23.12.2012 Views

Sua saukuneebis saero musika

Sua saukuneebis saero musika

Sua saukuneebis saero musika

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

„თავისუფლება“<br />

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

„თავისუფლება“<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ლექსი დავით მაღრაძის<br />

ლექსი დავით მაღრაძის


maia oTiaSvili irine miqaZe<br />

mzis sxivi<br />

<strong>musika</strong>Si<br />

moswavlis wigni<br />

VIII klasi<br />

`wyarosTvali~<br />

Tbilisi, 2012 weli


adreuli <strong>musika</strong><br />

Sesavali<br />

gakveTili 1<br />

istoriul epoqas, romelic cvlis uZveles samyaros, <strong>Sua</strong> saukuneebs<br />

uwodeben. igi iwyeba romis dacemis droidan da 1000 welze<br />

metxans grZeldeba. am drois manZilze Camoyalibdnen rigi evropeli<br />

xalxebi da saxelmwifoebi, Camoyalibda evropuli kulturis<br />

umniSvnelovanesi niSan-Tvisebebi. evropelTa sulieri cxovrebis<br />

safuZveli qristianoba gaxda. <strong>Sua</strong> saukuneTa xelovneba – saekle-<br />

uZvelesi organi<br />

sio arqiteqtura, qandakeba, xatebi, taZrebis mozaika da freskebi<br />

– qristianuli RvTismsaxurebisTvis iyo gankuTvnili. rac Seexeba <strong>musika</strong>s,<br />

mas mniSvnelovani funqcia ekisreboda – igi unda daxmareboda mlocvels<br />

daeviwyebina yoveldRiuri sazrunavi, piradi gancdebi da mTeli yuradReba<br />

saeklesio msaxurebisken miemarTa. am mizans emsaxureboda sagaloblebi, romelTa<br />

mTavari damaxasiaTebeli niSani mravali wlis manZilze iyo 1-xmianoba<br />

(momRerlebi erTad asrulebdnen erT melodias), instrumentuli Tanxlebis<br />

gareSe. am sagaloblebis SemqmnelTa azriT, erTxmianoba erTi RmerTisa da<br />

erTiani eklesiis simbolo iyo. instrumentuli Tanxleba adamianur grZnobaze<br />

did gavlenas axdenda, amitomac eklesia gaurboda mas. Tumca, VII saukunidan<br />

kaTolikur eklesiaSi mainc mkvidrdeba _ jer organi, Semdeg ki sxva<br />

sakravebic.<br />

am droisaTvis saeklesio <strong>musika</strong> ZiriTadad eklesia-monastrebSi iqmneboda.<br />

sagalobelTa Seqmnisas berebi mkacrad misdevdnen wesebs da tradiciebs.<br />

isini ar miiCnevdnen sakuTar Tavs avtorebad, ramdenadac erTaderT Semoqmedad<br />

RmerTi miiCneoda. amgvarad, am drois musikisTvis damaxasiaTebelia niSnebia:<br />

I – erTxmianoba da II – anonimuroba.<br />

mxolod XII-XIII s.s.-ebidan mkvidrdeba evropul <strong>musika</strong>Si mravalxmianoba.<br />

XI saukuneSi italieli beris gvido arecos mier gamogonebulma damwerlobam<br />

SesaZlebeli gaxada <strong>musika</strong>luri nawarmoebis zustad Cawera.<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebi saintereso da TviTmyofi etapia xelovnebasa<br />

da kulturaSi. <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>musika</strong>m safuZveli Cauyara Tanamedrove<br />

profesiul evropul <strong>musika</strong>s da TandaTan momzadda Semdgomi<br />

axali epoqa evropis istoriaSi _ aRorZineba.<br />

anCisxatis eklesia.<br />

Tbilisi VII saukuneebi<br />

qarTuli sagalobeli `Sen xar venaxi~<br />

jovani palestrina. `kyrie~<br />

Zveli romaelebi laTinurad laparakobdnen.<br />

romis imperiis dacemis Semdeg (476) laTinurma<br />

enam TandaTan dakarga salaparako funqcias, magram SeinarCuna arseboba<br />

taZrebSi. igi RvTismsaxurebis kuTvnileba gaxda. misgan warmoiSvnen e.w.<br />

romanuli enebi – italiuri, franguli, espanuri, portugaliuri.<br />

romanuli stili arqiteqturaSi<br />

3


& #<br />

&<br />

&<br />

& #<br />

œ.<br />

& # j<br />

œ.<br />

œ œ<br />

j<br />

& œ œ œ œ œ.<br />

œ œ œ<br />

w w w w w w wœ œ<br />

w<br />

œ œ<br />

&<br />

j<br />

œ œ œ œ œ œ œ.<br />

do maJori<br />

furclidan do maJori kiTxva<br />

j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

w w w w w w w w<br />

la minori-bunebrivi<br />

&<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w w w<br />

gaixsene da gaimRere do maJori da sol maJori paraleluri minorebiT<br />

do maJori<br />

C-dur la minori-bunebrivi<br />

sol maJori<br />

w w w w w w w w<br />

&<br />

la w minori-bunebrivi w w<br />

la minori-harmoniuli<br />

&<br />

w w w w w<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

#<br />

a-moll w w w w w w w w<br />

la sol minori-harmoniuli<br />

maJori<br />

a-moll<br />

la minori-bunebrivi<br />

mi minori-bunebrivi<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

&<br />

& w w w w w # w<br />

#<br />

w<br />

w<br />

#<br />

&<br />

w w w w w w w w<br />

#<br />

w<br />

&<br />

w w w w w w w<br />

#<br />

la sol minori-harmoniuli<br />

minori-melodiuri<br />

maJori<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w w w<br />

a-moll<br />

sol maJori<br />

la mi minori-bunebrivi<br />

minori-melodiuri<br />

G-dur<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

w w w w w w w w<br />

& #<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w # w w<br />

la minori-harmoniuli<br />

la minori-melodiuri<br />

mi minori-bunebrivi<br />

& #<br />

mi minori-harmoniuli<br />

e-moll<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

& #<br />

bunebrivi<br />

w w w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

& #<br />

& #<br />

mi minori-bunebrivi<br />

mi minori-harmoniuli<br />

e-moll<br />

& la minori-melodiuri<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

#<br />

w w w w w w w w<br />

& #<br />

mi minori-harmoniuli<br />

w w w w w w # w w<br />

& #<br />

mi minori-melodiuri<br />

e-moll<br />

melodiuri<br />

w w w w w<br />

w w w w w<br />

w w w w w # w # w w<br />

adreuli <strong>musika</strong> _ zogadi terminia, romelic axasiaTebs evropuli klasikuri tradiciebis<br />

<strong>musika</strong>s romis imperiis dacemidan – 476 w-dan, barokos epoqis dasrulebamde, XVIII s-is<br />

<strong>Sua</strong> wlebamde. am didi drois manZilze <strong>musika</strong> TandaTan viTardeboda da<br />

mravalferovani xdeboda, moicavda mravalmxriv kulturul tradiciebsa<br />

da geografiul sivrces. <strong>Sua</strong> s.s-ebis evropuli kulturisaTvis<br />

gamaerTianebeli ki romaul-kaTolikuri eklesia iyo. mTeli pirveli<br />

aTaswleulis <strong>musika</strong>luri ganviTareba swored masTan aris dakavSirebuli.<br />

am periodis araqristianuli <strong>musika</strong> mcire raodenobiTaa Semor-<br />

Cenili.<br />

musikis istoriis periodizacia: <strong>Sua</strong> saukuneebi 476–1400<br />

renesansi 1400–1600<br />

& baroko 1600–1760<br />

klasicizmi 1730–1820<br />

romantizmi 1815–1910<br />

XX saukune 1900–2000<br />

#<br />

&<br />

mi minori-melodiuri<br />

w w w w w # w # w w<br />

#<br />

mi minori-melodiuri<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

b<br />

& #<br />

& b<br />

& b<br />

& #<br />

& b<br />

& #<br />

& #<br />

w w w w w w # w<br />

mi minori-harmoniuli<br />

mi minori-melodiuri<br />

w w w w w w ww w # w w # w<br />

& #<br />

&<br />

w<br />

& w w<br />

w w w<br />

4<br />

?<br />

gaiazre<br />

# w<br />

bunebrivi<br />

harmoniuli<br />

melodiuri<br />

harmoniuli<br />

w<br />

w<br />

w<br />

wm. barTlomes taZari.<br />

agnesa ukravs organze<br />

1490-1495w.


