri pozicia.<br />
SemTxveviTi ar aris, rom eqspresionizmi aRmocenda<br />
avstriaSi.<br />
eqspresiulobis aRzevebis yvela epoqaSi gabatonebulia<br />
dostoevskisa da kamius mier aRwerili, cnobierebisTvis<br />
daSvebuli ideuri danaSaulebani imitom,<br />
rom isini dafuZnebulia codnaze. nicSe aRniSnavda :<br />
,,RmerTi mokvda da yvelaferi dasaSvebia,’’ an: ,,WeSmariteba<br />
ar aris, magram yvelaferi dasaSvebia“ (10, gv<br />
112).<br />
eqspresionizmi, sityvis farTo gagebiT, esaa xerxebis<br />
erTianoba konfliqtebis gamwvavebisTvis, gamZafrebuli<br />
gamomxatvelobisaTvis, gaZlierebuli yuradReba movlenis<br />
gansazRvruli mxareebisadmi. gansakuTrebiT xSirad<br />
eqspresionistuli xerxebi gamoiyeneba konfqliqtur periodebSi,<br />
pirovnebis sazogadoebasTan umwvavesi Sejaxebis<br />
dros.<br />
Strausis SemoqmedebaSi, iseve, rogorc mTel evropul<br />
kulturaSi antikuri miTologiis saxeebi realurad<br />
agrZeleben monawileobas mxatvruli cnobierebis<br />
CamoyalibebaSi. gansakuTrebiT es exeba vagneris Semdgomi<br />
epoqis xelovnebas, roca miTma bevr rameSi kvlav<br />
SeiZina mniSvneloba Tavdapirveli msoflmxedvelobiTi<br />
da aqtualuri problemebis gamoxatvisaTvis. mis nawar-<br />
163
moebSi ara mxolod aRdgeba antikuri tragediis personaJi,<br />
aramed iqmneba (Cndeba) sxva saxe, sxva istoriuli<br />
aucileblobiT warmoSobili. Tavisi gansakuTrebulobis<br />
miuxedavad, Strausis eleqtra kompozitoris<br />
Tanamedrove sulierebis, Tundac misi erT-erTi<br />
momentis, Tundac misi ukiduresi gamovlinebis sarkea,<br />
magram obieqturad arsebuli. StrausTan saxeebis da<br />
xasiaTebis udides musikalur SemoqmedTan, warmodgenili<br />
samyaros suraTis centrSi idga ara religia, ara<br />
buneba, aramed srulebiT sxva ram _ adamiani. igi misTvis<br />
WeSmaritad yvela saganTa sazomi iyo, romelic<br />
gavlenas axdens sazogadoebrivi cxovrebis klimatze. is,<br />
rac masSia gamoxatuli, aris imedgacrueba da gaboroteba,<br />
siZulvilis Zala da Surisgebis ocneba, avadmyofuri<br />
vnebianoba, romelSic ngrevis brma instinqti<br />
Seerwya konkretul, magram ganzogadebuli miTuri personaJis<br />
mdgomareobas. da es adamiani swored XX saukunis<br />
pirmSoa, romelmac socialur-fsiqologiuri konfliqtebis<br />
simZafriT gadaaWarba yvela danarCen dros.<br />
Strausi farTod iyenebda musikis SesaZleblobebs<br />
Tavisi gamouTqmeli saTqmelis da sityvaSi dafaruli<br />
Sinaarsis dasasruleblad. magaliTisaTvis gagacnobT<br />
rihard Strausis nawarmoebebisaTvis saxasiaTo Tematur<br />
maCvenebels: ,,gmiris cxovreba’’ -38 laitmotivi.<br />
,,don Juani’’-34. ,,zaratustra’’ -27 da a.S. aseve mis poemebSi<br />
uamravi laitmotiviT iqsoveba filosofiuri azri,<br />
yovel maTgans Tavisi filosofiuri datvirTva aqvs,<br />
TiToeuli maTi Sexeba filosofiaa. es aris ganuwyveteli<br />
filosofiuri Tavsatexi. ,,musikaluri qveteqstis’’<br />
wyalobiT sityva da masSi asaxuli dramatuli situacia<br />
iZenen fsiqologiur ambivalentobas, ase iRebs<br />
TvalsaCino gamxorcielebas froidiseuli Tezisi _<br />
swrafvisa da ulmobelobis orTmlianobis Sesaxeb.<br />
eqspresionistebis mier SemuSavebulma mxatvruli<br />
xerxebis sistemam mniSvnelovani gavlena iqonia msoflios<br />
sxvadasxva qveynis xelovnebaze da Sevida msoflio<br />
xelovnebis saganZurSi. es mimarTuleba germaniaSi<br />
164
pirvel msoflio omamde arsebobda, magram omis Semdgom<br />
epoqaSi, specifikur atmosferoSi, eqspresionizmi gaxda<br />
sazogadoebrivi mniSvnelobis movlena, radganac is<br />
iTxovda miTis Seqmnas, mxatvris subieqturi sinamdvilis<br />
Seqmnas.<br />
SeiZleba iTqvas, rom tradiciis xelaxali Sefaseba<br />
ar atarebs StrausTan misi sruli uaryofis da axali<br />
formebiT Secvlis xasiaTs. Spexti rihard Strausze ambobs,<br />
rom ,,Strausis mocartofiluri periodis ubraloeba<br />
Sinaganad ufro rTulia uwindeli garegan<br />
sirTulesTan SedarebiT: ,,ra unatifesi gansulierebiTa<br />
da musikaluri xelgaSlilobiT gamoirCeva am stilis<br />
moCvenebiTi ubraloeba, rac ganapiroba ,,dabrunebam’’<br />
tonalobasTan, Caketili formebidan, danawevrebuli<br />
melodiisken.’’ rihard Strausis gadasvla vagneris stilidan<br />
mocartze SeiZleba ganxilul iqnes ara rogorc<br />
SexedulebaTa ubralo Secvla, aramed rogorc<br />
amaRleba virtuozobisa _ virtuozul ubraloebamde’’<br />
(6, gv. 75).<br />
kompozitori cdilobs axali Sedegebis miRwevas,<br />
aiZulebs ra Zvel modelebs _ gamoavlinon Tavisi dauxarjavi<br />
potenciali. magram evoluciis paradoqsi mdgomareobs<br />
imaSi, rom swored es dawola tradiciul<br />
saSualebebze, romlebsac gaaCniaT Tavisi individualoba<br />
da ,,zemoqmedebis diapazoni,’’ swored es ,,modelis’’<br />
TviTgamomJRavnebis ukiduresoba, rogorc aseTi,<br />
asustebs tradicias, sisxlisagan clis mas, amzadebs<br />
asafeTqebels, romelic uaxloes momavalSi TviT<br />
Strausis SemoqmedebaSi gadaayiravebs mas.<br />
saukuneebis mijnaze evropaSi mravali gamoCenili<br />
kompozitori moRvaweobda. Strausi maTTgan imiT gamoirCeoda,<br />
rom qmnida gmirebs, xolo iq, sadac arian<br />
gmirebi, aris dramac. Sileri werda goeTes, rom operidan<br />
SeiZleba iSvas umaRlesi tipis drama: ,,me yovel-<br />
Tvis mqonda imedi, rom operidan, rogorc Zveli bakqis<br />
qoroebidan, unda daibados amaRlebuli saxis tragedia.“<br />
,,opera marTlac uars ambobs bunebisa da buneb-<br />
165
ivis monur mibaZvaze da Tundac am gziT SeiZleboda<br />
scenaze moxvedriliyo wmindad sulieri. opera ganawyobs<br />
suls mSvenierebis aRsaqmelad. TviT misi paTosic<br />
ufro Tavisufal TamaSs gulisxmobs, radgan mas Tan<br />
axlavs musika da jadosnuric _ raRai operaSi erTxel<br />
da samudamod daSvebul iqna _ aucileblad badebs<br />
garkveul gulgrilobas TamaSis mimarT,’’ _ ambobs<br />
CiCerini (gv, 124). dramatuli sawyisi Strausis yvela<br />
nawarmoebSi igrZnoba, Tumca gansakuTrebiT Zlieria<br />
simfoniur poemebSi, romlebic mis yvelaze mniSvnelovan<br />
nawarmoebebs warmoadgenen.<br />
r. Strausis Semoqmedebis Seswavlisas mravali problema<br />
ikveTeba, maT Sorisaa e.w. don Juanis, Tavisuflebis<br />
problema. don Juanis fabula Zveli miTebidan<br />
iRebs saTaves. is iseve, rogorc fausti, Sua saukuneebis<br />
xalxuri Tqmulebebisa da xalxur warmodgenebSi arsebuli<br />
erT-erTi fantastikuri figuraa. (es aris gveli<br />
goriniCi Tavisi harmoniiT). Strauss hyavs musikaluri<br />
da literaturuli winaprebi (molieri, gluki, tirso de<br />
molina da sxva espanelebi, mogvianebiT mocarti, bodleri,<br />
lord baironi). masTan don Juani aris adamiani,<br />
romelmac igema cxovreba mTeli sisavsiT, romelmac<br />
daipyro sinamdvile, romelmac gaimarjva siamovnebisaTvis<br />
brZolaSi, romelic mudmivad isev da isev ivseba<br />
axali vnebiT.<br />
erosi StrausTan arsebiTad dayvanilia sibrZnisadmi<br />
miswrafebaze. ganuwyveteli swrafva WeSmaritebisaken,<br />
rogorc umaRlesi mSvenierebisaken, cxovrebis sazrisis<br />
absolutur mSvenierebaSi wvdomaa. don Juanis im Sinagan<br />
sulier Zalas gulisxmobs, romliTac igi Tavisuflebis<br />
gzas xedavs, rac mas WeSmaritebis gzaze ayenebda.<br />
Seyvarebuli adamiani bevr sulier tanjvas da<br />
siamovnebas ganicdis. misi grZnoba da goneba mudmivad<br />
Sepyrobilia vnebiT. SeiZleba iTqvas, rom amis Sedegadaa<br />
Strausis SemoqmedebaSi poeturi sawyisi maRal<br />
xarisxSi ayvanili. es uTuod gamZafrebuli vnebis arsebobis<br />
Sedegia. ,,vneba erTi am Semoqmedebis amamoZravebe-<br />
166
li CarxTagania. yovel eWvs gareSea, rom siyvaruls<br />
fiziologiuri, sqesobrivi vnebaTa Relva udevs<br />
safuZvlad. fesvebi trfobisa iq imaleba, xolo Tu es<br />
vnebaTa Relva SeaCera moTminebam, maSin es grZnoba<br />
siyvarulisa, ufro Zlieria, igi iRebs idealur formas”,<br />
_ ambobs vaJa fSavela (2, gv 611). vfiqrob, yovelive<br />
es dgas mravali Temis ukan, rogorc faruli neba. mas<br />
aqvs didi gavlena Strausis Semoqmedebaze, am poeturma<br />
ideam SesaZlebloba misca kompozitors epova brwyinvale<br />
musikaluri ena Tavisi gansacvifrebeli nawarmoebisaTvis.<br />
don JuanSi kompozitors izidavda sulier ZalTa<br />
TamaSis bedi. am gziT igi aRwevs imas, rom yvelaferi<br />
uCveulobamde mihyavs, yvela vneba _ afeTqebis<br />
wertilamde, TviT zebunebrivi Zalebis moxmobamdec ki...<br />
is araTu mxolod gamoxatavs sulis Savbnel Zalebs,<br />
aramed gamoxatvis ZaliT cdilobs gadalaxos isini.<br />
magram Strausis don JuanSi siyvaruli idealur formas<br />
ar iRebs, _ piriqiT, is ewireba siyvaruls, anu, nic-<br />
Ses sityvebiT rom vTqvaT: ,,Tavsa vwirav msxverplad<br />
Cems siyvaruls da Cems moyvass CemTan erTad’’ (3, gv. 101).<br />
Tavis mxriv r. rolani aRniSnavda, rom Tu beThovenis<br />
Semoqmedeba _ esaa damarcxebuli gmiris triumfi, Strausis<br />
Semoqmedeba gamarjvebuli gmiris damarcxebaa. ai<br />
udidesi kontrasti: obieqtivisti Strausi, vis winaSe<br />
gadaSlilia samyaro Tavisi silamaziT, saSinelebebiT,<br />
cxovrebiT, brZoliT; da subieqtivisti beThoveni, romlis<br />
Sinagani samyaro ebrZvis gare samyaros, ipyrobs mas,<br />
avsebs sakuTari meobiT, TviTonac ganicdis brZolas.<br />
gansxvavebuli, magram aseve metad mniSvnelovani<br />
problematika ikveTeba Strausis operaSi _ ,,vardis<br />
kavaleri,’’ romelic miekuTvneba lirikuli komediis<br />
Janrs. misi liriuloba ukavSirdeba axalgazrdobisdroindel,<br />
kerZod, ,,don Juanis’’ mZafr grZnobebs. am<br />
grZnobebma mowifulobis Jams liriuli xasiaTi SeiZina,<br />
romelic ar aZlevs mas gaRrmavebis saSualebas, radgan<br />
SeiZleba es yvelaferi sentimentalurSi gadaizardos,<br />
167
ufro Tavdacvis saSualebaa. Tuki ,,don JuanSi’’ avtoris<br />
grZnobebi gulwrfelia da bunebrivi, Seesabameba<br />
asakobriv procesebs, ,,vardis kavalerSi’’ es grZnobebi<br />
TviTironiiT xasiaTdeba.<br />
Strausis SedarebiT adreuli periodis kamerul-instrumentul<br />
TxzulebaSi (sonata violinosa da fortepianosaTvis)<br />
Cven vxedavT yvela SeasaZlo gansaxierebas<br />
sasiyvarulo instinqtisa, rac kritikul problemad ki<br />
ar aris ganmartebuli, aramed Semoqmedis bavSvur<br />
aRtyinebaSia Sobili da mere qceula saswaulebriv<br />
movlenad. avtori da nawarmoebis gmiri Tavisufali da<br />
bednierebi arian. vnebiT anTebuli gmiri SemdgomSi<br />
gamokvebavs Tavis cxovrebas Tundac mogonebebiT, Tundac<br />
ironiiT. am ukanasknelis Cveneba imitomac aris<br />
aucilebeli, rom misi gamoyenebiT kompozitori gulisxmobs<br />
msoflio sulis ironias rogorc dasjilis, ise<br />
damsjelis mimarT.<br />
rixard Strausis nawarmoebebis kompoziciis centraluri<br />
rgoli da interpretaciis amosavali wertili<br />
ikveTeba SemoqmedebiTi Zalis Seswavlisas, romelic<br />
mdgomareobs Semsrulebel-mxatvris pirovnebaSi, ganapirobebs<br />
da warmarTavs mis ganviTarebas, gansazRvravs<br />
xelovnebaSi misi miRwevebis individualur stils. Cven<br />
gvainteresebs bgeris SemoqmedebiTi Tavisufleba, Tu<br />
ratom aris Rirebuli musikalur praqtikaSi bgeris<br />
SemoqmedebiTi Tavisuflebis cneba.<br />
bgeris SemoqmedebiTi neba unda ganvixiloT, rogorc<br />
Semsruleblis pirovnebis samyaro, romelic koncentrirebulia<br />
mis smeniT sferoSi; pirovneba upiratesad<br />
smenis meSveobiT Seicnobs garemomcvel sinamdviles da<br />
smeniTi sferos meSveobiT gamoxatavs sakuTar Tavs.<br />
yuri musikosis sulia: ,,arasdros iseTi sufTa individualuri<br />
Zalebi, rogorebicaa suli, fantazia, grZnoba,<br />
xasiaTi, ganwyobileba, temperamenti _ ar qmnian raRac<br />
gansakuTrebul sferos Tavis TavSi, xolo Semdeg<br />
raRac idumali saxiT pirdapir erTvian dakvraSi an<br />
simReraSi, isini aisaxebian mis xelovnebaSi mxolod<br />
168
imdenad, ramdenadac floben specifiur musikalurmxatvrul<br />
niWs _ gadaiyvanos bgeris SemoqmedebiT<br />
nebaSi. isini misi xelovnebis elementebi xdebian mxolod<br />
im zomiT, ra zomiTac gaxdnen misi bgeris SemoqmedebiTi<br />
nebis elementebi’’, _ werda martinseni (8, gv<br />
179).<br />
saSemsruleblo koncefciis realizebis yoveli<br />
calkeuli aqti gansxvavdeba ganumeoreblobiT, principuli<br />
arakvlavwarmoebiT, romelic droSi Seuqcevadad<br />
mimdinareobs, is moiTxovs, rom Semsrulebelma<br />
koncetracia moaxdinos da aqtualuri gaxados mTeli<br />
misi SemoqmedebiTi potenciali.<br />
vfiqrob, calkeuli adamianis Tavisufleba, ganapirobebs<br />
eris Tavisufal arsebobas. amitom Tu adamians<br />
movuspobT amis SesaZleblobas, igi verasodes gaxdeba<br />
damoukidebeli, isev Tavis TavSi Caiketeba da iqneba<br />
sakuTari SesaZleblobebis da niWis gamomJRavnebis<br />
mudmivi tyve. Cveni tragizmi aqedan gamomdinareobs, rom<br />
ara varT Tavisuflebi Tundac sakuTar TavTan.<br />
dabolos, vcdilobT ganvazogadoT misi ZiriTadi<br />
debulebebi. yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, SegviZlia<br />
vTqvaT, rom is movlenebi, rac xdeba qveyanaSi,<br />
TiToeuli adamianis sulSi tovebs Tavisebur kvals,<br />
romelic aisaxeba xelovnebaSi. sasurvelia igive<br />
moxdes saSemsruleblo xelovnebaSi.<br />
Cveni ganxilvis sagani gaxda is sinamdvile, romel-<br />
Sic varsebobT _ iqneba es yalbi Tu namdvili garemo, an<br />
calkeuli adamianis cxovreba, misi tragizmiT.<br />
sasurvelia, rom interpretatorebis xelwera ar<br />
daemsgavsos erTmaneTs, yvela Taviseburi stilistikiT<br />
gamoirCeodes, im Sinaarsis da formis matarebeli unda<br />
iyos, rogoradac erTi ganapirobebs meores. mtkivneuli<br />
saTqmeli iseT formaSi aRiqmeba, rogorc yovelgvar<br />
siyalbes moklebuli.<br />
WeSmariteba bolos da bolos ereva da amarcxebs<br />
droebiT dogmebs, maTTan erTad imsxvreva Cveni amaswinandeli<br />
warmodgenebic. Tumca gamosavals adamianebi<br />
169
winaaRmdegobaSic pouloben da ase agrZeleben cxovrebas,<br />
maTTvis aucilebel pirobebSi. maTi survili da<br />
mizani erTaderTia-Tavisufleba.<br />
gamoyenebuli literatura<br />
1. gabriel episkoposi ,,cdiseuli fsiqologiis safuZvlebi’’<br />
Tbilisis sasuliero akademiisa da seminariis gamocema<br />
1993 weli<br />
2. vaJa fSavela ,,Txzulebani’’ gamomcemloba ,,sabWoTa saqarTvelo’’<br />
Tbilisi 1986 weli.<br />
3. Tengiz iremaZe ,,fridrix nicSe’’ Tbilisi 2006 weli<br />
gamomcemloba ,,nekeri’’<br />
4. a.gelovani. f. nicSe. ,,sibrZnis simfonia’’ gamomcemloba<br />
,,xelovneba,’’ 1989 weli.<br />
5. nicSe f. ,,ase ityoda zaratustra.’’ gamomcemloba ,,filosofiuri<br />
biblioTeka’’ 1993w. Tb.<br />
6. CiCerini mocarti gamomcemloba ,,ianusi’’ Tbilisi 1994<br />
weli<br />
7. r. yaralaSvili. h. heses Semoqmedebis problemebi. Tbilisi.<br />
8. Малинковская. А. ,,Фортепиано-исполнителской интонирование.’’<br />
Москва. ,,Музыка.’’ 1990.<br />
K. Ninidze<br />
The problem of creative freedow follou the exampe of creations<br />
of Richard Shtrause.<br />
Summary<br />
The central sphere of compositions of Richard Shtraus and rising<br />
aim of interpritation ,,creative power,’’ exit in the individuality of<br />
performer, arrange and direet his development, define his individuality<br />
stile in art.<br />
170
We are interested in performing freedom of the sound and why is it<br />
so imprtant in musical practise.<br />
Let , s examine the process of creating the sound as a space of creative<br />
person, which is consantrated in the sphere of ear.<br />
A man hearing with the help of ear study the reality around and with<br />
the help of ear expreses own individuality.<br />
171
saxelovnebo ganaTleba<br />
zaza xalvaSi<br />
kinoreJisur<br />
reJisuris<br />
swavlebis<br />
koncefcia<br />
(sabakalavro<br />
doneze)<br />
reJisura<br />
aris<br />
xeloba. ostats SeuZlia xeloba<br />
gaswavlos. xelobis codna mxolod SeswavliT miiRweva.<br />
bunebrivi niWiT poetebad ibadebian. reJisori pirvel<br />
rigSi xelosania. nu SegaSinebT sityva “xelosani”.<br />
mxatvruli qmnadobis procesi xelosnur Sromas<br />
ganixilavs, rogorc aucileblobas.<br />
yvela mxatvruli sistema erTnairi agebulebisaa. is,<br />
rac Tavidan qaosuri gveCveneba, sinamdvileSi mowesrigebuli<br />
da SeTanasworebuli erTeulia, romelic Sedgeba<br />
nawilebisgan. es nawilebi ki TavisTavad damoukidebel<br />
sistemebs warmoadgenen.<br />
reJisorobis Seswavla sistemis Seqmnasa da CamoyalibebaSi<br />
daostatebas niSnavs. mxatvrul sistemas Tavisi<br />
kanonebi aqvs.<br />
172
sistema mxatvrul nawarmoebSi mTavaria. sistema<br />
moicavs struqturas, anu agebulebas sxva elementebTan<br />
erTad.<br />
Tavidan iqmneba sistema, mere misi struqtura da<br />
mxolod amis mere iwyeba Sinaarsis Calageba calkeul<br />
elementebSi.<br />
sistemis<br />
struqtura elementebia.<br />
sistema xSirad ucvleli mocemulobaa. arsebobs<br />
klasikuri sistema, magaliTad, “vefxistyaosani”. Cveni<br />
ganxilvis sagani iqneba rogorc klasikuri, ise e.w.<br />
demokratiuli da formaluri art-sistemebi.<br />
Tanamedrove xelovnebam sistemaTa mravalferovani<br />
speqtri Seqmna. demokratiuloba xelovnebis Tandayolili<br />
Tvisebaa. is mudmivad icvleba, magram mudmivad igive<br />
rCeba Tavisi arsiT: mravali adamianis gonebrivi Sromis<br />
Sedegi, sadac yvelas Tavisi Seqmnili sistema moepoveba.<br />
Teoria<br />
sistemebis Sesaxeb, anu realobis sistemuri<br />
agebulebis Teoria igivea, rac TamaSis Teoria.<br />
HOMO LUDENS - adamiani moTamaSe.<br />
HOMO SISTEMS - adamiani sistema.<br />
rogorc yovelgvari swavleba, reJisorobis Seswavlac<br />
elementarulidan iwyeba.<br />
vizualur-xmovani<br />
mxatvruli<br />
sistemis<br />
mTavari<br />
komponentebi<br />
onentebi:<br />
- teqsturi pirvelwyaro. filmi sityvebad. scenari.<br />
- mizanscena.<br />
- gamosaxuleba: kadri. kompozicia.<br />
- xmovan-musikaluri agebuleba.<br />
- mxatvruli gaformeba: kostiumi, aqsesuarebi,<br />
dizaini, dekoracia, grimi.<br />
- msaxiobis ostatoba. artisti, tipaJi. telewamyvani.<br />
- montaJi. gamoxatvis ZiriTadi saSualeba, romli-<br />
Tac saubrobs yvela vizualur-akustikuri xati. xedvis<br />
principi.<br />
173
kadri<br />
adri. kompoziciis gaazreba moxdeba klasikuri<br />
ferweris magaliTebis ganxilviT.<br />
fotografia. reportaJi moqmedebis adgilidan. ambis<br />
gadmocema Tnamimdevrulad da TxrobiTad fotosuraTebis<br />
meSveobiT. praqtikuli mecadineoba. Temas virCevT<br />
individualurad.<br />
reJisura,<br />
rogorc<br />
praqtikuli<br />
fsiqologia.<br />
Cveni<br />
profesiis mTavari amocanaa, Seqmnas moqmedebis imitacia<br />
(ganviTareba) - mayurebelma unda daijeros, rom rasac<br />
is xedavs, namdvilia, anu cxovrebis moZraobis msgavsia,<br />
sul erTia, reJisoris mier dalagebuli da gamoZerwili<br />
realoba fantaziaa, zRapari Tu sizmari. mTavaria, davijero,<br />
rom aseTi moqmedeba aris an ukve iyo, anda dasaSvebia<br />
yofiliyo. es momenti detalurad iqneba ganxiluli.<br />
moqmedebis dinamika. moqmedebiT gaxsnili cxovreba.<br />
xedvis<br />
rakursi - individualuri, masobrivi, anu<br />
sayovelTao da e.w. aratradiciuli. mniSvnelovani<br />
profesiuli niuansia, romelic erTbaSad ar yalibdeba.<br />
wlebia saWiro da xSirad mTeli sicocxlec. rasac<br />
adamiani xedavs, xedavs im adgilidan, sadac is imyofeba<br />
mocemul momentSi moqmedebis mimarT. meore aseTi<br />
xedvis wertili ar arsebobs.<br />
montaJi - mTavari maorganizebeli saSualeba, romelic<br />
sistemis Camoyalibebis ZiriTadi meTodia. montaJi<br />
pirobiTad or nawilad iyofa - montaJis Teoria da<br />
praqtikuli montaJi. montaJi ar aris mxolod masalis<br />
organizaciis xerxi. es aris, upirvelesad, mxatvruli<br />
meTodi. reJisoroba am meTodis mudmivi srulyofisa da<br />
axleburi gaazrebis profesiaa. saswavlo procesis<br />
mTeli ciklis manZilze montaJi ganixileba, rogorc<br />
damoukidebeli da aucilebeli sagani. misi Semadgeneli<br />
nawilebis analizi da Seswavla mimdinareobs ara mxolod<br />
gamosaxulebasTan mimarTebaSi, aramed dramaturgiis,<br />
mxatvruli gaformebisa da musikasTan mimarTebaSic.<br />
174
montaJi da samsaxiobo Sesruleba - es kavSiri yvelaze<br />
sapasuxismgeblo momentia reJisoris saqmianobaSi.<br />
Teatraluri msaxiobis TamaSisgan gansxvavebiT, kinomsaxiobis<br />
ostatoba montaJis praqtikuli SesaZleblobebis<br />
gaTvaliswinebas moiTxovs. es niSnavs imas, rom reJisori<br />
