23.12.2012 Views

Sua saukuneebis saero musika

Sua saukuneebis saero musika

Sua saukuneebis saero musika

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

„თავისუფლება“<br />

საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

„თავისუფლება“<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ჩემი ხატია სამშობლო,<br />

სახატე მთელი ქვეყანა,<br />

განათებული მთა-ბარი,<br />

წილნაყარია ღმერთთანა.<br />

თავისუფლება დღეს ჩვენი<br />

მომავალს უმღერს დიდებას,<br />

ცისკრის ვარსკვლავი ამოდის<br />

და ორ ზღვას შუა ბრწყინდება,<br />

დიდება თავისუფლებას,<br />

თავისუფლებას დიდება.<br />

ლექსი დავით მაღრაძის<br />

ლექსი დავით მაღრაძის


maia oTiaSvili irine miqaZe<br />

mzis sxivi<br />

<strong>musika</strong>Si<br />

moswavlis wigni<br />

VIII klasi<br />

`wyarosTvali~<br />

Tbilisi, 2012 weli


adreuli <strong>musika</strong><br />

Sesavali<br />

gakveTili 1<br />

istoriul epoqas, romelic cvlis uZveles samyaros, <strong>Sua</strong> saukuneebs<br />

uwodeben. igi iwyeba romis dacemis droidan da 1000 welze<br />

metxans grZeldeba. am drois manZilze Camoyalibdnen rigi evropeli<br />

xalxebi da saxelmwifoebi, Camoyalibda evropuli kulturis<br />

umniSvnelovanesi niSan-Tvisebebi. evropelTa sulieri cxovrebis<br />

safuZveli qristianoba gaxda. <strong>Sua</strong> saukuneTa xelovneba – saekle-<br />

uZvelesi organi<br />

sio arqiteqtura, qandakeba, xatebi, taZrebis mozaika da freskebi<br />

– qristianuli RvTismsaxurebisTvis iyo gankuTvnili. rac Seexeba <strong>musika</strong>s,<br />

mas mniSvnelovani funqcia ekisreboda – igi unda daxmareboda mlocvels<br />

daeviwyebina yoveldRiuri sazrunavi, piradi gancdebi da mTeli yuradReba<br />

saeklesio msaxurebisken miemarTa. am mizans emsaxureboda sagaloblebi, romelTa<br />

mTavari damaxasiaTebeli niSani mravali wlis manZilze iyo 1-xmianoba<br />

(momRerlebi erTad asrulebdnen erT melodias), instrumentuli Tanxlebis<br />

gareSe. am sagaloblebis SemqmnelTa azriT, erTxmianoba erTi RmerTisa da<br />

erTiani eklesiis simbolo iyo. instrumentuli Tanxleba adamianur grZnobaze<br />

did gavlenas axdenda, amitomac eklesia gaurboda mas. Tumca, VII saukunidan<br />

kaTolikur eklesiaSi mainc mkvidrdeba _ jer organi, Semdeg ki sxva<br />

sakravebic.<br />

am droisaTvis saeklesio <strong>musika</strong> ZiriTadad eklesia-monastrebSi iqmneboda.<br />

sagalobelTa Seqmnisas berebi mkacrad misdevdnen wesebs da tradiciebs.<br />

isini ar miiCnevdnen sakuTar Tavs avtorebad, ramdenadac erTaderT Semoqmedad<br />

RmerTi miiCneoda. amgvarad, am drois musikisTvis damaxasiaTebelia niSnebia:<br />

I – erTxmianoba da II – anonimuroba.<br />

mxolod XII-XIII s.s.-ebidan mkvidrdeba evropul <strong>musika</strong>Si mravalxmianoba.<br />

XI saukuneSi italieli beris gvido arecos mier gamogonebulma damwerlobam<br />

SesaZlebeli gaxada <strong>musika</strong>luri nawarmoebis zustad Cawera.<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebi saintereso da TviTmyofi etapia xelovnebasa<br />

da kulturaSi. <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>musika</strong>m safuZveli Cauyara Tanamedrove<br />

profesiul evropul <strong>musika</strong>s da TandaTan momzadda Semdgomi<br />

axali epoqa evropis istoriaSi _ aRorZineba.<br />

anCisxatis eklesia.<br />

Tbilisi VII saukuneebi<br />

qarTuli sagalobeli `Sen xar venaxi~<br />

jovani palestrina. `kyrie~<br />

Zveli romaelebi laTinurad laparakobdnen.<br />

romis imperiis dacemis Semdeg (476) laTinurma<br />

enam TandaTan dakarga salaparako funqcias, magram SeinarCuna arseboba<br />

taZrebSi. igi RvTismsaxurebis kuTvnileba gaxda. misgan warmoiSvnen e.w.<br />

romanuli enebi – italiuri, franguli, espanuri, portugaliuri.<br />

romanuli stili arqiteqturaSi<br />

3


& #<br />

&<br />

&<br />

& #<br />

œ.<br />

& # j<br />

œ.<br />

œ œ<br />

j<br />

& œ œ œ œ œ.<br />

œ œ œ<br />

w w w w w w wœ œ<br />

w<br />

œ œ<br />

&<br />

j<br />

œ œ œ œ œ œ œ.<br />

do maJori<br />

furclidan do maJori kiTxva<br />

j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

w w w w w w w w<br />

la minori-bunebrivi<br />

&<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w w w<br />

gaixsene da gaimRere do maJori da sol maJori paraleluri minorebiT<br />

do maJori<br />

C-dur la minori-bunebrivi<br />

sol maJori<br />

w w w w w w w w<br />

&<br />

la w minori-bunebrivi w w<br />

la minori-harmoniuli<br />

&<br />

w w w w w<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

#<br />

a-moll w w w w w w w w<br />

la sol minori-harmoniuli<br />

maJori<br />

a-moll<br />

la minori-bunebrivi<br />

mi minori-bunebrivi<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

&<br />

& w w w w w # w<br />

#<br />

w<br />

w<br />

#<br />

&<br />

w w w w w w w w<br />

#<br />

w<br />

&<br />

w w w w w w w<br />

#<br />

la sol minori-harmoniuli<br />

minori-melodiuri<br />

maJori<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w w w<br />

a-moll<br />

sol maJori<br />

la mi minori-bunebrivi<br />

minori-melodiuri<br />

G-dur<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

w w w w w w w w<br />

& #<br />

w w w w w w w w<br />

w w w w w w # w w<br />

la minori-harmoniuli<br />

la minori-melodiuri<br />

mi minori-bunebrivi<br />

& #<br />

mi minori-harmoniuli<br />

e-moll<br />

&<br />

w w w w w w # w w<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

& #<br />

bunebrivi<br />

w w w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

& #<br />

& #<br />

mi minori-bunebrivi<br />

mi minori-harmoniuli<br />

e-moll<br />

& la minori-melodiuri<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

#<br />

w w w w w w w w<br />

& #<br />

mi minori-harmoniuli<br />

w w w w w w # w w<br />

& #<br />

mi minori-melodiuri<br />

e-moll<br />

melodiuri<br />

w w w w w<br />

w w w w w<br />

w w w w w # w # w w<br />

adreuli <strong>musika</strong> _ zogadi terminia, romelic axasiaTebs evropuli klasikuri tradiciebis<br />