IV saukuneSi, romis imperiis dayofis Semdeg, mis aRmosavleT<br />

nawilSi warmoiqmna bizantiis imperia. mas aRmosavleT romis imperiasac<br />

uwodebdnen, misi dedaqalaqi konstantinopoli iyo.<br />

Tavisi arsebobis manZilze (IV- XVs.s.) bizantiam Seqmna TviTmyofi<br />

<strong>musika</strong>luri kultura, romelic ganuyofelia qristianobisgan.bizantiuri<br />

<strong>musika</strong> IX saukunemde did gavlenas axdenda<br />

q. konstantinopoli bizantiuri<br />

evropul <strong>musika</strong>lur xelovnebaze. TiToeuli bizantielisaTvis monetebi<br />

aucilebeli iyo yoveldRiuri saeklesio RvTismsaxureba, romelSic mniSvnelovan<br />

rols TamaSobda <strong>musika</strong>. bibliuri gadmocemis Tanaxmad, ZvelebraelTa<br />

mefe daviTma „ gaigona zeciuri simRera“ da isini adamianebs gadasca. RvTisadmi<br />

miZRvnili daviTis fsalmunebi Sesulia qristianul saeklesio msaxurebaSic.<br />

bizantiuri sagaloblebis teqstebi ara mxolod am Zveli poeziis nimu-<br />

Sebs Seicaven, aramed qristian poet-himnografTa teqstebsac. himnografiis<br />

adreuli nimuSebi VI saukunidan gvxvdeba, ZiriTadi teqstebi ki VII-IX s.s.-Si<br />

Seiqmna, aRmosavleT saqristianos msxvil kulturul centrebSi.<br />

bizantiaSi sanoto damwerlobis Seqmnamde (XI s.) sagaloblebi zepirsityvierad<br />

gadaicemoda, Semdeg ki maT mgalobelTa saRvTismsaxuro<br />

krebulSi gansakuTrebuli niSnebiT-nevmebiT werdnen.<br />

saeklesio Janrebs Soris aRsaniSnavia kanoni da tropari. kanoni<br />

_ berZnulad niSnavs `nimuSs“, `wess“. es aris <strong>musika</strong>lur-<br />

-poeturi kompozicia Semdgaria 9 monakveTisgan. masSi Sesulia<br />

monaniebis da didebis Temebi. tropari – saeklesio sagalobelia,<br />

romelic iwereboda sadResaswaulo an sazeimo movlenebisTvis,<br />

igi ar iyo damoukidebeli nawarmoebi da Sedioda ufro<br />

msxvili nawarmoebis SemadgenlobaSi.<br />

galobis Semsruleblebs adreul bavSvobidan zrdidnen monastrebsa<br />

da taZrebSi, sadac aswavlidnen domestikas _ sagundo<br />

xelovnebas.<br />

mantenia. daviTi ukravs arfaze<br />

bizantiurma sasuliero <strong>musika</strong>m didi gavlena moaxdina mTeli<br />

qristianuli samyaros, maT Soris, qarTul saeklesio RvTismsaxurebazec.<br />

es gavlena aSkaraa saSemsruleblo formebze, Tumca Tavad qarTul <strong>musika</strong>ze<br />

_ naklebad igrZnoba. arsebiTi gansxvaveba qarTul da bizantiur <strong>musika</strong>lur<br />

azrovnebas Soris isaa, rom bizantiuri <strong>musika</strong> erTxmiania, qarTuli ki _ mravalxmiani,<br />

Tumca qarTuli sasuliero <strong>musika</strong> Tavdapirvelad bizantiur tradiciebs<br />

eyrdnoboda.<br />

bizantiaSi saeklesio <strong>musika</strong>sTan erTad, arsebobda xal xuri <strong>musika</strong>c.<br />

es <strong>musika</strong> tradiciuli wesCveulebebisa da dResaswaulebis ganuyofeli<br />

nawili iyo.<br />

bizantieli mgalobeli<br />

bizantiuri <strong>musika</strong><br />

1 da 2- xmiani bizantiuri sagaloblebi<br />

bizantiuri instrumentuli <strong>musika</strong><br />

himnografia _ berZ. `himnos“ –<br />

`sadResaswaulo simRera“, `grafe“– vwer.<br />

gakveTili 2<br />

bizantiis imperatori<br />

aleqsandre I _ mozaika<br />

5


6<br />

msoflios saukeTeso organebi


jozef lakale 1860-1937<br />

Amapola<br />

De amor en los hierros de tu reja,<br />

de amor esucho la triste queja,<br />

de amor lejos de mi corazón,<br />

diciéndome así, con su dulce canción:<br />

Amapola, lindísima Amapola,<br />

Será siempre mi alma tuya, sola.<br />

Yo te quiero, amada niña mía,<br />

igual que ama la flor la luz del día.<br />

Amapola, lindísima Amapola,<br />

no seas tan ingrata y ámame.<br />

Amapola, Amapola,<br />

¿cómo puedes tu vivir tan sola?<br />

Al ver en los hierros de tu reja,<br />

de amor el albacín de tu queja,<br />

amor que mi amante corazón<br />

el rojo olvidar una dulce ilusión.<br />

Música: José Lacalle<br />

Letra: Luis Roldán<br />

j. lakale. `amapola~<br />

mousmine simReris minus fonogramas da imRere TviTon<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> espanuri instrumentuli <strong>musika</strong><br />

j. lakale iyo espaneli kompozitori, klarnetisti, diri-<br />

Jori da musikis kritikosi. 1924 wels dawera simRera `amapola~<br />

_ mSvenieri patara yayaCo~, romelic miuZRvna meuRles. 1940<br />

wels alber geimsma Seqmna simReris inglisuri teqsti. simRera<br />

popularuli gaxda msoflios bevr qveyanaSi, mas mRerodnen<br />

cnobili momRerlebi: luCano pavaroti, plaCido domingo,<br />

xose karerasi, andrea boCeli, dina durbini da sxvebi.<br />

j. dorsis bendma Seqmna simReris saorkestro versia, romelic<br />

1941 wlis hit-paradebSi pirvel adgilze gavida. 1984<br />

wels filmSi `erTxel amerikaSi~ kompozitorma e. morikonem<br />

simReris saorkestro versia gamoiyena siyvarulis leitTemad.<br />

gakveTili 3<br />

kadrebi<br />

k/filmidan<br />

`erTxel<br />

amerikaSi~<br />

7


gakveTili 4<br />

grigoriseuli qorali VI-X s.s.<br />

wm. ambrosi mediolaneli 340-397<br />

8<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> dasavleT evropis <strong>musika</strong><br />

dasavleT evropis saeklesio musikis tradiciebi IV-V s.s.-ebidan<br />

momdinareobs. misi adreuli etapi dakavSirebulia RvTismetyvel<br />

da winaswarmetyvel wm. ambrosi mediolanelis saxelTan<br />

(saerTod ki SemoRebul iqna I saukuneSi egnate RmerTmosilis<br />

mier, romelsac angelozTa galobis xilva hqonda). igi iyo erT-<br />

-erTi pirveli, vinc Seqmna saRvTismetyvelo himnebi. man daamkvidra<br />

eklesiaSi siaxle – gundis gayofa or jgufad – romlebic<br />

sakurTxevlis sxvadasxva mxares arian ganlagebulni. isini,<br />

locvis teqstebs Soris, monacvleobiT mRerodnen <strong>musika</strong>lur<br />

fragmentebs. aseT fragmentebs `antifonebs~ uwodebdnen, xolo<br />

Sesrulebis am xerxs, romelic ori gundis monacvleobaze igeba,<br />

ewodeba antifonuri simRera.<br />

TandaTan, umTavres teqstebTan erTad, damkvidrda mkacrad daculi antifonebi,<br />

romelTa <strong>musika</strong> iqmneboda ukve arsebul da kargad nacnob melodia –<br />

gamRerebebze. antifonebisa da am gasamReri hangebis ricxvi TandaTan ise gaizarda,<br />

rom momRerlebs maTi zepirad damaxsovreba gauWirdaT. amis gamo, VII<br />

s-dan dagrovili masala sistemaSi moiyvanes da Tavi mouyares did krebuls,<br />

romelsac `grigoriseuli antifonari~ ewoda. es saxelwodeba dakavSirebulia<br />

romis papis grigol I-is saxelTan. es krebuli gaxda safuZveli evropuli saeklesio<br />

musikis erT-erTi stilis – grigoriseuli qoralis ganviTarebisTvis.<br />

grigoriseuli qoralebi erTxmiania. mas laTinur enaze mamakacebis an biWebis<br />

gundi unisonSi asrulebs, instrumentuli Tanxlebis gareSe. momReralTa<br />

xmebi ise unda Seerwyan erTmaneTs, TiTqos erTi adamiani mReriso. melodiaSi<br />

ar aris naxtomebi, ritmic Tanabarzomieri, mSvidi, gawonasworebulia. igi gadmoscems<br />

mlocvelis Sinagan simSvides.<br />

grigoriseul qoralebSi <strong>musika</strong> da teqsti garkveuli wesiTaa Serwymuli.<br />

igi or xerxs emyareba. erT-erTi maTgania fsalmodia. igi uZvelesi tradiciidan<br />

momdinareobs. es aris locvebis gamRerebiT kiTxva, romelic fsalmunebis<br />

kiTxvisas gamoiyeneba. am dros erT <strong>musika</strong>lur bgeraze erTi sityva modis<br />

(gavixsenoT Zv. israeli).<br />

meore xerxia _ iubilacia, romelSic teqstis erT marcvalze ramdenime<br />

<strong>musika</strong>luri bgera gaimRereba. fsalmodiasTan erTad Camoyalibda galoba _<br />

himnebic. SemdgomSi igi safuZvlad daedo evropuli mravalxmianobis adreul<br />

formebs _ organumebs.<br />

mravalxmianobis Seqmnis pirveli cdebi miekuTvneba VII-IX s.ebs, magram namdvili<br />

mravalxmianoba XII s.-dan viTardeba.<br />

papi grigol I<br />

540-604<br />

grigoriseuli sagalobeli<br />

rodesac sikeTes gvikeTeben, madlierebis grZnobiT unda gvaxsovdes<br />

igi; xolo Tu cudad mogveqcevian, siyvarulma unda dagvaviwyos igi.<br />

wm. ambrosi mediolaneli<br />

antifonos _ berZn. `is, rac sapasuxod JRers!~<br />

Jubilato _ laT. `mxiaruleba, sixaruli~<br />

qorali _ gem. Choral _ erTi an mravalxmiani<br />

saeklesio sagalobeli.<br />

grigoriseuli sagalobeli _ `Ave Maria~<br />

organumi


& œ œ œ<br />

furclidan kiTxva<br />

notkeris sekvencia<br />

dies DIES irae IRAE<br />

daukari da gaiazre<br />

? � � � � � � � � � � � � � � �<br />

& b 4<br />

? � � � � � � � � � � � � � � .<br />

4<br />

sufruli simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ � � œ.<br />

j<br />

œ œ Œ<br />

aleluia<br />

& œ œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

<strong>Sua</strong> j saukuneebSi grigoriseul sagalobelTa Caweris specialuri<br />