msaxiobTan muSaobis dros personaJis fsiqologiur<br />
portrets montaJurad agebs, anu montaJis gaTvaliswinebiT.<br />
msaxiobisgan aseTi TamaSi gansxvavebul teqnologias<br />
gulisxmobs.<br />
montaJi literaturaSi.<br />
montaJi musikaSi.<br />
montaJi mxatvrobasa da qandakebaSi.<br />
montaJi arqiteqturaSi.<br />
art-montaJi - e.w. kompiuteruli, klipuri, sareklamo...<br />
kadris<br />
kompozicia - gadasaRebi sagnis Sefardeba<br />
kadris mTel farTobTan. moZraobis fiqsacia kompoziciuri<br />
SeTanasworebis dacviT.<br />
msaxiobis ostatoba - eqskursi warsulSi: stanislavski,<br />
TumaniSvili, romi... am reJisorTa naazrevis<br />
gacnoba.<br />
praqtika: aRniSnuli meTodebis Sesabamisad gadawyvetili<br />
romelime cnobili epizodis dadgma da TamaSi.<br />
momavali reJisori msaxiobis ampluaSi. Tu TviTon ar<br />
gamocdi, verasdros gaigeb TamaSis siamovnebas...<br />
dramaturgia. gamosaxuleba, anu mxatvruli xati sityvebad,<br />
realobis danaxva monaTxrobis meSveobiT. ambis<br />
Txzva.<br />
scenaris mTavari konturebi - basic outline:<br />
1. gverdi 1 – 5: ankesi, anu raRac, rac Cvens<br />
yuradRebas ipyrobs da gviTrevs moqmedebaSi.<br />
2. gverdi 10: scenaris am wertilSi unda iyos “minikrizisi”.<br />
am kriziss mivyavarT...<br />
3. gverdi 17: ...dilemasTan... personaJTa gundis Seqmna<br />
da is, ris Sesaxebac saubaria filmSi.<br />
175
4. gverdi 30: reaqcia dilemis, an situaciis mimarT.<br />
5. gverdi 45: pirveli “ukusvla” me-17 gverdze<br />
(wuTze). am wertilidan iwyeba personaJebis svla (moqmedeba)<br />
da isini uSualod awydebian mocemul situaciaSi<br />
warmoqmnil dilemas.<br />
6. gverdi 60: filmis “sayrdeni Woki”. pasiuri<br />
personaJebi xdebian aqtiurebi, anda piriqiT.<br />
7. gverdi 75: meore “ukusvla” me-17 wuTze (gverdze),<br />
raTa erTxel kidev SevaxsenoT mkiTxvels (mayurebuls),<br />
ras mogviTxrobs es scenari.<br />
8. gverdi 90: moqmedebis “qveda wertili”. adgili,<br />
saidanac Cveni mTavari personaJi unda dadges fexze.<br />
es sqema literaturis TeoriaSi siuJetis wyobis<br />
cnobili agebulebis kinematografiuli versiaa, sadac<br />
nawarmoebi kompoziciiT iwyeba, Semdeg xdeba kvanZis<br />
Sekvra, moqmedebis ganviTareba, kulminacia da kvanZis<br />
gaxsna... da bolos, gemovnebis Sesabamisad, Tu gnebavT,<br />
epilogi.<br />
am formulis zedmiwevniT kargad codna iseve<br />
moeTxoveba reJisors, rogorc montaJis SesaZleblobaTa<br />
gaazrebuli floba.<br />
profesiuli saqmianobis samuSao iaraRi...<br />
aristoteledan dRemde ufro srulyofili sistema<br />
ar arsebobs, magram, miuxedavad amisa, yvela genialuri<br />
nimuSi misi darRveviT Seqmnila.<br />
Semoqmedi ar cnobs dakanonebul stereotips...<br />
da kargia, rom stereotipi arsebobs!<br />
sistemis komponentTa swavleba mTeli sabakalavro<br />
ciklis dros Tanabrad iqneba ganawilebuli. calke<br />
aRebul romelime komponents upiratesoba ar mieniWeba.<br />
viwyebT elementarulidan, mivdivarT umaRlesamde da<br />
isev elementaruls vubrundebiT. igulisxmeba, rom,<br />
roca vsaubrobT Tundac grimis mniSvnelobaze, iqve<br />
viTvaliswinebT montaJs, xedvis rakurss, kadrs, dramaturgias<br />
da veswrafviT SevqmnaT iseTi naerTi, romelic<br />
176
Seicavs yvelafers, rac CamovTvaleT, da amave dros, ar<br />
aris arcerTi maTgani...<br />
es gulisxmobs, rom studenti bevrs unda muSaobdes<br />
Tavis Tavze, rac gamoixateba Temis arCevaSi, sakuTari<br />
saTqmelis CamoyalibebaSi da gamarTlebis ZebnaSi:<br />
ratom vambob, rasac vambob, da rasac vambob, imas Tu<br />
vambob, rac minda...<br />
kompiuteruli montaJis praqtikuli mecadineobebi<br />
aucilebelia Catardes rogorc individulurad, ise<br />
mTel jgufTan erTad, sadac saubari iqneba teqnikur<br />
siaxleebsa da zogadad am saxis montaJis SesaZleblobebis<br />
Sesaxeb.<br />
Zaza Khalvashi<br />
Film Production Teaching Conception<br />
(Undergraduate, BA Level)<br />
Summary<br />
Film production is mastery. Teacher can teach you the mastery.<br />
Knowledge of mastery can be reached through the study.<br />
To study film production means to become a skilful master of<br />
creating and forming the system. Art system has its rules. The main<br />
purpose of my profession is to create and develop the imitation of the<br />
behavior.<br />
Editing - the main organizing means of production which is the basic<br />
method in formation of the system.<br />
Editing and acting technique – this relationship is a vital<br />
responsibility of director’s activity.<br />
Dramaturgy - representation is an art image in words, seeing the<br />
reality through the narrative. Compose a story.<br />
177
literaturuli scenari<br />
zaza xalvaSi<br />
M I S E R E R E *<br />
1.<br />
kvercxi didi simaRlidan qveviT vardeba, vardeba<br />
nela, farfatiT, TiTqos bumbuli iyos. garkveviT ismis<br />
kvercxis gluvi zedapiris haerTan xaxunis xma. zuzuni<br />
matulobs da autaneli xdeba.<br />
kvercxi xmauriT enarcxeba asfalts da aTas patara<br />
natexad ifanteba irgvliv.<br />
uferuli cila rvafexasaviT iweleba asfaltze...<br />
2.<br />
Semiwyale me RmerTo, didiTa<br />
wyalobiTa SeniTa, aRxoce usju-<br />
loebaÁ Cemi<br />
fsalmuni<br />
* am literaturuli scenaris mixedviT 1997 wels Seiqmna amave<br />
saxelwodebis filmi.Kkinoscenaris avtorebi iyvnen – laSa imedaSvili<br />
da zaza xalvaSi.<br />
178
qalaqis sasaflaoze siwynarea. Zveli da axali saflavebis<br />
rigebi erTmaneTs misdevs.<br />
siCumeSi gaurkveveli guguni SemoiWreba, romelic<br />
matulobs da axlovdeba...<br />
SiSveli mamakacis landi saflavebs Soris morbis.<br />
xan erT qvas amoefareba, xan meores. samalavSi didxans<br />
ver iTmens, gadarbis-gadmorbis, adgilebs icvlis...<br />
bolos miagnebs, Cawveba, miwas gaekvreba, sunTqvas<br />
Seikravs...<br />
guguni burTiviT gadauvlis sasaflaos da daRmarTze<br />
dagordeba.<br />
roca xmauri miwydeba, SiSveli landi Tamamad wamojdeba<br />
miwis grovaze. mxolod axla miaqcevs yurad-<br />
Rebas, rom jer kidev Tbil miwasTan,<br />
sruliad axal saflavTan Seufarebia Tavi...<br />
fexze wamoiWreba, ratomRac sixaruliT taSs Semohkravs,<br />
xtunva-xtunviT da yiJiniT irgvliv Semourbens,<br />
mere miuaxlovdeba da iwyebs saflavidan miwis gadayras.<br />
jer wynarad, dinjad, auCqareblad, Semdeg ufro<br />
gamalebiT, nerviulad, satanuri azartiT...<br />
moulodnelad targadatexil niCbis pirs poulobs.<br />
axla saqme swrafad wauva...<br />
sul male niCbis piri kubos Tavsaxurs daejaxeba.<br />
kaci xeliT moasufTavebs miwas, niCabs daudebs da<br />
mTeli taniT daawveba.<br />
kubos saxuravi WrialiT aRebs pirs...<br />
SiSveli landi Cqarobs, micvalebuls frTxilad<br />
gaxdis tansacmels da SedarebiT mSral adgilas awyobs,<br />
mere amoZvreba saflavidan, talaxs Camoiwmindavs<br />
da Cacmas Seudgeba...<br />
morCa, mzad aris: sufTa perangi, perangze halstuxi,<br />
eleganturi kostiumi, moduri fexsacmelebi, TeTri<br />
grZelkalTebiani labada...<br />
ucnobi – morTul-mokazmuli, magram, erTi SexedviT,<br />
mainc aramiwieri, sasaflaos gamosasvlelTan Cerdeba,<br />
onkans gaxsnis da wyals saxeze Seisxams...<br />
179
qveviT, ferdobis ZirSi, zRvaSi SeWril koncxze<br />
patara zRvispira qalaqi mdebareobs – Tavisi orsarTuliani<br />
saxlebiT, satvirTo portiT, vercxlisferi,<br />
mucelgamoberili rezervuarebiT da cisken awvdili,<br />
TeTrad abolqvebuli qvis milebiT...<br />
ucnobi labadis qamars welze mWidrod Semoirtyams,<br />
sayeloebs aiwevs da TavdaRmarTiT qalaqisken daeSveba...<br />
3.<br />
nawvimari qalaqi axalgardacvlil adamians Camogavs.<br />
TeTrlabadiani mamakaci auCqareblad miabijebs mkvdari<br />
qalaqis erT-erT quCaze. iseTi sicariele da siyruvea,<br />
TiTqos yvelani sadRac gaqceulan da qalaqi<br />
miutovebiaT.<br />
nacnobi xma, pirvelad sasaflaoze rom gavigoneT,<br />
aqac gaismis. TeTrlabadiani kedels aekvreba...<br />
xmauri sul ufro axlovdeba, ismis areuli nabijebis<br />
ritmuli braguni da gaurkveveli yiJina...<br />
ucnobi bnel sadarbazoSi SeiyuJeba da kars amoefareba...<br />
SavebSi gamowyobili, wvermoSvebuli kacebis jgufi,<br />
xelSi ketebi rom uWiravT da aqoSinebulebi morbian,<br />
yuradRebiT aTvaliereben quCas – viRacas eZeben.<br />
im sadarbazosTan, sadac ucnobi SeZvra, erT-erTi<br />
Savosani wamiT yovndeba, kets asfaltze dadebs da<br />
fexsacmlis Sexsnil zonars ikravs.<br />
- moednisken! moednisken! – ismis gadaZaxili.<br />
- iqneb marcxniv wavida! _ ambobs viRacis xrinwnarevi<br />
xma.<br />
- male qeni, kaco!<br />
- ho, movdivar! - Savosani zonars Seikravs, kets<br />
aiRebs da apirebs amxanagebs daewios, magram TiTqos<br />
raRac igrZno _ sadarbazos simuqes miSterebuli<br />
adgilidan ar iZvris.<br />
- Cqara! Cqara! - eZaxian mas Soridan.<br />
Savosani sibneles Tvals ar AaSorebs.<br />
180
TeTrlabadiani karsukan atuzula da sunTqvaSekruli<br />
elodeba mis wasvlas.<br />
Savosani axlos modis, Semoixedavs, sibneleSi kibis<br />
konturebs arCevs mxolod.<br />
am dros meore Savosanic gamoCndeba.<br />
- ar gesmis, kaco, Sen!<br />
- momeCvena, aq viRac aris...<br />
- wamodi. roca erTad varT, ufro vipoviT.<br />
- Savosnebi midian da win wasul amxanagebs<br />
SeuerTdebian...<br />
TeTrlabadiani Tavisuflad amoisunTqavs, Tvalebs<br />
milulavs, moeSveba...<br />
SavosanTa xmebi miwydeba...<br />
4.<br />
qalaqis TviTmarTvelobis Senobis win xalxs mouyria<br />
Tavi. cisken aRmarTuli transparantebi naZvebiviT<br />
qanaoben. SemaRlebulze Sav wertilad moCans oratori.<br />
misi xmis garCeva SeuZlebelia. gafuWebuli reproduqtoridan<br />
drodadro calkeuli, daukavSirebeli sityvebi<br />
ismis. taSi da SeZaxilebi talRasaviT gadauvlis<br />
moedans.<br />
TeTrlabadiani SekrebilTa zurgsukan Cerdeba. mis<br />
win biliardis burTebiviT miwyobili uamravi Tavi<br />
moCans.<br />
- ra xdeba aq – calybad ikiTxavs ucnobi.<br />
gverdiT mdgomi maRali kaci gakvirvebuli daxedavs<br />
TeTrlabadians.<br />
- Cven viTxovT, rom... - ambobs kaci, magram mis<br />
bolo sityvebs SekrebilTa omaxiani yvirili<br />
gadafaravs.<br />
- rao, ra Tqvi, ras viTxovTo!<br />
- yvelafers! yvelafers! amovida suli yelSi!<br />
gadaZaxili bolo rigebsac moswvdeba, TeTrlabadianis<br />
gverdiT xalxi tortmans iwyebs, aqtiurad iqnevs<br />
muStebs, gahkivis da fexis cerebze dgeba.<br />
181
TeTrlabadiani moridebiT SeuerTebs Tavis xmas<br />
saerTo aRtacebas, TandaTan Tamamdeba, yvirils umatebs,<br />
masiur eqstazs ayolili aqtiurad asavsavebs xelebs...<br />
xelketebiT SeiaraRebuli Savosani mamakacebi quCis<br />
boloSi gamoCndebian, isini pirdapir moednisken<br />
morbian...<br />
TeTrlabadiani SemTxveviT ukan miixedavs, SeamCnevs<br />
Tu ara mdevrebs, xalxSi SeiWreba, xelis kvriT gaikvlevs<br />
gzas da qalaqis TviTmarTvelobis SenobaSi Serbis,<br />
sadac oratoris yvirili quxiliviT ismis...<br />
5.<br />
TeTrlabadians grZeli derefnebisa da mosaxvevebis<br />
simravle ar abnevs. ise miabijebs, TiTqos icis, saiTac<br />
midis.<br />
ketianTa nalebis braxuni ukve qveviTa sarTulidan<br />
moismis.<br />
TeTrlabadiani jer erT kars mosinjavs, mere<br />
meores, mere – mesames. yvela kari daketilia. derefnis<br />
boloSi CuqurTmebiani kari Ria aRmoCndeba. ucnobi<br />
saxelurs daqaCavs da oTaxSi SeZvreba...<br />
misaRebSi ramdenime kaci zis. magidasTan mdivani<br />
qali ugulod aTvalierebs raRac sazRvargareTul gamocemas.<br />
oTaxSi myofTa Tavebi erTdroulad Semotrialdeba<br />
ucnobisken.<br />
TeTrlabadiani uxerxulad SeiSmuSneba.<br />
- SegvWama am nestma, - ambobs igi. – pirdapir dagvalpo...<br />
am dros tyavgadakruli kari gaiReba da misaRebSi<br />
ucnauri misvla-mosvla atydeba: SampanuriT savse<br />
yuTebi rakarukiT Caivlian; sanTlebiani, didi, fumfula<br />
torti sasiamovno surnels daayenebs; viRacas langarze<br />
dadebuli Sewvari goWi moaqvs; spectansacmelSi Cacmuli<br />
muSebis erTi jgufi yuTebs kuTxeSi alagebs;<br />
meore jgufi, romelic sapirispiro karidan gamovida,<br />
yuTebs saTiTaod ezideba oTaxSi...<br />
182
TeTrlabadiani mzeriT acilebs ucnaur procesias,<br />
mere Tavisufali skamisken midis da labadas ixdis,<br />
xeliT daferTxavs. ramdenime wveTi, labadas quCidan<br />
rom Semoyva, mdivan qals loyaze Seesxmeba.<br />
- bodiSs vixdi! – ambobs stumari, jibidan cxvirsaxocs<br />
amoiRebs da Zalian Sinaurulad qals loyas<br />
SeumSralebs. amis mere ZviradRirebuli sigaretis<br />
kolofs amoiRebs da magidaze dadebs.<br />
- es Tqven, yavas uxdeba Zalian...<br />
stumari TeTr labadas Tavisufal skamze miafens...<br />
nacnobi guguni, nabijebis mkveTr xmasTan erTad,<br />
ukve derefnidan ismis...<br />
stumari iZabeba, Tvalebs acecebs da karisken iyureba.<br />
rekavs telefoni. mdivani pasuxobs.<br />
_ ar vici... TaTbiria... male, albaT... ki, batono<br />
Caviwer...<br />
xmaurisagan damfrTxali ucnobi Sampanuris yuTs<br />
daswvdeba, gulze miixutebs da ormag, masiur karebSi<br />
Seabijebs...<br />
mrgval magidas (pirdapiri gagebiT, ra Tqma unda)<br />
TviTmarTvelobis sabWos wevrebi Semosxdomian.<br />
mosamsaxure personali SeZlebisdagvarad uxmaurod<br />
akeTebs yvelafers: oficianti qalebi grZel, viwro<br />
magidaze sufras Slian, kacebi xorags moaTreven...<br />
ucnobi, Sampanuris yuTiT xelSi, karTan dadgeba,<br />
romelic rbil savarZelSi zis. danarCenebi skamebze<br />
arian wamoskupebulebi...<br />
- mokled, megobrebo, xval diliT, zustad cxra<br />
saaTze, dedaqalaqidan CvenTan Camodis xalxi... maT<br />
TavSeyris survili gamoTqves. Semotanilia saTanado<br />
gancxadeba... hoda, gekiTxebiT, rogor moviqceT..<br />
Tavmjdomare damswreebs gadaxedavs, mere sufras<br />
gadaavlebs Tvals pasuxis molodinSi...<br />
ucnobi Tavis yuTs viRacas gadaawodebs...<br />
erT-erTi spectansacmliani muSa Tavmjdomares<br />
miuaxlovdeba da raRacas Cumad hkiTxavs. ..<br />
183
ucnobi oficiantebs magidis gaSlaSi exmareba, cali<br />
Tvali ki mrgvali magidisken uWiravs...<br />
- sxva qalaqSi Cawerilebs ara aqvT ufleba Cvens<br />
teritoriaze imoqmedon! – wamoiZaxebs gaubedavi xma.<br />
- TavSeyris ufleba gaaCnia respublikis farglebSi<br />
moqmed yvela gaerTianebas... – pasuxobs Tavmjdomare.<br />
- isini, vinc xval CvenTan Camodis, vin arian, romeli<br />
sazogadoebis saxeliT moqmedeben<br />
- aq weria, rom... _ Tavmjdomare qaRaldebSi iqeqeba,<br />
magram saWiro cnobas ver poulobs. – mokled, aq weria,<br />
rom... Tumca, ra weria ra mniSneloba aqvs, CvenTvis yvela<br />
erTia, saxelebia sxvadasxva...<br />
gareT momitingeTa aplodismentebi iquxebs.<br />
- ai, xom gesmiT... isini dauyovnebliv pasuxs moiTxoven...<br />
rogor moviqceT, rogor! – ambobs Tavmjdomare.<br />
kabinets dumili atyvevebs.<br />
mosamsaxure personali adgilze gaiyineba.<br />
erTmaneTze dalagebuli TefSebis sveti aqeT-iqeT<br />
qanaobs da lamis gadmovardes.<br />
sanTlis mosakideblad anTebuli asanTis Reri<br />
Caqreba...<br />
Tu SeiZleba, me vityvi. – fexze dgeba Suaxnis<br />
mamakaci, romelic, garegnobiT Tu vimsjelebT, omisa da<br />
Sromis veterani unda iyos (medlebi, samxreebi da<br />
saerTod, samxedro stilis Cacmuloba da qceva)...<br />
ucnobi Wiqebis Camorigebas Tavs mianebebs, mrgval<br />
magidas miuaxlovdeba, mourideblad daixreba da Tavmjdomaris<br />
yurSi sveli tuCebiT CaZvreba.<br />
Tavmjdomare aqamde aRelvebuli Canda. etyoba,<br />
stumris naTqvami daamSvidebs.<br />
- marTalia, sworia. – ambobs igi. – gaacaniT Tqveni<br />
azri destabilizaciis Stabis ufross, megobar waraT<br />
waZes.<br />
Tavmjdomare magidis marcxena mxares, melot kacze<br />
mianiSnebs.<br />
- gasagebia...<br />
184
am xnis manZilze veterani ganuwyvetliv laparakobs.<br />
- ...dRevandel dRes aseTi aqciis daSveba SeuZlebelia,<br />
es gamoiwvevs damfrTxali sazogadoebis kidev<br />
ufro daSinebas, daTesavs panikas, gaZvirdeba produqti,<br />
Saqari, karaqi, asanTic ki, daiwyeba benzinze nadiroba.<br />
ucnobi magidas Semouvlis da waraT waZis ukan<br />
gaCerdeba. elodeba xelsayrel moments, rom Tavisi<br />
azri masac CasCurCulos...<br />
- ra Steria es ubeduri, raRa unda gaZvirdes meti. –<br />
Cailaparakebs Stabis ufrosi.<br />
veterani agrZelebs:<br />
-.... benzinze nadiroba gamoiwvevs erTmaneTze nadirobas,<br />
es ki sad migviyvans, bodiSi da, RmerTma uwyis...<br />
ucnobi waraT waZes miuCoCdeba da ramdenime sityvas<br />
gadaulaparakebs.<br />
- vis gaacaniT kidev – Semotrialdeba Stabis<br />
ufrosi.<br />
- ucnobi Tavmjdomares gaxedavs...<br />
Tavmjdomaris da waraT waZis mzera erTmaneTs<br />
Sexvdeba. Tavmjdomare Tanxmobis niSnad Tavs dauqnevs.<br />
- ar uTxraT meti aravis. – ambobs waraT waZe. –<br />
damTavrdeba da wynarad davilaparakoT...<br />
destabilizaciis Stabis ufrosi jibidan sigarets<br />
amoaZvrens. ucnobi cecxls miagebebs.<br />
- mgoni, adre ar minaxixar. – ambobs waraT waZe.<br />
- marTalia, me axali TanamSromeli var. – pasuxobs<br />
ucnobi.<br />
- saxeli<br />
ucnobi dafiqrdeba. mere, TiTqos gaaxsendao, gaxarebuli<br />
ityvis:<br />
- simoni... simon simonaZe...<br />
- aaa... – ambobs ratomRac waraT waZe.<br />
6.<br />
TviTmarTvelobis ukana ezoSi siwynarea. momitingeTa<br />
xmauri eqod aRwevs aqamde.<br />
185
saxlze mikrul saxanZro kibeze Tavmjdomaris kabinetSi<br />
Sekrebilebi Camodian – win veterani, Semdeg<br />
Tavmjdomare, mere waraT waZe, bolos simoni. isini<br />
qurdulad mococaven. frTxiloben, rom aravin SeniSnos<br />
da gaWirvebiT eSvebian qveviT.<br />
- aseTi rCevis mocema da aseTi xerxis mofiqreba<br />
mxolod profesionals SeuZlia... me mgoni, arc Sevmcdarvar.<br />
– asZaxebs simonaZes waraTi.<br />
- vnaxoT. – pasuxobs simonaZe. – ubralod miyvars,<br />
roca SemiZlia axali svla gavakeTo... gansxvavebuli...<br />
- kargia, gansxvavebuli... – ityvis veterani.<br />
- mere ganze gavdgebi da vuyureb, rogor meordeba<br />
igive, rac iyo da yovelTvis iqneba... – agrZelebs simonaZe.<br />
– samwuxarod, Sedegi yovelTvis erTi da igivea...<br />
- CvenTvis, dRes gansakuTrebiT, is svla, Sen rom<br />
SemogTavaze, sarisko saqmea... magram aucilebeli. Cven<br />
yvela Rone unda vixmaroT, yvela Rone... – xvneSiT<br />
iZaxis waraT waZe.<br />
- vici, sariskoa. – ambobs simonaZe da nel-nela<br />
eSveba kibeze. – magram mainc ise moxdeba, rogorc me<br />
girCieT... yvelaferi winaswar cnobilia...<br />
- kargi erTi, Tu Zma xar, winaswar aravin ar icis,<br />
ra moxdeba.<br />
- me... vici!<br />
- darwmunebuli xar<br />
- ki! – mtkiced ambobs simonaZe. – adamiani yovelTvis<br />
igivea, rac iyo... amitom araferi ar Seicvleba... igive<br />
iqneba isev... – simonaZe SeCerdeba, qalaqis saxuravebs<br />
Tvals moavlebs. – mec... igive var!<br />
- ucnauri kaci xar, simon, ucnauri... – waraT waZe<br />
xmamaRla icinis.<br />
kibe, rogorc iqna, mTavrdeba. oTxive mamakaci<br />
mSvidobianad daadgams miwaze fexs.<br />
ezoSi ori Savi feris manqana Semogrialdeba,<br />
pirvelSi Tavmjdomare da veterani Casxdebian, meoreSi<br />
waraT waZe da simon simonaZe...<br />
186
manqanebi WiSkars gaivlian da MmosaxvevSi<br />
saburavebis RrWialiT Tvals moefarebian...<br />
mitingis eqo ar wydeba...<br />
7.<br />
manqanis saqare mina wveTebiT dacvarula. mZRoli<br />
drodadro mwmendavebs rTavs. wveTebisgan Tavisufal<br />
ovalSi gamoCndeba mwvaneSi Cafluli rkinigzis baqani,<br />
nacrisferi da danestianebuli mosacdeliT.<br />
simon simonaZe ukana savarZelSi miyuJula. Tvlems.<br />
destabilizaciis Stabis ufrosi wina savarZelSi<br />
zis da Tvals ar acilebs baqans.<br />
mZRols xelebi saWeze uwyvia, msuqan TiTebs<br />
nervulad aTamaSebs.<br />
gadamcemi xrialebs, moismis qalis mWaxe xma,<br />
romelic xSirad wydeba da ikargeba.<br />
- ara, amas ver davijereb! – ambobs waraT waZe. -<br />
rogor, ase, dRisiT mzisiT adamians mosaklavad<br />
dasdevdnen da aravin iyos amis gamkiTxavi, pirvelad<br />
mesmis... ramdeni xania, rac es ambavi grZeldeba<br />
waraT waZe ukan moixedavs.<br />
simonaZe dums, nela aswevs quTuToebs da<br />
sasxvaTaSorisod ityvis:<br />
- mTeli cxovreba...<br />
- mere<br />
- Sevegue ukve... ise, cota ki daviRale...<br />
- davapatimreb, xvalve davapatimreb! – wamoenTeba<br />
uceb waraT waZe.<br />