<strong>musika</strong>s romis imperiis dacemidan – 476 w-dan, barokos epoqis dasrulebamde, XVIII s-is<br />

<strong>Sua</strong> wlebamde. am didi drois manZilze <strong>musika</strong> TandaTan viTardeboda da<br />

mravalferovani xdeboda, moicavda mravalmxriv kulturul tradiciebsa<br />

da geografiul sivrces. <strong>Sua</strong> s.s-ebis evropuli kulturisaTvis<br />

gamaerTianebeli ki romaul-kaTolikuri eklesia iyo. mTeli pirveli<br />

aTaswleulis <strong>musika</strong>luri ganviTareba swored masTan aris dakavSirebuli.<br />

am periodis araqristianuli <strong>musika</strong> mcire raodenobiTaa Semor-<br />

Cenili.<br />

musikis istoriis periodizacia: <strong>Sua</strong> saukuneebi 476–1400<br />

renesansi 1400–1600<br />

& baroko 1600–1760<br />

klasicizmi 1730–1820<br />

romantizmi 1815–1910<br />

XX saukune 1900–2000<br />

#<br />

&<br />

mi minori-melodiuri<br />

w w w w w # w # w w<br />

#<br />

mi minori-melodiuri<br />

&<br />

w w w w w # w # w w<br />

b<br />

& #<br />

& b<br />

& b<br />

& #<br />

& b<br />

& #<br />

& #<br />

w w w w w w # w<br />

mi minori-harmoniuli<br />

mi minori-melodiuri<br />

w w w w w w ww w # w w # w<br />

& #<br />

&<br />

w<br />

& w w<br />

w w w<br />

4<br />

?<br />

gaiazre<br />

# w<br />

bunebrivi<br />

harmoniuli<br />

melodiuri<br />

harmoniuli<br />

w<br />

w<br />

w<br />

wm. barTlomes taZari.<br />

agnesa ukravs organze<br />

1490-1495w.


IV saukuneSi, romis imperiis dayofis Semdeg, mis aRmosavleT<br />

nawilSi warmoiqmna bizantiis imperia. mas aRmosavleT romis imperiasac<br />

uwodebdnen, misi dedaqalaqi konstantinopoli iyo.<br />

Tavisi arsebobis manZilze (IV- XVs.s.) bizantiam Seqmna TviTmyofi<br />

<strong>musika</strong>luri kultura, romelic ganuyofelia qristianobisgan.bizantiuri<br />

<strong>musika</strong> IX saukunemde did gavlenas axdenda<br />

q. konstantinopoli bizantiuri<br />

evropul <strong>musika</strong>lur xelovnebaze. TiToeuli bizantielisaTvis monetebi<br />

aucilebeli iyo yoveldRiuri saeklesio RvTismsaxureba, romelSic mniSvnelovan<br />

rols TamaSobda <strong>musika</strong>. bibliuri gadmocemis Tanaxmad, ZvelebraelTa<br />

mefe daviTma „ gaigona zeciuri simRera“ da isini adamianebs gadasca. RvTisadmi<br />

miZRvnili daviTis fsalmunebi Sesulia qristianul saeklesio msaxurebaSic.<br />

bizantiuri sagaloblebis teqstebi ara mxolod am Zveli poeziis nimu-<br />

Sebs Seicaven, aramed qristian poet-himnografTa teqstebsac. himnografiis<br />

adreuli nimuSebi VI saukunidan gvxvdeba, ZiriTadi teqstebi ki VII-IX s.s.-Si<br />

Seiqmna, aRmosavleT saqristianos msxvil kulturul centrebSi.<br />

bizantiaSi sanoto damwerlobis Seqmnamde (XI s.) sagaloblebi zepirsityvierad<br />

gadaicemoda, Semdeg ki maT mgalobelTa saRvTismsaxuro<br />

krebulSi gansakuTrebuli niSnebiT-nevmebiT werdnen.<br />

saeklesio Janrebs Soris aRsaniSnavia kanoni da tropari. kanoni<br />

_ berZnulad niSnavs `nimuSs“, `wess“. es aris <strong>musika</strong>lur-<br />

-poeturi kompozicia Semdgaria 9 monakveTisgan. masSi Sesulia<br />

monaniebis da didebis Temebi. tropari – saeklesio sagalobelia,<br />

romelic iwereboda sadResaswaulo an sazeimo movlenebisTvis,<br />

igi ar iyo damoukidebeli nawarmoebi da Sedioda ufro<br />

msxvili nawarmoebis SemadgenlobaSi.<br />

galobis Semsruleblebs adreul bavSvobidan zrdidnen monastrebsa<br />

da taZrebSi, sadac aswavlidnen domestikas _ sagundo<br />

xelovnebas.<br />

mantenia. daviTi ukravs arfaze<br />

bizantiurma sasuliero <strong>musika</strong>m didi gavlena moaxdina mTeli<br />

qristianuli samyaros, maT Soris, qarTul saeklesio RvTismsaxurebazec.<br />

es gavlena aSkaraa saSemsruleblo formebze, Tumca Tavad qarTul <strong>musika</strong>ze<br />

_ naklebad igrZnoba. arsebiTi gansxvaveba qarTul da bizantiur <strong>musika</strong>lur<br />

azrovnebas Soris isaa, rom bizantiuri <strong>musika</strong> erTxmiania, qarTuli ki _ mravalxmiani,<br />