œ sistema œ œ œ iyo gamomuSavebuli. œ<br />

j<br />

Tavdapirvelad, maT nevmebiT,<br />

J J<br />

œ<br />

werdnen pirobiTi niSnebiT, romlebic aRniSnavdnen melodiis<br />

ganviTarebis mimarTulebas. nevmebis Canaweri mogvagonebda konspeqts, romelSic aRniSnulia<br />

mxolod mTavari, detalebi ki Tavad unda scodnoda Semsrulebels.<br />

grigoriseuli qoralis adreuli nimuSebi gaSifruli ar aris.<br />

IX s-dan, RvTismsaxurebaSi, kanonizirebul grigoriseul qoralTan erTad, gaCnda e.w.<br />

himnebi. himnebTan erTad, saeklesio wiaRSi, nel-nela, xalxuri melodiebis axali formebic<br />

mkvidrdeba. mag. sekvenciebi (sequere – miyola, mimdevari) _ improvizaciuli xasiaTis<br />

poeturi CanarTi-epizodebi. misi pirveli avtori Sveicarieli beri notkeria. cxovreba<br />

viTardeboda da erTferovan formebs gamococxleba sWirdeboda. amas Tavad eklesiis<br />

msaxurnic grZnobdnen. amitom garkveul periodSi<br />

mcireoden daTmobaze wavidnen, da es Seexo<br />

swored sekvenacias. dakanonebuli sagaloblis<br />

dasrulebis Semdeg `solists~ ufleba mieca<br />

Seesrulebina nebismieri improvizacia sityvebze<br />

`aliluia, osana, amen~. momRerlisTvis es wamaxalisebeli<br />

stimuli iyo. es iyo sakmaod mimzidveli<br />

vokalizi, xmovan asoebze agebuli virtuozuli<br />

teqnikiT da mdidari melizmatikiT gamorCeuli<br />

vokaluri melodiebi. sekvenciebis kvaldakval<br />

viTardeba tropebi _ locvis ZiriTadi sagaloblebis<br />

damatebiTi teqsti da <strong>musika</strong>.<br />

adreuli nevmuri damwerloba<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

J J œ œ<br />

j<br />

œ<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

J J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

notkeris sekvencia<br />

&<br />

j j j j<br />

œ œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ J œ œ j<br />

J œ J œ œ œ œ œ œ j<br />

J<br />

J J œ<br />

& J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J J<br />

œ j<br />

œ J œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& j j<br />

œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ œ œ<br />

j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& œ<br />

j<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

J<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

nawyvetebi <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> saeklesio musikidan<br />

&<br />

j<br />

œ<br />

& J œ<br />

& j<br />

œ<br />

& œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

j<br />

œ œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J<br />

œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ œ<br />

œ j<br />

J œ J œ<br />

œ œ<br />

J<br />

J œ œ j<br />

œ J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ j<br />

œ<br />

œ œ œ<br />

J œ œ<br />

œ<br />

J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ j<br />

œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ<br />

J œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ j<br />

œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

œ j<br />

J œ<br />

& b œ œ œ œ � œ œ � � œ œ œ œ œ œ œ œ � œ Œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

9


gakveTili 5<br />

adamianebi uZvelesi droidan cdilobdnen TaobebisTvis SemoenaxaT<br />

<strong>musika</strong>, risTvisac melodiis Cawera aucilebeli iyo. notebis<br />

Caweras, anu notaciis moxerxebuli da zusti sistemis Seqmnas, mravali<br />

aswleuli dasWirda. Zvel saberZneTSi <strong>musika</strong>lur bgerebs ber-<br />

Znuli anbanis asoebiT aRniSnavdnen. berZnebi <strong>musika</strong>lur bgeraTa<br />

rigis safexurebs anbanis ama Tu im asoTi gamoxatavdnen, magram ritmul<br />

niSnebs yovelTvis ar amatebdnen. am notaciis gaSifvra mecnierebma<br />

mxolod XIX s-Si moaxerxes. <strong>Sua</strong> saukuneebSi, evropaSi asoiTi<br />

notacia TiTqmis miviwyebuli iyo. amitom musikosebi damxmare niSnebs,<br />

erTgvar miniSnebebs iyenebdnen. es specialuri niSnebi – nevmebi<br />

iyo. isini mogvagoneben patara xazebs, wertilebsa da mZimeebs. saqar-<br />

TveloSic nevmebs iyenebdnen. magram yvela es niSani arc mTlad moxerxebuli<br />

iyo. mag; nevmebi iwereboda teqstis zemodan. saqarTveloSi ki striqons zeviT<br />

da qveviT. isini aRniSnavda calkeuli bgeris an bgerebis mcire jgufebs da<br />

momRerals mianiSnebdnen, Tu rogor unda emoZrava melodias. es miniSnebebi<br />

mxolod maSin exmareboda momRerals, Tu man melodia zepirad icoda. ase zepirad<br />

gadascemdnen adamianebi <strong>musika</strong>s Taobidan Taobas.<br />

gvido areco 992-1050w.<br />

10<br />

gvido arecos himni<br />

sanoto damwerloba<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi <strong>musika</strong> ZiriTadad eklesiaSi<br />

iswavleboda da amiT RvTismsaxurebi<br />

da berebi iyvnen dakavebulni.<br />

erT-erTma maTganma, genialuri xerxi<br />

gamoigona – man furcelze gaavlo xazi,<br />

romelzedac erTi simaRlis nevmebi daxata.<br />

es xazi wiTeli iyo. Semdgom sxvam<br />

am erT xazs daemata II – amjerad yviTeli xazi,<br />

romelic sxva simaRlis bgeras aRniSnavda.<br />

III da IV xazi ki XI s-Si, italielma berma gvido<br />

arecom (gvido arecodan) gaavlo. man notaciis<br />

axali xerxi gamoigona. igi biWunebs monaster-<br />

Si simReras aswavlida da undoda, rom maT sagaloblebi<br />

advilad daemaxsovrebinaT. gvidom<br />

erTmaneTisgan Tanabari manZiliT dacilebuli oTxi<br />

paraleluri xazi gaavlo. nevmebi ukve xazebze da maT<br />

Soris ganlagdnen, rac bevrad zustad da dawvrilebiT<br />

gamoxatavda bgeris simaRles.


axali notaciis Seqmnis Sesaxeb xmebi,<br />

rogorc raRac saswaulis Sesaxeb, ise gavrcelda<br />

da romis papi ioane XIX-s karamdec<br />

miaRwia.<br />

amgvarad, XI s-is dasawyisSi, musikosma<br />

da Teoretikosma gvido arecom gadatrialeba<br />

moaxdina Caweris sistemaSi. 4-xaziani<br />

sistema gaxda wina saxe Tanamedrove sanoto<br />

damwerlobisa, romelic emyareba xuT<br />

xazs. TiTqmis amavdroulad gaCnda ZiriTadi<br />

bgerebis – Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La – dasaxelebac.<br />

es iyo sawyisi marcvlebi mociquli<br />

ioanesadmi miZRvnili laTinuri himnisa, romelic Seqmna berma pavle diakonma.<br />

ioane saeklesio galobis mfarvelad iTvleboda.<br />

mogvianebiT, marcvali Ut Seicvala `Do~- Ti da gaCnda kidev erTi bgeris saxelic<br />

– Si sityvaTSeTanxmebidan Sancta Iohanne `wminda ioane~.<br />

am droidan mTels msoflioSi musikis Casawerad notebs iyeneben.<br />

gvido arecos xeli sanoto xazebiTa da<br />

sanoto niSnebiT, riTac is aswavlida<br />

Tavis mowafeebs sagaloblebs.<br />

gvido areco. wminda<br />

ioanesadmi miZRvnili himni.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> italiuri <strong>musika</strong><br />

mousmine da gaiazre<br />

nevma _ berZn. pnevma niSnavs sun-<br />

Tqvas uxazo notaciis niSnebi. gvxvdeba<br />

Zv. civilizaciebSi – egvipte, indoeTi,<br />

palestina, siria, sparseTi.<br />

noti _ laT. note niSnavs `niSans~,<br />

`aRniSvnas~.<br />

& c<br />

gvido arecos himni<br />

gvido arecos himni<br />

w w w w w w<br />

ut<br />

qu - eant la - xis<br />

& w w w w w w<br />

re<br />

- so - na - re fi - bris<br />

& w w w w w w w w<br />

gvido arecos saflavis qva<br />

mi<br />

- - ra ge - sto - rum<br />

& w w w w w w w<br />

fa<br />

mu - li tu - o - rum<br />

& w w w w w w w<br />

sol<br />

- - - ve pol - lu - ti<br />

& w w w w w w w ><br />

la<br />

- bi - i re - a - tum<br />

& w w w w w w<br />

san<br />

- cte Jo - ha - nnes.<br />

gadawere da gaimRere gvido arecos himni<br />

11


12<br />

rogor iqcnen nevmebi notebad


gakveTili 6<br />

rogor ganviTarda mravalxmianoba<br />

notaciis srulyofasTan erTad, TandaTanobiT sanoto<br />

xelnawerebis ufro zusti wakiTxva gaxda SesaZlebeli. notaciis<br />

gamogoneba dakavSirebulia da emTxveva mravalxmianobis<br />

ganviTarebis dasawyiss – rac Zalze mniSvnelovani<br />

etapia musikis istoriaSi.<br />

uZveles droSi da <strong>Sua</strong> saukuneebSic, didi xnis manZilze,<br />

<strong>musika</strong> erTxmiani iyo. momRerali simReras asrulebda<br />

da imave melodias sakravze ukravda. zogjer momRerlis<br />

xma da sakravi ar emTxveoda erTmaneTs, Semdeg ki kvlav<br />

erTiandeboda. amgvarad, xandaxan 2-xmianobis elementebi<br />

Cnde boda. IX-X <strong>saukuneebis</strong> mijnaze mravalxmianoba Tandanotr<br />