- rogor, sad gagonila aseTi usamarTloba!... CarTe,<br />
Tu Zma xar, civa! – miubrundeba waraTi mZRols,<br />
romelic Zravas aamuSavebs da salonis Wrilebidan<br />
siTbo dauberavs.<br />
- ho, civa... – Cailaparakebs simoni da kidev ufro<br />
aswevs labadis sayelos, rom mTlad daifaros saxe...<br />
manqana Tbeba, Tbebian mgzavrebic. simonaZe simyudroves<br />
igrZnobs, Tavs Camoqindravs, CayvinTavs kidec.<br />
- movida! – wamoiyvirebs waraTi.<br />
187
simoni fxizldeba, adgilidan wamoiweva da daorTqlil<br />
SuSas xels Camousvams...<br />
baqanTan matarebeli Camodgeba, vagonebidan jer gamcileblebi<br />
Camodian. CamosulTa Soris vxedavT axalgazrdebis<br />
mxiarul saxeebs. maT xelSi droSebi da<br />
transparantebi uWiravT. . .<br />
- ra vqnaT axla! – kiTxulobs Stabis ufrosi,<br />
romelsac saxeze etyoba, rom dabneulia.<br />
- gauSviT gadacmulebi! – gascems mokle brZanebas<br />
simonaZe.<br />
Stabis ufrosi gadamcemis yurmils aiRebs, Rilaks<br />
daawveba da daiyvirebs:<br />
- ormocdaSvidi, ormocdaSvidi! ar gesmis!<br />
- gismenT, ufroso! – axrialdeba gadamcemi.<br />
- he, axla! midi, gauSvi Cveni xalxi!<br />
- aris, ufroso!<br />
- male, male!<br />
manqanis salonidan kargad moCans is, rac baqanze<br />
xdeba: iReba mosacdelis farTo kari, erTnairad CacmulTa<br />
razmi iqaurobas moefineba – aSkarad gamosdiT<br />
SemTxveviTi gamvlelebis rolis TamaSi. isini transparantiani<br />
axalgazrdebis jgufs irgvliv Semoewyobian.<br />
ra Tqma unda, atydeba mcire CoCqoli – rogorc es<br />
winaswar iyo dagegmili. samoqalaqoSi gadacmuli xalxi<br />
cdilobs axalgazrdebi baqnis bolosken gadenos,<br />
rom iq avtobusebSi Serekos. roca xelis kvraze da gawev-gamowevaze<br />
midgeba saqme, axalgazrdebis rigebidan<br />
erTi biWi adgils mowydeba da samoqalaqoSi gadacmul-<br />
Ta kordons mxriT mkerdebze Seaskdeba. biWs saswrafod<br />
gaakaveben, magram is mainc ar SoSmindeba. maSin erTerTi<br />
gadacmuli mounacvlebs da silas gaawnavs... es iqceva<br />
afeTqebis naperwklad – axalgazrdebi Tavis amxanags<br />
gamoeqomagebian da atydeba xelCarTuli cema-tyepa...<br />
Stabis ufrosi gadamcemis Rilaks CarTavs.<br />
- ormocdaSvidi, ormocdaSvidi!<br />
- gismenT... (gadamcemSi baqanze atexili xmauri<br />
Semovardeba)<br />
188
- ras akeTeb, Tu ici Sen! – yviris waraT waZe<br />
yurmilSi. – SewyviteT darbeva! tribunals gadagcem, Se<br />
mamaZaRlo, tribunals! es ra qnes, kaco, Tavi sad gamovyo,<br />
sad!<br />
- gauSvi, daanebe... - mSvidad ambobs simonaZe.<br />
waraT waZe swrafad Semotrialdeba.<br />
- Cven ase ar gviTqvams! – TiTs baqnisken gaiSvers<br />
Stabis ufrosi.<br />
- ar gviTqvams, magram, ras izam, ase gamovida. –<br />
ambobs simonaZe.<br />
gadamcemSi yvirili matulobs. simonaZe dacvaruli<br />
minidan kargad xedavs, ra areulobac trialebs baqanze.<br />
zustad garCeva imisa, rac xdeba, ukve SeuZlebelia...<br />
- gauSviT manqanebi. sxvanairad amas aRar moevleba.<br />
- Cailaparakebs simonaZe.<br />
moedanze qali gamoCndeba, romelic kedel-kedel<br />
modis da damfrTxali iyureba sadgurisken. simonaZe<br />
icnobs: es Tavmjdomaris mdivania. qali garbis da<br />
manqanas, sadac simonaZe zis, gverds auqcevs.<br />
- ki magram, isinic Cvenebi arian, rogor gavimeto!<br />
– sagonebelSi Cavardnili Stabis ufrosi da gadamcems<br />
gamorTavs.<br />
manqanaSi ayalmayalis Soreuli guguni ismis.<br />
- ra vici, rac ginda is gaakeTe, me Cemi giTxari. –<br />
ambobs simonaZe da yuradRebiT uyurebs qals, romelic<br />
moedans gadairbens da miwispira sarTulis kibeebze<br />
Cadis.<br />
trotuarze mobjenil fanjrebSi oqrosferi sinaTle<br />
ifeTqebs, farda gadaiwevs da qali gamoixedavs...<br />
Stabis ufrosi mkveTri moZraobiT gadamcems CarTavs<br />
da yurmilSi CasZaxebs:<br />
- ormocdaerTi! ormocdaerTi! midi! daiwye!<br />
- mainc... ufroso<br />
- Sen aravin gekiTxeba, Tu Zma xar! midi!<br />
baqniswina moedanze tentiani satvirTo avtoebi Semogrialdebian.<br />
gadaixsneba Zarebi da aqedanac e.w. “gadacmulebi”<br />
iwyeben gadmoxtomas...<br />
189
moedanze saswrafo daxmarebis manqanebic gamoCndnen.<br />
vai-viSi da kivili matulobs...<br />
- aq Cven, mgoni, araferi gvesaqmeba! – ambobs waraT<br />
waZe da mZRols aniSnebs, wadio.<br />
- me vrCebi. – ambobs simonaZe da manqanis kars aRebs.<br />
- aq darCena saxifaToa...<br />
- me ar meSinia.<br />
simon simonaZe manqanidan gadmodis da oqrosfrad<br />
anTebul fanjrebs uyurebs...<br />
waraT waZe SuSas Camoswevs.<br />
- saRamos dapatiJebuli varT. misi Txovnaa piradad...<br />
xom mixvdi! – waraTi Tvals Caukravs.<br />
- mivxvdi...<br />
- aba, wavediT...<br />
manqana adgils mowydeba.<br />
marto darCenili simonaZe Cqari nabijiT moedans<br />
gadakveTavs...<br />
sadguris mxridan CoCqoli ar mTavrdeba. viRacis<br />
gulgamyinavi xma reproduqtoridan sazogadoebas sim-<br />
Svidisken mouwodebs...<br />
8.<br />
simonaZe safexurebs Caivlis da saRebavgadasul karebze<br />
daabraxunebs.<br />
zRurblze Tavmjdomaris mdivani gamoCndeba. Cans,<br />
icno stumari. dgas, xmas ar iRebs, elodeba, TviTon<br />
mosulma Tqvas pirveli sityva.<br />
arc simonaZe ar Cqarobs, Cumad aris.<br />
misCerebian erTmaneTs. elodebian.<br />
- SemomiSveb – ekiTxeba bolos simonaZe.<br />
- Semodi. - pasuxobs qali.<br />
simoni viwro derefanSi aRmoCndeba..<br />
- gareT ra xdeba – ambobs qali.<br />
- wvims... civa... cudi amindia...<br />
- es vici... sxva!<br />
- sxva, ar vici! – simonaZe Seecdeba gaiRimos.<br />
qali daJinebuli miaCerdeba TvalebSi.<br />
190
- vin mogca Cemi misamarTi – kiTxulobs qali.<br />
- aravin. daginaxe...<br />
- msxverpli iqneba - qals mzera ufro gaumkacrdeba.<br />
- ra Tqma unda!<br />
- viTom gvaklia! – Tavis Tavs pasuxobs qali, mere<br />
isev kacs akvirdeba. – dasveldi...<br />
- cota.<br />
qali Tmebs ukan gadaiwevs.<br />
- aq ras vdgavarT, oTaxSi SevideT...<br />
sadguris moedanze sirenebi akivldeba...<br />
qali fanjarasTan midis da gareT gaixedavs.<br />
ca tyviisferia. wvims.<br />
oTaxSi siTbo, wesrigi da simyudrovea.<br />
- vicodi, ase moxdeboda...<br />
- Senc! – simonaZe savarZelSi CaeSveba, labadis<br />
folaqebs Seixsnis, fexebs mTel sigrZeze gaSotavs.<br />
qali isev fanjarasTan dgas...<br />
moedanze sadguris radioTi mokle-mokle brZanebebs<br />
gadmoscemen...<br />
- ra gqvia – ambobs simonaZe mcire pauzis Semdeg.<br />
- rosleni...<br />
- roslen, roslen! kargi saxelia. . .<br />
- ar geSinia – motrialdeba qali. – ar geSinia,<br />
rom erT mSvenier dRes SeiZleba erTmaneTi SevWamoT!<br />
- ara ... sxva ambavi ufro mawuxebs...<br />
- ra – qali kvlav fanjaraSi gaixedavs.<br />
- daviRale... mombezrda... adamianad cxovreba<br />
momenatra... – ityvis TavisTvis simonaZe...<br />
fanjrebSi – ramdenadac miwispira sarTulze mdebareoben<br />
– drodadro gamvlelTa fexebi moCans...<br />
qali sarkmels moSordeba.<br />
- erTi wuTiT, axlave davbrundebi...<br />
qali oTaxidan gadis.<br />
moednis xmauri – Zravebis Rriali da sirenebis kivili<br />
– matulobs...<br />
191
daRlilobas Tavisi gaaqvs, mTeli dRis narben da<br />
daqancul simonaZes Zili ereva.<br />
bolos CaTvlimavs...<br />
9.<br />
...naxevrad SiSveli kaci garbis. dafleTili tansacmeli<br />
TiTqmis aRar ufaravs sxeuls. is xSirad Cerdeba<br />
da sasowarkveTili saxiT aqeT-iqeT iyureba. ezoSi<br />
giganturi sokoebiviT rezervuarebi dganan. kaci maT<br />
gverdze Caurbens.<br />
asi, aTasi, milioni mili erTmaneTSi gadaxlarTula.<br />
arc dasawyisi Cans maTi, arc dasasruli. milebidan<br />
ucnauri xmebi ismis, yvelaferi muSaobs, xmaurobs,<br />
zanzarebs. xalxi arsad aris, sicarielea.<br />
uzarmazari rkinis urCxuli TiTqos sunTqavs.<br />
nacnobi da avis momaswavebeli xmebi ukve aqac ismis.<br />
ketianTa razmi mekobreebiviT ipyrobs navTobgadamamu-<br />
Savebeli qarxnis teritorias.<br />
isini yvirian, sxvadasxva mxares garbian, yvela gzas<br />
uketaven msxverpls. milebze micocaven, kibeebze arbian,<br />
Sverilebze jambazebiviT konwialoben.<br />
- daiWi! ar gauSva! gza mouWeri! Cacxe! dalewe! dahkari,<br />
daaxrCve es RorisSvili! – gaborotebuli SeZaxilebi<br />
yoveli mxridan ismis.<br />
kaci garbis, ecema, miforTxavs, cxvir-pirs imtrevs<br />
da sisxlSi iTxvreba.<br />
ketianTa razmi sul axlosaa.<br />
win uzarmazari mazuTis gubea, ukan _ gaborotebuli<br />
mamakacebis xrova.<br />
kaci energiulad iwyebs gubeSi gasvlas, magram<br />
gadadgams Tu ara ramdenime nabijs, fexebi umZimdeba,<br />
qveviT da qveviT eqaCeba Waobi.<br />
ketianTa razmi daundoblad axlovdeba.<br />
kaci ukve garkveviT xedavs maT saxeebs, gaburZgvnil<br />
Tmebs, gauparsav pirs.<br />
192
isini erTxmad dasWeqaven, dasWyivleben da mazuTis<br />
gubes ketebis Savi Rrubeli gadaefareba...<br />
10.<br />
simons qalis Semosvlaze eRviZeba.<br />
roslens maRali WiqiT cxeli rZe moaqvs, simonis<br />
win dabal magidaze dadebs.<br />
- dalie, gaTbebi.<br />
rosleni mopirdapire savarZelSi jdeba. qals wiTeli<br />
abreSumis xalaTi savse tanze mousxams. daZabuli<br />
ayuradebs quCidan Semosul xmaurs, romelic odnav<br />
iklebs imasTan SedarebiT, rac adre iyo. axla sirenebi<br />
Soridan gahkivian. moedans mxolod Zravebis Rmuili da<br />
gadaZaxilebi SemorCa...<br />
fanjarasTan viRac Cairbens. simonaZe SekrTeba.<br />
rosleni SeniSnavs.<br />
- aha, xom geSinia, xom geSinia Senc!<br />
- ara, ar meSinia. ar miyvars, roca vinme Cemze<br />
morbis, Cemze pirdapir... – ambobs simonaZe.<br />
quCaSi CoCqoli da ayalmayali axali ZaliT ifeTqebs.<br />
rosleni mxrebze Sals moixuravs.<br />
- aRar iqna amis damTavreba! damawyda nervebi! –<br />
ambobs qali. – gamagebine, ra xdeba bolos da bolos<br />
gareT!<br />
- igive!<br />
xmauri mkveTrad matulobs. simonaZe dgeba da fanjaraSi<br />
ixedeba...<br />
sadguris moedanze farebCarTuli satvirTo manqana<br />
wres Semouvlis da daikargeba. ucnobi xeibari rwevarweviT<br />
da xeljoxis kakuniT fanjris win Caivlis...<br />
simonaZe moixedavs.<br />
rosleni daJinebuli uyurebs.<br />
- ras maTvaliereb<br />
- me vici, Sen vin xar... ambobs rosleni.<br />
simonaZe qals miuaxlovdeba da Sals Semoaclis.<br />
- ra ici<br />
- vici. getyoba. miwis suni agdis.<br />
193
- iqneb me is ar var, vinc var da var is, vinc ar<br />
var. ras gaigeb. es icis erTma. marto erTma...<br />
- me meSinia Seni.<br />
- ratom me yvelaferi SemiZlia. me SemiZlia xelis<br />
erTi aqneviT gavaqro Cemi mdevrebi. avaorTqlo Seni es<br />
qalaqi. gavakeTo, rac TavSi momivlis. oRond, mainc<br />
yvelaferi meordeba. amovida yelSi. raRac sxva minda.<br />
daviRale amdeni omiT. sul is erTi. erTi.<br />
- mesmis Seni, mec SensaviT var.<br />
- rogor, CemsaviT<br />
- oboli.<br />
- ra Tqvi, rogori<br />
- oboli. Senc da mec oblebi varT. mofereba<br />
gvWirdeba. siTbo.<br />
rosleni xelebs gaiwvdens, simonaZes kiserze Semoxvevs,<br />
TviTon fexebs gaSlis da kacis Tavs mucelze<br />
miikravs.<br />
- mere! Sen SegiZlia, momce! – ambobs simoni da<br />
Tvalebs vnebianad milulavs.<br />
- me SemiZlia mogce is, rac maqvs.<br />
- mets arc gTxov! – simonaZe qals efereba, mis tans<br />
mWidrod ekvris. – morCa. gamoviqeci. aRar arsebobs meti<br />
qajeTis cixe. Tavisufali minda viyo. adamianuri<br />
sikvdili momenatra. adamianiviT minda movkvde. gadavi-<br />
Rale amdeni sicocxliT.<br />
simonaZe vnebian biZgebs akeTebs.<br />
rosleni savarZlis sazurgezea gadawolili da<br />
meocnebe mzera gauSterebia WerisTvis.<br />
- Sors. Sors qajeTis cixe. marto SenTan. sul aq<br />
minda yofna.<br />
simonaZe qalis tans CaebRauWeba. kunTebi iZagreba.<br />
mTeli sxeuli caxcaxebs.<br />
uceb moeSveba. gamskdari buStiviT CaimCvareba,<br />
roslenis mucels miesveneba. gaxSirebulad sunTqavs.<br />
- morCi – webovani xmiT ikiTxavs rosleni.<br />
simoni xmas ar iRebs, TvaldaxuWuli isvenebs.<br />
194
- Cveulebrivi. adamianuri. sikvdili. – Cailaparakebs<br />
TavisTvis da gaCumdeba.<br />
11.<br />
simon simonaZe svel quCaze miabijebs. xelebi TeTri<br />
labadis jibeebSi Cauwyvia. trotuaris bolomde rom<br />
midis, nacnobi guguni – Ceqmebis braguni da gulamovardnili<br />
qSena Semoesmeba.<br />
moixedavs.<br />
zRvispiris mxridan futkris gundiviT muStad Sekruli<br />
simonaZis ganuyreli mdevrebi gamoCndebian...<br />
simoni Setrialdeba da Tavqudmoglejili garbis.<br />
Sevardeba ezoSi, sadac Tokebze gakiduli afrebiviT<br />
TeTri zewrebi Sreba.<br />
ketianTa razmi kvaldakval mosdevs.<br />
simonaZe TaRian SesasvlelSi Serbis. mere manqanebis<br />
sadgoms gadakveTavs, Robes gadaevleba da mravalsar-<br />
Tuliani Senobis sadarbazoSi Sevardeba.<br />
liftis kars gverds auvlis. sirbiliT Seuyveba kibeebs.<br />
sunTqva uWirs. fexebi ekeceba.<br />
gaWirvebiT aaRwevs sxvenamde<br />
saxuravze wamiT Seisvenebs. sakvamle mils zurgiT<br />
miyrdnobili xarbad ylapavs haers. Semdeg isev garbis.<br />
saxuravis kidesTan Cerdeba. TvaliT zomavs manZils<br />
meore Senobis saxuravamde.<br />
qveviT quCa borgavs.<br />
simonaZe ukan daixevs, gamoiqceva da gadaxteba.<br />
... axla meore Senobis sxvenSi CaZvreba. sibneleSi kedels<br />
aekvreba. ketianTa razmis quslebis bagabugi zevidan<br />
ismis...<br />
simonaZe kibeebze Carbis. sadarbazos siCumeSi mdevarTa<br />
xmauri qvevidanac SemoiWreba – yvela gzas uWrian.<br />
... binis karebi saketebis CxakuniT iReba. axalgazrda<br />
kaci, romelsac bore bravia hqvia, nagvis yuTs gamoitans<br />
da karebTan dadebs.<br />
195
xmauri Zalian axlosaa. iseTi STabeWdileba iqmneba,<br />
TiTqos damfrTxali cxenebis rema Semovarda sadarbazoSi.<br />
bore bravia kedelTan atuzul simonaZes SeniSnavs.<br />
maTi mzera erTmaneTs xvdeba. uxmod uyureben. simonaZe<br />
TiTqos raRac dasturismagvars daiWers am mzeraSi,<br />
safexurebs Camoirbens da bravias zurgsukan karebSi<br />
SeZvreba...<br />
gaWedili kibe veRar UuZlebs mdevarTa simZimes,<br />
iryeva, zanzarebs. sarTuls sarTuli emateba.<br />
mdevarTa zeviTa daQqveviTa jgufi erTmaneTs bravias<br />
sarTulze xvdeba.<br />
bore mSvidad SeaTvalierebs ucnobebs, mere aseve<br />
auRelveblad binaSi Sedis da kars xuravs.<br />
ketianTa razmi TavianT gaugebar enaze raRacas<br />
CaiburdRunebs, wamiT Seisvenebs da xmauriT qveviT daqandeba...<br />
12.<br />
bore bravia winkars gaivlis da oTaxSi Sedis.<br />
simonaZe sibnelidan amoyvinTavs.<br />
momrgvalebuli oTaxis kedelSi datanebuli viwro<br />
fanjara devis cali TvaliviT iyureba.<br />
stumari da maspinZeli oTaxis SuagulSi dganan.<br />
- adre arasdros SemxvedrixarT. mgoni, aq ar unda<br />
cxovrobdeT. – maspinZlis wynari xma oTaxis cariel<br />
kedlebs aTbobs da simyudroves matebs.<br />
- marTalia. stumrad viyavi. – maspinZlis auRelvebloba<br />
simonaZesac gadaedo.<br />
bore bravia stumars zurgs Seaqcevs da dinjad<br />
daiZvreba meore oTaxSi gasasvleli karebisken.<br />
- Cven yvelani stumrebi varT. albaT, amitomac<br />
vcxovrobT ase TavaRebulad. – ambobs bore bravia.<br />
- ar vici. adre arasdros mifiqria, rom stumari var!<br />
– ambobs simoni da maspinZels ukan miyveba...<br />
13.<br />
196
ore bravia simonaZes uzarmazar sabeWd saamqroSi<br />
ASemouZRveba. simoni gakvirvebuli aTvalierebs iqaurobas.<br />
wagrZelebul oTaxSi aqeT-iqeT sabeWdi manqanebi<br />
dgas. maRal Werze mZlavri dRis naTurebi SeukidiaT.<br />
oTaxSi xmauri da fusfusia. manqanebi sxvadasxva zomisa<br />
da Sinaarsis qaRaldebs beWdaven.<br />
- Zalian cudi. – xmas auwevs maspinZeli da gzas<br />
gaagrZelebs. – es ucodinaroba kacobriobas didi xania<br />
ukve awvalebs. adamiani yovelTvis gaurbis sakuTar<br />
TavSi CaRrmavebas.<br />
erT-erTi manqanis ukanidan axalgazrda kaci gamoZvreba<br />
da bore braviasTan Sedgeba. gaSavebul xelisgulebSi<br />
nabeWdi furceli uWiravs. furcels bores miawvdis<br />
da mowiwebiT miaCerdeba. bore swrafad CaaTvalierebs<br />
nabeWds da Tavs gaaqnevs.<br />
- aq, am adgilas es amoiReT da is CasviT, me rom<br />
giTxariT. – miTiTebas gascems maspinZeli, mere dasvril<br />
xels furclis patrons xalaTze Seaxocavs.<br />
axalgazrda kaci swrafad gauCinardeba.<br />
bore bravia simonaZes miutrialdeba.<br />
- ho, marTla, gaqcevaze gamaxsenda, es energiuli<br />
ymawvilebi, vgoneb, Tqven geZebdnen, ara<br />
- ki, me... wavidnen<br />
- wavidnen... Tqven mainc nu aCqardebiT, CemTan veravin<br />
gabedavs Tqvens Zebnas. – ambobs bore da wynari<br />
nabijiT miuyveba manqanebs Soris darCenil viwro<br />
gasasvlels.<br />
- cdebiT... isini yvelgan mipovnian!<br />
- ra undaT, ras gerCian<br />
simonaZe dafiqrdeba da mxolod mere pasuxobs:<br />
- ar vici da albaT, verc verasdros gavigeb. sul<br />
ase damdeven, sul, yovel wuTs, yovel saaTs, yvelanair<br />
amindSi, dRisiT, RamiT...<br />
- ar iRlebian – gulwrfelad kiTxulobs bore<br />
bravia.<br />
- ra daRliT, ecvlebian erTmaneTs...<br />
197
- Tqven!<br />
stumari amoioxrebs.<br />
- me... daviRale... Cemi Semcvleli jer ar dabadebula...<br />
bore bravia simons qvevidan amoxedavs.<br />
- ucnauria!<br />
- ra aris ucnauri<br />
- ara... ise...<br />
kacebi Cumdebian. bore bravia skolis asakis biWTan<br />
Cerdeba da mis mier Sesrulebul samuSaos daakvirdeba.<br />
moiwonebs da mowonebis niSnad mxarze xels mouTaTunebs.<br />
simoni jer kidev SeumSral, axladdabeWdil furcels<br />
daswvdeba, CaikiTxavs da Tavis adgilze dadebs.<br />
mxolod axla SeamCnevs bore bravias mzeras,<br />
romelic simons interesiT swavlobs.<br />
- Cemi wasvlis droa. didxans SevrCi, Tanac samsaxur-<br />
Si unda gamevlo... – Cailaparakebs simonaZe.<br />
- samsaxurSi aseT dros! – eWviT kiTxulobs maspinZeli.<br />
- Cven ar visvenebT, Cven sul vmuSaobT. – siamayis<br />
grZnobiT ityvis simonaZe.<br />
- Tu saidumlo ar aris, miTxariT, sad muSaobT<br />
- adre “cixe-simagreSi”, axla “ganier-saxlSi”.<br />
- “ganier-saxlSi”! – bore bravias Tvalebi auTamaSdeba.<br />
– Zalian saintereso samsaxuri gqoniaT...<br />
kacebi erTmaneTs mravalmniSvnelovnad gadaxedaven.<br />
aq SedarebiT siwynarea, gamayrueblad aRar xmauroben<br />
sabeWdi manqanebi, aRarc Sav xalaTebSi gamowyobili<br />
muSebi fusfuseben.<br />
kedlebTan uzarmazari qaRaldis koWebia miwyobili,<br />
romlebic navTobis rezervuarebs gvanan. koWebs Soris<br />
masiuri rkinis kari moCans...<br />
- Cveni programa, axlaxans rom kiTxulobdiT, yvelaze<br />
racionaluri programaa... - ukve yvirilis gareSe<br />
ambobs bore da marjved Zvreba koWebs Soris. – magram,<br />
198
samwuxarod, misi gamoyeneba mxolod mocemul etapzea<br />
sasargeblo.<br />
- mere Tu axla varga, mere ratom aRar ivargebs –<br />
kiTxulobs simonaZe da fexdafex misdevs maspinZels,<br />
cdilobs, ar CamorCes.<br />
- Semdgomi movlenebis ganWvretisaTvis simSvide da<br />
mocaleobaa saWiro. arc erTi da arc meore Cvens pirobebSi<br />
ar arsebobs. – pasuxobs maspinZeli...<br />
14.<br />
bore bravia rkinis kars miawveba da isic borblebis<br />
RrWialiT iseve daiketeba, rogorc gaiRo.<br />
isini dabalWerian, cudad ganaTebul oTaxSi aRmoCndebian.<br />
kedlebze stelaJebia damagrebuli. ganieri Taroebi<br />
Wers swvdeba. TiTo Taroze or-ori micvalebuli<br />
dausvenebiaT da gamWvirvale celofani gadaufarebiaT.<br />
- aq dajeqiT. – miuTiTebs bore simons da skams<br />
gamoswevs. TviTon kedlidan brezentis dasvril winsafars<br />
Camoixsnis, kiserze Camoicvams da welze Seikravs.<br />
oTaxis SuaSi rkinis magidaze kidev erTi micvalebuli<br />
asvenia. cal mxares fexebi gadmoukidebia. saxe ar<br />
uCans. mucels zewris karavi ufaravs...<br />
bore bravia magidasTan midis da micvalebuls Tavze<br />
daadgeba. xelebs zewris karavSi Sehyofs da raRacas<br />
saqmianobs.<br />
- ra azri aqvs iseT programas, romelsac momavlis<br />
danaxva ar - mTlad masec araa. aris momentebi, roca<br />
moqmedebis mizandasaxuloba da mowesrigebuloba yvelaze<br />
ufro mTavaria... – pasuxobs bore da qirurgiul<br />
instruments pirs usinjavs.<br />
- ara, - ambobs simoni da jdeba. – es mainc mxolod<br />
sityvebia, martoobaSi mofiqrebuli ... marto... sakuTar<br />
TavTan...<br />
- yvela genialuri azri martoobaSia mofiqrebuli. –<br />
rixiT iZaxis bore bravia da lancets micvalebulis<br />
sxeulze gausvams.<br />