Tumca qarTuli sasuliero <strong>musika</strong> Tavdapirvelad bizantiur tradiciebs<br />

eyrdnoboda.<br />

bizantiaSi saeklesio <strong>musika</strong>sTan erTad, arsebobda xal xuri <strong>musika</strong>c.<br />

es <strong>musika</strong> tradiciuli wesCveulebebisa da dResaswaulebis ganuyofeli<br />

nawili iyo.<br />

bizantieli mgalobeli<br />

bizantiuri <strong>musika</strong><br />

1 da 2- xmiani bizantiuri sagaloblebi<br />

bizantiuri instrumentuli <strong>musika</strong><br />

himnografia _ berZ. `himnos“ –<br />

`sadResaswaulo simRera“, `grafe“– vwer.<br />

gakveTili 2<br />

bizantiis imperatori<br />

aleqsandre I _ mozaika<br />

5


6<br />

msoflios saukeTeso organebi


jozef lakale 1860-1937<br />

Amapola<br />

De amor en los hierros de tu reja,<br />

de amor esucho la triste queja,<br />

de amor lejos de mi corazón,<br />

diciéndome así, con su dulce canción:<br />

Amapola, lindísima Amapola,<br />

Será siempre mi alma tuya, sola.<br />

Yo te quiero, amada niña mía,<br />

igual que ama la flor la luz del día.<br />

Amapola, lindísima Amapola,<br />

no seas tan ingrata y ámame.<br />

Amapola, Amapola,<br />

¿cómo puedes tu vivir tan sola?<br />

Al ver en los hierros de tu reja,<br />

de amor el albacín de tu queja,<br />

amor que mi amante corazón<br />

el rojo olvidar una dulce ilusión.<br />

Música: José Lacalle<br />

Letra: Luis Roldán<br />

j. lakale. `amapola~<br />

mousmine simReris minus fonogramas da imRere TviTon<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> espanuri instrumentuli <strong>musika</strong><br />

j. lakale iyo espaneli kompozitori, klarnetisti, diri-<br />

Jori da musikis kritikosi. 1924 wels dawera simRera `amapola~<br />

_ mSvenieri patara yayaCo~, romelic miuZRvna meuRles. 1940<br />

wels alber geimsma Seqmna simReris inglisuri teqsti. simRera<br />

popularuli gaxda msoflios bevr qveyanaSi, mas mRerodnen<br />

cnobili momRerlebi: luCano pavaroti, plaCido domingo,<br />

xose karerasi, andrea boCeli, dina durbini da sxvebi.<br />

j. dorsis bendma Seqmna simReris saorkestro versia, romelic<br />

1941 wlis hit-paradebSi pirvel adgilze gavida. 1984<br />

wels filmSi `erTxel amerikaSi~ kompozitorma e. morikonem<br />

simReris saorkestro versia gamoiyena siyvarulis leitTemad.<br />

gakveTili 3<br />

kadrebi<br />

k/filmidan<br />

`erTxel<br />

amerikaSi~<br />

7


gakveTili 4<br />

grigoriseuli qorali VI-X s.s.<br />

wm. ambrosi mediolaneli 340-397<br />

8<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> dasavleT evropis <strong>musika</strong><br />

dasavleT evropis saeklesio musikis tradiciebi IV-V s.s.-ebidan<br />

momdinareobs. misi adreuli etapi dakavSirebulia RvTismetyvel<br />

da winaswarmetyvel wm. ambrosi mediolanelis saxelTan<br />

(saerTod ki SemoRebul iqna I saukuneSi egnate RmerTmosilis<br />

mier, romelsac angelozTa galobis xilva hqonda). igi iyo erT-<br />

-erTi pirveli, vinc Seqmna saRvTismetyvelo himnebi. man daamkvidra<br />

eklesiaSi siaxle – gundis gayofa or jgufad – romlebic<br />

sakurTxevlis sxvadasxva mxares arian ganlagebulni. isini,<br />

locvis teqstebs Soris, monacvleobiT mRerodnen <strong>musika</strong>lur<br />

fragmentebs. aseT fragmentebs `antifonebs~ uwodebdnen, xolo<br />

Sesrulebis am xerxs, romelic ori gundis monacvleobaze igeba,<br />

ewodeba antifonuri simRera.<br />

TandaTan, umTavres teqstebTan erTad, damkvidrda mkacrad daculi antifonebi,<br />

romelTa <strong>musika</strong> iqmneboda ukve arsebul da kargad nacnob melodia –<br />

gamRerebebze. antifonebisa da am gasamReri hangebis ricxvi TandaTan ise gaizarda,<br />

rom momRerlebs maTi zepirad damaxsovreba gauWirdaT. amis gamo, VII<br />

s-dan dagrovili masala sistemaSi moiyvanes da Tavi mouyares did krebuls,<br />

romelsac `grigoriseuli antifonari~ ewoda. es saxelwodeba dakavSirebulia<br />

romis papis grigol I-is saxelTan. es krebuli gaxda safuZveli evropuli saeklesio<br />

musikis erT-erTi stilis – grigoriseuli qoralis ganviTarebisTvis.<br />

grigoriseuli qoralebi erTxmiania. mas laTinur enaze mamakacebis an biWebis<br />

gundi unisonSi asrulebs, instrumentuli Tanxlebis gareSe. momReralTa<br />

xmebi ise unda Seerwyan erTmaneTs, TiTqos erTi adamiani mReriso. melodiaSi<br />

ar aris naxtomebi, ritmic Tanabarzomieri, mSvidi, gawonasworebulia. igi gadmoscems<br />

mlocvelis Sinagan simSvides.<br />

grigoriseul qoralebSi <strong>musika</strong> da teqsti garkveuli wesiTaa Serwymuli.<br />

igi or xerxs emyareba. erT-erTi maTgania fsalmodia. igi uZvelesi tradiciidan<br />

momdinareobs. es aris locvebis gamRerebiT kiTxva, romelic fsalmunebis<br />

kiTxvisas gamoiyeneba. am dros erT <strong>musika</strong>lur bgeraze erTi sityva modis<br />