dami<br />

Tan iwyebs ganviTarebas da SemdgomSi, profesiul <strong>musika</strong>Si,<br />

kerZod kaTolikur eklesiaSi. Tavdapirvelad, roca erTi an ramdenime momRerali<br />

erTad asrulebda grigoriseuli qoralis nel, mSvid melodias, II xma mas<br />

igive ritmSi mkacrad paraleluri moZraobebiT oqtavaSi, kvartis an kvintis<br />

dacilebiT mosdevda. aseTi orxmianoba CvenTvis axla<br />

martivi JReradobisaa, magram saukuneTa win, aseTi simRera<br />

adamianebs aRafrTovanebda da musikisTvis axal<br />

gamomsaxvel sa<strong>Sua</strong>lebebs xsni da. Tavdapirvelad gaCnda<br />

aseTi martivi or xmiani qoralebi<br />

_ organumebi. orxmiani<br />

organumebis saukeTeso Semqmnelad<br />

da `organumebis didi<br />

wignis~ Semdgenelad iTvleba<br />

frangi musikosi leonini.<br />

saeklesio <strong>musika</strong>Si, Tanda-<br />

Tan, uf ro metad gamomsaxveli<br />

xdeba meore xmis moZraoba. mo-<br />

leonini 1163-1201<br />

gvianebiT ki, simRera-galoba<br />

3, 4 da ufro metxmianic xdeba. aseTi 3-4-xmiani sagaloblebi<br />

Seqmna XIII s-Si eklesiis musikosma perotinim.<br />

misi sagaloblebi parizis RvTismSoblis ta-<br />

ZarSi – notr-damSi JRerda, sadac daarsda kidec<br />

samomRerlo skola notr-dami. <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> go-<br />

Tikuri arqiteqturis es SesaniSnavi Zegli aRwera XIX<br />

s-is frangma mweralma v. hiugom Tavis saxelganTqmul<br />

romanSi `parizis RvTismSoblis taZari~...<br />

ase daiwyo ganviTareba polifoniam.<br />

berZnulad igi mravalxmianobas<br />

perotini. organumis xelnaweri<br />

niSnavs. es iseTi mravalxmianobaa, sa-<br />

aleluia<br />

dac erTdroulad JRers Tanabari, erTnairi<br />

mniSvnelobis ori an meti xma.<br />

saeklesio mravalaxmianobis ganviTarebasTan erTad, Cndeba<br />

axali <strong>musika</strong>luri Janrebi – konduqti da moteti.<br />

droTa ganmavlobaSi, mravalxmiani simReris Tanxlebis-<br />

Tvis, sakravebis gamoyenebac daiwyes. frangi kompozitoris<br />

giiom de maSos SemoqmedebaSi vokali zogjer mTavar xmas<br />

asrulebda, danarCeni xmebi ki instrumentuli iyo. misi oTxxmiani<br />

mesa pirveli saavtoro polifoniuri mesaa musikis istoriaSi.<br />

giiom de maSo 1300-1377<br />

13


giom de maSos sanoto xelnaweri<br />

kaTolikur eklesiaSi mesa yvelaze didi,<br />

rTuli <strong>musika</strong>luri Janri gaxda. igi 4-5-xmiani<br />

sagundo nawarmoebia. mesis 5 ZiriTadi nawili<br />

saeklesio himnebidan Camoyalibda. es nawilebia:<br />

1. Kyrie eleison _ ufalo Segviwyale,<br />

2. Gloria _ dideba, 3. Credo _ mwams, 4. Sanctus _<br />

wminda arss da Benediectus _ kurTxeul arss,<br />

5. Agnus dei _ RvTis kravi.<br />

es tradicia, Sesrulebis es wesi, dRemdea<br />

SenarCunebuli kaTolikur eklesiaSi.<br />

konduqti (laT. conductus<br />

- `wamyvani~) sasuliero da<br />

<strong>saero</strong> Sinaarsis nawarmoebebia, romlebic sadResaswaulo<br />

svlebisa da procesebisTvisaa gankuTvnili.<br />

teqstebi laTinurad iwereboda.<br />

moteti (frangulad motet, mot-dan - `sityva~) –<br />

TiToeul xmas Seesabameboda Tavisi teqsti. xandaxan<br />

teqstebi xmebisTvis sxvadasxva enebzec ki iwereboda.<br />

motetebic saeklesio da <strong>saero</strong> <strong>musika</strong>Si<br />

gvxvdeba.<br />

mesa _ sasuliero musikis nawarmoebi gundis,<br />

zogjer solisti _ momRerlebis monawileobiT da<br />

gaudencio ferari.<br />

wm. sesilia da wm. margarita<br />

instrumentuli TanxlebiT. sruldeba kaTolikur eklesiaSi, laTinur enaze.<br />

`Ite missa est ecclesia~ _ `wadiT, Sekreba dasrulebulia~. am sityvebiT qristianobis<br />

gariJraJze, RvTismsaxurebis win eklesiidan iTxovdnen maT, vinc jer<br />

kidev gamocdas gadioda. eklesiaSi mxolod TemSi miRebulebi rCebodnen. mesa<br />

sxvadasxva saxisaa: yoveldRiuri _ ordinarium, samgloviaro _ Requiem, sadResaswaulo<br />

_ solemnis.<br />

organumi _ laTinurad Organum iaraRs, instruments niSnavs.<br />

kaTolikur eklesiaSi _ orxmiani sagalobelia.<br />

a. diureri.<br />

mesayvire da medole<br />

14<br />

dies irae<br />

? � � � � � � � � � � � � � � �<br />

? � � � � � � � � � � � � � � .<br />

aleluia<br />

& œ œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

perotinis organumi<br />

giiom de maSo. kancona<br />

j<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

J<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

&<br />

notkeris sekvencia<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

œ<br />

J<br />

J œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

œ j<br />

J œ J œ<br />

gaimRere grigoriseuli qorali<br />

œ œ<br />

J<br />

œ œ œ<br />

J œ œ<br />

J œ œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

œ j<br />

J œ


<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> sakravebi<br />

gakveTili 7<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi sxvadasxva sakravi iyo gavrcelebuli. maT Soris<br />

_ xis Casaberebi: krumhorni (germ. Krummhorn _ `mrude<br />

rqa~) da Salmei (berZn, `Calamos~- `lerwami~).<br />

krumhornebi XI saukuneSi gaCnda. sakravis grZeli<br />

xis tari kauWiviT moRunulia, xolo swor tanze naxvretebi<br />

aqvs TiTebisaTvis. naxvretebze TiTis daWerisas<br />

Semsrulebeli cvlis bgeris simarRles. Bbgera ki Ggamoi-<br />

krumhorni<br />

trumSaiti<br />

cemoda specialuri mowyobilobis-trostis meSveobiT(lerwmis patara<br />

mogrZo firfita). krumhornebSi erTdroulad or firfitas iyenebdnen.<br />

sakravis diapazoni didi ar iyo, oqtavaze odnav<br />

meti. male krumhornebis mTeli ojaxi gaCnda: TiToeuli<br />

sakravi gansazRvrul registrSi JRerda. sxva CasaberTagan<br />

gansxvavebiT, krumhornebis JReradoba rbili<br />

iyo, maTze lirikul <strong>musika</strong>s asrulebdnen.<br />

Salmei _ Seiqmna XIII saukuneSi, agebulebiT gavs krumhornebs,<br />

zeda mxares aqvs e.w. `pirueti~ (rac Tanamedrove saqsofons<br />

mogvagonebs). aqvs rva naxvreti, erTi maTgani sarqveliT ixureba.<br />

mogvianebiT sarqvelebi gamoiyenes sxva Casaber sakraveb-<br />

Sic. Salmeis mkveTri da mJReri xma aqvs, misi dabali bgerebic<br />

ki sakmaod xmamaRali da gamWolia.<br />

didi popularobiT sargeblobda sxvdasxva registris<br />

ganivi da sigrZivi fleitebi. ganivi fleitebisgan<br />

gansxvavebiT, igi vertikalurad eWiraT.<br />

fleitebSi trosti ar gamoiyeneba, amitom<br />

isini ufro Cumad JRers, vidre sxva Casaberebi,<br />

magram maTi tembri saocrad nazia<br />

da mdidari elferi aqvs.<br />

Salme<br />

XI saukunidan cnobilia trumSaiti<br />

ganivi fleitebi<br />

(germanulad Trumme _ `sayviri~, Scheit _<br />

`Rero~).<br />

simebian-xemian sakravebs Soris gavrcelebuli<br />

iyo rebeki da fideli. maT aqvT<br />

2-5 simi, magram fidels ufro mrgvali<br />

kelturi arfa<br />

korpusi aqvs, msxals mogvagonebs, rebeki ki ufro mogrZo formisaa.<br />

xemian sakravTa garda, gavrcelebuli iyo simebiani arfa da citra.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> arfa hgavs Tanamedroves, magram zomiT pataraa.<br />