199
- ki, marTalia... – ambobs simoni. – magram, martooba<br />
da marto yofna, sxvadasxvaa...<br />
- maspinZeli swrafad amoZravebs xelebs. ise muSaobs,<br />
rogorc gamocdili dastaqari.<br />
simoni xmadabla da sinanuliT Cailaparakebs:<br />
- me... marto var! - is uceb fiqrebidan gamoerkveva.<br />
xvdeba, rom mTavar<br />
Temas gadauxvia. - ara, ramdenic ar unda mimtkicoT,<br />
mainc ar mjera arc Tqveni programis da arc Tqveni<br />
miznis... imitom, rom arc erTi Tqvengani gulwrfeli ar<br />
aris.<br />
- saidan gamogaqvT aseTi daskvna! – bore bravias<br />
xmaSi gaRizianeba igrZnoba.<br />
- Tqveni qmedebidan... Tqveni azrebidan...<br />
- ciliswamebaa! mtkiceba sabuTi marto Tqveni STabeWdileba<br />
araa sakmarisi ... – bore bravia micvalebuls<br />
Tavs anebebs da simons miaCerdeba.<br />
- Tqven suyvela pirvelobisTvis ibrZviT... mTavaria,<br />
aravin iyos Tqvenze win... sxva yvelaferi siyalbea...<br />
- Tqveni msjeloba demagogiuria. TqvenisTanebTan TanamSromlobis<br />
winaaRmdegi viyavi yovelTvis, samwuxarod,<br />
Cvens wreSi bevri ase ar fiqrobs.<br />
oTaxSi siCume Camovardeba. bore bravia micvalebulis<br />
sxeulidan sisxliT moTxvril guls amoiRebs, magidis<br />
Qqvevidan fexiT taSts gamoswevs da guls Sig<br />
CauZaxebs.<br />
- Tqven! Tqven ar gindaT, iyoT pirveli! ar gindaT,<br />
a! pirveli! – maspinZeli TvalebSi CaaSterdeba stumars.<br />
- me sxva mizani maqvs... minda gadavrCe!<br />
- mere ra aris saWiro imisaTvis, rom gadarCe!<br />
- sibraluli...…Tu vinmes Sevebralebi, gadavrCebi. Tu<br />
ara, daviRupebi...<br />
- axla arc omia da arc stiqiuri ubedureba, risi<br />
geSiniaT. yvelas Cven, jerjerobiT, ra Tqma unda,<br />
sakuTari sikvdiliT gviweriaAaRsruleba.<br />
200
- ras eZaxiT Tqven oms – aReldeba simoni. – aba, ra<br />
hqvia amas! – simonaZe micvalebulebisken gaiSvers xels.<br />
- es Tqven eZaxiT oms, Cvens enaze politikuri brZola<br />
ewodeba.<br />
- daiRala xalxi!<br />
- mSvidi cxovreba TavisiT ar modis. es Tqven Cemze<br />
ukeTesad iciT. – ambobs bore bravia da welSi swordeba.<br />
– xolo, rac Seexeba…amas! – maspinZeli erTmaneTis<br />
gverdiT miwyobil micvalebulebs gaxedavs. samwuxaroa,<br />
magram, vicodiT, rom yvelaferi ase moxdeboda!<br />
bore bravia micvalebuls Tavs anebebs da rkinis<br />
pirsabanisaken midis.<br />
- erTi movlena Sobs meores. yovelive erTmaneTisgan<br />
gamomdinareobs. metsac getyviT... – ambobs maspinZeli da<br />
xelebs ibans, pirsabani wiTlad SeiRebeba. – Cven imisTvisac<br />
mzad viyaviT, Cvenve Segveqmna amgvari situacia. ra<br />
aris ramdenime adamianis sicocxle, Tundac Zalian<br />
axalgazrdasi, im naTel miznebTan SedarebiT, romliskenac<br />
Cven viswrafviT!<br />
- ar vici, ar vici! – ambobs simonaZe da dgeba. magidaze<br />
dasvenebul micvalebulTan midis, saxidan TeTr<br />
zewars Camoaclis da daxedavs.<br />
- miT umetes! Cven yvelaferi gvasxovs! – agrZelebs<br />
bore, TiTqos Tavis Tavs elaparakebodes. – kargic da<br />
cudic... isic ki gvaxsovs, rac bevrs eCveneba, rom dagvaviwyda...<br />
simonaZe micvalebulis saxes CaaSterdeba. uceb<br />
civad CaixiTxiTebs da zewars isev waafarebs usulo<br />
sxeuls.<br />
- me mainc veravin damamarcxebs! – ityvis Cumad.<br />
bore bravia dalaqavebuli pirsaxociT xelebs<br />
imSralebs.<br />
simoni Cqari nabijiT oTaxs tovebs.<br />
bore xelebis mSralebiT micvalebulTan midis, zewars<br />
aaclis da daxedavs. saxe aereva...<br />
micvalebulis saxe simonaZis saxis zusti aslia...<br />
201
15.<br />
cariel quCaze telefonis jixurSi simonaZe dgas da<br />
viRacas elaparakeba.<br />
- rogorc xedavT, aq ise ar aris saqme, Tqven rom<br />
gindaT iyos, da arc iqneba... me albaT, aq davrCebi...<br />
axla aqauroba Cemi asparezi ufroa, vidre Tqveni ... imedi<br />
maqvs, rogorc zrdili mowinaaRmdege, momilocavT<br />
am gamarjvebas!<br />
am dros gaismis gasrola. jixuris Camsxvreuli mina<br />
asfaltze ifanteba.<br />
simonaZe welSi waxrili jixuridan gamovardeba da<br />
gaiqceva.<br />
quCaze manqana Semouxvevs. saburavebis RrWialiT<br />
swrafad axlovdeba.<br />
ukana karis SuSa Caiwevs da srolis xma isev ganmeordeba.<br />
erTi, ori, sami... tyviebi kedels zuzuniT exaleba.<br />
simonaZe waiforxilebs, ecema, dgeba, mainc garbis.<br />
quCis boloSi TaRiani SesasvleliT ezoSi Sevardeba<br />
da Tvals moefareba...<br />
manqana daamuxruWebs. adgilze datrialdeba da sapirispiro<br />
mxares gaqroldeba, rom simonaZes gza mouWras...<br />
simonaZe uzarmazar trial mindorze garbis, sadac<br />
Sambnarmodebuli, damsxvreuli agregatebis nawilebi<br />
yria.<br />
vardnili Wurvis wivili yurTasmenas axSobs.<br />
- daweqi! daweqi! – yviris veterani, romelic lelianiT<br />
dafaruli sangridan Tavs amohyofs da simonaZes<br />
energiulad uqnevs xels.<br />
simonaZe sangarSi iskupebs.<br />
afeTqebis xma garemos ayruebs. haerSi asrolili<br />
miwis beltebi simonas Tavze eyreba. gruxuni rom<br />
miwynardeba, siCume dadgeba.<br />
simoni miwas CamoiferTxavs da gverdiT Cacucqul<br />
veterans gadaxedavs.<br />
- gadavrCiT, xom<br />
202
- es ra aris, Sen stalingradTan unda genaxa, ra<br />
ambavi trialebda. - icinis veterani. – qva qvaze ar dar-<br />
Cenila...<br />
- maxsovs, – ambobs simonaZe.<br />
- e, saidan! mapampuleb! – veterani TuTuns axvevs,<br />
eniT daawebebs da simonas miawvdis. – Sen maSin arc<br />
iqnebodi...<br />
simoni papiross gamoarTmevs da moukidebs.<br />
veterans Tavze rkinis Cafxuti axuravs, samamulo<br />
warmoebis karabini iqve miuyudebia. TuTuns TavisTvisac<br />
gaaxvevs da simonaZesTan erTad madianad eweva.<br />
- waviwevdiT cotas win, dagvartyamdnen, davixevdiT<br />
isev ukan... kidev waviwevdiT, gaxsnidnen cecxls, isev<br />
davixevdiT... bolos mainc gavtexeT... eh, ra dro iyo! –<br />
ixsenebs veterani.<br />
simonaZe adgomas daapirebs, magram veterani xels<br />
waavlebs da ZaliT adgilze dasvams.<br />
- aki, stalingradi maxsovso, ase SeiZleba! jer<br />
SevamowmoT... – veterani Cafxuts karabinis lulaze Camoacvams<br />
da sangridan amoswevs. roca darwmundeba,<br />
aravin ar isvris, TviTonac amoixedavs.<br />
mindorze Wurvis afeTqebisgan Rrma ormo gaCenila,<br />
romelic bolavs.<br />
TeTr kvamls grZeli, Tavgadaxsnili manqana<br />
gamoeyofa. saWesTan waraT waZe zis. gverdiT savarZelSi<br />
mamakacuri garegnobis qeraTmiani qali moTavsebula.<br />
mas saxelad kelminas eZaxian.<br />
waraT waZe manqanas sangarTan aCerebs.<br />
- aRar daamTavre, Se kaco, es manevrebi! – mimarTavs<br />
veterans. – amoZveriT axla orive zeviT, dagvagviandeba...<br />
male, male!<br />
veterani da simonaZe sangridan amoZvrebian. veterani<br />
Cafxuts da karabins TxrilSi moisvris, mere orive manqanaSi<br />
sxdebian da isic yanyaliT gauyveba Tvaluwvdenel<br />
mindors meore bolosaken...<br />
16.<br />
203
goTuri stiliT morTul oTaxSi sufra gauSliaT.<br />
moxatul Werze Sekiduli WaRi uzarmazar oTaxs akaSkaSebs.<br />
kedelze meCxrad ramdenime suraTi moCans, holandiuri<br />
skolis wabaZviT daxatuli. Cinur larnakebSi<br />
vardebi awyvia. TeTri roiali TeTri gediviT Securebula<br />
SuagulSi. gaqaTqaTebul sufraze aTasnairi<br />
saWmel-sasmeli alagia...<br />
sufras aTiode kaci Semosxdomia. Sekrebilebi<br />
Cumad Wamen, mxolod dana-Canglis da Wiqebis wkaruni<br />
ismis. drodadro darbazSi juja Semodis da quslebis<br />
pakuniT raime axali saWmeli Semoaqvs...<br />
sufris TavSi, rogorc ojaxis ufrosi, Tavmjdomare<br />
zis. pijakis wina jibeSi cxvirsaxocis samkuTxedi<br />
mouCans. gverds meuRle umSvenebs – mokled SeWrili,<br />
SeRebili TmebiT da mwvane, gulamoRebuli, tanze koxtad<br />
morgebuli kabiT. ded-mamis gverdiT maTi qali-<br />
Svili zis, msuqani, gasaTxovar asaks gadacilebuli<br />
gogo, Suaze gayofili TmebiT, TeTri perangiT da<br />
perangze Zvirfasi mZivebiT. . .<br />
simonaZes magidis SuaSi uWiravs adgili, Stabis<br />
ufrosis gverdiT. ganuyreli TeTri labada iqve skamze<br />
asvenia. simoni waraT waZec WamiT aris garTuli. gverds<br />
kelmina umSvenebs, romelsac Wreli kaba mosavs. qali<br />
TiTqos damfrTxalia, cqmutavs, Tvalebs acecebs da<br />
nervulad ReWavs saWmels.<br />
“adgilobrivi mniSvnelobis” poeti – cigel aqsargeli<br />
maspinZlis qaliSvilis gverdiT moTavsebula.<br />
fermkrTali, avadmyofurad gacrecili saxe aqvs, cotas<br />
Wams, wamdauwum WiqaSi borjoms isxams.<br />
poetis Semdeg bore bravias nacnobi saxe ikveTeba,<br />
arafers ekareba, mxolod Sekrebilebs aTvalierebs,<br />
perangis Rilebi bolomde aqvs Sekruli...<br />
sufris boloSi krebebis ucvleli oratori – veterani<br />
moTavsebula, romelic gemrielad ilukmeba, yvelafers<br />
xmaurianad akeTebs da zedac aravis uyurebs...<br />
Tavmjdomare dana-Cangals TefSze dadebs, Tavs<br />
aswevs da sazogadoebas Tvals moavlebs.<br />
204
- CamoasxiT!<br />
waraT waZe RviniT savse doqs aiRebs da kelminas<br />
dausxams...<br />
veterani xmauriT gaswevs skams da sufraze mTeli<br />
taniT gadaxrili asxams Rvinos...<br />
poeti Wiqas xels afarebs – ver davlevo. veterani<br />
aZalebs da Tavisi gaaqvs.<br />
bore bravia Tavis Wiqas TviTon Seivsebs.<br />
Tamjdomaris qaliSvili kremian namcxvars gadmoi-<br />
Rebs, farTod aRebs pirs da madianad ilukmeba.<br />
maspinZeli sasmurs daswvdeba.<br />
- megobrebo, me minda Cveni axalgazrda stumris<br />
sadRegrZelo SemogTavazoT!<br />
bore bravia simonaZes qvevidan gaxedavs...<br />
simons misi misamarTiT warmoTqmuli sityvebi ar<br />
esmis, isea garTuli WamiT...<br />
sufris wevrebi yovelgvar moZraobas wyveten da<br />
stumars miaCerdebian. Tavmjdomare agrZelebs.<br />
- diax, diax... me moxaruli var, rom is dRes Cemi<br />
stumaria da meZleva saSualeba, Cems ojaxSi mas madloba<br />
vuTxra...<br />
veterani gafacicebiT ugdebs yurs ufrosis yovel<br />
sityvas, laquciT Tavs aqnevs – es ra marTals<br />
brZanebTo...<br />
bore bravia kvlav warbebis qvevidan iyureba...<br />
waraT waZe TefSSi Cargavs saxes da purs wiwknis.<br />
misi Tanmxlebi qali waraTis melot Tavs gadaxedavs,<br />
amoioxrebs da daufaravi interesiT uyurebs simons...<br />
Tavmjdomaris xma ar wydeba:<br />
- marTalia, is Cvens koleqtivSi axali kacia, SeiZleba<br />
iTqvas, pirdapir cidan mogvevlina, magram ukve<br />
daamtkica, rom namdvili TanamSromelia. axla, roca<br />
CvenTan e.w. demokratiaa, TiTqos saCoTiroa, xalxs saTqmelis<br />
gamoxatvis saSualeba ar misce. magram, rodesac<br />
saqme exeba mTlianad qveyanas, anu mis mTlianobas,<br />
romelic Cven kidec gvaWmevs, kidec gvzrdis da kidec<br />
gvamyofebs am bedkrul wuTisofelSi... rodesac saqme<br />
205
exeba xalxis simSvides... dandoba ar iqneba! ai, aseTi<br />
maRali donidan unda Seafaso, Cemo simon, Tqveni pirveli<br />
nabijebi am rTul gzaze da Cvenc ase vuyurebT<br />
mas... aba! icocxleT da kargad iyaviT, Cemo simon!<br />
maspinZeli Wiqas stumrisken gaiSvers. simonaZe Wamas<br />
Tavs mianebebs da Tavmjdomares naCqarevad miagebebs<br />
sasmurs.<br />
- gmadlobT, gmadlobT! – simoni Tavs ukravs sufris<br />
danarCen wevrebs, romlebic erTxmad svamen. – magram me<br />
ar var amdeni yuradRebis Rirsi!<br />
- rogor gekadrebaT, batono simon! – omaxianad<br />
daiyvirebs sufris bolodan veterani. – Tqven CvenTvis<br />
magaliTi xarT, magaliTi... aba, sxdomebiT da yrilobebiT<br />
xalxs ver daamSvideb... Zalaa saWiro, Zala!. Tqven<br />
genacvaleT, icocxleT... - da sulmouTqmelad dalevs.<br />
ojaxis ufrosi cxel kerZs mowydeba.<br />
- namdvili profesionalizmi yvelaferSi dasafasebelia,<br />
saqmis mcodne yvela adamiani xelovania. Aase ar<br />
aris, batono cigel!<br />
sakuTari saxelis xsenebaze poeti Secbeba, kisers<br />
waigrZelebs da sufris Tavisken gaixedavs.<br />
- asea, namdvilad asea, metsac getyviT, xelovneba da<br />
profesionalizmi siamis tyupebiviT erTad dadian,<br />
erTad daibadnen da Tu sikvdili uweriaT, aseve erTad<br />
aResrulebian... es me ar miTqvams, erTma didma poetma<br />
Tqva...<br />
saubarSi diasaxlisi CaerTveba – laparakis dros<br />
simonaZes Tvals ar aSorebs.<br />
- sityvam moitana da iqneb wagvikiTxoT rame Tqveni<br />
mravalferovani Semoqmedebidan, batono cigel. Cveni<br />
stumaric didi siamovnebiT mogismendaT. Aase ar aris,<br />
Cemo batono<br />
- diax, diax! – ambobs simonaZe da madianad ilukmeba.<br />
- vgoneb, dRes ar Rirs, raRac xmaze ar var. –<br />
ambobs cigel aqsargeli.<br />
simonaZe uceb Tavs aswevs da poets gauRimebs.<br />
206
- xmas ra uWirs, CurCuliT iyos, ara uSavs. me miyvars<br />
kargi leqsi.<br />
cigeli simonis mzeras Tvals aacilebs.<br />
- keTili...<br />
cigeli Tvalebs gadaatrialebs da Wers miaSterdeba.<br />
Caaxvelebs, xmas Caiwmindavs da daiwyebs:<br />
- ... radgan erTxelac ukve iyo amgvarad vneba,<br />
me gamogyvebi, survilebad gardavicvlebi,<br />
yvelafers misi aqvs saSveli anda sicocxle<br />
Cemi sityvebiT siyvarulad aRnawerebi...<br />
bednierebis gadarCenas daveZeb SengniT,<br />
aRar yvavilobs daberebad qceula suli,<br />
romeli qveynis aRsavleTTan Segvamkobs RmerTi,<br />
davrCebiT veli cxenisfloqviT gadarbeuli...<br />
igive iyo, igivea igiv nervi, romelic feTqavs,<br />
es kavSirebi dawyvetamde daWima bedma,<br />
hangebad Troba garyvniliviT ar urcxvobs lokvas,<br />
saidan saiT gadawvdeba erTxelac locva...<br />
me mesmis oxvra: Sens Semdegac igive rCeba,<br />
igiveobis igavebSi CayvinTavs yvela...<br />
Semofrindeba mTaze mtredi ambisa mTqmelad,<br />
feri ferebSi Camavali ferebad dgeba...<br />
veterani auRelveblad icoxneba.<br />
waraT waZe da kelmina raRacas gadaulaparakeben<br />
erTmaneTs. qals sicili waskdeba.<br />
simoni poets uyurebs.<br />
maspiZlis coli - simons.<br />
Tavmjdomare – orives.<br />
msuqani gogo namcxvris Wamas amTavrebs da kremiT<br />
moTxvril tuCebs iwmindavs.<br />
bore bravia gaunZrevlad zis...<br />
- mSvenieria, ara, batono simon! – wamoiZaxebs<br />
maspinZlis coli.<br />
- kargia, kargi! rac mTavaria, originaluria! –<br />
simoni taSs Semohkravs.<br />
danarCenebic uxalisod ahyvebian. cigel aqsargeli<br />
nasiamovnebi ieriT moirgebs skams.<br />
207
diasaxlisi gaxarebulia, rom stumars leqsi moewona.<br />
- kidev xom ar gnebavT, moisminoT!<br />
- Tqven Tu gnebavT, ratomac ara!<br />
diasaxlisi mravalmniSvnelovnad iRimeba. Tanac<br />
adgilze ver isvenebs.<br />
Tavmjdomare diasaxlissa da stumars Soris gabmuli<br />
uxilavi Zafis gawyvetas cdilobs da saubarSi iWreba:<br />
- kargi, gveyofa leqsebi! nadiroba Tu giyvarT,<br />
simon imedia, maqvs ufleba ase mogmarToT. rac ar<br />
unda iyos, Tqvenze ufrosi var. asec da isec.<br />
- ras brZanebT, rogorc geneboT. nadiroba, sxvaTa<br />
Soris, Cemi profesiaa, monkavSiris wevri gaxlavarT<br />
ukve ramdeni weliwadia! – ambobs simonaZe.<br />
- magas ra sjobia, ese igi me da Tqven erTmaneTs<br />
kargad gavugebT...<br />
- ra jobia naRd nadirobas. - CaerTveba waraT waZe<br />
saubarSi. – gaxsovs, yiameTis tyeSi!<br />
- gizo! – iWeqebs Tavmjdomaris xma.<br />
oTaxSi juja Semorbis da ojaxis ufrosis gverdiT<br />
dadgeba.<br />
- ar miyvars nadiroba! – ambobs diasaxlisi.<br />
- ratom - simonaZes msunagi ieri aesaxeba gamoxedvaze.<br />
- cudad moqmedebs Cemze sisxli!<br />
- nadiroba iseTive azartuli TamaSia, rogorc<br />
sxva yvelaferi, qalbatono! – simonaZe diasaxlisis<br />
qaliSvils gadaxedavs, romelsac axla qaTmis barkali<br />
dauTrevia da aqucmacebs.<br />
diasaxlissac gaeqceva qaliSvilisken Tvali, magram<br />
zizRiT moatrialebs saxes.<br />
Tavmjdomare jujas raRacas waeCurCuleba da isic<br />
swarafi nabijiT gaZvreba oTaxidan...<br />
- kacma yvelaferi unda icodes! – ambobs waraT waZe<br />
da kelminas niSnis mogebiT gadaxedavs.<br />
208
- marTalia, marTalia... – xmas auwevs veterani. – ai,<br />
me magaliTad, sijansaRe da sporti yovelTvis mexmarebodnen<br />
Cems mZime cxovrebaSi, Cemi ambavi ki Senc kargad<br />
mogexseneba, Cemo waraT...<br />
poeti da bore bravia Sewyvetil dialogs<br />
agrZeleben:<br />
- arc wiTeli ar esadageba Cems suls!<br />
- ar brZandebiT marTali! wiTeli sxva ramis simboloc<br />
aris. Tqven xelovanma kacma, es Cemze ukeT unda<br />
icodeT...<br />
- risi “bordelis”!<br />
- ar gamagiJoT, marTla ar iciT! – bore bravia<br />
gulwrfelad gaocebulia...<br />
Tavmjdomare kbilebSi gaCxerili saWmlis gamoRebas<br />
cdilobs Canglis wveriT. hgonia, rom veravin amCnevs,<br />
amitomac Tamamad akeTebs Tavis saqmes...<br />
diasaxlisi WamiT garTul qaliSvils raRacas gadaulaparakebs,<br />
Svili gaRizianebuli pasuxobs.<br />
simonaZe deda-Svils daJinebiT miaCerdeba.<br />
isini CurCuliT Cxubs agrZeleben.<br />
msuqani gogo uceb SekrTeba – moeCvena, Tu marTla<br />
igrZno fexis Sexeba<br />
ara, ar moCvenebia! fexi zeviT da zeviT micocavs,<br />
putkuna wvivebze misrialebs.<br />
gogo dabneuli atrialebs Tavs aqeT-iqeT.<br />
bore bravia da poeti isev saubroben...<br />
waraT waZe da kelmina yurZens wiwknian...<br />
gogo simonaZis mzeras daiWers.<br />
fexi ukve muxlisTavs gacda...<br />
sakmao manZiliT mocilebuli simonaZe gogos gayinuli<br />
saxiT akvirdeba, tuCis kuTxeebSi Rimili uelavs.<br />
SeuZlebelia am siSoridan fexis miwvdena, es kargad<br />
icis gogom, magram SegrZneba sxva rames karnaxobs. fexi<br />
TeZoebs auyva. muxlebi TavisTavad iSleba da simonaZis<br />
fexi kabis qveviT sibneleSi miZvreba...<br />
msuqan gogos saxe aereva, loyebze wiTlad dafoTlavs,<br />
Tvalebic auwyliandeba... .<br />
209
- ra mogivida, gogo! – SeuZaxebs dedamisi.<br />
- araferi... ar unda damelia... Semaxura...<br />
oTaxSi gizo brundeba. sakuTar sxeulTan SedarebiT<br />
orjer didi Tofi gardi-gardmo dausvenebia xelebze<br />
da xvneSiT moaTrevs.<br />
- o-xo-xo-xo, ra Tofia, ra Tofia! – aRfrTovanebuli<br />
wamoiyvirebs Stabis ufrosi.<br />
Tavmjdomare fexze wamodgeba, jujas iaraRs CamoarTmevs<br />
da xels gadausvams.<br />
- Tofi ki ara, adamiania, adamiani... gelaparakeba<br />
pirdapir...<br />
poeti da bore Cumdebian.<br />
veterani saTvales ikeTebs.<br />
ojaxis Tavi yvelaze did TefSs amoarCevs, xils<br />
magidaze gadmoyris da TefSs gizos gadascems.<br />
- aba, Sen ici! – iseTi saxiT ambobs Tavmjdomare,<br />
gaurkvevelia, Tofs mimarTavs, Tu jujas.<br />
juja oTaxis centrSi dadgeba.<br />
stumrebi kisrebs waigrZeleben.<br />
mxolod Stabis ufrosis Tvalebi daxtian eSmakurad.<br />
etyoba, waraT waZe bevrjer Seswrebia amgvar sanaxaobas,<br />
saxec iseTi aqvs – aba, naxeT, axla ra moxdebao...<br />
juja TefSs haerSi aagdebs da TiTebs yurebSi<br />
CaiTxris...<br />
TefSi naxevarwres moxazavs da SxuiliT daqandeba<br />
qveviT...<br />
Tavmjdomare ostaturad Seigdebs Tofs mxarze da<br />
Caxmaxs gamohkravs.<br />
TefSi skdeba, patar-patara nawilebad ifanteba...<br />
- ra icis es am kacma! – ukmayofilod buzRunebs diasaxlisi.<br />
Tavmjdomare gabadruli da amayi saxiT gadaxedavs<br />
stumrebs.<br />
- rogoria, rogori! – SesZaxebs gaxarebuli.<br />
- mefuri, mefuri! – aseve dasWeqavs waraT waZe.<br />
210
stumrebi, ra Tqma unda, aRfrTovanebulebi arian.<br />
yovelTvis TavSekavebuli bore braviac ver ikavebs Tavs<br />
da saerTo xmaurSi erTveba.<br />
Tavmjdomare simonaZes Sexedavs.<br />
- mogwons – ekiTxeba xmamaRla.<br />
- saocrebaa, saocreba! – pasuxobs simoni.<br />
Tavmjdomare sakuTar adgils miatovebs, magidas<br />
Semouvlis da simonaZes miuaxlovdeba, Tofs erTxel<br />
kidev gadausvams xels, akocebs da simons gauwvdis.<br />
simonaZe fexs, msuqan gogos TeZoebze rom usvamda,<br />
uceb CamoiRebs, fexsacmelSi gauyris da wamodgeba.<br />
- dReidan es Tofi Senia. – ambobs Tavmjdomare. –<br />
gamomarTvi, kargad mouare, icode! CemsaviT uRalato<br />
megobaria...<br />
- ki, magram. – ambobs simonaZe. – SeiZleba iseTi dro<br />
dadges, Tqven ufro gamogadgeT...<br />
- araviTari “magram”. aq ufrosi me var. gamomarTvi. -<br />
Tavmjdomare Tofs stumars xelSi Caudebs.<br />
orive erTmaneTs daetakeba da magrad Cakocnis.<br />
- ra bedi aqvs zogs... – SuriT ityvis veterani.<br />
- sikeTeSi mogaxmaroT, batono simon. – Cveuli civi<br />
TavazianobiT ambobs bore bravia...<br />
- “saCuqari iyo wminda, viT qalwulis cremlebi”... -<br />