(gavixsenoT Zv. israeli).<br />

meore xerxia _ iubilacia, romelSic teqstis erT marcvalze ramdenime<br />

<strong>musika</strong>luri bgera gaimRereba. fsalmodiasTan erTad Camoyalibda galoba _<br />

himnebic. SemdgomSi igi safuZvlad daedo evropuli mravalxmianobis adreul<br />

formebs _ organumebs.<br />

mravalxmianobis Seqmnis pirveli cdebi miekuTvneba VII-IX s.ebs, magram namdvili<br />

mravalxmianoba XII s.-dan viTardeba.<br />

papi grigol I<br />

540-604<br />

grigoriseuli sagalobeli<br />

rodesac sikeTes gvikeTeben, madlierebis grZnobiT unda gvaxsovdes<br />

igi; xolo Tu cudad mogveqcevian, siyvarulma unda dagvaviwyos igi.<br />

wm. ambrosi mediolaneli<br />

antifonos _ berZn. `is, rac sapasuxod JRers!~<br />

Jubilato _ laT. `mxiaruleba, sixaruli~<br />

qorali _ gem. Choral _ erTi an mravalxmiani<br />

saeklesio sagalobeli.<br />

grigoriseuli sagalobeli _ `Ave Maria~<br />

organumi


& œ œ œ<br />

furclidan kiTxva<br />

notkeris sekvencia<br />

dies DIES irae IRAE<br />

daukari da gaiazre<br />

? � � � � � � � � � � � � � � �<br />

& b 4<br />

? � � � � � � � � � � � � � � .<br />

4<br />

sufruli simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ � � œ.<br />

j<br />

œ œ Œ<br />

aleluia<br />

& œ œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

<strong>Sua</strong> j saukuneebSi grigoriseul sagalobelTa Caweris specialuri<br />

œ sistema œ œ œ iyo gamomuSavebuli. œ<br />

j<br />

Tavdapirvelad, maT nevmebiT,<br />

J J<br />

œ<br />

werdnen pirobiTi niSnebiT, romlebic aRniSnavdnen melodiis<br />

ganviTarebis mimarTulebas. nevmebis Canaweri mogvagonebda konspeqts, romelSic aRniSnulia<br />

mxolod mTavari, detalebi ki Tavad unda scodnoda Semsrulebels.<br />

grigoriseuli qoralis adreuli nimuSebi gaSifruli ar aris.<br />

IX s-dan, RvTismsaxurebaSi, kanonizirebul grigoriseul qoralTan erTad, gaCnda e.w.<br />

himnebi. himnebTan erTad, saeklesio wiaRSi, nel-nela, xalxuri melodiebis axali formebic<br />

mkvidrdeba. mag. sekvenciebi (sequere – miyola, mimdevari) _ improvizaciuli xasiaTis<br />

poeturi CanarTi-epizodebi. misi pirveli avtori Sveicarieli beri notkeria. cxovreba<br />

viTardeboda da erTferovan formebs gamococxleba sWirdeboda. amas Tavad eklesiis<br />

msaxurnic grZnobdnen. amitom garkveul periodSi<br />

mcireoden daTmobaze wavidnen, da es Seexo<br />

swored sekvenacias. dakanonebuli sagaloblis<br />

dasrulebis Semdeg `solists~ ufleba mieca<br />

Seesrulebina nebismieri improvizacia sityvebze<br />

`aliluia, osana, amen~. momRerlisTvis es wamaxalisebeli<br />

stimuli iyo. es iyo sakmaod mimzidveli<br />

vokalizi, xmovan asoebze agebuli virtuozuli<br />

teqnikiT da mdidari melizmatikiT gamorCeuli<br />

vokaluri melodiebi. sekvenciebis kvaldakval<br />

viTardeba tropebi _ locvis ZiriTadi sagaloblebis<br />

damatebiTi teqsti da <strong>musika</strong>.<br />

adreuli nevmuri damwerloba<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

J J œ œ<br />

j<br />

œ<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

J J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

notkeris sekvencia<br />

&<br />

j j j j<br />

œ œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ J œ œ j<br />

J œ J œ œ œ œ œ œ j<br />

J<br />

J J œ<br />

& J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J J<br />

œ j<br />

œ J œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& j j<br />

œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ œ œ<br />

j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& œ<br />

j<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

J<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

nawyvetebi <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> saeklesio musikidan<br />

&<br />

j<br />

œ<br />

& J œ<br />

& j<br />

œ<br />

& œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

j<br />

œ œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J<br />

œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ œ<br />

œ j<br />

J œ J œ<br />

œ œ<br />

J<br />

J œ œ j<br />

œ J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ j<br />

œ<br />

œ œ œ<br />

J œ œ<br />

œ<br />

J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ j<br />

œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ<br />

J œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ j<br />

œ œ œ<br />

j<br />

œ<br />

œ j<br />

J œ<br />

& b œ œ œ œ � œ œ � � œ œ œ œ œ œ œ œ � œ Œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

9


gakveTili 5<br />

adamianebi uZvelesi droidan cdilobdnen TaobebisTvis SemoenaxaT<br />

<strong>musika</strong>, risTvisac melodiis Cawera aucilebeli iyo. notebis<br />

Caweras, anu notaciis moxerxebuli da zusti sistemis Seqmnas, mravali<br />

aswleuli dasWirda. Zvel saberZneTSi <strong>musika</strong>lur bgerebs ber-<br />

Znuli anbanis asoebiT aRniSnavdnen. berZnebi <strong>musika</strong>lur bgeraTa<br />

rigis safexurebs anbanis ama Tu im asoTi gamoxatavdnen, magram ritmul<br />

niSnebs yovelTvis ar amatebdnen. am notaciis gaSifvra mecnierebma<br />

mxolod XIX s-Si moaxerxes. <strong>Sua</strong> saukuneebSi, evropaSi asoiTi<br />

notacia TiTqmis miviwyebuli iyo. amitom musikosebi damxmare niSnebs,<br />

erTgvar miniSnebebs iyenebdnen. es specialuri niSnebi – nevmebi<br />

iyo. isini mogvagoneben patara xazebs, wertilebsa da mZimeebs. saqar-<br />

TveloSic nevmebs iyenebdnen. magram yvela es niSani arc mTlad moxerxebuli<br />

iyo. mag; nevmebi iwereboda teqstis zemodan. saqarTveloSi ki striqons zeviT<br />

da qveviT. isini aRniSnavda calkeuli bgeris an bgerebis mcire jgufebs da<br />

momRerals mianiSnebdnen, Tu rogor unda emoZrava melodias. es miniSnebebi<br />

mxolod maSin exmareboda momRerals, Tu man melodia zepirad icoda. ase zepirad<br />

gadascemdnen adamianebi <strong>musika</strong>s Taobidan Taobas.<br />

gvido areco 992-1050w.<br />

10<br />

gvido arecos himni<br />

sanoto damwerloba<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi <strong>musika</strong> ZiriTadad eklesiaSi<br />

iswavleboda da amiT RvTismsaxurebi<br />

da berebi iyvnen dakavebulni.<br />

erT-erTma maTganma, genialuri xerxi<br />

gamoigona – man furcelze gaavlo xazi,<br />

romelzedac erTi simaRlis nevmebi daxata.<br />

es xazi wiTeli iyo. Semdgom sxvam<br />

am erT xazs daemata II – amjerad yviTeli xazi,<br />

romelic sxva simaRlis bgeras aRniSnavda.<br />

III da IV xazi ki XI s-Si, italielma berma gvido<br />

arecom (gvido arecodan) gaavlo. man notaciis<br />

axali xerxi gamoigona. igi biWunebs monaster-<br />

Si simReras aswavlida da undoda, rom maT sagaloblebi<br />

advilad daemaxsovrebinaT. gvidom<br />

erTmaneTisgan Tanabari manZiliT dacilebuli oTxi<br />

paraleluri xazi gaavlo. nevmebi ukve xazebze da maT<br />

Soris ganlagdnen, rac bevrad zustad da dawvrilebiT<br />

gamoxatavda bgeris simaRles.