citra gavs sworkuTxovan yuTs, romelsac cal mxares simebi aqvs. simebis<br />

gadasaWimad xmarobdnen grifs _ (`saxeluri, tari~) xis firfitas,<br />

romelic dayofilia ladebad. aqvs 30-40 simi, maTgan 4-5<br />

liTonisaa, danarCeni Zuis. Semovida XII-XII ss-Si, popularuli<br />

gaxda XV-XVI saukuneebSi.<br />

citra<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> melodia keltur arfaze<br />

gaixsene<br />

ra aris diapazoni, registri, tembri.<br />

rebeki<br />

15


gakveTili 8<br />

Gaudeamus igitur – studenturi simRera-himnia laTinur enaze.<br />

Gaudeamus _ gaudeamus _ laTinurad niSnavs _ `modi, vimxiaruloT~.<br />

es simRera daibada XIII-XIV s-Si, savaraudod, haidelbergis<br />

an parizis universitetSi. am himns vinme sebastian branti<br />

1267 wels moixseniebs `Gaudeamus igitur~- is saxelwodebiT. `gaudeamusi~<br />

vagantebis sufruli Janris simRerebidan momdinareobs.<br />

vagantebi <strong>Sua</strong><strong>saukuneebis</strong> moxetiale musikosebi arian, romelTa<br />

Soris iyvnen studentebi.<br />

saukuneTa manZilze simRera zepirad gadaicemoda, ris gamoc<br />

misi mravali varianti arsebobs. nabeWdi saxiT pirvelad mxolod 1776 wels<br />

gaCnda. 1781 wels ki moxetiale mweralma qindlebenma misca is forma, romelic<br />

dRemdea SenarCunebuli, xolo simReris cnobili motivi savaraudod XV<br />

s-is kompozitorma iohanes okegemma daaamkvidra.<br />

es simRera sxvadasxva qveynis studentebSi gaxda popularuli. igi xotbas<br />

asxams sicocxles, axalgazrdobasa da mecnierebas (`gavixaroT, vimxiaruloT,<br />

sanam axalgazrdebi varT~...). `Gaudeamus~ gamoyenebuli aqvT sxvadasxva kompozitorebs,<br />

mag; lists, brams da sxv. germanelma Gaudemus kompozitorma Igiturhumperdinkma<br />

ki<br />

germaneli studentebis Sesaxeb dawera opera `gaudeamusi~.<br />

iohanes okegemi. 1410-1497<br />

16<br />

GAuDEmuS IGItuR<br />

Gaudeamus igitur<br />

Iuvenes dum sumus.<br />

Post iucundam iuventutem<br />

Post molestam senectutem<br />

Nos habebit humus.<br />

Ubi sunt qui ante nos<br />

In mundo fuere?<br />

Vadite ad superos<br />

Transite in inferos<br />

Hos si vis videre.<br />

&4 3 . œ. œ œ œ œ. œ � œ. œ œ œ œ œ œ Œ .<br />

Gau - de-a- mus i - gi tur, Iu - ve nes dum su - mus;<br />

& . œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ. œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

Post iu cun - dum iu - ven - tu - tem, Post mo les - tam se - nec - tu - tem<br />

& . œ œ œ<br />

œ œ<br />

GAuDEmuS IGItuR<br />

œ œ œ U<br />

Christian Wilhelm Kindleben (1748-1785)<br />

Vivat academia!<br />

Vivant professores!<br />

Vivat membrum quodlibet;<br />

Vivant membra quaelibet;<br />

Semper sint in flore.<br />

œ. œ œ<br />

Christian Wilhelm Kindleben (1748-1785)<br />

œ œ<br />

œ œ œ U<br />

Nos ha-be - bit hu - mus, Nos ha-be - bit hu - mus.<br />

`Gaudeamus igitur~ - mousmine da imRere TviTon


aleluia<br />

&<br />

& œ œ œ<br />

j j<br />

b �. œ œ œ œ œ �<br />

furclidan œ œ œ œkiTxva<br />

nawyvetebi <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> musikidan<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

j<br />

J J<br />

œ œ<br />

� œ œ œ œ œ œ � �<br />

œ œ � œ � œ œ œ �<br />

œ œ œ<br />

J J œ œ<br />

j<br />

œ<br />

œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

gadawere, daukari da aRniSne mervedi grZliobis notebi<br />

notkeris sekvencia<br />

j j j j<br />

& œ œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ J œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J<br />

œ œ œ j<br />

J J œ<br />

& J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J J<br />

œ j<br />

œ J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& j j<br />

j j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

j<br />

œ j j j<br />

œ œ œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

& œ œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ Spilmanis melodia<br />

&4<br />

j<br />

œ œ œ<br />

2<br />

&4<br />

Spilmanis melodia<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

1.<br />

2.<br />

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � . œ œ œ œ œ œ<br />

& œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ �<br />

2 j j j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

J<br />

& Πj j j<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

J<br />

j j j<br />

œ œ œ œ<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

Œ<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

peri<br />

& C w � � œ œ w œ œ �. œ œ # œ � œ w � Œ œ � �. œ œ œ œ œ œ<br />

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ w # œ w w<br />

& b 4 4<br />

� � � œ œ œ �. œ œ œ<br />

espanuri espanuri simRera simRera<br />

sufruli simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ � � .<br />

œ<br />

Sotlandiuri himni<br />

j<br />

œ œ Œ<br />

& b œ œ œ œ � œ œ � � œ œ œ œ œ œ œ œ � œ Œ<br />

&4 4 œ œ �<br />

.<br />

œ � œ œ � œ � œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

1.<br />

œ<br />

œ � œ 2.<br />

� œ œœœ œ œ œ œ œ œ<br />

rondo<br />

rondo<br />

& b 4 3 & œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

�. Œ<br />

œ �<br />

œ Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ww<br />

& b � œ œ œ œ � œ � Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

& b � œ œ œ œ � œ � Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

gvidos magaliTebi<br />

& b ? w<br />

�<br />

wœ œ wœ œ w� œw � wŒ �w œ wœ œ wœ<br />

w � wwœ<br />

w�<br />

w.<br />

? w w w ww w ww<br />

?<br />

w ww<br />

ww w ww<br />

ww w w ww w ww<br />

Spilmani germanuli sityvaa _ <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> moxetiale musikosi<br />

w<br />

w<br />

ww w ww ww w w ww<br />

17


gakveTili 9<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> <strong>musika</strong><br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi, saeklesio profesiuli musikis ganviTarebasTan<br />

erTad, viTardeba <strong>saero</strong> profesiuli <strong>musika</strong>c.<br />

misi Janrebi da formebi umetesad xalxur tradiciebze<br />

aRmocenda. xalxur <strong>musika</strong>s xSirad asrulebdnen<br />

qalaqebSi moxetiale msaxiobebi. isini erTdroulad iyvnen<br />

musikosebi, mocekvaveebi, pantomimis ostatebi, akrobatebi,<br />

gaiTamaSebdnen sxvadasxva scenebs, monawileobas<br />

iRebdnen Teatralizebul warmodgenebSi, romlebic<br />

pirdapir quCebsa da moednebze imarTeboda.<br />

aseTi warmodgenebi iyo misteriebi, sakarnavalo da mxiaruli `xumaraTa<br />

warmodgenebi~ da sxva. eklesia aseT qmedebebs metad frTxilad ekideboda,<br />

radgan SiSobda, aseT wadmodgenebs adamianebSi zedmeti, zRvargadasuli gr-<br />

Znobebi ar gamoewvia.<br />

XII-XIIIs.s.-ebSi profesiuli <strong>saero</strong> musikis ayvaveba dakavSirebulia raindul<br />

kulturasTan – <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> samxedro aristokratiis<br />

xelovnebasTan. raindebi did dros atarebdnen laSqrobebSi,<br />

brZolebsa da sxvadasxva SejibrebSi. bevr maTgans<br />

uyvarda poezia da <strong>musika</strong>. swored aseTi raindebi gaxdnen<br />

pirveli kompozitorebi. isini cxovrobdnen samxreT safrangeTSi,<br />

provansSi, XI saukuneSi. maT trubadurebs eZaxdnen.<br />

isini werdnen leqsebs da <strong>musika</strong>s am leqsebisTvis,<br />

xolo maTi msaxurebi – menestrelebi TavianTi batonebis<br />

simRerebs mRerodnen.<br />

trubadurebi swavlobdnen ara mxolod poezias da <strong>musika</strong>s,<br />

aramed zogadad kargi qcevisa da mandilosnebTan Tavaziani<br />

moqcevis wesebs. maT unda scodnodaT yvelaferi,<br />

rac maT garSemo xdeboda, gaegoT samefo karze momxdari<br />

ambebi, eqspromtad SeeTxzaT leqsebi, scodnodaT dakvra<br />

or sakravze mainc.<br />

trubadurebi da menestrelebi mogzaurobdnen mTels<br />

qveyanaSi. TavianT simRerebs mSvenier qalbatonebs uZRvnidnen. amitom maTi<br />

Semoqmedebis mTavari Tema iyo amaRlebuli siyvaruli. isini qmnidnen martiv<br />

da yvelasTvis gasageb simRerebs, romlebSic aRwerdnen aseve brZolis scenebs,<br />