TiTqmis waimRerebs poeti...<br />
- amisTana TofisTvis eSmaks mivyidi suls. -<br />
gaiZaxis waraT waZe.<br />
Tavmjdomare simonaZes xels gadaxvevs.<br />
- dauZaxeT!<br />
juja sirbiliT midis karTan da maRal, masiur, CuqurTmebiT<br />
morTul orive naxevars xelis kvriT aRebs.<br />
oTaxSi fotoJurnalistebi Semocvivdebian, xmauriT<br />
Semoexvevian sufras. kisrebze aparatebi konwialobs.<br />
marcxena mxares, gulTan akreditaciis niSnebi uTama-<br />
SebT.<br />
Tavmjdomare da simon simonaZe Tofs SuaSi daiWeren,<br />
erTmaneTs xels CamoarTmeven da kedev erTxel<br />
211
Teatralurad gadaexvevian – ise, rogorc oficialur<br />
samTavrobo Sexvedrebzea miRebuli...<br />
ukve sakmaod SemTvrali cigel aqsargeli isargeblebs<br />
Seqmnili areulobiT da TiTqmis SeumCnevlad<br />
oTaxidan gadis.<br />
cigeli derefanSi daketili karebebis saxelurebs<br />
mosinjavs. erT-erTi maTgani Ria aRmoCndeba...<br />
cigel aqsargeli gaSterdeba:<br />
did, naxevrad momrgvalebul oTaxSi iSviaTi silamazis<br />
cxeni dgas. “adgilobrivi mniSvnelobis” poeti<br />
Tvalebs ar ujerebs.<br />
cxeni Tavs akanturebs da naRvlianad uyurebs kacs.<br />
mis win iatakze sakmao raodenobis Tiva yria.<br />
cigel aqsargeli oTaxSi Sedis, cxenis win muxlebze<br />
dgeba, Tivis mozrdil bululs frTxili moZraobiT<br />
cxens pirTan miutans.<br />
- o, muza! muza! Wame, Cemo sicocxle. aq saidan gaCndi,<br />
Se dalocvilo, a! ra ginda Sen aq! Seni adgili<br />
sul sxvaganaa... sxvagan...<br />
cxeni Tavs miabrunebs.<br />
poets brazi waekideba.<br />
- ar ginda, xom! aba, sxva poetebis xelidan xom<br />
kargad miirTmev! xom yvelafers aZlev imaT. me ras<br />
merCi, me! ra davaSave, RmerTo Cemo, ra davaSave!..<br />
cigel aqsargels tirili waskdeba. Tivas moisvris<br />
da oTaxidan gavardeba...<br />
derefans barbaciT gaivlis. Cerdeba. kedels mieyrdnoba.<br />
wynardeba.<br />
cigelis win kari iReba. gamoCndeba gizo, romelsac<br />
Semwvari goWi moaqvs. juja aqsargels gverdiT gaurbens<br />
da gauCinardeba.<br />
kari Ria rCeba.<br />
oTaxi samzareulos warmoadgens, sadac ramdenime<br />
gazqura dgas da Rrma qvabebs TeTri oxSivari asdiT.<br />
gazqurebs Soris roslen faTaxi dafusfusebs. xan erTi<br />
qvabidan sinjavs wvnians, xan meoredan.<br />
212
cigeli oTaxSi SeiWreba, kars miketavs da zurgiT<br />
miawveba.<br />
- roslen! - ambobs baxusSi CabuJbuJebuli xmiT.<br />
roslen faTaxi CamCiT xelSi dgas da cigel aqsargels<br />
uyurebs.<br />
- Zalian gTxov, cigel, axla araferi miTxra... –<br />
ambobs qali.<br />
- vin iyo wuxel SenTan, vin! – wamoiyvirebs poeti.<br />
- vin unda yofiliyo xom gipasuxe erTxel! Tavi<br />
damanebe! Tavi damanebe, gemudarebi!<br />
- ara, miTxari, vin iyo! – cigeli roslens mieWreba<br />
da majaSi waavlebs xels. – Tqvi Tqvi!<br />
- satana! eSmaki! da kidev aTasi jandaba. gaige axla!<br />
– gamoscris qali kbilebSi.<br />
- me vici... yvelaferi vici. arc Sen da arc imas<br />
kargi dRe ar dagadgebaT! – ambobs poeti.<br />
- daviRale Seni lodiniT. dRes-xval, dRes-xval.<br />
jer Sens colTan gaarkvie saqme, mere modi da gamomicxade<br />
pretenziebi...<br />
- Cems cols Tavi daanebe! – poeti roslens Ronivrad<br />
daqaCavs da tanze miikravs. – me Sen miyvarxar!.. Sen<br />
xom ici, me Sen miyvarxar!..<br />
cigel aqsargeli loSnaze gadadis. rosleni<br />
Tavidan iSorebs, magram mamakacis Ronieri mklavebidan<br />
daZvromas mainc ver axerxebs.<br />
- mec qali var, yuradReba mWirdeba, siTbo. ratom<br />
vijde gamoyruebuli da gelodo Sen...<br />
- movklav! – iRrialebs cigeli da qals xels<br />
uSvebs. – jer imas movklav! mere Sen! mere Tavs moviklav!<br />
ager naxe... ager naxe...<br />
poeti adgils mowydeba da derefanSi gavardeba.<br />
rosleni gamodevnebas daapirebs, magram, karTan misuli<br />
gzas aRar gaagrZelebs, iqve dabal skamze Camojdeba,<br />
CamCian xels saxeze miifarebs da Cumad, uxmod<br />
aslukundeba...<br />
darbazidan roialis xma ismis...<br />
213
cigel aqsargeli kibeebze amorbis. fexs waikravs.<br />
ecema. Rvinomoreuls nervuli konvulsiebi emarTeba.<br />
- ratom gamwire, RmerTo! ratom! arc muza, arc<br />
rosleni. ratom! ra davaSave, ra!<br />
roialis xma ar wydeba...<br />
kibeze diasaxlisi gamoCndeba. cigel aqsargels rom<br />
dainaxavs, miirbens, Cacucqdeba, cdilobs daawynaros da<br />
fexze wamoayenos.<br />
- dawynardi, cigel, dawynardi, sircxvilia. adeqi da<br />
aiyvane Tavi xelSi...– diasaxlisi poets gaWirvebiT<br />
wamoswevs, kedelze miayrdnobs, Tmebs gausworebs. – xom<br />
ici, rogor momwons Seni leqsebi. isini SesaniSnavia.<br />
genialuria. me araferi msmenia am leqsebze ukeTesi...…<br />
ho, marTla, dedas geficebi. Sen bednieri kaci xar,<br />
yvelas uyvarxar. Sen bednieri xar, rom SegiZlia kidev<br />
ipovo am maxinj cxovrebaSi raRac lamazi, raRac<br />
adamianuri, raRac amaRlebuli. gesmis roialis xma! es<br />
is valsia, Sen rom giyvars da mec rom Semayvare... kmara,<br />
kmara amdeni melanqolia... modi, vicekvoT...<br />
diasaxlisi poetis xelebs kiserze Semoiwyobs da<br />
isini jer areulad, bRlarZuniT iwyeben cekvas.<br />
TanTadan ki cigel aqsargeli azrze modis da cdilobs<br />
diasaxliss fexi auwyos.<br />
- wamodi, wamodi, “zalaSi” SevideT...<br />
- rogorc ori siyvaruls monatrebuli gedi... –<br />
ityvis cigel aqsargeli.<br />
- SesaniSnavia! genialuria!<br />
diasaxlisi da poeti valsis taqtSi trialiT<br />
darbazSi Securdebian, sadac kelmina roialTan zis da<br />
ukravs, danarCenebi ki irgvliv wres uvlian.<br />
sufrasTan simonaZe Tavmjdomaris savarZelSi wamoskupebula<br />
da msuqan gogos emaslaaTeba.<br />
cekva mTavrdeba.<br />
stumrebi mxurvale taSiT kelminas madlobas uxdian,<br />
romelic morcxvad dgas da Tavs xris...<br />
waraT waZe gabRenZili gadaxedavs stumrebs –<br />
aqaoda, Cemma qalma ra mSvenieri nawarmoebi daukrao.<br />
214
- kargia. mSvenieria. ise Semawuxa, mec ki davukravdi<br />
rames. aba, Semomitane! – gascems brZanebas Tavmjdomare.<br />
gizo karebisken gaiqceva.<br />
- kargi axla, nu Seawuxeb stumrebs! – ambobs diasaxlisi.<br />
stumrebi xmauriT magidasTan brundebian. cigel<br />
aqsargeli da diasaxlisi erTad sxdebian.<br />
- musikas vin Seuwuxebia, qalo! WeSmarit musikas! –<br />
ar iSlis Tavisas<br />
Tavmjdomare.<br />
gizo oTaxSi brundeba. xelSi wiTeli doli uWiravs,<br />
movlili, galaplapebuli.<br />
simonaZe dols Tvals gaayolebs.<br />
msuqani gogo pasuxs ar ayovnebs:<br />
- mama adre teqnikumis ansamblSi ukravda...<br />
sigelebic aqvs miRebuli.<br />
Tavmjdomare triala skams, roialTan rom dgas, fexiT<br />
gamoswevs da Camojdeba.<br />
stumrebi fexze wamoiSlebian da maspinZels Semoesevian.<br />
Tavmjdomare dols moefereba, xelSi SeaTamaSebs da<br />
dasakravad moirgebs.<br />
- eh, gafrenilo wlebo!..<br />
- aseTi lamazi saxli iSviaTad minaxavs. - eubneba<br />
simonaZe msuqan gogos.<br />
- samwuxarod, sanaxevrod gvaqvs gamoyenebuli...<br />
- mere! es naxevari mainc damaTvalierebineT!<br />
- gainteresebT!<br />
- ki... Zalian...<br />
- wamobrZandiT...<br />
am dros dolis xmac gaismis...<br />
msuqani gogo da simonaZe sufras toveben. maT<br />
gasvlas veravis amCnevs – Tu, ar amCnevs!<br />
Tavmjdomare dakvris eSxSi Sedis. energiulad iqnevs<br />
xelebs. waraT waZe arwiviviT gaSlis xelebs da wreSi<br />
iskupebs...<br />
215
simonaZe maspinZlis msuqan gogosTan erTad derefan-<br />
Si gamodis.<br />
- iq, zeviT Cemi oTaxia, Tu gainteresebT...<br />
- me yvelaferi mainteresebs!<br />
simonaZe da msuqani gogo kibes aivlian da bnel<br />
oTaxSi Sedian. gogo Suqis CarTvas apirebs, simonaZe<br />
SeaCerebs.<br />
- ar aanTo... modi CemTan!<br />
gogos TiTqos hipnozi gaukeTeso, usityvod emor-<br />
Cileba stumars. simonaZe daetakeba da kocna-kocniT<br />
iatakze daagdebs, TviTonac zed daemxoba.<br />
- taur-taur-taur-dimtamta-dimtamta! – gacxarebuli<br />
ukravs ojaxis ufrosi, dols aqeT-iqeT atrialebs,<br />
haerSi aTamaSebs, lajebSi gamoitarebs.<br />
aRfrTovanebuli stumrebi sacaa taSs dascxeben.<br />
... simonaZec cdilobs, xvneSis, oxravs, moZraobs,<br />
ofls Rvris. msuqani gogo Tvalebs nabavs, krutunebs<br />
da ucnauri SeZaxilebiT simons abnevs...<br />
- dim-dim-dim-ta-ta-ta! dim-dim-dim-ta-ta-ta! – temps<br />
uklebs damkvreli, daiRala, male wesiT unda damTavrdes<br />
dolis braxuni...<br />
... simonaZec daiRala.<br />
dolis dakvra da wyvilis alersi erTdoulad<br />
mTavrdeba. qvevidan mxiaruli SeZaxilebi da taSis xma<br />
ismis.<br />
msuqani gogo simons CamoiSorebs, wamoxteba, kabas<br />
moiwesrigebs da kibeze daeSveba...<br />
moqeifeni sufras Semosxdomian. msuqani gogo ise<br />
iqceva, viTom oTaxidan arc gasula, Tavis skamTan midis<br />
da jdeba...<br />
- daviRale, xo ici Sen! – ambobs Tavmjdomare. –<br />
wlebi, wlebi!<br />
es sityvebi waraT waZis misamarTiT aris naTqvami.<br />
- asea, patara xom aRar ggonia Seni Tavi! – niSnis<br />
mogebiT ubrunebs waraTi.<br />
- fanjara xom ar gamovaRo – ekiTxeba diasaxlisi<br />
Tavmjdomares.<br />
216
- kargi iqneboda!<br />
msuqani gogo fanjarasTan midis da mZlavrad daqa-<br />
Cavs saxelurs. gaReba da kivili erTia...<br />
fanjridan darbazSi ramdenime ketiani, wvermoSvebuli<br />
kaci mococavs.<br />
am dros mZime CuqurTmebiani kari anjamebidan mowydeba<br />
da zaTqiT daecema iatakze.<br />
Sav tansacmelSi gamowyobili ketianTa razmi xmauriT<br />
Semocvivdeba.<br />
kivilis xmaze simonaZe, aqamde iatakze rom iwva<br />
gaunZrevlad da isvenebda, gons moegeba, wamoxteba,<br />
Sarvals Seikravs da fanjridan gareT gadaixedavs.<br />
ezo ketianTa razmis wevrebiT gatenilia...<br />
darbazidan wivil-kivili matulobs...<br />
aq ketianebi yvelafers amtreven, magidas ayiraveben,<br />
Rrialeben, fexebiT Telaven saWmelebs.<br />
erT kuTxeSi miyuJuli maspinZeli da moqeifeni<br />
gulSewuxebulebi aceceben Tvalebs.<br />
erT-erTi ketiani zeviT mimaval kibes SeamCnevs,<br />
frTxilad iwyebs asvlas.<br />
simonaZe karis WuWrutanaSi mdevars kargad xedavs.<br />
roca ketiani oTaxs miuaxlovdeba, simonaZe adgils<br />
Seicvlis da karadis kuTxes amoefareba.<br />
mdevari oTaxSi Semodis, iqaurobas yuradRebiT<br />
moaTvalierebs, ramdenime nabijs kidev gadadgams da<br />
karadasac gauswordeba.<br />
simonaZis xeli haerSi gaiSxuilebs, wamiT zolad<br />
gaanaTebs sivrces da Caqreba...<br />
mdevari moceliliviT Zirs davardeba.<br />
simonaZe sanTebelas aanTebs da mkvdars daxedavs.<br />
qveviT aurzauri grZeldeba.<br />
simonaZe fanjaras gamoaRebs da saxuravze gadaZvreba...<br />
ketianebi gaxelebulebi amtreven yvelafers. esaa<br />
mxolod, rom adamianebs ar erCian.<br />
217
skamze gadasvenebul TeTr labadas roca pouloben,<br />
yiJinas dascemen. ketianTa erTi nawili kibiT zeviT<br />
arbis...<br />
oTaxSi mkerdgapobili Savosani gdia.<br />
ketianebi uares xmaurs Seqmnian da aqac mimoamtreven,<br />
rac xelSi moxvdebaT.<br />
ori ketiani fanjridan saxuravze gadaZvreba.<br />
Senobis boloSi, sadac saxuravi mTavrdeba, simona-<br />
Zes mokraven Tvals da misken gaiqcevian.<br />
simoni saxuravis kidesTan dgas. mdevrebs Tvals ar<br />
aSorebs. ratomRac gaeRimeba.<br />
qveviT quCis Sav sicarieles dauRia piri.<br />
simonaZe gadaixedavs, mere ki Tamamad Caabijebs<br />
sicarieleSi.<br />
haerze mimavali kaci sul male sibneleSi daikargeba...<br />
17.<br />
wvims, ca fexad Camodis, saSineli qari xeebs ebrZvis.<br />
movardnilma TqeSma lamis walekos qalaqis gareubanSi<br />
mdgari patara saxli. drodadro elavs da atalaxebuli<br />
garemo cisfrad ifereba.<br />
galumpuli simoni CaJangebul boqloms xelSi SeaTamaSebs,<br />
meore xels karis Tavze moafaTurebs da mozrdil<br />
gasaRebs CamoiRebs, boqloms moargebs, gaxsnis...<br />
oTaxSi bnela, magram simoni ise iqceva, rogorc<br />
sakuTar saxlSi. xelis erTi moZraobiT poulobs<br />
CamrTvels da Suqs aanTebs.<br />
oTaxi myudro soros mogvagonebs – magida, ori<br />
skami, kuTxeSi midgmuli rkinis Zveleburi logini,<br />
SuagulSi Rumeli; kedelze ramdenime wignis Taro da<br />
zed ydebSemoCveTili sabavSvo wignebi; loginis Tavze<br />
guguliani saaTi.<br />
simoni samzareuloSi Sedis. gazquras aanTebs, Caidans<br />
Semodgams. oTaxSi brundeba. skams RumelTan<br />
miaCoCebs, xelebs Semoawyobs, Tbeba.<br />
218
manqanis Suqebis anarekli jer erT kedels gadaivlis,<br />
mere fanjrebSi gakrTeba da sapirispiro kedels<br />
mieyineba.<br />
simoni sarkmelTan midis, gareT gaixedavs.<br />
gaCerebul manqanaSi ori silueti moCans. gaRebuli<br />
karidan pirvelad qolga gamoyofs Tavs, gadmodis<br />
qali da Cqari nabijiT saxlisken wamova.<br />
simoni RumelTan brundeba. farebis anarekli iseTive<br />
TanamimdevrobiT gaqreba kedlidan, rogorc gaCnda...<br />
karebi iReba.<br />
- asec vicodi! – ambobs qali, labadas SemosasvlelSi<br />
ixdis, fexze icvlis da oTaxSi Semodis. –<br />
vgrZnobdi, rom raRac mewyineboda...<br />
- gamarjoba! – awyvetinebs xmadabla simoni.<br />
mimzidveli garegnobis qali oTaxis SuagulSi<br />
Cerdeba. sadad da gemovnebiT acvia. grZeli, yavisferi<br />
Tma, aseTive feris Tvalebi.<br />
welSi moxril simonas TiTqos aSinebs qalis<br />
silamaze, Tvals aridebs, kidev ufro ikunteba, Rumels<br />
ekroba.<br />
- gagaxsendi, ara, rogorc iqna! - sayveduriT ambobs<br />
qali.<br />
- vici, davagviane... – Tavs imarTlebs simoni. – me<br />
Zalian mindoda, magram ver movaxerxe, gadaudebeli<br />
saqmeebi mqonda...<br />
- ras eZaxi Sen saqmes! – RimiliT ambobs qali. –<br />
aRar moTavda Seni zRaprebi. dagvyare upatronod da<br />
kaciSvilma ar icis, sad daeTrevi. ratom ar kiTxulob,<br />
vin gvaWmevs, vin gvaxuravs...<br />
samzareulodan Caidnis wivili ismis. qali<br />
samzareuloSi Sedis. simoni marto rCeba oTaxSi.<br />
- bavSvs raRas erCi... – ismis qalis xma. – momkla<br />
amdeni tyuilebis laparakma, mamaSeni mfrinavia, mamaSeni<br />
mezRvauria... daviRale!<br />
- Sen Tu ggonia, tyuils eubnebi! – TavisTvis ambobs<br />
marto darCenili simona. – SemiZlia... yvelaferi SemiZlia...<br />
miT umetes – me!!!<br />
219
- rao, ra Tqvi – diasaxlisi oTaxSi brundeba, Cais<br />
Wiqas Rumelze dadgams. – gaimeore, ra Tqvi... vici,<br />
batono, frenac SegiZlia, yvinTvac ici, cecxlSic ar<br />
iwvebi... aRar minda es zRaprebi... me Tavi damanebe...<br />
qali loginze Camojdeba, zurgiT kedels mieyrdnoba.<br />
simonaZes akvirdeba. Caicinebs.<br />
- es ra gacvia saidan axali “Smotkebi” moipare<br />
isev, ara!<br />
simons mTlad wauxdeba saqcieli, acqmutdeba, aRar<br />
icis, romeli damalos – fexsacmeli Tu labada, ufro<br />
da ufro Ciavdeba. Tvalebs patara bavSviviT malavs.<br />
- marTali iyo cxonebuli mamaCemi, _ vinc yovelTvis<br />
garbis, an satanaa, an satanis naSieri... – ityvis Tavis-<br />
Tvis qali.<br />
erTxans oTaxSi mxolod saaTis wikwiki ismis.<br />
- Semdeg ardadegebze aucileblad waviyvan sadme... –<br />
amoRerRavs simona.<br />
- rac ginda, is qeni... oRond axla wadi!<br />
- am amindSi ZaRls ar gaagdeben gareT! – gaxedavs<br />
qals gulwrfelad gakvirvebuli simoni.<br />
- Sen TviTon gindoda aseTi cxovreba... ras izam...<br />
simona wamodgeba, labadis folaqebs Seikravs.<br />
- ar gamacileb<br />
qali uxalisod dgeba, sarkeSi sakuTar saxes mokravs<br />
Tvals, daakvirdeba, Tmebs isworebs...<br />
simona amiT isargeblebs, skamze gadakiduli qalis<br />
CanTidan safules daiTrevs da jibeSi CaaZvrens...<br />
qali Semotrialdeba:<br />
oTaxSi aRaravinaa. Ria karSi wvimis farda moCans<br />
mxolod da am fardaSi gaxveuli simon simonaZis<br />
bundovani silueti...<br />
simoni miabijebs. wvima saxeSi scems. motoris guguni<br />
esmis. xesTan Sedgeba, ukan moixedavs...<br />
saxlTan manqana Cerdeba. diasaxlisi gaSlili<br />
qolgiT gamorbis. manqanis patroni qals xels moxvevs,<br />
vnebianad kocnis, mere oriveni qolgis qveS SeiyuJebian<br />
da bilikiT saxlisken midian.<br />
220
simona labadis sayelos aiwevs da gubeebian, talaxian<br />
quCas zRvis xmaurisken dauyveba.<br />
TqeSi ar wydeba...<br />
18.<br />
radiocentris derefanSi waraT waZe moabijebs.<br />
gverdiT adevnebuli kelmina cdilobs ar CamorCes waraTis<br />
temps. mkacrad Cacmuli mamakacebis mcire razmi<br />
TiTqmis sirbiliT mosdevs ganuyrel wyvils.<br />
isini viwro mosaxvevs gaivlian da xmis Camwer<br />
studiasTan Sedgebian.<br />
waraT waZe grZel, tyavis labadas mkveTri moZraobiT<br />
ixdis, daudevrad miugdebs kelminas da studiis<br />
zRurbls gadaabijebs.<br />
patara oTaxSi mxolod magida da skami dgas. magidis<br />
centrSi masiur mikrofons amouyvia Tavi – swored<br />
iseTs, ocdaaTian wlebSi rom iyenebdnen.<br />
waraT waZe Caaxvelebs, mere pijakis jibeSi CaZvreba<br />
da oTxad gakecil qaRalds magidaze dadebs.<br />
xmis operatori mikrofons CarTavs. SuSis iqiT<br />
gaunZrevlad icdis waraTi. sadRac zeviT, sibneleSi<br />
wiTeli warwera ainTeba: “siCume! mimdinareobs gadacema!”<br />
xmis operatori SuSis aqedan waraTs aniSnebs –<br />
daiwyeTo. . .<br />
- megobrebo!<br />
waraTi kidev erTxel Caaxvelebs.<br />
- megobrebo! debo da Zmebo! dadga dro, rodesac<br />
patieba aRar SeiZleba. dRes yovelgvari Sendoba sisustes<br />
niSnavs. Cven didxans viTmendiT, magram moTminebasac<br />
sazRvari aRmoaCnda... vin aris is, vinc Cven mosvenebas<br />
ar gvaZlevs! vin aris is, vinc Cven simSvides<br />
xelidan gvaclis! pasuxi erTia: xalxis, sazogadoebis<br />
mtrebi. isini ki Cvens Soris unda veZeboT. me vici,<br />
yoveli Cvengani imdenad keTilSobilia, rom sakuTar<br />
221
Tavs damnaSaved ar CaTvlis. da marTalic iqneba,<br />
radgan arc erTi Cvengani damnaSave ar aris, magram ar<br />
dagvaviwydes, rom damnaSave Cvens Soris unda veZeboT.<br />
da vinc ar unda iyos igi, sastikad unda davsajoT,<br />
sastikad, magram samarTlianad! dadga dro, rodesac<br />
yvelam Tavisi mkvdari unda zidos. aqedan gamomdinare<br />
ki, yoveli Cvengani sakuTar mkvdarze agebs pasuxs.<br />
vinc ityvis: ara, Tqven ar xarT marTali, e.i. Cven, Cven<br />
ar varT marTali! – icodeT, rom damnaSavea da mteri.<br />
gaxsovdeT, yoveli Cvenganis valia, aRasrulos is,<br />
rac wesad Tqmula, rom masac is miuzRan, rac man<br />
sxvebs miuzRo. amas moiTxovs sazogadoeba, sazogadoebrivi<br />
samarTlianoba, sazogadoebrivi azri – erTaderTi,<br />
WeSmariti da ucvleli sazomi!..<br />
waraT waZe SeCerdeba da suls moiTqvams...<br />
19.<br />
welSi moxrili mwmendavi gulmodgined aprialebs<br />
Sav fexsacmelebs. cxvirSi Cagubebuli xma ucvleli<br />
toniT acxadebs matareblebis ganrigs. Sxuili da elmavlebis<br />
Sekivleba erTmaneTSi ireva. mziT gaCaxCaxebul<br />
moedans TviTmfrinavis gruxuni gadauvlis.<br />
simon simonaZe Tavisi ganuyreli TeTri labadiT<br />
mwmendavis win maRal skamze Semoskupebula, gazeTi<br />
gauSlia da masSi dabeWdil erT-erT fotos akvirdeba: -<br />
suraTze wina dRis Tavyrilobaa aRbeWdili, qalaqis<br />
Tavi simons saCuqrad Tofs gadascems, oriveni icinian<br />
da erTmaneTs mxurvaled arTmeven xels...<br />
Sors nacnobi Rrianceli atydeba – mdevarTa guguni...<br />
simoni wamoxteba, gazeTs moisvris, mwmendavs saqmes<br />
ar daamTavrebinebs, sadguris kedlis gaswriv qurdulad<br />
gaivlis da kuTxidan quCaze gaixedavs...<br />
... quCis meore boloSi mdevarTa razmi maRazias Sesevia.<br />
vitrinebs amtreven, arbeven, Zarcvaven, yvelafers<br />
222
itaceben, rac xelSi moxvdebaT. mere yiJiniT gamocvivdebian<br />
gareT, gaSmagebulebi nadavlis gayofas iwyeben,<br />
zogi tansacmels izomebs, zogic saWmels etaneba da<br />
iqve, asfaltze garTxmuli madianad ilukmeba.<br />
uceb TeTrlabadians SeamCneven, sabrZolo yiJinas<br />
dascemen da nadavliT xeldamSvenebulebi adgils<br />
moswydebian.<br />
simon simonaZe kedels amoefareba...<br />
... uceb darbeuli maRaziis gverdiTa sadarbazodan<br />
amoyvinTavs. mdevrebs, romlebic misken morbodnen,<br />
zurgsukan moeqceva. maRaziidan sadguramde manZili,<br />
mdevrebma rom sirbiliT gaiares, TviTon Tvalis daxamxamebaSi<br />
gadakveTa; es wuTia – iq iyo, axla – aq<br />
aris...<br />
simonaZe Camtreul vitrinebs Cauvlis da swrafi<br />
nabijiT trotuars gauyveba... baqniswina moednis gavliT<br />
roslenis saxls uaxlovdeba. xedavs: miwispira sarTulis<br />