axali notaciis Seqmnis Sesaxeb xmebi,<br />

rogorc raRac saswaulis Sesaxeb, ise gavrcelda<br />

da romis papi ioane XIX-s karamdec<br />

miaRwia.<br />

amgvarad, XI s-is dasawyisSi, musikosma<br />

da Teoretikosma gvido arecom gadatrialeba<br />

moaxdina Caweris sistemaSi. 4-xaziani<br />

sistema gaxda wina saxe Tanamedrove sanoto<br />

damwerlobisa, romelic emyareba xuT<br />

xazs. TiTqmis amavdroulad gaCnda ZiriTadi<br />

bgerebis – Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La – dasaxelebac.<br />

es iyo sawyisi marcvlebi mociquli<br />

ioanesadmi miZRvnili laTinuri himnisa, romelic Seqmna berma pavle diakonma.<br />

ioane saeklesio galobis mfarvelad iTvleboda.<br />

mogvianebiT, marcvali Ut Seicvala `Do~- Ti da gaCnda kidev erTi bgeris saxelic<br />

– Si sityvaTSeTanxmebidan Sancta Iohanne `wminda ioane~.<br />

am droidan mTels msoflioSi musikis Casawerad notebs iyeneben.<br />

gvido arecos xeli sanoto xazebiTa da<br />

sanoto niSnebiT, riTac is aswavlida<br />

Tavis mowafeebs sagaloblebs.<br />

gvido areco. wminda<br />

ioanesadmi miZRvnili himni.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> italiuri <strong>musika</strong><br />

mousmine da gaiazre<br />

nevma _ berZn. pnevma niSnavs sun-<br />

Tqvas uxazo notaciis niSnebi. gvxvdeba<br />

Zv. civilizaciebSi – egvipte, indoeTi,<br />

palestina, siria, sparseTi.<br />

noti _ laT. note niSnavs `niSans~,<br />

`aRniSvnas~.<br />

& c<br />

gvido arecos himni<br />

gvido arecos himni<br />

w w w w w w<br />

ut<br />

qu - eant la - xis<br />

& w w w w w w<br />

re<br />

- so - na - re fi - bris<br />

& w w w w w w w w<br />

gvido arecos saflavis qva<br />

mi<br />

- - ra ge - sto - rum<br />

& w w w w w w w<br />

fa<br />

mu - li tu - o - rum<br />

& w w w w w w w<br />

sol<br />

- - - ve pol - lu - ti<br />

& w w w w w w w ><br />

la<br />

- bi - i re - a - tum<br />

& w w w w w w<br />

san<br />

- cte Jo - ha - nnes.<br />

gadawere da gaimRere gvido arecos himni<br />

11


12<br />

rogor iqcnen nevmebi notebad


gakveTili 6<br />

rogor ganviTarda mravalxmianoba<br />

notaciis srulyofasTan erTad, TandaTanobiT sanoto<br />

xelnawerebis ufro zusti wakiTxva gaxda SesaZlebeli. notaciis<br />

gamogoneba dakavSirebulia da emTxveva mravalxmianobis<br />

ganviTarebis dasawyiss – rac Zalze mniSvnelovani<br />

etapia musikis istoriaSi.<br />

uZveles droSi da <strong>Sua</strong> saukuneebSic, didi xnis manZilze,<br />

<strong>musika</strong> erTxmiani iyo. momRerali simReras asrulebda<br />

da imave melodias sakravze ukravda. zogjer momRerlis<br />

xma da sakravi ar emTxveoda erTmaneTs, Semdeg ki kvlav<br />

erTiandeboda. amgvarad, xandaxan 2-xmianobis elementebi<br />

Cnde boda. IX-X <strong>saukuneebis</strong> mijnaze mravalxmianoba Tandanotr<br />

dami<br />

Tan iwyebs ganviTarebas da SemdgomSi, profesiul <strong>musika</strong>Si,<br />

kerZod kaTolikur eklesiaSi. Tavdapirvelad, roca erTi an ramdenime momRerali<br />

erTad asrulebda grigoriseuli qoralis nel, mSvid melodias, II xma mas<br />

igive ritmSi mkacrad paraleluri moZraobebiT oqtavaSi, kvartis an kvintis<br />

dacilebiT mosdevda. aseTi orxmianoba CvenTvis axla<br />

martivi JReradobisaa, magram saukuneTa win, aseTi simRera<br />

adamianebs aRafrTovanebda da musikisTvis axal<br />

gamomsaxvel sa<strong>Sua</strong>lebebs xsni da. Tavdapirvelad gaCnda<br />

aseTi martivi or xmiani qoralebi<br />

_ organumebi. orxmiani<br />

organumebis saukeTeso Semqmnelad<br />

da `organumebis didi<br />

wignis~ Semdgenelad iTvleba<br />

frangi musikosi leonini.<br />

saeklesio <strong>musika</strong>Si, Tanda-<br />

Tan, uf ro metad gamomsaxveli<br />

xdeba meore xmis moZraoba. mo-<br />

leonini 1163-1201<br />

gvianebiT ki, simRera-galoba<br />

3, 4 da ufro metxmianic xdeba. aseTi 3-4-xmiani sagaloblebi<br />

Seqmna XIII s-Si eklesiis musikosma perotinim.<br />

misi sagaloblebi parizis RvTismSoblis ta-<br />

ZarSi – notr-damSi JRerda, sadac daarsda kidec<br />

samomRerlo skola notr-dami. <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> go-<br />