umRerodnen mSobliuri bunebis silamazes. trubadurTa zogierT simReras<br />

dResac mRerian safrangeTSi.<br />

trubadurebi xSirad simRerebs XIIs-is epikuri poemis (`simRera rolandze~)<br />

teqstebze werdnen, romelic mogviTxrobs karlos didis laSqrobebze<br />

da misi erTguli raindis _ rolandis tragikul bedze.<br />

soflis cxovrebis idiliur suraTze mogviTxroben simRerebi<br />

_ nazi pasturelebi. maT safuZvelze mogvianebiT<br />

Seiqmna pastorali _ nawarmoebi, romelic gadmoscems<br />

adamianis kavSirs bunebasTan.<br />

trubadurebisgan gansxvavebiT, truverebi axlos iyvnen<br />

qalaqisa da xalxis cxovrebasTan, maTi Semoqmedeba<br />

ufro demokratiuli iyo.<br />

frang trubadurebs germanuli rainduli poeziis da<br />

musikis warmomadgenlebi minezingerebi hgvanan. gansaku-<br />

TrebiT popularulebi iyvnen XII-XIII saukuneebSi volfram<br />

fon eSenbaxi da valter fon der fogelvaidi. 1207 wels<br />

qalaq valtburgSi maTi Sejibric ki moewyo. mogvianebiT,<br />

balada arfis TanxlebiT<br />

trubaduri qudiT<br />

trubaduri<br />

18


trubaduri<br />

es ambavi safuZvlad daedo rainduli literaturisa<br />

da musikis araerT nawarmoebs. am Sejibrze<br />

mogviTxrobs vagneris opera `tanhoizeric~.<br />

minezingerTa Semoqmedebis mTavari Temac<br />

siyvarulia, magram maTi <strong>musika</strong> ufro mkacria,<br />

zogjer pirquSic ki. maT <strong>musika</strong>Si ufro metia fiqri<br />

da gansja, vidre mgznebare grZnobebi, melodiebi<br />

gvxiblavs ubraloebiTa da lakonurobiT,<br />

sulieri siRrmiT, riTac saeklesio nawarmoebebs<br />

utoldeba.<br />

minezingerebi XIV saukunidan maisterzingerebma<br />

Secvales.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>musika</strong>Si<br />

calke jgufia keltTa <strong>musika</strong>. keltebis karis musikosebi<br />

iyvnen bardebi, romlebic asrulebdnen gmirul satirul,<br />

sabrZolo simRerebs da baladebs, simebiani sakravis<br />

_ krotis TanxlebiT.<br />

Zalze didia rainduli xelovnebis mniSvneloba evropuli<br />

kulturisTvis. man didi gavlena iqonia ara mxolod<br />

mxatvruli Semoqmedebis formirebaze, aramed<br />

grZnobaTa kulturazec. amitomac araa gasakviri, rom<br />

aRorZinebis xanis italieli poetebi _ dante, petrarka<br />

_ sakuTar Tavebs trubadurTa memkvidreebad miiCnevdnen.<br />

XVIIIs-Si es daviwyebuli xelovneba aaRorZines romantikosebma.<br />

mag; novalisma. trubadurebis xelovneba<br />

itacebda puSkins da haines...<br />

gudastvirebis <strong>musika</strong>.<br />

XIII saukunis germanuli simRera _ trubadurebi<br />

trubaduri _ modis gamoTqmidan art de trobas _ `Seqmnis<br />

xelovneba~, SeiZleba vTargmnoT rogorc `gamomgonebeli~,<br />

`SemTxzveli~. trubadurebis <strong>musika</strong> ganicdida xalxuri Semoqmedebis<br />

gavlenas, magram ufro faqizi, haerovani, mSvidi da natifia.<br />

truveri _ axlosaa mniSvnelobiT sityvasTan `trubaduri~, magram warmoSobilia<br />

Zv. franguli zmnidan `trouver~ rac niSnavs _ `povna~, `gamogoneba~,<br />

`SeTxzva~.<br />

pastorali _ fr. pastourelle _ `mwyemsi qali~<br />

menestreli _ laT. ministrialis _ didebulis karze momsaxure<br />

minenzingeri _ germ. minnesinger _ `siyvarulis momRerali~, igivea rac<br />

safrangeTSi trubaduri<br />

maisterzingeri _ germ. meistersinger _ simReris ostati _ XIV-XVI s.s.-ebis<br />

germaniaSi poeti da momRerali<br />

bardi _ ingl. bard _ uZveles keltur tomebSi _ saxalxo momRerali<br />

minezingerebi<br />

19


gakveTili 10<br />

arCil kereseliZe<br />

Cemi qveynis buneba<br />

o ra kargia Cemi qveynis buneba,<br />

roca maisis sio geCurCuleba.<br />

<strong>musika</strong>: arCil kereseliZis<br />

ise ifurCqnebian ia-vardebi<br />

rom ar giyvarde vficav, Segiyvardebi<br />

netav sad aris mxare ulamazesi<br />

Tbili da wminda rogorc dedis alersi<br />

ise ifurCqnebian ia-vardebi<br />

rom ar giyvarde vficav, Segiyvardebi<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

?<br />

& #<br />

& #<br />

& b&<br />

b<br />

arCil kereseliZe.<br />

w w w w w<br />

simRera qarTuli mxatvruli filmidan `ori ojaxi~ 1958w.<br />

mousmine simReris minus fonogramas da imRere TviTon.<br />

p. Caikovskim 1887-89 wlebSi saqarTveloSi _ Tbilissa da borjomSi imogzaura. aq<br />

dawera man simfoniuri suita `mocartiana~, baleti `mZinare mzeTunaxavi~ da muSaobda<br />

operaze `pikis qali~.<br />

qarTvel kompozitorTagan yvelaze meti _ rva opera _ dawera a. andriaSvilma –<br />

(1904-1992), eqvsi – o. TaqTaqiSvilma (1924-1989).<br />

& #<br />

& #<br />

gamoCenilma qarTvelma reJisorma sandro axmetelma 1928 wlis 16 marts dadga<br />

z. faliaSvilis opera `latavra~.<br />

ana TulaSvili (1874-1956) aris pirveli qarTveli profesionali pianisti qali.<br />

& b&<br />

b<br />

1904 wels kojorSi daibada gamoCenili sabWoTa kompozitori aram xaCaturiani.<br />

aloiz mizandaris (1838-1912) romansi `Cven davSordiT~ qarTuli musikis<br />

pirveli dabeWdili nawarmoebia, romelic gamoica peterburgSi 1863 wels.<br />

& &<br />

w w w<br />

w w w<br />

cnobilma rusma kompozitorma da pedagogma s. taneevma 1885 wels pirvelma Caiwera<br />

qarTuli xalxuri simRerebi.<br />

mixeil nanobaSvili – miSel dariali (1878-1941) qarTveli momRerali, romelic<br />

1908-24 wlebSi parizis grand-operis solisti iyo.<br />

& &<br />

w w w w<br />

w w w wwww w<br />

& &<br />

w w<br />

20<br />

w w w w w<br />

gaiazre<br />

bw<br />

bw<br />

w<br />

w<br />

qarTuli musikis istoriidan<br />

kadrebi filmidan<br />

`ori ojaxi~ 1958w.


XV-XVI ss-Si evropis qveynebSi kulturam da mecnierebam<br />

ganviTarebis umaRles mwvervals miaRwia. es aris aRorZinebis<br />

xana, anu renesansi. am epoqis SemoqmedTaTvis mTavari, ZiriTadi<br />

principi humanizmi da harmoniulobaa. maT ainteresebT adamianis<br />

pirovneba da iswrafvian axleburad Seicnon samyaro.<br />

aRorZinebis xana erT-erTi saukeTesoa kacobriobis istoriaSi. man Secvala<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> xangrZlivi epoqa da udidesi gavlena moaxdina kulturis<br />

mTel Semdgom ganviTarebaze. evropaSi aRorZinebis xana daiwyo XIV<br />

saukuneSi, italiaSi. XV saukunis II naxevridan farTod moicva dasavleTi<br />

da centraluri evropis qveynebi, ganviTarebis umaRles mwvervals ki XVI<br />

saukuneSi miaRwia. aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi renesansi ufro adre,<br />

miqelanjelo. siqstis kapela<br />

adamis Seqmna<br />

renesansi<br />

XII saukuneSi daiwyo daviT aRmaSeneblis epoqaSi.<br />

gakveTili 11<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi ganviTarda savaWro urTierToba aRmosavleTisa da dasavleTis<br />

qveynebs Soris, rasac xeli Seuwyo didma geografiulma<br />

aRmoCenebma, mogzaurebma vasko da gamam, magelanma, romelmac<br />

pirvelma Semouara dedamiwas. kolumbma ki 1492 wels amerikis kontinenti<br />

aRmoaCina. ganviTarda astronomia. jordano brunom pirvelma<br />

gamoTqva Tavisufali azri imis Sesaxeb, rom dedamiwa mrgvalia<br />

da is mzis garSemo brunavs.<br />

am periodSi ganviTarda xelovnebis iseTi dargebi,<br />

rogoricaa qandakeba, arqiteqtura, mozaika da,<br />

gansakuTrebiT, ferwera.<br />

aRorZinebis xanis italiaSi xelovneba arnaxul<br />

aRmavlobas ganicdida, gaTavisuflda <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong><br />

religiuri dogmebisa da asketizmisgan. mar-<br />

Talia, mxatvrebi TavianT Sedevrebs isev bibliur<br />

siuJetebze qmnidnen, magram am tipis nawarmoebebSi mTavari,<br />

rogorc aRvniSneT, adamiani da misi pirovnuli Tvisebebi<br />

iyo. religiur siuJetebSi mxatvrebs miwieri, <strong>saero</strong> Sinaarsi<br />