Casavlel kibeebTan da trotuarze momdgar<br />
fanjrebTan xalxia Sekrebili.<br />
mezobeli saxlis aivnze gadmoyudebuli qalebi<br />
erTmaneTs eCurCulebian.<br />
roslenis oTaxidan yvirili da qalis kivili ismis.<br />
SigniT Sesvlas aravin ar fiqrobs, dganan da uyureben.<br />
simonaZe Sekrebilebs gaarRvevs da oTaxSi Sevardeba.<br />
mTvrali cigel aqsargeli igineba, ilanZReba da<br />
kedelTan davardnil roslens wamodgomas ar aclis,<br />
xan TmebSi qaCavs qals, xan muSts Caazilavs, xanac<br />
wixliT miwvdeba.<br />
- Se bozo, CaTlaxo! mogklav! dagaxrCob! – Rrialebs<br />
“adgilobrivi mniSvnelobis” poeti.<br />
uceb simonaZes SeniSnavs, aRmarTuli fexi haerSi<br />
gaeyineba.<br />
xmauri wydeba, CurCulic ki aRar ismis garedan.<br />
223
simona magidas Semouvlis, poets moulodnelad da<br />
mowyvetiT daartyams mucelSi; cigel aqsargeli orad<br />
ikeceba; simona mokle dartymas kiserSic daumatebs da<br />
poeti mosxletiT Caemxoba iatakze.<br />
- gaaTrieT es aqedan! – gascems brZanebas simonaZe da<br />
TviTon roslenisken daixreba.<br />
karebSi viRaceebi Semorbian, cigel aqsargels<br />
mxrebSi waavleben xels da oTaxidan gaaqvT.<br />
simonaZe qals wamoayenebs, savarZelSi Casvams.<br />
zRurblze Suaxnis kaci Cerdeba.<br />
- iciT, ras getyviT, axalgazrdav! am qalis gamo<br />
bavSvebi veRar gagviSvia ezoSi. xan erTi modis, xan<br />
meore. aRar iqna amis gaZRoma. gadavides aqedan, Torem<br />
viCivlebT da ZaliT gavasaxlebT! – yviriliT ambobs<br />
kaci.<br />
simonaZe qals Tavs anebebs, erTi naxtomiT kacTan<br />
gaCndeba, qeCoSi xels waavlebs da savarZelTan miiyvans.<br />
- aba, midi! Senia! midi! ra! ar ginda! aba, Tqvi, ras<br />
daZvrebi amis fanjrebTan RamRamobiT! colze didi<br />
xania aRar migdis, ara, guli! wadi, jer Seni colis<br />
bozoba moikiTxe da mere gavarkvioT, vin gavasaxloT,<br />
vin davtovoT! wadi-meTqi!<br />
simonaZe kacs aseve qeCoSi xelwavlebuls miiyvans<br />
gasasvlelTan, gareT gaagdebs da kars xmauriT<br />
daxuravs. mere isev gamoaRebs da Sekrebilebs gasZaxebs:<br />
- arc erTi ar xarT ukeTesi! arc erTi!<br />
simonaZe roslens sawolze gadaiyvans. qali SiSs<br />
autania, kankalebs, kacs ekvris.<br />
- moval axlave.<br />
simonaZe saabazanoSi sinaTles aanTebs. labadaze<br />
dawveTebul sisxlis laqas SeniSnavs, wyals mouSvebs,<br />
gamorecxavs. mere pirsaxocs daasvelebs da oTaxSi<br />
gadis...<br />
roslenis gverdiT, sawolze Camojdeba. svel pirasaxocs<br />
dabeJil adgilebze Seaxebs, mowmindavs.<br />
224
qali slukunebs, drodadro tkivilisgan krTeba.<br />
simonaZe pirsaxocs moisvris da qals Tvalebze<br />
xelisgulebs daafarebs. nel-nela slukuni iklebs,<br />
rosleni mSviddeba, irindeba.<br />
miTvlemili rosleni gaunZrevlad wevs.<br />
simonaZe savarZelSi CaeSveba. etyoba, daRlilia.<br />
swored am dros fanjara zaTqiT imsxreva da oTaxSi<br />
ucnobi Semovardeba. simona ar daibneva, moxerxebulad<br />
CamoiSorebs mas da karTan miirbens, magram viRacis<br />
xeli Zlieri dartymiT Searyevs. simonaZe dabarbacdeba<br />
da mowyvetiT davardeba Zirs. imave wuTSi xelebs<br />
augrixaven.<br />
iataks saxiT gakruli simonaZe igrZnobs, rogor<br />
Seikraven pirs mis majaze rkinis samajurebi...<br />
- kanonis ZaliT Tqven dapatimrebuli xarT! – Caesmis<br />
boxi xma...<br />
21.<br />
civi, nestiani da uzarmazari oTaxi. cementis iataki.<br />
SuagulSi maRalzurgiani, mouxerxebeli savarZeli.<br />
savarZlis win magida. magidas miyrdnobili waraT waZe.<br />
savarZelSi simoni – mas xelebi isev Sekruli aqvs. iqiT,<br />
siRrmeSi erTnairad Cacmuli mamakacebi bolTas scemen.<br />
simoni oTaxs gulgrili mzeriT aTvalierebs.<br />
iqauroba magidaze dadgmuli Zlieri naTuriT naTdeba.<br />
moSorebiT Txeli tixari moCans. tixari oTaxs or<br />
araTanabar nawilad yofs da uzarmazar Wers naxevramdec<br />
ver wvdeba. xangamoSvebiT tixris ukan rkinis<br />
karebis Wriali ismis. avardnili cecxlis ena wamiT<br />
anaTebs waraTis saxes. ismis Semzaravi yvirili da<br />
yvelaferi uceb wynardeba...<br />
- Sens gamoCenas cudis meti araferi moutania, areuloba<br />
gvaklda Cven! jer iyo da xalxi dagvarbevine,<br />
mere es gaburZgnulebi. vin arian, vin! Sen gekiTxebi! –<br />
agrZelebs waraT waZe dawyebul dakiTxvas.<br />
225
- xom giTxari, me damsdeven, Cemi mokvla undaT! –<br />
mZimed ambobs simonaZe.<br />
- dagsdeven ki ara, is! daangries qalaqi, qurdoben,<br />
bozoben, xalxs ateroreben...<br />
- magaT Tqven ver moereviT! – wynarad pasuxobs simoni.<br />
- Sen, Sen gvibiZge, rom es nabiji gadagvedga! Sen<br />
damnaSave xar, Seni mdevrebi ki saTiTaod gasawyvetia.<br />
Aara imis gamo, Sen CamogaSoroT, aramed imisaTvis, rom<br />
qalaqSi disciplina da wesrigi damyardes! vin xar,<br />
bolos da bolos, gviTxari! saidan moeTrie Cvens<br />
qalaqSi! jer iyo da yvelas tvini agvirie; ise gamovida,<br />
viTomc darbeva Cveni mowyobili iyos, axla kidev<br />
wuxandeli SemTxveva. Sen gesmis, ras niSnavs, roca<br />
xalxi iTxovs! xalxi ki iTxovs!<br />
- am Cems fexebs! - Riziandeba simoni.<br />
- Sen cota wesierad! – xmas auwevs waraTi.<br />
- me mxolod vTqvi, Tqven aRasruleT. aqedan –<br />
maradiuli problema, vin aris damnaSave: is, vinc Tqva,<br />
Tu is, vinc gaakeTa...<br />
- ra Tqma unda, vinc Tqva... waraTi simonTan axlos<br />
midis.<br />
- imitom, rom Sen ase gawyobs, ara! – Caicinebs<br />
simonaZe.<br />
- imitom, rom es asea! – daJinebiT ambobs waZe.<br />
- kargi, davuSvaT, darbevis idea me mekuTvnis.<br />
- davuSvaT ki ara, Sen gekuTvnis, aba vis!<br />
- vin daadasturebs, rom idea Cemia... mowme!<br />
- me!<br />
- “Sen” ar varga. Sen bralmdebeli xar da ara gaqvs<br />
ufleba, mowmec iyo erTdroulad...<br />
- maSin Cveni Tavmjdomare!<br />
- arc Tavmjdomare varga. vin daujerebs xelisuflebis<br />
warmomadgenels xelisufleba xom adamianebis<br />
erTma jgufma imisTvis moigona, is akeTos, rac TavSi<br />
226
wamouqrolebs. rodis iyo xalxs ekiTxebodiT rames!<br />
axla, axla moginda xalxis saxeliT laparaki! ara,<br />
Cemo waraT, ara, eg xafangi SenisTanebisTvisaa mofiqrebuli<br />
CemisTanebis mier, icode!<br />
- gadiT yvelani gareT, marto unda velaparako<br />
patimars! – ambobs uceb waraTi.<br />
kacebi oTaxidan gadian.<br />
marto darCenili waraTi da simoni erTmaneTs mia-<br />
Cerdebian.<br />
- Sen namdvilad mogzavnili xar! – TiTqos didi<br />
aRmoCena gaakeTao, ise ambobs waraTi. – visi davalebiT<br />
moqmedeb<br />
- me Cemi interesi maqvs. Cemi!<br />
- masxrad migdeb, ara! – waraTi pauzas gaakeTebs,<br />
TiTqos naxtomisTvis emzadebao, mere ki mTeli xmiT<br />
dasWeqavs: - kelmin! kelmin!<br />
tixari xrialiT gaCoCdeba da cecxlis siwiTlidan<br />
qalis figura amoyvinTavs. mas maisuri acvia. grZel,<br />
cxenismagvar ybas Seuvali, civi Tvalebi emateba. Ronieri<br />
mklavebi muxlebamde wvdeba.<br />
qali savarZels Semouvlis da simons Tavze daadgeba.<br />
simonaZe waraTis sayvarels qvevidan amoxedavs.<br />
- Seaxure erTi, iqneb mixvdes raze velaparakebi! –<br />
gascems brZanebas destabilizaciis Stabis ufrosi.<br />
- ar gjera, ara! uaresis Rirsi var... – kbilebSi<br />
gamoscris simonaZe.<br />
- adeqi, bevrs nu laparakob! – kelmina maTraxs<br />
moiqnevs da haerSi gaatylaSunebs.<br />
simoni kelminas winamZRolobiT oTaxs gaivlis da<br />
tixars iqiT gadis.<br />
iq ramdenime rkinis urika dgas. meTlaxis iatakze<br />
sisxlis nakvalevi moCans. erT kuTxeSi tansacmlis<br />
grova yria. meore kuTxeSi, magidaze, kovziani Cais Wiqa<br />
da mokbeCili puris natexi devs. meore kedelze ram-<br />
227
denime rkinis sarqveliani buxaria, saidanac cecxlis<br />
gizgizis xma ismis.<br />
simoni Tavisuflad gamoaZvrens daketili samajuridan<br />
marcxena xels da erT-erTi buxris sarqvels<br />
gaxsnis, Ria xaxidan cecxlis enebi gamoiklakneba. simonaZe<br />
xels win gaiSvers. xeli cecxlis alSi gaexveva.<br />
gaSterebuli kelmina oTaxis zRurblze gaCerebul<br />
waraTs gaxedavs. waZe Tvalebs ar ujerebs.<br />
simonaZes eSmakurad eRimeba. gavarvarebul xels<br />
cecxlidan gamoitans, meore xeliT jibidan sigarets<br />
amoaZvrens da gawiTlebul majaze moukidebs. mere xels<br />
isev rkinis samajurSi SeaZvrens.<br />
- ase, Cemo waraT, me mesmis Seni, kaci xar da Seni<br />
angariSi gaqvs. im gaburZgnulebis CamoSoreba mxolod<br />
erTad SegviZlia, magram uCemod, icode, ar gamova es<br />
saqme. xom xvdebi, a, waraT! – simonaZe waraTTan axlos<br />
midis da TvalebSi Caxedavs. – kargi qalaqia, mSvidi. me<br />
momwons Zalian... Tanac umetesoba Cemianebi xarT. ase<br />
rom, Cven orive erT saqmes vakeTebT! gasagebia!<br />
- aq ufrosi me var! – gons moegeba waraTi, Tumca<br />
xmaSi mainc emCneva bzari.<br />
- vici, vici. – ambobs simona. – gamixseni erTi, Tu<br />
kaci xar!<br />
simoni Sekrul xelebs gauwvdis. waraTi jibidan<br />
patara gasaRebs amoiRebs da samajurebi tkacuniT<br />
ixsneba. simoni dabuJebul majebs isrisavs, amoZravebs.<br />
- aba, aq dgomis dro aRaraa. wavedi. Sen, Cemo waraT,<br />
roca damWirdebi, Segatyobineb. erTad unda davartyaT,<br />
erTad!<br />
simonaZe waraTs mxarze daadgams xels. waraTi Sekr-<br />
Teba, xeli isev cxeli hgonia. simonaZe yurTan miutans<br />
tuCebs.<br />
- male dadgeba dro, male! iseTi cecxli davatrialoT,<br />
es (sarqvelebze aniSnebs) monagoni iqneba...<br />
228
oRond me unda damijero... me!!! sxvanairad wesrigi ar<br />
damyardeba... daimaxsovre!<br />
simonaZis nabijebi meTlaxis qvafenilze eqod gaismis.<br />
waraTi da kelmina enaCavardnilebi gaqvavebulan...<br />
22.<br />
zRvaze dilis nisli wevs. satvirTo portis cxvirmokakuli<br />
amweebi gulisgamawvrileblad RrWialeben...<br />
yavisferi marmarilosgan nagebi svetebiani Senobidan<br />
– kibeebiT, kolonadiT, figuruli naTurebiT orive<br />
mxares da mcire moedniT centraluri Sesasvlelis win<br />
- simonaZe dinji nabijiT gamodis, xelis aqneviT<br />
moixmobs etls da Zveli frantiviT Sexteba safexurze.<br />
etli zanzalakebis wkaruniT viwro quCaze gauxvevs.<br />
simonaZe savarZlis qveS xels Seacurebs, spilos<br />
Zvlis trosts gamoiRebs, SeaTamaSebs, mere xelebs<br />
jvaredinad zed daalagebs, Tavs arwiviviT SemarTavs<br />
da ratomRac uceb uazrod gadaixarxarebs...<br />
roca etli palmebian xeivans gacdeba da zRvispirisken<br />
aiRebs gezs, quCaze simonaZis mdevrebi gamoefinebian<br />
yiJiniT da etls ukan daedevnebian...<br />
simonaZe meetles zurgSi joxs mikravs:<br />
- gaaqane! gaaqane!<br />
meetle maTraxs gaatylaSunebs, cxenebi CorTidan<br />
Wenebaze gadadian.<br />
simonaZe fexze wamodgeba, xelebs haerSi SemarTavs,<br />
trosts TavszeviT daatrialebs da mdevrebs gasZaxebs:<br />
- hei! unifxvoebo! ar gesmiT! Tavi damanebeT,<br />
damanebeT, ar xarT Tqven Cemi damWeri, ara! mTeli<br />
cxovreba msdieT – mainc ver damiWerT! unifxvoebo!<br />
araqaTgamoclili razmi uazro yviriliT etls<br />
mainc ukan misdevs.<br />
- me sikvdili momaqvs TqvenTvis! sikvdili! mecodebiT,<br />
unifxvoebo! mze erTxel Semovlas daamTavrebs<br />
da me vnaxav WaobSi Cayril Tqvens ayrolebul leSebs!<br />
229
Cemi xelebi, Cemi es xelebi ki sufTa unda iyos da<br />
iqneba kidec! arc erTi wveTi sisxli! arcerTi!<br />
mdevarTa aRtkineba, gamowveuli miznis ase axlodan<br />
danaxviT, ar cxreba, magram fizikuri Zalebi gamoilia.<br />
mdevrebi TandaTan Sordebian etls, maT Soris manZili<br />
izrdeba.<br />
bolos etli simonaZis xarxaris eqoSi Seuxvevs da<br />
Tvals moefareba.<br />
mdevrebi kidev ramdenime nabijs gadadgamen da<br />
saTiTaod daeyrebian asfaltze. gulebs bagabugi gaaqvs.<br />
xrialiT da xarbad isunTqaven haers.<br />
miuxedavad aseTi mdgomareobisa, maTi tuCebi kvlav<br />
CurCuleben:<br />
- sikvdili! sikvdili... satanas!<br />
23.<br />
etli mravalsarTuliani Senobis win Cerdeba.<br />
simonaZe Camoxteba da sadarbazosken gaemarTeba.<br />
- ufroso, me ar gamiSveb – gadmosZaxebs meetle.<br />
- gaswi! – paTetikurad aiqnevs xels simonaZe.<br />
- ma, fuli!<br />
- ho, marTla... – simonaZe colisTvis awapnul<br />
safules amoiRebs da meetles gadaugdebs. – Seni iyos!<br />
meetle safules jibeSi itenis, _ icocxleT –<br />
ityvis, sadaveebs daqaCavs da iqaurobas gaecleba imis<br />
SiSiT, ucnaurma mgzavrma ar gadaifiqroso...<br />
simonaZe stambaSi moabijebs, sadac Cveuli fusfusia:<br />
Sav xalaTebSi gamowyobili muSebi WianWvelebiviT<br />
daxvevian sabeWd manqanebs.<br />
simonaZe ostaturad gaZvreba qaRaldis koWebSi da<br />
rkinis masiur kars WrialiT gaswevs.<br />
bore bravia Cveuli saqmiT aris dakavebuli. Taroebze<br />
isev awyvia celofanSi gaxveuli micvalebulebi.<br />
bores win, rkinis sakaceze, morigi cxedari asvenia.<br />
bravia saqmis codniT kveTavs usulo sxeuls.<br />
230
- o, batono simon! ar gelodiT. sad daikargeT im<br />
Ramis mere, SevwuxdiT, kaco, Zalian SevwuxdiT! - Tavs<br />
aswevs da iRimeba bravia.<br />
- momdeven!<br />
- vin<br />
- mdevrebi!<br />
- mere<br />
- mere is, rom sikvdilio, yvirodnen!<br />
- viso esaa mTavari!<br />
- me! me – sikvdilio! viTom me sikvdili viyo!<br />
- es araferi! yvelaferi dasaSvebia.<br />
- ra aris dasaSvebi, batono bore, isini xom amiT<br />
Tqvenc geubnebian, sikvdilio. marto me ki ara, Tqvenc.<br />
saerTod yvelas!<br />
- me ras merCian... sigiJea raRac...<br />
- ki, sigiJea!<br />
- ara uSavs, moviTminoT kidec cota xani da dalagdeba<br />
qveyana, aba, ras izams! – ambobs bore bravia da<br />
isev qirurgiaSi varjiSs agrZelebs.<br />
- moviTminoT, batono, magram amaT, amaT ra qnan<br />
(micvalebulebze miuTiTebs) adamiani erTxel ibadeba.<br />
ar SeuZlia moTmena!<br />
- amaSia saqme, ar icnob Cvens programas; yuradRebiT<br />
rom gacnobodi, maSin kargad mixvdebodi, saiT midis<br />
yvelaferi... – wamoiZaxebs bore bravia.<br />
- vxedav, saiTac midis, magram ar mjera Tqveni<br />
programis da momkali. ratom unda viyoT daprogramebulebi<br />
da erTnairebi! me SemiZlia gavakeTo is, rac<br />
minda. aseve, Senc SegiZlia gaakeTo is, rac Sens suls<br />
da guls gaexardeba. ganTavisufldi. galaRdi. ra<br />
SuaSia aq programa... – simonaZe braviasTan axlos midis<br />
da cdilobs, saxeSi Caxedos.<br />
- ar vici, seriozulad laparakobT Tu ara, magram<br />
Cvenma programam rom xalxi gamoafxizla, es ukve<br />
aSkaraa... – Tavis auReblad ambobs bravia.<br />
231
- mere ra dainaxes gamofxizlebulebma ai, aman<br />
(micvalebulebze miuTiTebs), aman ra dainaxa!<br />
bore mkvdris gakveTas Sewyvets, welSi gaimarTeba,<br />
simonaZes yuradRebiT Sexedavs.<br />
- me vxedav, Tqven is ar unda iyoT, vinc megoneT!<br />
- yuradRebiT momismine, batono bore, rasac axla<br />
vambob, arasdros ar miTqvams. marTali xar, me is ar<br />
var, vinc var. me qveyanas imitom movevline, Tqven gipatronoT.<br />
ho, nu gecineba! me SemiZlia, yvelafers Tavisi<br />
adgili mivuCino. oRond erT rameSi meSleba xeli...<br />
- ise laparakobT, raRac gegma gaqvT, ara!<br />
- gegma da programa aRar unda amoigdoT Tavidan!<br />
gegma ki ara, amyoli mWirdeba.<br />
- vin – bravias gamokveTilad Seetyo, rom sabolood<br />
daibna.<br />
- CemisTana ki ara. amyoli. WkuaSi rom amyveba.<br />
- ar mesmis<br />
- magaliTad, Tqven!<br />
- me<br />
- diax, Tqven!<br />
- sigiJea raRac... - Cailaparakebs bravia. – ase rom<br />
laparakob, zusti gezi unda icode! dRes aravin ar<br />
icis zusti gezi...<br />
- Sen gjera, rom aravin icis – simonaZes Caecineba.<br />
- sainteresoa! – ambobs TavisTvis bravia.<br />
simonaZe sakacis qveS xels Sehyofs, sxvadasxva zomis<br />
qilebs gaswi-gamoswevs da galaplapebul orlulian<br />
Tofs gamoaTrevs.<br />
- aha, gezi! – simonaZe Tofs bravias gauwvdis.<br />
- es... aq... saidan.. - ena ebmeba bravias.<br />
- dadga dro, erTma zustma gasrolam unda gadawyvitos<br />
yvelaferi. gamomarTvi. me Tqveni zusti Tvali<br />
mWirdeba, batono bore.<br />
bore bravia sisxliani xelebiT CamoarTmevs simona-<br />
Zes iaraRs, aTvalierebs.<br />
232
- nu gikvirs, bore. Tofi yvelgan aris, sadac saWiroa.<br />
xedav, gamogvadga! – eubneba simonaZe.<br />
- sigiJea... – butbutebs bravia.<br />
- namdvilad! – CaurTavs simonaZe.<br />
- viRacas Cemi CaSveba undoda! – askvnis bravia.<br />
simonaZe micvalebuls, romelsac axlaxans bore<br />
datrialebda Tavs, saxeze sudaras gadaxdis da<br />
daakvirdeba. sakaceze axalgazrda biWi wevs, romelic<br />
mas sadgurSi darbevidan daamaxsovrda. simonaZe yurad-<br />
RebiT daxedavs, daixreba, yurTan raRacas wasCurCulebs,<br />
mere TiTebSekrul xelebs Tvalebze daadebs da<br />
nel-nela wamodgeba. biWis sxeuli xelis moZraobasTan<br />
erTad sakaceze gaswordeba. simonaZe biWs Tvalebze<br />
xelebs moaSorebs.<br />
biWi gaocebuli mimoixedavs.<br />
bravias sabolood Cauvardeba ena.<br />
simonaZe isev sakacis qveviT miZvreba. WurWlis Waxa-<br />
Wuxis Semdeg mZime avtomats gamoaTrevs da biWs miscems.<br />
- gjera – ekiTxeba CurCuliT.<br />
- ki, _ pasuxobs biWi da gaurkveveli mimarTulebiT<br />
iyureba.<br />
- xom wamoxval CemTan erTad<br />
- wamoval. – ambobs biWi.<br />
- ai, batono bore, Cemi programac da Cemi gezic.<br />
gaognebuli bravia muxlebze ecema.<br />
simonaZe wamoayenebs, labadis sayelos aiwevs da<br />
swrafi nabijiT tovebs morgs...<br />
axlaxans gacocxlebuli biWi ZunZuliT misdevs<br />
ukan.<br />
24.<br />
simonaZe quCas gadakveTavs da telefonis jixurSi<br />
Sedis.<br />
233
ore bravia da avtomatiani biWi sirbiliT misdeven<br />
ukan. biWi gamocdili mzveraviviT aTvalierebs fanjrebs.<br />
bore, Cans, bolomde ver garkveula Seqmnil viTarebaSi,<br />
sisxliani winsafriT da TofiT xelSi, fexdafex<br />
misdevs win gavardnil simonaZes... roca biWi jixurTan<br />
miirbens, simonaZe kars gamoaRebs da mokle brZanebas<br />
gascems:<br />
- aq dadeqi! nebismier momentSi mosalodnelia Tavdasxma!<br />
– TviTon ki monetas amoiRebs, aparatSi CauSvebs<br />
da nomers akrifavs.<br />
cota xans elodeba, mere ambobs (laparakobs<br />
pauzebiT):<br />
- me var, warmoidgineT, cocxali var. vici. Tqven ar<br />
gjerodaT. yvelaferi isea areuli, marTla ver uSvelis<br />
Cems meti aqaurobas veravin. Tqveni saxelis xseneba<br />
aravis aRar unda. Tqven aRar arsebobT. amaTTvis Tqven<br />
mokvdiT. dawyebas Zveli meTodiT vapireb. jer Cems<br />
mdevrebze iswavlon nadiroba. mere - erTmaneTze nadirobasac<br />
SevaCvev TandaTan. vnaxoT, rogor wava saqme.<br />
axla mTavaria, denTis suni igrZnon biWebma! aba, rogor!<br />
swored am dros ismis srolis xma: erTxel, meored,<br />
mesamed. minebi imsxreva. wkaruniT cviva asfaltze.<br />
welSi waxrili simoni Tavqudmoglejili gamorbis<br />
jixuridan. tyviebi kedlebs exleba. baTqaSi cviva.<br />
biWi oTxive mimarTulebiT gaxsnis cecxls, ukan<br />
ixevs, amxanagebs sroliT faravs.<br />
bore braviac daaquxebs erTxel Tavis Tofs da simonaZes<br />
gayveba.<br />
ormxrivi srola ar wydeba, magram “meore mxare”<br />
ar Cans...<br />
garbian Sesaxvevs, mere ezos, mere bnel sadarbazos,<br />
bolos – TaRiani gasasvleliT uzarmazar velze<br />
amoyofen Tavs...<br />
234
vels mTel sigrZeze sangrebi gasdevs. simonaZe,<br />
avtomatiani biWi da bore bravia zRvisken miiweven. aqaiq<br />
yumbarebi skdeba da miwis beltebs fantavs...<br />
simonaZe da misi Tanmxlebi pirebi sangarSi Caxtebian.<br />
iqve – kidev erTxel ifeTqebs yumbara da mimalul<br />
kacebs miwiT dafaravs.<br />
srola ar wydeba.<br />
simoni miwas mxrebidan gadaiferTxavs da sangridan<br />
amoixedavs. axlovdeba manqanis Rmuili. male sangris<br />
Tavze “vilisis” borblebi gaCerdeba.<br />
- aba, amoZveriT! Cqara! – yviris veterani. misi gamoCena<br />
yvelas uxaria.<br />
kacebi sangridan facifuciT moZvrebian da<br />
manqanaSi sxdebian...<br />
- me vicodi, Sen CvenTan iqnebodi! – ambobs simonaZe<br />
da veterans mxarze xels dakravs.<br />
- aba, biZiko, sad unda vyofiliyavi. mTeli cxovreba<br />
me sazogadoebriv wesrigs vicav!<br />
- he, axla, he! - aniSnebs simonaZe, wadio.<br />
tyviebi isev zuzuneben...<br />
samxedro manqana vels gadaWris da gauCinardeba.<br />
kantikuntad srola erTxans kidev gvesmis. bolos<br />
isic miwydeba...<br />
sadRac mwyerebi aRuRundebian...<br />
25.<br />
roslen faTaxi – Sav kabasa da aseTive feris TavsaburavSi<br />