Tikuri arqiteqturis es SesaniSnavi Zegli aRwera XIX<br />

s-is frangma mweralma v. hiugom Tavis saxelganTqmul<br />

romanSi `parizis RvTismSoblis taZari~...<br />

ase daiwyo ganviTareba polifoniam.<br />

berZnulad igi mravalxmianobas<br />

perotini. organumis xelnaweri<br />

niSnavs. es iseTi mravalxmianobaa, sa-<br />

aleluia<br />

dac erTdroulad JRers Tanabari, erTnairi<br />

mniSvnelobis ori an meti xma.<br />

saeklesio mravalaxmianobis ganviTarebasTan erTad, Cndeba<br />

axali <strong>musika</strong>luri Janrebi – konduqti da moteti.<br />

droTa ganmavlobaSi, mravalxmiani simReris Tanxlebis-<br />

Tvis, sakravebis gamoyenebac daiwyes. frangi kompozitoris<br />

giiom de maSos SemoqmedebaSi vokali zogjer mTavar xmas<br />

asrulebda, danarCeni xmebi ki instrumentuli iyo. misi oTxxmiani<br />

mesa pirveli saavtoro polifoniuri mesaa musikis istoriaSi.<br />

giiom de maSo 1300-1377<br />

13


giom de maSos sanoto xelnaweri<br />

kaTolikur eklesiaSi mesa yvelaze didi,<br />

rTuli <strong>musika</strong>luri Janri gaxda. igi 4-5-xmiani<br />

sagundo nawarmoebia. mesis 5 ZiriTadi nawili<br />

saeklesio himnebidan Camoyalibda. es nawilebia:<br />

1. Kyrie eleison _ ufalo Segviwyale,<br />

2. Gloria _ dideba, 3. Credo _ mwams, 4. Sanctus _<br />

wminda arss da Benediectus _ kurTxeul arss,<br />

5. Agnus dei _ RvTis kravi.<br />

es tradicia, Sesrulebis es wesi, dRemdea<br />

SenarCunebuli kaTolikur eklesiaSi.<br />

konduqti (laT. conductus<br />

- `wamyvani~) sasuliero da<br />

<strong>saero</strong> Sinaarsis nawarmoebebia, romlebic sadResaswaulo<br />

svlebisa da procesebisTvisaa gankuTvnili.<br />

teqstebi laTinurad iwereboda.<br />

moteti (frangulad motet, mot-dan - `sityva~) –<br />

TiToeul xmas Seesabameboda Tavisi teqsti. xandaxan<br />

teqstebi xmebisTvis sxvadasxva enebzec ki iwereboda.<br />

motetebic saeklesio da <strong>saero</strong> <strong>musika</strong>Si<br />

gvxvdeba.<br />

mesa _ sasuliero musikis nawarmoebi gundis,<br />

zogjer solisti _ momRerlebis monawileobiT da<br />

gaudencio ferari.<br />

wm. sesilia da wm. margarita<br />

instrumentuli TanxlebiT. sruldeba kaTolikur eklesiaSi, laTinur enaze.<br />

`Ite missa est ecclesia~ _ `wadiT, Sekreba dasrulebulia~. am sityvebiT qristianobis<br />

gariJraJze, RvTismsaxurebis win eklesiidan iTxovdnen maT, vinc jer<br />

kidev gamocdas gadioda. eklesiaSi mxolod TemSi miRebulebi rCebodnen. mesa<br />

sxvadasxva saxisaa: yoveldRiuri _ ordinarium, samgloviaro _ Requiem, sadResaswaulo<br />

_ solemnis.<br />

organumi _ laTinurad Organum iaraRs, instruments niSnavs.<br />

kaTolikur eklesiaSi _ orxmiani sagalobelia.<br />

a. diureri.<br />

mesayvire da medole<br />

14<br />

dies irae<br />

? � � � � � � � � � � � � � � �<br />

? � � � � � � � � � � � � � � .<br />

aleluia<br />

& œ œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

perotinis organumi<br />

giiom de maSo. kancona<br />

j<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

J<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

&<br />

notkeris sekvencia<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ J œ<br />

œ<br />

J<br />

J œ œ<br />

j<br />

œ œ<br />

œ j<br />

J œ J œ<br />

gaimRere grigoriseuli qorali<br />

œ œ<br />

J<br />

œ œ œ<br />

J œ œ<br />

J œ œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

œ j<br />

J œ


<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> sakravebi<br />

gakveTili 7<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi sxvadasxva sakravi iyo gavrcelebuli. maT Soris<br />

_ xis Casaberebi: krumhorni (germ. Krummhorn _ `mrude<br />

rqa~) da Salmei (berZn, `Calamos~- `lerwami~).<br />

krumhornebi XI saukuneSi gaCnda. sakravis grZeli<br />

xis tari kauWiviT moRunulia, xolo swor tanze naxvretebi<br />

aqvs TiTebisaTvis. naxvretebze TiTis daWerisas<br />

Semsrulebeli cvlis bgeris simarRles. Bbgera ki Ggamoi-<br />

krumhorni<br />

trumSaiti<br />

cemoda specialuri mowyobilobis-trostis meSveobiT(lerwmis patara<br />

mogrZo firfita). krumhornebSi erTdroulad or firfitas iyenebdnen.<br />

sakravis diapazoni didi ar iyo, oqtavaze odnav<br />

meti. male krumhornebis mTeli ojaxi gaCnda: TiToeuli<br />

sakravi gansazRvrul registrSi JRerda. sxva CasaberTagan<br />

gansxvavebiT, krumhornebis JReradoba rbili<br />

iyo, maTze lirikul <strong>musika</strong>s asrulebdnen.<br />

Salmei _ Seiqmna XIII saukuneSi, agebulebiT gavs krumhornebs,<br />

zeda mxares aqvs e.w. `pirueti~ (rac Tanamedrove saqsofons<br />

mogvagonebs). aqvs rva naxvreti, erTi maTgani sarqveliT ixureba.<br />

mogvianebiT sarqvelebi gamoiyenes sxva Casaber sakraveb-<br />

Sic. Salmeis mkveTri da mJReri xma aqvs, misi dabali bgerebic<br />

ki sakmaod xmamaRali da gamWolia.<br />

didi popularobiT sargeblobda sxvdasxva registris<br />

ganivi da sigrZivi fleitebi. ganivi fleitebisgan<br />

gansxvavebiT, igi vertikalurad eWiraT.<br />

fleitebSi trosti ar gamoiyeneba, amitom<br />

isini ufro Cumad JRers, vidre sxva Casaberebi,<br />

magram maTi tembri saocrad nazia<br />

da mdidari elferi aqvs.<br />

Salme<br />

XI saukunidan cnobilia trumSaiti<br />

ganivi fleitebi<br />

(germanulad Trumme _ `sayviri~, Scheit _<br />

`Rero~).<br />

simebian-xemian sakravebs Soris gavrcelebuli<br />

iyo rebeki da fideli. maT aqvT<br />

2-5 simi, magram fidels ufro mrgvali<br />

kelturi arfa<br />

korpusi aqvs, msxals mogvagonebs, rebeki ki ufro mogrZo formisaa.<br />

xemian sakravTa garda, gavrcelebuli iyo simebiani arfa da citra.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> arfa hgavs Tanamedroves, magram zomiT pataraa.<br />