SehqondaT.<br />

italiur renesansSi mniSvnelovani adgili ekava ferweris veneciur<br />

skolas: joto, tintorento, ticiani, veroneze. rodesac vixsenebT<br />

kacobriobis istoriis am saocar dros da mis warmomadgenlebs,<br />

ar SeiZleba ar aRvniSnoT miqelanjelo – moqandake, fermweri,<br />

poeti, arqiteqtori, mravalmxrivi Semoqmedi, romlis monumenturi<br />

Sedevrebi `daviTi~, `pieta~, `mose~ vatikanSi, `wminda petres taZari~<br />

romSi, mTels msoflioSia cnobili.<br />

rafaeli. avtoportreti<br />

miqelanjelo.<br />

avtoportreti<br />

am epoqis kidev erTi didi warmomadgenelia leonardo da vin-<br />

Ci, mecnierebis TiTqmis yvela dargSi garkveuli adamiani, udidesi<br />

fermweri. TviTon leonardo ferweras xelovnebis<br />

dargebs Soris upirvelesad Tvlida. misi `saidumlo seroba~,<br />

`madona lita~, `madona yvaviliT~, `angiaris brZola~, `jokondas<br />

idumali Rimili~ dRemde xiblavs da aocebs msoflios.<br />

leonardo iyo poeti, musikosi, astronomi, fizikosi, arqiteqtori,<br />

eqimi.<br />

amave xanaSi aRorZinda <strong>musika</strong>luri xelovnebac. mravalferovnebiT<br />

gamoirCeoda italiaSi ori skola – romis _ pales-<br />

romi.<br />

wm. petres taZari<br />

ian van eiki.<br />

angelozi ukravs organze<br />

miqelanjelo. `pieta~<br />

21


Josken depre<br />

leonardo da vinCi.<br />

avtoportreti<br />

22<br />

trinas meTaurobiT da veneciis _ gabrielis<br />

xelmZRvanelobiT. maTi dramatuli madrigalebi<br />

italiuri operis u<strong>Sua</strong>lo winamorbedia.<br />

madrigalebs hqondaT libreto, moqmedi<br />

pirebi, magram jer ar iyo solo ariebi da<br />

reCitativebi. XV-XVI s-ebSi evropis <strong>musika</strong>lur<br />

cxovrebaze didi gavlena iqonia niderlandebis<br />

polifoniurma skolam. am skolis<br />

xelovanTa Soris gamoirCevian giom diufai,<br />

iohanes okegemi, Josken depre, orlando laso da sxva. <strong>musika</strong>luri<br />

xelovneba viTardeba aseve espaneTSi, safrangeT-<br />

Si, inglisSi, poloneTSi. am periodSi safuZveli eyreba iseT<br />

Janrs, rogoricaa opera.<br />

<strong>saero</strong> <strong>musika</strong>Si viTardeba sxvadasxva<br />

vokaluri da instrumentuli Janrebi: kancona, Sansoni, balada...<br />

Zlierdeba interesi xalxuri sasimRero- sacekvao<br />

Janrebisadmi, keTilxmovani da bunebrivi melodiebisadmi.<br />

swored aRorZinebis xanaSi iZens srul damoukideblobas<br />

instrumentuli <strong>musika</strong>. gavrcelebuli sakravebia: liutna<br />

(barbiTi), organi, klavesini da maTi nairsaxeobebi. XVI<br />

saukunis bolos ki saviolino nawarmoebebi Seiqmna. gavrcelda<br />

saojaxo muzicirebis formebi.<br />

ganviTarda musikis Teoria, Seiqmna <strong>musika</strong>lur-Teoriuli<br />

traqtatebi.<br />

jovani palestrina<br />

Josken depre. `pavana~<br />

a. gabrieli. `daviTis fsalmunebi~<br />

orlando laso. `aleluia~<br />

jovani palestrina. agnus dei,<br />

aRorZinebis xanis italiuri simRera<br />

madrigali _ it. Madrigale – aRorZinebis epoqis <strong>saero</strong> <strong>musika</strong>lur-poeturi<br />

Janri momdinareobs Zveli italiuri mwyemsuri<br />

simRerebidan. XIV s-Si profesiul <strong>musika</strong>Si lirikuri Sinaarsis<br />

kupleturi formis 2-3-xmiani simReraa.<br />

leonardo da vinCi cnobili mxatvari, moqandake, arqiteqtori,<br />

maTematikosi, geologi, gamomgonebeli, inJineri da amave dros<br />

musikosic iyo. SesaniSnavad ukravda barbiTze da mReroda. Tavadac aswavlida<br />

simReris xelovnebas. igi iyo<br />

pirveli, vinc Seiswavla vokaluri<br />

xelovnebis buneba, gamoikvlia sasunTqi<br />

organoebis, tuCebis, ybebis,<br />

piris Rrusa da kbilebis roli mReris<br />

procesSi. yovelive es aRwerilia<br />

1516 wels daweril traqtatSi, romelic<br />

sakmaod gvian gaxda cnobili<br />

STamomavlebisTvis.<br />

orlando laso<br />

andrea da jovani gabrielis<br />

simRerebis krebulis satitulo<br />

gverdi venecia 1587w.<br />

leonardo da vinCi. saidumlo seroba


SoTa rusTaveli `vefxistyaosani~<br />

dasawyisi<br />

romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />

zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,<br />

Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa,<br />

misgan ars yovli xelmwife saxiTa mis mieriTa.<br />

he RmerTo erTo, Sen Sehqmen saxe yovlisa tanisa,<br />

Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa,<br />

momec mijnurTa survili, sikvdimde gasatanisa,<br />

codvaTa Sesubuqeba, mun Tana wasatanisa.<br />

vis Svenis, _ lomsa, _ xmareba Subisa, far_SimSerisa,<br />

_ mefisa mzis Tamarisa, Rawv_balaxS, Tma_giSerisa,_<br />

mas, ara vici, Sevhkadro Sesxma xotbisa Serisa?<br />

misTa mWvretelTa yandisa mirTma xams, marT miSerisa.<br />

Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml_daTxeuli,<br />

vTqveni qebani visni me ar_avad gamorCeuli.<br />

melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,<br />

vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.<br />

mibrZanes maTad, saqebrad Tqma leqsebisa tkbilisa,<br />

qeba warbTa da wamwamTa, TmaTa da bage_kbilisa,<br />

brol_balaxSisa Tlilisa, mis mijriT miwyobilisa.<br />

gastex qvasaca magarsa gvrdemli tyviisa lbilisa.<br />

p. Caikovski. safortepiano koncerti #1, I nawili<br />

r. vagneri. opera `tanhoizeri~ _ uvertiura<br />

musikis fonze waikiTxeT SoTa rusTavelis poema<br />

`vefxistyaosnis~ nawyveti da gamoavlineT saukeTeso<br />

SoTa rusTavelis freska.<br />

ierusalimi, jvris monasteri<br />

gakveTili 12<br />

Tamar mefe<br />

23


gakveTili 13<br />

sulxan-saba orbeliani „sityvis konaSi“ ganmartavs: „galoba<br />

ars xma angelozTadmi mimsgavsebuli“. gal oba<br />

RvTis sadidebeli locvaa.<br />

msoflios yvela qristianul eklesias sakuTari,<br />

originaluri sagaloblebi aqvs, romelTa Sorisac erTerTi<br />

gamorCeuli da Rirseuli adgili qarTul tradiciul<br />

galobas ukavia.<br />

qarTuli saeklesio galobis istoria aTeul saukunes<br />

iTvlis. qristianobis damkvidrebis pirvel xanaSi<br />

RvTismsaxureba berZnul enaze mimdinareobda. galobac berZnuli<br />

iyo _ erTxmiani. axali religiis dasamkvidreblad aucilebeli gaxda<br />

RvTismsaxurebis mSobliur enaze warmarTva.<br />

qarTuli qristianuli sagalobeli qarTuli xalxuri adgilobrivi <strong>musika</strong>luri<br />

tradiciebidan aRmocenda. qarTveli mecnierebis varaudiT, mravalxmiani<br />

galoba VII-VIII saukeneebidan unda damkvidrebuliyo, rac gasakviri arc<br />

aris, Tu gaviTvaliswinebT imas, rom qarTvelTa <strong>musika</strong>luri azrovneba mravalxmianobis<br />

fenomens eyrdnoba.<br />

VII-VIII saukuneebidan eklesia-monastrebTan ukve samgalobo skolebi da mgalobelTa<br />

gundebi yalibdeba. am periodSive Seiqmna<br />

moZRvreba galobis swavlebis Sesaxeb, romelsac<br />

„xmiT saswavleli swavlai“ ewodeboda. gaCnda<br />

profesionali musikosis moTxovnileba, romelic<br />

sasuliero teqstebze musikis Seqmnas, e.i „xmis<br />

dadebas“ SeZlebda. samefo da saeklesio karze<br />

Seiqmna „mgalobelT uxucesis“, „galobis moZRvris“,<br />

„mwignobarmgaloblis“, „mTavarmgaloblis“, „galo-<br />

miqael modrekilis sagalobelTa krebuli<br />

977-988 ww.<br />

qarTuli galoba<br />

bis winamZRvris Tananmdebobebi“.<br />

qarTuli sasuliero mwerlobisa da musikis aRma-<br />

vloba gamoCenil saeklesio moRvaweTa saxelebTan iyo dakavSirebuli. istoriam<br />

Semogvinaxa maTi saxelebi: ioane sabanisZe, ioane minCxi, grigol xanZTeli,<br />

ioane zosime, giorgi merCule, giorgi da eqvTime mTawmindelebi, arsen<br />

iyalToeli, ioane petriwi da sxv. maT Soris gamorCeuli adgili X saukunis<br />

moRvawes miqael modrekils ukavia, romlis mier Sedgenili krebuli samgalobo<br />

niSnebiT anu nevmebiT aris Semkuli. jerjerobiT, <strong>musika</strong>luri damwerlobis<br />

es sistema gaSifruli ar aris, Tumca unda iTqvas, rom amave periodSi sxva<br />

qveynebSi arsebuli <strong>musika</strong>luri niSnebisagan qarTuli nevmebi gansxvavebuli da<br />