gamowyobili, mgloviare saxiT, simon simonaZis<br />
SavarSiaSemovlebuli fotosuraTis win, savarZlis kideze<br />
wamoskupebula da uxmod icremleba.<br />
oTaxi savsea yvavilebiT.<br />
“adgilobrivi mniSvnelobis” poeti, cigel aqsargeli<br />
muxlmoyrili dgas savarZlis gverdiT da qals<br />
Tvals ar AaSorebs. . .<br />
235
vidre Cveni mzera jer suraTs, mere roslens, mere<br />
ki saerTod, mTel oTaxs aTvalierebs, cigel aqsargeli<br />
gulamomjdari da grZnobamoreuli warmoTqvams sakuTari<br />
leqsis ukanasknel striqonebs:<br />
- ... tye SiSis bneliT Semogvcinebs saxeSi yvelas...<br />
lodebis wyeba ganaCenis mRerian dumils... gameRviZeba<br />
damSral wyaros... cariels... martos...”<br />
roslen faTaxi Tvalze momdgar cremls cxvirsaxociT<br />
iwmindavs, oxravs.<br />
oTaxis kari moulodnelad iReba da simon simonaZe<br />
SemoiWreba, xelSi mindvris yvavilebisgan Sekruli Taiguli<br />
uWiravs. ukan axalgazrda Tanamgzavri mosdevs.<br />
bore erTs ki Semoixedavs oTaxSi, magram kvlav<br />
winkarSi garbis da quCaSi iyureba. damfrTxali da<br />
gaognebulia.<br />
SeRebuli karebidan veterans vxedavT, romelic manqanas<br />
irgvliv uvlis da Senobis saxuravebs yuradRebiT<br />
aTvalierebs.<br />
simonaZe roslens mieWreba, Taiguls miarTmevs. qali<br />
misi gamoCeniT gamowveul aRtacebas ver malavs, Tmebze<br />
efereba, CurCulebs:<br />
- cocxali xar, Cemo sicocxlev... cocxali xar... -<br />
eWviT axed-daxedavs.<br />
simonaZe qals xelebs ukocnis, mere TvalebSi Caxedavs.<br />
- me dRes mivxdi, saSveli, es aris sisxli... – ambobs<br />
paTetikurad. – aha, naxe!<br />
simoni gasisxlianebul xels win gaiSvers.<br />
qali Sehkivlebs.<br />
- daWrilia! axlave iods movitan, sisxli ar mogewamlos!<br />
– qali simons xels moxvevs, taxtze gadaawvens<br />
da wamlis mosatanad garbis. simonaZes gakawruli xeli<br />
haerSi uWiravs.<br />
- sisxli ra SuaSia. me mTlianad mowamluli var.<br />
Tqven, batono cigel, ar xarT mowamluli<br />
236
- me<br />
- Tqven, Tqveni leqsebiT, ara<br />
- v nekotorom smisle da...<br />
- oho, ra rusuli icis... uyure Sen!<br />
saubris dros rosleni Semorbis bambiT, iodiTa da<br />
saxveviT, taxtze Camojdeba da Tavis saqmes gulmodgined<br />
akeTebs.<br />
- batono simon... – iwyebs poeti raRacis Tqmas.<br />
simonaZe awyvetinebs:<br />
- batono cigel, miTxariT, leqsi xom puri ar aris,<br />
SeWamo, arc tyvia ar aris, vinmes esrolo! leqsi leqsia,<br />
morCa da gaTavda...<br />
- gaaCnia leqss... – CaCxiravs sityvas poeti.<br />
- mainc xom ar iWmeba...<br />
- mere ra gindaT magiT TqvaT. ar mesmis.<br />
- is, rom dRes sxva droa. a, Sexede, axalgazrda<br />
kaci. axla an unda muSaobdes, an unda swavlobdes,<br />
magram am dros aq aris. aq – sadac qariSxalia... Tqven<br />
Tu SegiZliaT, a, ase!<br />
- xom geubnebiT, me ar mesmis Tqveni...<br />
- ar SegiZliaT!<br />
- ra<br />
- qariSxali!<br />
- boJe moi..<br />
- aba, aba! sxva enaze laparaki ar gamagonoT!<br />
ilaparakeT, oRond mxolodD Cvens enaze! aq Tqven is<br />
xom ar ggoniaT... raRac! aq – Cveni qalaqia! Cveni! Cemi<br />
da Seni, batono cigel!<br />
- ra gindaT Cemgan! Tavi damanebeT! ra gindaT! –<br />
wamoiyvirebs poeti da oTaxidan gaqcevas daapirebs,<br />
magram biWi win gadaudgeba da ar gauSvebs. – gamiSvi!<br />
gamiSvi!<br />
poeti cdilobs, biWs ZaliT gauZvres xelidan.<br />
Semorbis bore bravia. biWs poetis gakavebaSi exmareba.<br />
237
osleni saqmes Tavs mianebebs, wamodgeba, poets<br />
moatrialebs da silas gaawnavs. cigeli uceb wynardeba.<br />
- risTvis – amoiCurCulebs.<br />
- ici Sen, risTvis! – rosleni simonaZesTan<br />
brundeba da TiTis<br />
Sexvevas amTavrebs.<br />
- ra davaSave, ra davaSave! - cigel aqsargeli saxeze<br />
xelebs aifarebs da bavSviviT qviTins amouSvebs.<br />
bore karebSi dgas da mxedruli simSvidiT uyurebs<br />
situacias.<br />
simonaZe uceb dgeba, roslens akocebs da labadas<br />
Seisworebs.<br />
- kargi, gveyofa. – simonaZe tansacmlis karadidan,<br />
mcire Zebnis mere, mokle Tofs gamoiRebs, Caxmaxs gamoswevs,<br />
lulas gaxedavs, Caketavs, midis poetTan, Tavze<br />
waadgeba.<br />
- aha, gamomarTvi! dRes es iqneba Seni leqsi!<br />
poeti slukuniT Semoxedavs da Tofs gaubedavad<br />
CamoarTmevs.<br />
- ratom – ikiTxavs ukve dawynarebuli.<br />
- mogvsdeven da imitom!<br />
- vin<br />
- isini!<br />
- Tqven me damciniT!<br />
- roslen! – simonaZe qalisken Setrialdeba. raRac<br />
unda, rom Tqvas, magram saxe RimiliT gaebadreba, xelebs<br />
gaSlis da misken gaemarTeba, radgan rosleni<br />
srul sabrZolo aRWurvilobaSi gamowyobili da avtomatiT<br />
xelSi ukve zRurblze dgas. – Cemo sicocxle!<br />
qalebi yovelTvis zustad grZnoben, ra undaT kacebs!<br />
poeti wamodgeba. mokle Tofs Tvals Seavlebs,<br />
amowmebs.<br />
- ai, xvdebiT, Cemo cigel! - moixedavs simonaZe misken.<br />
cigel aqsargeli uaris niSnad Tavs gaaqnevs.<br />
238
- gveyofa amdeni cremlebi. amdeni Sebraleba. TanagrZnoba.<br />
gaaxileT Tvalebi! Tavze gengrevaT yvelaferi!<br />
mteri saxlSi SemogsvliaT! Tqven ki aq, raRac –<br />
leqss gaaCniao! Tu Sen ar esvri, is gesvris, gaige!<br />
cigeli isev Tavs gaaqnevs.<br />
- wavediT! – simonaZe roslens xels Cakidebs da<br />
garbian, magram qali aCerebs, ukan brundeba, mindvris<br />
yvavilebisgan Sekrul Taiguls aiRebs, isev Cakidebs<br />
simonaZes xels da isini oTaxs toveben...<br />
axalgazrda Tanamgzavric maT ukan misdevs...<br />
poeti marto rCeba.<br />
- gavgiJdebi! namdvilad gavgiJdebi!<br />
cigel aqsargeli Caxmaxs Seayenebs da isic wasulebs<br />
ukan daedevneba.<br />
26.<br />
CuqurTmebian saxlTan, sadac qalaqis TviTmarTvelobis<br />
Tavmjdomare cxovrobs, “vilisi” gamoCndeba da<br />
trotuarTan mkveTrad daamuxruWebs.<br />
mgzavrebi erTmaneTs SeexeTqebian, win gadaiwevian,<br />
Tavebs Camoqindraven, TiTqos viRacas qedi mouxareso.<br />
simonaZe manqanidan Camoxteba, winamZRols cigel<br />
aqsargeli, mere bore bravia da biWi mibaZaven.<br />
mousvenari veterani manqanasTan sabrZolo postze<br />
dgeba. roslen faTaxi manqanis kars gaaRebs, Tavis<br />
grZel fexebs gadmokidebs da windebs isworebs...<br />
... simoni, biWi, bore da cigeli kibes airbenen,<br />
frTxilad gaivlian derefans da misaRebSi aRmoCndebian.<br />
odesRac mSvenier misaRebs Zveli silamazisgan<br />
bevri araferi SerCenia: damtvreuli SuSa usiamovnod<br />
xraSunebs fexqveS, Camoglejili fardebi oTaxis<br />
SuagulSi yria.<br />
simoni da misi mxleblebi kibeze arbian.<br />
kibis Tavze diasaxlisi gamoCndeba.<br />
239
- mobrZandiT, batono simon! Tqveni TvaliT naxeT, ra<br />
dReSi Cagvagdes im ujiSoebma!<br />
- Cven sakadris pasuxs gavcemT aramzadebs, qalbatono,<br />
nu geSiniaT! – amxnevebs mas simonaZe. – batoni<br />
govardi xom Sin brZandeba<br />
kacebi diasaxlisTan erTad oTaxSi Sedian. dalewili<br />
skamebi, damtvreuli magida, fexmotexili roiali,<br />
Camsxvreuli fanjrebi, ususurad moqanave, naxevrad<br />
Camovardnili WaRi, ayrili parketi – simoni oTaxs<br />
Tvals moavlebs.<br />
kuTxeSi Tavmjdomaris qaliSvili miyuJula da<br />
madianad ilukmeba. govard garayalic aqvea. mxrebze<br />
Wreli Sali mouxuravs, TavsafriT ybebi da yurebi<br />
aukravs, ayril parkets erTmaneTs umatebs da oTaxSi<br />
agizgizebul cecxls Caqrobas ar aclis. . .<br />
- amis atana SeuZlebelia! – ambobs diasaxlisi.<br />
- swored magitom geaxeliT, qalbatono, rom asatani<br />
aRar iyos! piriqiT! CemTan erTad Tu iqnebiT, am saqmes<br />
aucileblad moevleba!<br />
- Zaladoba Sobs Zaladobas! – saubarSi Tavmjdomare<br />
CaerTveba.<br />
- ras eZaxiT Tqven Zaladobas, ojaxis damwiokebels<br />
rom pasuxs moTxov, imas!<br />
- dasja an Sewyaleba kanonis kompetenciaSia! –<br />
ambobs govard garayali da cecxls axlos miuCoCdeba.<br />
- yvela kanoni adamianis mogonilia, - mouWris<br />
simonaZe. – magram adamians naklebad gamodgomia, me da<br />
Tqven es Zalian kargad viciT.<br />
simonaZe da Tavmjdomare erTmaneTs Sexedaven. govards<br />
TiTqos raRac axsendeba, darcxvenili aridebs<br />
Tvals simons da cecxls CaaSterdeba.<br />
cigel aqsargeli daixreba da roialTan dayril<br />
larnakis namsxrevebs erTmaneTs awebebs.<br />
240
- im dRes, TaTbirzec giTxariT da axlac<br />
gavimeoreb, rom qudze kacia saWiro. ager, Cvenma poetma<br />
kalamic ki daagdo da droebiT Tofs mokida xeli.<br />
sakuTari saxelis xsenebaze cigeli SekrTeba da<br />
namtvrevebs Tavs mianebebs.<br />
Tavmjdomare poets gaxedavs.<br />
- Senc, cigel! - damcinavad ikiTxavs govardi.<br />
aqsargeli bores da biWs Seavlebs Tvals, TiTqos<br />
imaTgan elodeba Svelas. ar icis, Tavmjdomares ra<br />
pasuxi gasces.<br />
- erTi wuTiT aqeT mobrZandiT, batono simon! –<br />
ambobs diasaxlisi da simonaZes meore oTaxSi epatiJeba.<br />
... diasaxlisi da simonaZe (es ukve meramdened xdeba<br />
msgavsi ucnauroba!) iaraRis sawyobSi aRmoCndebian.<br />
oTaxi Weramde aRmarTuli karadebiTaa savse. karadebSi<br />
aTasnairi iaraRi awyvia, sxvadasxva sigrZe-simoklis,<br />
kalibris da moyvanilobis...<br />
- Tqveni rCeva mesaWiroeba. vici, amis gareSe mainc<br />
araferi gamova. me, ai, es momwons yvelaze metad... –<br />
erT-erT Tofze miuTiTebs diasaxlisi.<br />
simonaZe karadas miuaxlovdeba da iaraRs<br />
daakvirdeba. mere gamoaRebs, iaraRs aiRebs, gadaxsnis,<br />
Caxedavs da isev Caketavs.<br />
- momwons Tqveni arCevani... mCatea, Tanac uRalato...<br />
diasaxlisi simonaZesTan axlos midis, TiTqmis<br />
tanze aekvreba, TvalebSi Caxedavs da vnebiT etyvis:<br />
- me mjera Tqveni, batono simon!<br />
- ubralod simoni damiZaxeT. oRond me Tqveni qmari<br />
mWirdeba. qalaqSi siwynarea dasamyarebeli da TviTmarTvelobis<br />
Tavmjdomare cecxlTan ijdes, ar ivargebs!<br />
qmris saxelis xseneba qals ar siamovnebs, gons<br />
modis, fxizldeba da isev Seuval saxes Rebulobs.<br />
241
- Cemi qmari me momandeT! – dajerebiT da odnav<br />
nawyeni ambobs diasaxlisi, simonaZes iaraRs gamoarTmevs<br />
da oTaxidan gadis...<br />
27.<br />
Tavgadaxsnili “vilisi” borblebis WrialiT gaivlis<br />
viwro quCas da cxvirs mTavar moedanze Seyofs.<br />
cariel moedanze oratoris xma ismis. gafuWebuli<br />
reproduqtori sityvebis garCevas savsebiT SeuZlebels<br />
xdis. qari aqeT-iqeT daaTrevs dafleTil qaRaldebs,<br />
namwvavebs, nagavs.<br />
mitings mxolod erTi kaci eswreba – simonaZis<br />
Zveli nacnobi, swored is, visac am qalaqSi pirvelad<br />
gamoelaparaka. monusxuliviT misCerebian erTmaneTs.<br />
moednis cali bolodan oratori da meore bolodan –<br />
es axalgazrda kaci. maT Soris ki uzarmazari sicariele<br />
gawolila.<br />
manqana axalgazrda kacs gauswordeba.<br />
- gaaCere! – brZanebas gascems simonaZe.<br />
veterani usityvod emorCileba.<br />
- Sen, kaco, isev aq xar! – yviris simonaZe da<br />
cdilobs manqanis xma gadafaros. – isev yvelafers<br />
iTxov, ara!<br />
- viTxov, aba, ra!<br />
- amovida, xom, suli yelSi!<br />
- ki, amovida!<br />
- mere, sad ginaxavs, TavisiT xdebodes raime, a SenisTana<br />
axalgazrda kaci ase usaqmod unda cdebodes!<br />
amoZveri!<br />
dabneuli mitingosani uazrod acecebs Tvalebs, ver<br />
gadauwyvetia, rogor moiqces, xan orators gaxedavs,<br />
xanac simonaZes uyurebs. manqanaSi msxdomi SeiaraRebulebi<br />
amxneveben – male, raRas fiqrobo.<br />
242
- he, droze axla! – ambobs simonaZe da xels<br />
gauwvdis kacs. – Torem darCebi marto... kacur saqmes<br />
unda mokido xeli, kacurs!<br />
mitingosani, rogorc iqna, gadawyvitavs, simonaZis<br />
mklavs daeyrdnoba, manqanaze amococdeba da poetis<br />
gverdiT moTavsdeba.<br />
- e, mase, Se kaco! – ambobs kmayofili simonaZe. –<br />
damdgarxar aq da abartyuneb yurebs... me rom Seni xnis<br />
viyavi...<br />
simoni saTqmels aRar daamTavrebs, roslenisken<br />
daixreba da yurSi raRacas wasCurCulebs. roslens sicili<br />
waskdeba.<br />
cigeli ukana savarZelze zis da iboRmeba, roslenis<br />
mxiarulebas rom uyurebs.<br />
- dedas geficebi, namdvilad ase iyo, – siciliT<br />
ambobs simoni.<br />
mitingosani gakvirvebuli aTvalierebs SeiaraRebul<br />
mgzavrebs.<br />
veterani manqanas daZravs. isini ryeva-ryeviT gaivlian<br />
moedans da qalaqis gareubnisken gaemarTebian...<br />
oratoris xriali isev ismis qalaqis quCebSi...<br />
28.<br />
simonaZe da SeiaraRebuli mxleblebi kibes airbenen,<br />
muqad SeRebil karTan Sedgebian da sunTqvas daiwynareben.<br />
simoni naxevradCamwvar sigarets sadarbazoSi daagdebs.<br />
bore bravia da biWi Tofebs SemarTaven.<br />
simoni amoisunTqavs, kmayofili gadaxedavs Tavis<br />
mcire razms da masiur kars mTeli ZaliT Cacxebs<br />
wixls. kari xmauriT iReba da SeiaraRebuli mamakacebi<br />
yiJiniT Secvivdebian oTaxSi.<br />
uzarmazar, fafuk loginSi Camxobili waraTi uceb<br />
gamofxizldeba da baliSis qveS damaluli iaraRisken<br />
243
gaaparebs xels. kelmina erTs Sehkivlebs da SiSvel<br />
sxeulze sabans ifarebs.<br />
- dasvenebas ra sjobia, Cemo waraT! – RimiliT<br />
ambobs simoni, Tanac loginze fexebiT Sedgeba, mosiyvarule<br />
wyvils gadaalajebs da fanjaras miuaxlovdeba.<br />
– magram arc is varga, Sen nebivrobde da saqmes sxva<br />
akeTebdes.. Sens saqmes!<br />
simonaZe qveviT gadaixedavs:<br />
daqoqili manqanis saWes veterani mijdomia da<br />
nervuli gamometyvelebiT pedals awvalebs. rosleni<br />
zeviT ixedeba da simonaZes xels uqnevs. Tavmjdomare<br />
da misi ojaxi srul mzadyofnaSi arian: diasaxlisi<br />
manqanis sarkiT sargeblobs da Tmebs iwesrigebs. Svili<br />
malviT ilukmeba. SeiaraRebuli poeti manqanas icavs,<br />
garSemo uvlis da cdilobs, roslens gamoelaparakos,<br />
romelic mas araviTar yuradrebas ar aqcevs.<br />
- modi aq! – eZaxis simonaZe waraTs. – naxe, Zmao, ra<br />
xalxi gelodeba!<br />
waraT waZe fanjarasTan miirbens. gadaixedavs.<br />
... simonaZe dros ixelTebs, iskupebs da tansacmlianad<br />
kelminas gverdiT, loginze aRmoCndeba.<br />
- Cemnairi daRlili da moucleli kacisTvis<br />
miswrebaa pirdapir amisTana fufuneba, magram vin gaclis!<br />
– ambobs simoni da kelminas odnav gadaxdis<br />
sabans. qali kidev ufro frTxeba, ikunteba. – Caicvi da<br />
wavediT, droSi viwvebiT! – gamoweul sabanSi CasZaxebs<br />
simonaZe.<br />
waraT waZe fanjaras moSordeba. . .<br />
bore bravia skamze miyril tansacmels waraTs<br />
gadaugdebs, isic swrafad icvams Sarvals.<br />
wamowolili simonaZe laparaks agrZelebs, Tanac<br />
qalisken ixreba, viTom mas esubrebodes:<br />
- win didi nadiroba gvelodeba... kacuri nadiroba...<br />
244
wels zeviT SiSveli waraTi mxolod axla SeniSnavs<br />
biWs, romelic masac darbevidan axsovs. waraTi axlos<br />
midis biWTan da TvalebSi Caxedavs.<br />
- ki, magram... Sen... saidan Sen xom mokvdi<br />
- ai, amaSia saqme! es nadiroba urwmunoebisTvis aris<br />
saWiro! SenisTanebisTvis, Cemo waraT! Mmende da iqneb<br />
vuSveloT am gaWirvebul qalaqs, a! ra gvaqvs gasayofi<br />
me da Sen, Cemo waraT! – simonaZe isev aswevs sabans da<br />
kelminas elaciceba. – kmara! amis dro ar aris axla! –<br />
iyvirebs uceb simonaZe da loginidan wamoxteba.<br />
- me! me marto xom ar davrCebi! – ikivlebs kelmina.<br />
– mec wamiyvaneT!<br />
simonaZe waraTs xels waavlebs da TiTqmis ZaliT<br />
mihyavs – momxdariT dabneuli, enaCavardnili “destabilizaciis<br />
Stabis” ufrosi, romelsac wesierad Cacmac<br />
ver mouswria.<br />
- iaraRi ar dagrCes, Cemo waraT! sadguris darbeva<br />
monagoni iqneba, iseTi barTlomes Rame davatrialo!<br />
gaCveneb axla, ra aris namdvili profesionalizmi! – am<br />
sityvebze isini gareT gadian...<br />
kelmina raRacas TavisTvis butbutebs, tansacmels<br />
eZebs, Cqarobs, naxevrad Cacmuli wasulebs ukan misdevs...<br />
quCidan oTaxSi daZruli manqanis xma da saburavebis<br />
RrWiali SemoiWreba...<br />
29.<br />
Teatris kulisebSi sibnelea.<br />
aqoSinebuli kelmina xeliscecebiT miikvlevs gzas.<br />
xan ras wamoedeba, xan ras. dro gadis da Tvali<br />
sibneles eCveva. nel-nela miiwevs win, kedlebs eyrdnoba<br />
da SubliT obobas qsels miapobs...<br />
movardnili xma Teatris kedlebs Seazanzarebs.<br />
darbazidan erTsulovani, mwyobri SeZaxili ismis:<br />
- gaumar-jos! gaumar-jos!<br />
245
kelmina xvdeba, rom swor gzas adgas da kidev ufro<br />
swrafad waiwevs win. sibneles sinaTlis viwro zoli<br />
gakveTavs. simon simonaZis TviTdajerebuli xma Tanda-<br />
Tan axlovdeba. kelmina scenaze gadis da rampis CiraRdnebSi<br />
amoyofs Tavs.<br />
scenaze grZeli da viwro magidis gaswvriv simonaZis<br />
razmi gamoWimula. centrSi simons gverds rosleni<br />
umSvenebs, roslenis mere avtomatiani biWi, Semdeg poeti<br />
da qalaqis Tavi – govard garayali. meore mxares waraT<br />
waZe zis da, mere bore bravia, ufro iqiT Tavmjdomaris<br />
meuRle da maTi msuqani gogo, sul bolos mitingosani.<br />
ise sxedan, TiTqos saidumlo serobas eswrebiano.<br />
ufro metic, zustad imeoreben cnobili suraTis<br />
kompizicias.<br />
kelmina fexakrefiT gadaWris scenas, midis magidas-<br />
Tan da waraTis gverdiT ZalisZalaT Caekvexeba.<br />
simoni sityviT gamodis:<br />
- kmara! yvelafers aqvs dasawyisi da aqvs bolo, aqvs<br />
zRvari da sazRvari. moTminebis fiala aivso. Tqveni<br />
moTminebis fiala! – bolo winadadebas simonaZe xazgasmiT<br />
warmoTqvams. – sazogadoebis moTxovna ki CvenTvis<br />
kanonia. nuTu aRar unda Sewydes mtris TareSi nuTu<br />
mravaltanjul xalxs aRar unda daudges dasvenebis<br />
Jami!<br />
simonaZe Seisvenebs, darbazs gadaxedavs.<br />
darbazSi uzarmazar siSaves dauRia piri, TiTqos<br />
iq aravin iyos, magram xmebi da SeZaxilebi ki ismis.<br />
simonaZe wynardeba, magidas moscildeba, ramdenime<br />
nabijs gadadgams.<br />
- me movedi, rom simSvide dagibrunoT!<br />
- me movedi, rom dagapuroT!<br />
- me movedi, rom SegmosoT!<br />
- me movedi, rom win aRvudge im Zalas, romelic<br />
siwynares girRvevT!<br />
246
- amitomac geubnebiT me Tqven: mokali, sanam mogklaven,<br />
daCagre, vidre dagCagraven! radgan xanmoklea<br />
sicocxle, sirbile da sinanuli kidev ufro SegimoklebT<br />
dReebs. amitomac geZaxiT – momyeviT! radgan me<br />
var goneba Tqveni, grZnoba da azri Tqveni!<br />
darbazi ixuvlebs – simonaZis sityvebs ovaciiT<br />
xvdebian da erTxmad gaiZaxian:<br />
- SenTan! SenTan! SenTan!<br />
simoni kmayofili uyurebs mRelvare darbazs, mere<br />
xels aiqnevs da azvirTebul xalxs mowyvetiT aCumebs.<br />
- yvelaferi dRes unda gadawydes! anDdRes, an<br />
arasdros! ase gadavwvite me, ase gadawyvites Cemma<br />
megobrebma, ase gadawyvita xalxma!<br />
aRtkinebuli simonaZe laparaks amTavrebs. darbazs<br />
samxedro salams aZlevs – salams, romelic mxolod<br />
misi fantaziis nayofia da arcerT CvenTvis nacnob<br />
misalmebas ar gavs.<br />
simonaZes misi razmic baZavs. yvelani scenaze gamwkrivdebian.<br />
aRfrTovanebuli darbazis Rrianceli nel-nela<br />
simReraSi gadaizrdeba. xalxi erT muStad ikvreba da<br />
martiv melodiebs mReris, romelic sabrZolo marSs<br />
mogvagonebs...<br />
uceb darbazSi uamravi sanTeli, sanTebela da<br />
asanTi ifeTqebs. darbazi uzarmazar sadResaswaulo<br />
torts daemsgavseba.<br />
simRera mTavrdeba. gaismis SeZaxilebi:<br />
- simon! simon! simon!<br />
eqstazSi Sesuli xalxi Rrialebs.<br />
simonaZe erTxans xalxs nebaze miuSvebs, mere xels<br />
SemarTavs – darbazSi momakvdinebeli siCume Camowveba.<br />
- ale, hop! – daiZaxebs simonaZe da Tavisianebs<br />
gadaxedavs.<br />
247
azmi axali TanmimdevrobiT lagdeba, erTmaneTs<br />
xels Cahkideben. govard garayali magidis qvevidan<br />
dols gamoaZvrens – dahkravs Zveli medole, aaxmianebs.<br />
mere TviTonac amxanagebis rigSi Cadgeba.<br />
simonaZe TeTr labadas bolomde Seikravs, rigs Tav-<br />
Si moeqceva, naxevrad Cawveba da mitingosanis mklavebs<br />
daeyrdnoba.<br />
govard garayali Cveuli ostatobiT dols dascxebs.<br />
TeatrSi yvelasaTvis nacnobi xorumis ritmi aJRerdeba.<br />
razmis wevrebi eleganturi, mwyobri da nacadi moZraobebiT<br />
kulisebisken daiZvrebian. simonaZe drodadro<br />
marcxena fexs win agdebs, xeliT cxvirsaxocs afrialebs.<br />
darbazis ovaciebi, taSi da SeZaxilebi axali ZaliT<br />
ifeTqebs...<br />
monadireebi cekva-cekviT toveben scenas...<br />