citra gavs sworkuTxovan yuTs, romelsac cal mxares simebi aqvs. simebis<br />

gadasaWimad xmarobdnen grifs _ (`saxeluri, tari~) xis firfitas,<br />

romelic dayofilia ladebad. aqvs 30-40 simi, maTgan 4-5<br />

liTonisaa, danarCeni Zuis. Semovida XII-XII ss-Si, popularuli<br />

gaxda XV-XVI saukuneebSi.<br />

citra<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> melodia keltur arfaze<br />

gaixsene<br />

ra aris diapazoni, registri, tembri.<br />

rebeki<br />

15


gakveTili 8<br />

Gaudeamus igitur – studenturi simRera-himnia laTinur enaze.<br />

Gaudeamus _ gaudeamus _ laTinurad niSnavs _ `modi, vimxiaruloT~.<br />

es simRera daibada XIII-XIV s-Si, savaraudod, haidelbergis<br />

an parizis universitetSi. am himns vinme sebastian branti<br />

1267 wels moixseniebs `Gaudeamus igitur~- is saxelwodebiT. `gaudeamusi~<br />

vagantebis sufruli Janris simRerebidan momdinareobs.<br />

vagantebi <strong>Sua</strong><strong>saukuneebis</strong> moxetiale musikosebi arian, romelTa<br />

Soris iyvnen studentebi.<br />

saukuneTa manZilze simRera zepirad gadaicemoda, ris gamoc<br />

misi mravali varianti arsebobs. nabeWdi saxiT pirvelad mxolod 1776 wels<br />

gaCnda. 1781 wels ki moxetiale mweralma qindlebenma misca is forma, romelic<br />

dRemdea SenarCunebuli, xolo simReris cnobili motivi savaraudod XV<br />

s-is kompozitorma iohanes okegemma daaamkvidra.<br />

es simRera sxvadasxva qveynis studentebSi gaxda popularuli. igi xotbas<br />

asxams sicocxles, axalgazrdobasa da mecnierebas (`gavixaroT, vimxiaruloT,<br />

sanam axalgazrdebi varT~...). `Gaudeamus~ gamoyenebuli aqvT sxvadasxva kompozitorebs,<br />

mag; lists, brams da sxv. germanelma Gaudemus kompozitorma Igiturhumperdinkma<br />

ki<br />

germaneli studentebis Sesaxeb dawera opera `gaudeamusi~.<br />

iohanes okegemi. 1410-1497<br />

16<br />

GAuDEmuS IGItuR<br />

Gaudeamus igitur<br />

Iuvenes dum sumus.<br />

Post iucundam iuventutem<br />

Post molestam senectutem<br />

Nos habebit humus.<br />

Ubi sunt qui ante nos<br />

In mundo fuere?<br />

Vadite ad superos<br />

Transite in inferos<br />

Hos si vis videre.<br />

&4 3 . œ. œ œ œ œ. œ � œ. œ œ œ œ œ œ Œ .<br />

Gau - de-a- mus i - gi tur, Iu - ve nes dum su - mus;<br />

& . œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

œ. œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

Post iu cun - dum iu - ven - tu - tem, Post mo les - tam se - nec - tu - tem<br />

& . œ œ œ<br />

œ œ<br />

GAuDEmuS IGItuR<br />

œ œ œ U<br />

Christian Wilhelm Kindleben (1748-1785)<br />

Vivat academia!<br />

Vivant professores!<br />

Vivat membrum quodlibet;<br />

Vivant membra quaelibet;<br />

Semper sint in flore.<br />

œ. œ œ<br />

Christian Wilhelm Kindleben (1748-1785)<br />

œ œ<br />

œ œ œ U<br />

Nos ha-be - bit hu - mus, Nos ha-be - bit hu - mus.<br />

`Gaudeamus igitur~ - mousmine da imRere TviTon


aleluia<br />

&<br />

& œ œ œ<br />

j j<br />

b �. œ œ œ œ œ �<br />

furclidan œ œ œ œkiTxva<br />

nawyvetebi <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> musikidan<br />

& œ œ j<br />

œ œ œ œ œ<br />

œ œ œ<br />

j<br />

J J<br />

œ œ<br />

� œ œ œ œ œ œ � �<br />

œ œ � œ � œ œ œ �<br />

œ œ œ<br />

J J œ œ<br />

j<br />

œ<br />

œ œ<br />

J<br />

œ<br />

J œ œ j<br />

œ œ œ œ<br />

gadawere, daukari da aRniSne mervedi grZliobis notebi<br />

notkeris sekvencia<br />

j j j j<br />

& œ œ œ œ<br />

j j<br />

œ œ J œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J<br />

œ œ œ j<br />

J J œ<br />

& J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ J œ œ œ<br />

J J<br />

œ j<br />

œ J œ œ œ j<br />

J J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

& j j<br />

j j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

j<br />

œ j j j<br />

œ œ œ J œ j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

& œ œ<br />

j<br />

œ J œ j<br />

œ J œ Spilmanis melodia<br />

&4<br />

j<br />

œ œ œ<br />

2<br />

&4<br />

Spilmanis melodia<br />

œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ œ<br />

1.<br />

2.<br />

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � . œ œ œ œ œ œ<br />

& œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ<br />

œ œ œ œ �<br />

2 j j j<br />

œ œ œ œ œ œ œ<br />

J<br />

& Πj j j<br />

œ œ œ œ œ œ<br />

J<br />

j j j<br />

œ œ œ œ<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

œ<br />

Œ<br />

œ<br />

j<br />

œ œ<br />

peri<br />

& C w � � œ œ w œ œ �. œ œ # œ � œ w � Œ œ � �. œ œ œ œ œ œ<br />

& œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ w # œ w w<br />

& b 4 4<br />

� � � œ œ œ �. œ œ œ<br />

espanuri espanuri simRera simRera<br />

sufruli simRera<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ � œ œ œ œ � � .<br />