TviTmyofadia.<br />

saqarTvelos istoriis mZime periodebSi dampyrobTa gamudmebuli<br />

Semosevebis Sedegad, qarTuli kulturis, kerZod saeklesio<br />

musikis ganviTareba mniSvnelovnad ferxdeboda. nadgurdeboda<br />

samgalobo krebulebi, daviwyebas mieca <strong>musika</strong>luri damwerloba,<br />

aRar funqcionirebda eklesia-monastrebTan arsebuli<br />

samgalobo skolebi. mdgo mareoba, gansakuTrebiT, XIX da XX saukuneebSi<br />

damZimda. saqarTvelos ruseTTan SeerTebis Semdeg,<br />

saqarTvelos eklesias CamoerTva avtokefalia da misi marTva<br />

rus egzarqosebs gadaecaT. maTi brZanebiT, aikrZala eklesiebSi<br />

mSobliur enaze wirva-locvis Catareba. galoba rusul yaidaze<br />

qarTuli nevmebi.<br />

Wil-etratis iadgari, X s.<br />

24<br />

warmarTes. qarTuli galoba daviwyebis, gaqrobis safrTxis winaSe<br />

dadga. Zalze Semcirda galobis mcodneTa ricxvi.


gansakuTrebiT mZime xana, qarTul galobas,<br />

sabWoTa periodSi daudga. daingra<br />

eklesia-monastrebi, devnidnen saeklesio<br />

pirebs, maT Soris, galobis mcodneT.<br />

saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis<br />

Semdeg kvlav daiwyo qarTuli<br />

saeklesio galobis aRorZinebis procesi<br />

da qarTul taZrebSi kvlav ismis qarTuli<br />

tradiciuli sagalobeli.<br />

XIX s-is 80-ian da XX s-is 10-ian wlebSi,<br />

cnobilma qarTvelma <strong>saero</strong> da sasuliero moRvaweebma _ filimon<br />

qoriZem, Zmebma karbelaSvilebma, eqvTime kereseliZem sagaloblebi<br />

notebze gadaitanes. moRvaweoba sakmaod rTul pirobebSi uxdebodaT.<br />

rom ara maTi rwmena da Tavdadeba, qarTveli eris unikaluri<br />

<strong>musika</strong>luri saunje Cvenamde ver moaRwevda. SemorCenilia im cnobil<br />

mgalobelTa vinaoba, ro m elTa gvar-saxelebiT moixsenieba<br />

sxvadasxva samgalobo skolis kiloebi. magaliTad: karbelaanT<br />

kilo, WalaganiZis kilo, kandelakianT galoba,<br />

dumbaZis kilo da sxv.<br />

karbelaSvilebis gvari TiTqmis sami saukunis manZilze, Taobidan<br />

Taobas gadascemda galobis codnasa da tradicias. saqarTvelos mar-<br />

Tlmadidebeli eklesiis sinodis krebis gadawyvetilebiT, eqvTime<br />

kereseliZe, filimon qoriZe da Zmebi karbelaSvilebi wmindanebad Seracxes.<br />

Zmebi karbelaSvilebi<br />

qarTuli musikis istoriis Seswavlis saqmeSi didi wvlili miuZR-<br />

filimon qoriZe<br />

vis gamoCenil qarTvel mecniers ivane javaxiSvils, misi kvlevebi mocemulia<br />

naSromSi `qarTuli musikis istoriis ZiriTadi sakiTxebi~, romelic<br />

1938 wels gamosca.<br />

eqvTime kereseliZis mier Cawerili sagalobeli<br />

sagalobeli `wmidao RmerTo~.<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II<br />

wmida ninos tropari<br />

wm. eqvTime aRmsarebeli<br />

(kereseliZe)<br />

filimon qoriZis mier<br />

gamocemuli sagaloblebis<br />

pirveli krebulis yda. 1895<br />

25


26<br />

&<br />

?<br />

&<br />

?<br />

4<br />

4<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

j j<br />

œ œ œ œ œ. œ œ<br />

œ œ œ œ. œ œ<br />

J J<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - e -ro, wmi - da -o u - kvda -vo,<br />

œ<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

J œ œ œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ ��<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

J œ J œ œ<br />

J<br />

.<br />

J œ J œ œ.<br />

J<br />

.<br />

r<br />

œ œ<br />

R œ œ<br />

œ œ<br />

R<br />

œ �<br />

J<br />

. J œ<br />

wmidao RmerTo œ<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

J œ J œ œ<br />

J<br />

.<br />

J œ J œ œ.<br />

J<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

J œ<br />

&4 4<br />

&<br />

&4 4<br />

&<br />

? 4 4<br />

I xma<br />

I xma<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

II II xma xma<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J<br />

œ œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ œ. œ œ<br />

wmidao RmerTo<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

3.<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ �<br />

J<br />

�<br />

œ �<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

R<br />

œ œ<br />

R<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - e ro, wmi - da - o u - kvdavo,<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �wmidao<br />

RmerTo . j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ � . j<br />

œ j j<br />

wmidao RmerTo œ œ<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

bani<br />

œ œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ œ. œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

wmidao RmerTo<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da -oZli - e -ro, wmi - da -ou - kvda - vo,<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ œ.<br />

J<br />

3.<br />

œ œ<br />

R<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

r<br />

œ œ<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - ero, wmi - da - o u - kvda -vo,<br />

1.<br />

? œ œ<br />

J J J .<br />

œ œ �<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ œ.<br />

J<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

J œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

2.<br />

œ<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J œ<br />

œ �<br />

J<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

3.<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi iliaII<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �<br />

r<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

R


sarCevi<br />

adreuli <strong>musika</strong> Sesavali .....................................................................................................3<br />

bizantiuri <strong>musika</strong> .................................................................................................................5<br />

amapola ...................................................................................................................................7<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> dasavleT evropis <strong>musika</strong> ..........................................................................8<br />

sanoto damwerloba ............................................................................................................10<br />

rogor ganviTarda mravalxmianoba ...................................................................................13<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> sakravebi ...................................................................................................15<br />

`Gaudeamus igitur~ ..................................................................................................................16<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> <strong>musika</strong> ............................................................................................18<br />

Cemi qveynis buneba ..............................................................................................................20<br />

renesansi ..............................................................................................................................21<br />

SemoqmedebiTi testi _ dasawyisi ......................................................................................23<br />

qarTuli galoba ..................................................................................................................24<br />

inglisuri balada ...............................................................................................................28<br />

Sopenis balada ....................................................................................................................30<br />

Tovli modis ........................................................................................................................32<br />

operis warmoSoba ................................................................................................................33<br />

pirveli opera ......................................................................................................................34<br />

veneciuri opera ..................................................................................................................35<br />

neapoluri opera .................................................................................................................36<br />

franguli opera ..................................................................................................................37<br />

Mamma ................................................................................................................................................ 38<br />

inglisuri opera .................................................................................................................39<br />

saopero reforma ................................................................................................................42<br />

rihard vagneri ....................................................................................................................45<br />

vagneris saopero reforma .................................................................................................47<br />

zaqaria faliaSvili ............................................................................................................48<br />

Cemo kargo qveyanav .............................................................................................................50<br />

qarTli .................................................................................................................................51<br />

kaxeTi ...................................................................................................................................55<br />

mesxeTi ..................................................................................................................................56<br />

raWa .......................................................................................................................................57<br />

leCxumi .................................................................................................................................59<br />

svaneTi ..................................................................................................................................60<br />

samegrelo ............................................................................................................................61<br />

meri daviTaSvili ................................................................................................................62<br />

herio biWebo ........................................................................................................................63<br />

xalxuri <strong>musika</strong> kompozitorTa SemoqmedebaSi .................................................................65<br />

baroko ..................................................................................................................................67<br />

antonio vivaldi .................................................................................................................68<br />

georg hendeli .....................................................................................................................69<br />

oratoria `mesia~ .................................................................................................................70<br />

iohan sebastian baxi ............................................................................................................71<br />

i.s.baxis saklaviro Semoqmedeba ........................................................................................72<br />

Hallelujah ...................................................................................................................................................74<br />

menueti .................................................................................................................................75<br />

JorJ bize .............................................................................................................................79<br />

Can’t buy me love, love .............................................................................................................................82<br />

igor stravinski ..................................................................................................................83<br />

aleqsi maWavariani ...............................................................................................................87<br />

bulbulo nazo .....................................................................................................................88<br />

arnold Sonbergi ................................................................................................................89<br />

muxambazi Tbiliss ...............................................................................................................90<br />

Happy new year ...................................................................................................................91<br />

kvarta-kvinturi wre ...........................................................................................................92<br />

Finale 2008 .................................................................................................................................................97<br />

103

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!