30.<br />
nisliT damZimebul velze samxedro manqana amoyvin-<br />
Tavs. gza TiTqmis ar Cans. manqana gaWirvebiT adis<br />
aRmarTze. veterani daZabuli saxiT iyureba win. nisli<br />
matulobs. mgzavrebic nislSi arian gaxveulebi.<br />
- aq gaaCere! – ismis simonis daguduli xma.<br />
“vilisi” xvneSiT aamTavrebs aRmarTs da Sedgeba.<br />
mgzavrebi saTiTaod xtebian Zaridan da iqve, manqanis<br />
win, simaRlis mixedviT ewyobian. yvelani odnav<br />
dabneulebi arian, mxolod simonaZe ar itexavs ixtibars.<br />
- amindma ver Segviwyo xeli, magram ara uSavs; - ise<br />
ambobs, Cans, Sekrebilebis dawynareba unda. – me Tu<br />
mkiTxavT, ase sjobs. nisli, wvima da ganukiTxaoba Cveni<br />
mekavSirea. moulodneli dartyma nadirobis gvirgvinia,<br />
ase ar aris!<br />
simonaZe govardis win Cerdeba da TvalebSi Caxedavs.<br />
248
- diax, asea! – gaubedavad ambobs Tavmjdomare da<br />
Sals kidev ufro ikravs tanze.<br />
- hoda, sanam gaTendebodes, manamde unda movrCeT am<br />
saqmes! – agrZelebs simoni da Tanac razmis win bolTas<br />
cems. – waraTi da kelmina marcxnidan mouvlian. Tqven,<br />
batono govard, marjvnidan... ojaxTan erTad, ra Tqma<br />
unda ... bore mTavar Sesasvlels gadaketavs, biWi mTavar<br />
gamosasvlels. es Cveni energiuli axalgazrda zurgidan<br />
dartymas agvacilebs Tavidan. mitingosani mxrebSi<br />
gaimarTeba da mebrZol iers miiRebs. cigeli! cigeli...<br />
– simonaZe dafiqrdeba. siaruls Sewyvets, poets SeaTvalierebs.<br />
– cigeli xeze ava da iqidan Seitans<br />
koreqtivebs. Tqven ki, Cemo batono... – gaWimul veterans<br />
mimarTavs simoni. – rogorc yvelaze gamocdili, am<br />
jgufebis moqmedebas gaerTianebT! – amTavrebs simonaZe<br />
da manqanidan SeumCnevlad gasaRebs gamoaZrobs. – me ki<br />
Cemi gziT waval... Senc CemTan erTad wamoxval!<br />
kmayofili rosleni xalisiT amoudgeba simonis<br />
gverdiT da oriveni male nislSi gauCinardebian.<br />
razmi nel-nela iSleba, sxvadasxva mxares ifanteba.<br />
TofSemarTuli cigel aqsargeli ganuyrel wyvils<br />
ukan gayveba da isic nislSi Securdeba...<br />
... xeebs Soris nislis fTilebi dacuravs. waraT wa-<br />
Zes sasxletze udevs TiTi, kondaxze – loya. majaze<br />
kompasiviT saaTi wikwikebs.<br />
waraTi da kelmina xis Ziras Cacucqulan.<br />
qalis TiTebi Tofze Semoxveul, mamakacis daZarRvul<br />
mklavs efereba.<br />
- rogor gixdeba iaraRi... – vnebianad ambobs kelminas<br />
xma.<br />
waraT waZe majaze daixedavs...<br />
... samalavSi moxerxebulad Camjdar bore bravias<br />
iaraRi saxeze miubjenia da xelebs iTbobs, xan ifSvnitavs,<br />
xanac pirTan miaqvs da gaToSil TiTebs haers<br />
uberavs.<br />
249
- ra iyo, kaco, ra mogivida – ismis nislidan viRacis<br />
xma.<br />
- ra vici, raRac xelebi meyineba. – pasuxobs bore da<br />
aqeT-iqeT iyureba.<br />
- gaemzade, gaemzade, davcxebT sadacaa! – isev ismis<br />
nislidan.<br />
bore bravia uxalisod miixutebs Tofs...<br />
... miwaze garTxmuli govard garayali idayvebs aqtiurad<br />
amoZravebs da nel-nela win miiwevs. drodadro<br />
Cerdeba, ayuradebs. mere ukn moixedavs: Tavmjdomares<br />
Soriaxlos cocva-cocviT meuRle mosdevs, cota<br />
moSorebiT – qaliSvili, romelic gatanjuli saxiT<br />
ZlivsZlivobiT moaTrevs wels.<br />
Tavmjdomare ramdenime metrs kidev gacocdeba da<br />
gaCerdeba, TiTqos raRac Zalam Seakavao. govardi mcire<br />
goraks miwas moaSorebs. ojaxis wevrebs gasZaxebs:<br />
- modi aq! Cqara! is... vnaxe! is... vnaxe! – Tavmjdomare<br />
moxril mklavs haerSi iSvers.<br />
dafeTebuli qalebi temps moumateben da male<br />
govardTan gaCndebian. diasaxlisi da msuqani gogo mamas<br />
miwis gadayraSi exmarebian.<br />
- mamam ipovna! mamam ipovna! – Tavmjdomaris qali-<br />
Svili sixaruliT<br />
taSs Semokravs.<br />
- Cumad gogo, ra gayvirebs! ar gaigonon! – Seutevs<br />
deda da gogoc uceb Caigdebs enas.<br />
ojaxis wevrebi borcvs moasufTaveben da napovni<br />
nivTic gamoCndeba: zolebian sasazRvro boZs gardigardmo<br />
rkinis abra aqvs mikruli; abras msxvili, Savi<br />
asoebiT yvelasaTvcis nacnobi abreviatura amSvenebs: s.<br />
s. s. r...<br />
... nislSi roslen faTaxis jer erTi fexi gamoCndeba,<br />
mere meore. fexebSua Camxobili, SarvalCaweuli<br />
simonaZe xvneSa-xvneSiT win da ukan moZraobs.<br />
250
kudusunis ZvalTan mokle da mgZnobiare kudi ususurad<br />
caxcaxebs. rosleni siamovnebisgan krutunebs.<br />
TofSemarTuli poeti nislidan gamoborialdeba.<br />
vnebiani qSinvis mimarTulebiT moZraobs da roslenis<br />
da simonaZis zusti adgilsamyofelis gamocnobas<br />
cdilobs.<br />
simonaZe zurgiT raRacas igrZnobs, wamiT roslens<br />
Tavs mianebebs da ukan gaixedavs.<br />
burusSi gzadakarguli cigel aqsargeli buCqis<br />
Ziras gagorebul wyvils ver amCnevs, gverdze gauvlis<br />
da nisls SeerTvis...<br />
... mitingosanic emzadeba sabrZolvelad. mklavze<br />
gadaxsnili Tofi gadaudia, swored ise, rogorc<br />
sportsmenebma ician. yurebze xmaurdamcav sacvamebs ike-<br />
Tebs da yuradRebiT gahyurebs mis win nisliT waSlil<br />
sivrces.<br />
mkvdreTiT aRdgenili biWi goraks amoirbens,<br />
lelianSi wveba da Tavisi mZime avtomatis Ffexebs<br />
miwaSi Caasobs.<br />
mxarze xelis Sexebas grZnobs.<br />
- aba, Sen ici, Cems niSans daelode! – veterani biWs<br />
amxnevebs da Camovlas agrZelebs.<br />
roca nisli veterans Caylapavs, mis xmas erTxel<br />
kidev gaigonebs biWi:<br />
- niSans daelode, niSans!<br />
... veterani xesTan Cerdeba. zeviT aixedavs da daiZaxebs:<br />
- cigel! cigel!<br />
pasuxs aravin scems.<br />
- sad dadis es kaci! veRar gavige am poetebis! –<br />
buzRunebs veterani<br />
da xes Zlierad ajanjRarebs.<br />
am dros saidanRac veteranis win TofSemarTuli<br />
“adgilobrivi mniSvnelobis“ poeti amoizrdeba sokosaviT.<br />
251
- sad daborialob, kaco, Sen. adi xeze!<br />
- Tavi damanebe! – poeti nislSi miabijebs. – roslen!<br />
roslen! gameci xma! roslen!<br />
... veterani gzas agrZelebs. misi xma Soridan ismis:<br />
- niSans daelodeT, niSans!<br />
... veterani gzaze, manqanasTan brundeba. qamridan<br />
dambaCas amoaZvrens, SemarTavs da gamokravs.<br />
aremare wamiT wiTlad naTdeba. SuSxuna haers<br />
gakveTavs da xeebSi Cavardeba...<br />
waraT waZe sasxlets TiTs daadebs, isvris. kelmina<br />
swrafad moSordeba kacs, Tavis iaraRs daswvdeba da<br />
ganuyreli wyvili iseT cecxls gaxsnis, artilerias<br />
SeSurdeba...<br />
... lelianSi Cawolili biWi Tavis tyiamfrqvevs aakakanebs,<br />
gaafTrebul srolas autexavs uxilav mtrebs,<br />
Tanac aRtacebis yiJinas dascems. sul male denTis<br />
molurjo kvamlSi gaexveva...<br />
... roslenze damxobili simona srolis xmaze yurebs<br />
dacqvitavs, qals Tavs mianebebs, swrafad amoicvams<br />
Sarvals da nislSi SeZvreba.<br />
gabruebuli roslenic dgeba fexze, simonaZes ukan<br />
mihyveba fexareuli da bednieri, magram veRar moaswrebs,<br />
dakargavs. simonaZe sadRac gaqreba.<br />
- simon! simon! – roslenis xma burusSi ikargeba...<br />
srolis sixSire matulobs, marTla omi egoneba<br />
kacs...<br />
... govard garayali da misi ojaxi saxeldaxelod<br />
gaTxril sangarSi miyuJula.<br />
- kargi axla, sircxvilia, ras ityvis xalxi! –<br />
qmris Sercxvenas cdilobs qali. – ase, dawolilma<br />
mainc gaisrole erTi-ori!<br />
Tavmjdomare xmas ar iRebs. gabusuli adgilidan ar<br />
iZvris.<br />
- he, midi! midi! – ar eSveba diasaxlisi da qmars<br />
ferdebSi mozomilad urtyams.<br />
252
- moica, qalo! – Riziandeba govardi. – movicadoT<br />
patara... iqneb usrolvelobam ufro gaamarTlos.<br />
- Sevarcxvine Seni kacoba! – moTminebis fiala<br />
aevseba qals, daswvdeba Tofs, amoxteba ormodan da<br />
srola-sroliT xeebs miscems Tavs.<br />
govard garayali qaliSvils xels Cakidebs da ukmayofilo<br />
buzRuniT colis kvals misdevs. msuqani gogo<br />
biushalteridan pawia revolvers amoiRebs da nislis<br />
mimarTulebiT ramdenjerme gaisvris...<br />
zambarasaviT daWimuli mitingosani nislSi raRacas<br />
Tvals gaayolebs da orjer isvris – ise, rogorc<br />
tyviiT msrolelTa Sejibrebis dros gvinaxavs. ,,mfrinavi<br />
TefSebi”, ra Tqma unda, ar Cans.<br />
mitingosani kmayofili saxiT Zvel gilzebs amoyris,<br />
Tofs xelaxla tenis da axal “moZrav obieqts”<br />
elodeba...<br />
... manqanis qveS SemZvrali veterani yuradRebiT<br />
aTvalierebs garemos. cdilobs, nislSi raRac mainc<br />
gaarCios. xedavs kidec – TiTqos viRac landebma<br />
gairbines. veterani dauyovnebliv awveba sasxlets da<br />
Zveli, omisdroindeli avtomatidan cecxls gaxsnis...<br />
... rosleni frTxilad miiwevs nislSi da simons<br />
eZebs. aqeT-iqeT acecebs Tvalebs. veRar gaugia, romel<br />
mxares wavides.<br />
uceb burusidan cigel aqsargeli gamovardeba.<br />
srola SeuCereblad grZeldeba.<br />
- isev imas eZeb, xom! – Rrialebs cigeli,<br />
SeSliliviT abrialebs Tvalebs da roslenisken iwevs.<br />
- me! me riT var, viTom, naklebi!<br />
- ar momekaro! ar momekaro! mezizRebi, mezizRebi! –<br />
awivldeba rosleni da ukan-ukan ixevs.<br />
cigeli Tavs ar anebebs. rosleni Setrialdeba da<br />
garbis. poeti wamoeweva, Zirs daagdebs da zed daaxteba.<br />
rosleni ibrZvis, xelebs iqnevs, kivis. qalis winaaRmdegoba<br />
ufro axelebs poets. nel-nela rosleni iRleba.<br />
253
poetic grZnobs am gardatexas da misi Widaoba moferebas<br />
emsgavseba bolos.<br />
- Cemi xar, Cemi! ar dagTmob, ara! miyvarxar! ar<br />
SemiZlia uSenod! – Rmuis cigel aqsargeli. qalis<br />
tuCebs eZebs, poulobs. ewafeba.<br />
rosleni erTs kidev gaifarTxalebs, magram Tanda-<br />
Tan nebdeba. grZnobis morevSi CaZirul poets TiTebs<br />
TmebSi Seucurebs...<br />
cigel aqsargels viRacis Zlieri xeli mxrebSi<br />
Caafrindeba da gverdze gadaagdebs. gons mosuli poeti<br />
mis win simonaZes xedavs. cigeli miwaze davardnil<br />
Tofs daiTrevs da simons miuSvers.<br />
- Seni bralia, Seni bralia yvelaferi! – iyvirebs<br />
poeti da fexze wamovardeba.<br />
- daagde iaraRi! – Seuyvirebs simonaZe.<br />
- Seni bralia! mogvatyue! Sen arie yvelaferi! – isev<br />
Rnavis cigeli da simonisken ramdenime nabijs gadadgams.<br />
rosleni situaciaSi ver garkveula, dabneuli<br />
uyurebs xan erTs, xan meores.<br />
simonaZe ukan-ukan ixevs, totebs wamoedeba, ecema,<br />
magram swrafad wamoxteba da gaiqceva.<br />
- aha! SegeSinda, ara! gaCerdi! gesvri!<br />
cigeli dabneul roslens xels waavlebs da simona-<br />
Zes yviriliT ukan daedevneba...<br />
... tyviamfrqvevTan Cawolili biWi rZisfer nislSi<br />
TvalnaTliv dainaxavs, rogor Cairbenen Soriaxlos<br />
rosleni da TofSemarTuli cigeli.<br />
... aqoSinebuli simoni nislidan gamoxteba da<br />
pirdapir Tavmjdomares – govard garayals SeefeTeba.<br />
- raSia, batono simon, saqme – ekiTxeba<br />
Tavmjdomare.<br />
- wadi, Seni! – zizRiT ambobs simonaZe, govards<br />
xels kravs da isev nislSi Securdeba...<br />
254
... waraT waZe iaraRs xels SeuSvebs. srola wydeba.<br />
tyeSi siCume isadgurebs.<br />
waraTi safaridan gamodis. SeSinebuli kelmina<br />
zurgze aekvreba.<br />
qvevidan xmauri da SeZaxilebi ismis. male monadireebs<br />
SeamCneven. isini Tofebis qneviT da yviriliT<br />
goraks gadairbenen...<br />
... sabrZolvelad momarTuli mitingosani am xmaurs<br />
yuradRebas miaqcevs, srolas Sewyvitavs, motrialdeba.<br />
burusidan cigel aqsargeli gamovardeba, mere<br />
rosleni, mas mkvdreTiT aRmdgari biWi moyveba, Tavmjdomare<br />
da misi ojaxis wevrebi boloSi moCanCaleben.<br />
mitingosani morbenlebs gamoekideba da isic<br />
nislSi daikargeba.<br />
- ra moxda, xalxo! – ismis Soridan.<br />
- mogvatyua! Segvacdina!<br />
- mkvlelebad gvaqcia, am uRmerTom, mkvlelebad!<br />
- ar gauSvaT!<br />
- Cqara!. .<br />
... simonaZe uceb samxedro “vilisTan” amoyofs Tavs.<br />
misken momaval veterans rom dainaxavs, mucelze xels<br />
ikidebs, ikunteba.<br />
- me axlave davbrundebi! ar SewyvitoT srola!<br />
- ra gWirs, Cemo batono – eRimeba veterans. –<br />
faRaraTi xom ar dagemarTa, a icis SiSma, ara uSavs!<br />
- bevrs nu laparakob! posts mixede, posts! – ityvis<br />
simonaZe da TavdaRmarTSi biliks dauyveba.<br />
- aris ufroso, mivxedo posts!<br />
veterani manqanasTan brundeba.<br />
nislidan monadireebi xmauriT gamocvivdebian.<br />
- sad aris, sad! saiT wavida! – yviris cigeli.<br />
- vin – ukvirs veterans.<br />
- vin da is eSmakis fexi!<br />
- ager gadavida, male davbrundebio. – mxrebs<br />
iCeCavs veterani.<br />
255
- ux, magis! male, manqanaSi! Sors versad wagviva!<br />
monadireebi manqanaSi Cacvivdebian.<br />
- ra moxda, ra ambavia – kiTxulobs gaognebuli<br />
veterani.<br />
- raRa ra moxda, Se kaco! ver xedav, mkvlelebic<br />
gagvxada am CaTlaxma! – uxsnis cigel aqsargeli.<br />
- araa sando-meTqi, sul amas viZaxdi! – CaurTavs<br />
waraT waZe.<br />
- aRar unda amas bazari! daqoqe! davewioT! – gascems<br />
brZanebas Tavmjdomare.<br />
- gasaRebi! gasaRebi mouparavs!<br />
- vxedav! vxedav! – dasWyivlebs mitingosani da<br />
manqanidan Camoxteba.<br />
danarCenebic gadmocvivdebian da gorakze Carbian...<br />
... nislSi wverosani beri gamoCndeba, romelsac xel-<br />
Si joxi uWiravs, tanze jvalo acvia, welze Toki Semourtyams<br />
qamris nacvlad. fexSiSvelia. qvebze moabijebs,<br />
magram tkivils ver grZnobs.<br />
beri gaciskrovnebuli saxiT modis da TavisTvis<br />
xmamaRla ambobs:<br />
- Semiwyale me RmerTo, didiTa wyalobiTa SeniTa,<br />
aRxoce usjuloebai Cemi... Semiwyale me RmerTo, didiTa<br />
wyalobiTa SeniTa, aRxoce usjuloebai Cemi...<br />
... wverosan bers nislSi SemTxveviT simonaZe<br />
SeefeTeba.<br />
beri Sedgeba, locvas Sewyvitavs da ucnobs gaocebiT<br />
SeaTvalierebs.<br />
simonaZe sirbilidan siarulze gadadis, viTom seirnobs.<br />
bers rom gauswordeba, uceb saxeSi Sescinebs.<br />
- mamao, xom ver metyviT, es gza taZarTan mimiyvans<br />
beri dums.<br />
- es gza taZarTan mimiyvans – xmas auwevs simonaZe.<br />
- sul pirdapir Tu ivliT... vin icis... iqneb ... moxdes<br />
saswauli...<br />
256
- didi madloba!<br />
simonaZe bers xels CamoarTmevs. midis. nislSi imaleba.<br />
beri xelgawvdili rCeba. mere xels daxedavs, romelic<br />
ucnobs CamoarTva.<br />
,,Semiwyale me RmerTo, didiTa wyalobiTa SeniTa,<br />
aRxoce usjuloebai Cemi”...<br />
am dros TeTri burusidan monadireebi amocurdebian.<br />
morbian, yvirian, ilanZRebian.<br />
beri maT Tvals gaayolebs.<br />
razms cigel aqsargeli gamoeyofa, berTan miirbens<br />
da ekiTxeba:<br />
- mamao, TeTrlabadian kacs xom ar gauvlia<br />
- ki, gaiara.<br />
- saiT wavida<br />
- ai, iqeT...<br />
- gmadlobT, mamao... momyeviT! momyeviT! - gasZaxebs<br />
cigeli danarCenebs da maTken gaiqceva.<br />
- bodiSi momiTxovia, magram, xom ver metyviT, vin<br />
aris is kaci – daadevnebs beri cigels.<br />
isic wamiT Cerdeba:<br />
- vin aris da eSmaki! satana! – da garbis.<br />
monadireebi xeebs moefarebian...<br />
... wverosani beri qvis yores gamocdeba, eklesiis<br />
ukana ezoSi Semodis da SeSis saCexTan Sedgeba.<br />
aqac nisls daufaravs garemo.<br />
beri kunZidan culs amoaZrobs, marjvena xels kunZze<br />
dadebs da culs Ronivrad moiqnevs.<br />
moWrili mtevani moSorebiT daecema.<br />
wverosan bers guli misdis, gadaqandeba da<br />
muxlwarTmeuli eklesiis kedels mieyrdnoba...<br />
... nisli gadaiyara.<br />
mzis sxivma mwvaned SefoTlili tye gaanaTa.<br />
257
Waobiani veli gasisxlianebuli micvalebulebiT<br />
aris mofenili – qalebi, kacebi, moxucebi – WonWyoSi<br />
Cayrilebi sazarlad gamoiyurebian.<br />
zogi pirqve agdia, zogi zurgze da zogic oTxad<br />
mokecili ... da ase dausruleblad.<br />
Waobian velze sikvdils dausadgurebia...<br />
am xalxs Cven kargad vicnobT – isini simonaZis<br />
mdevrebi arian...<br />
31.<br />
qalaqis sasaflaoze aqoSinebuli simon simonaZe<br />
morbis.<br />
mdevarTa nacnobi yiJina nel-nela axlovdeba, sacaa<br />
sasaflaozec SemoiWreba da walekavs yvelafers.<br />
simonaZe Tavis mier gaZarcul saflavs poulobs.<br />
swrafad ixdis tansacmels da pirRia samareSi CauZaxebs.<br />
simonaZis kudiani sajdomi wamiT gaielvebs da daikargeba.<br />
saflavebs mdevarTa yiJina gadauvlis...<br />
gaTenda.<br />
mze ise dahyurebs zRvispira qalaqs, rogorc jala-<br />
Ti ususur da imeddakargul msxverpls...<br />
morCa...<br />
258
sarCevi/Contents<br />
Teatrmcodneoba<br />
vasil kiknaZe - qarTuli Teatris 1937 weli 3<br />
Vasil Kiknadze - 1937 year of Georgian Theatre 10<br />
laSa CxartiSvili - `mefe liris” Teatraluri<br />
interpretaciis problemis ramdenime sakiTxi<br />
qarTul TeatrSi 11<br />
Lasha Chkhartishvili - For ,,king Lears’’ interpretation issue in<br />
Georgian theatre 24<br />
kinomcodneoba<br />
lela oCiauri _ niSani, simbolo, miTi - maTi struqtura,<br />
Seqmnisa da arsebobis mizezebi 25<br />
Lela Ochiauri - Sign, Symbol, Myth – Their Structure, Reasons of<br />
Creating and Existing 37<br />
oliko JRenti _ revoluciis sakiTxisaTvis ivane<br />
perestianis filmSi “arsen jorjiaSvili” anu<br />
“general griaznovis mkvleloba” (1921w.) 38<br />
Oliko Zhgenti - Revolutionary Issue of the Movie of Ivane Perestiani<br />
“Arsen Jorjiashvili” (Assasination of the General Griaznov). 51<br />
sofo TavaZe _ novatoruli Ziebebi 60-iani wlebis qarTul<br />
kinematografSi 52<br />
Sofo Tavadze - Innovatory Searches in the Georgian Cinematography 1960-s 60<br />
nato cqvitiniZe _ qarTuli telefilmebis Tematikis<br />
sakiTxisaTvis 61<br />
Nato Tskvitinidze - For Georgian Films plural subjects 69<br />
inga xalvaSi _ kinematografze egzistencializmis gavlenis<br />
sakiTxisaTvis 70<br />
Inga Khalvashi - Influence of Existentialism on Cinematography 80<br />
259
manuCar loria – saqarTvelos SavizRvispireTSi mcxovreb<br />
ebraelTa eTnoreligiuri mozaika 81<br />
Manuchar Loria - Ethnographic film modelling in visual anthropology 88<br />
lia kalandariSvili _ kultura rogorc kinoTxrobis<br />
simboluri Sre. kidev erTxel `jariskacis mamis~<br />
Sesaxeb 89<br />
Lia Kalandarishvili - Culture as symbolically layer of narration.<br />
Once again about ,,The father of a soldier’’ 96<br />
xelovnebaTmcodneoba<br />
maia WiWileiSvili _ sxalTis mxatvrobis ideuri<br />
gadawyvetis erTi aspeqti (abuserisZe tbelis<br />
memkvidreobisa da sxalTis mxatvrobis<br />
urTierTmimarTeba) 97<br />
Maia Chichileishvili - One Aspect of the Ideological Resolution of Skhalta<br />
Painting (Interrelation between the Legacy of Abuserisdze<br />
Tbeli and Skhalta Painting) 107<br />
rati CiburdaniZe _ portretuli saxeebi vaxtang beselias<br />
mxatvrobaSi 108<br />
Rati Chiburdanidze - Portraits in Vakhtang Beselia’s Paintings 114<br />
kulturis istoria<br />
ermile mesxia _ kulturisa da erovnuli cnobierebis<br />
zogierTi sakiTxi 115<br />
Ermile Meskhia - Some problems according to culture and national thinking 125<br />
mamuka jorbenaZe _ globalizacia da erovnuli kulturis<br />
zogierTi sakiTxi 127<br />
Mamuka Jorbenadze - Some items about global and national culture 133<br />
musikaTmcodneoba<br />
qeTevan gogolaZe _ musikaluri aRqmis TaviseburebisaTvis 134<br />
K. Gogoladze - Towards of musikal perception 144<br />
260
ana dumbaZe - harmonia, rogorc musikalur-gamomsaxvelobiTi<br />
saSualeba musikaluri xelovnebis evoluciis procesSi 145<br />
A. Dumbadze - Harmony as a form of expressing the music in the evolution<br />
process of the and music 155<br />
xaTuna niniZe - Semoqmedebis Tavisuflebis problema<br />
(rixard Strausis) magaliTze 156<br />
K. Ninidze -The problem of creative freedow follou the exampe of creations<br />
of Richard Shtrause. 168<br />
saxelovnebo ganaTleba<br />
zaza xalvaSi - kinoreJisuris swavlebis koncefcia<br />
(sabakalavro doneze) 170<br />
Zaza Khalvashi - Film Production Teaching Conception<br />
(Undergraduate, BA Level) 175<br />
literaturuli scenari<br />
zaza xalvaSi - M I S E R E R E 176<br />
261
gamomcemlobis redaqtori _ lali konceliZe<br />
teqnikuri redaqtori _ eduard ananiZe<br />
xelmowerilia dasabeWdad 18.11.2008<br />
qaRaldis zoma 60X84 1/16<br />
fizikuri Tabaxi 16<br />
tiraJi 100<br />
fasi saxelSekrulebo<br />
daibeWda universitetis stambaSi<br />
q. baTumi, ninoSvilis 35.<br />
262