œ<br />

Sotlandiuri himni<br />

j<br />

œ œ Œ<br />

& b œ œ œ œ � œ œ � � œ œ œ œ œ œ œ œ � œ Œ<br />

&4 4 œ œ �<br />

.<br />

œ � œ œ � œ � œ œ œ œ<br />

œ œ œ œ<br />

1.<br />

œ<br />

œ � œ 2.<br />

� œ œœœ œ œ œ œ œ œ<br />

rondo<br />

rondo<br />

& b 4 3 & œ œ � œ œ œ œ œ œ œ œ �<br />

�. Œ<br />

œ �<br />

œ Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ww<br />

& b � œ œ œ œ � œ � Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

& b � œ œ œ œ � œ � Œ � œ œ œ œ � œ � Œ<br />

gvidos magaliTebi<br />

& b ? w<br />

�<br />

wœ œ wœ œ w� œw � wŒ �w œ wœ œ wœ<br />

w � wwœ<br />

w�<br />

w.<br />

? w w w ww w ww<br />

?<br />

w ww<br />

ww w ww<br />

ww w w ww w ww<br />

Spilmani germanuli sityvaa _ <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> moxetiale musikosi<br />

w<br />

w<br />

ww w ww ww w w ww<br />

17


gakveTili 9<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> <strong>musika</strong><br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi, saeklesio profesiuli musikis ganviTarebasTan<br />

erTad, viTardeba <strong>saero</strong> profesiuli <strong>musika</strong>c.<br />

misi Janrebi da formebi umetesad xalxur tradiciebze<br />

aRmocenda. xalxur <strong>musika</strong>s xSirad asrulebdnen<br />

qalaqebSi moxetiale msaxiobebi. isini erTdroulad iyvnen<br />

musikosebi, mocekvaveebi, pantomimis ostatebi, akrobatebi,<br />

gaiTamaSebdnen sxvadasxva scenebs, monawileobas<br />

iRebdnen Teatralizebul warmodgenebSi, romlebic<br />

pirdapir quCebsa da moednebze imarTeboda.<br />

aseTi warmodgenebi iyo misteriebi, sakarnavalo da mxiaruli `xumaraTa<br />

warmodgenebi~ da sxva. eklesia aseT qmedebebs metad frTxilad ekideboda,<br />

radgan SiSobda, aseT wadmodgenebs adamianebSi zedmeti, zRvargadasuli gr-<br />

Znobebi ar gamoewvia.<br />

XII-XIIIs.s.-ebSi profesiuli <strong>saero</strong> musikis ayvaveba dakavSirebulia raindul<br />

kulturasTan – <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> samxedro aristokratiis<br />

xelovnebasTan. raindebi did dros atarebdnen laSqrobebSi,<br />

brZolebsa da sxvadasxva SejibrebSi. bevr maTgans<br />

uyvarda poezia da <strong>musika</strong>. swored aseTi raindebi gaxdnen<br />

pirveli kompozitorebi. isini cxovrobdnen samxreT safrangeTSi,<br />

provansSi, XI saukuneSi. maT trubadurebs eZaxdnen.<br />

isini werdnen leqsebs da <strong>musika</strong>s am leqsebisTvis,<br />

xolo maTi msaxurebi – menestrelebi TavianTi batonebis<br />

simRerebs mRerodnen.<br />

trubadurebi swavlobdnen ara mxolod poezias da <strong>musika</strong>s,<br />

aramed zogadad kargi qcevisa da mandilosnebTan Tavaziani<br />

moqcevis wesebs. maT unda scodnodaT yvelaferi,<br />

rac maT garSemo xdeboda, gaegoT samefo karze momxdari<br />

ambebi, eqspromtad SeeTxzaT leqsebi, scodnodaT dakvra<br />

or sakravze mainc.<br />

trubadurebi da menestrelebi mogzaurobdnen mTels<br />

qveyanaSi. TavianT simRerebs mSvenier qalbatonebs uZRvnidnen. amitom maTi<br />

Semoqmedebis mTavari Tema iyo amaRlebuli siyvaruli. isini qmnidnen martiv<br />

da yvelasTvis gasageb simRerebs, romlebSic aRwerdnen aseve brZolis scenebs,<br />

umRerodnen mSobliuri bunebis silamazes. trubadurTa zogierT simReras<br />

dResac mRerian safrangeTSi.<br />

trubadurebi xSirad simRerebs XIIs-is epikuri poemis (`simRera rolandze~)<br />

teqstebze werdnen, romelic mogviTxrobs karlos didis laSqrobebze<br />

da misi erTguli raindis _ rolandis tragikul bedze.<br />

soflis cxovrebis idiliur suraTze mogviTxroben simRerebi<br />

_ nazi pasturelebi. maT safuZvelze mogvianebiT<br />

Seiqmna pastorali _ nawarmoebi, romelic gadmoscems<br />

adamianis kavSirs bunebasTan.<br />

trubadurebisgan gansxvavebiT, truverebi axlos iyvnen<br />

qalaqisa da xalxis cxovrebasTan, maTi Semoqmedeba<br />

ufro demokratiuli iyo.<br />

frang trubadurebs germanuli rainduli poeziis da<br />

musikis warmomadgenlebi minezingerebi hgvanan. gansaku-<br />

TrebiT popularulebi iyvnen XII-XIII saukuneebSi volfram<br />

fon eSenbaxi da valter fon der fogelvaidi. 1207 wels<br />

qalaq valtburgSi maTi Sejibric ki moewyo. mogvianebiT,<br />

balada arfis TanxlebiT<br />

trubaduri qudiT<br />

trubaduri<br />

18


trubaduri<br />

es ambavi safuZvlad daedo rainduli literaturisa<br />

da musikis araerT nawarmoebs. am Sejibrze<br />

mogviTxrobs vagneris opera `tanhoizeric~.<br />

minezingerTa Semoqmedebis mTavari Temac<br />

siyvarulia, magram maTi <strong>musika</strong> ufro mkacria,<br />

zogjer pirquSic ki. maT <strong>musika</strong>Si ufro metia fiqri<br />

da gansja, vidre mgznebare grZnobebi, melodiebi<br />

gvxiblavs ubraloebiTa da lakonurobiT,<br />

sulieri siRrmiT, riTac saeklesio nawarmoebebs<br />

utoldeba.<br />

minezingerebi XIV saukunidan maisterzingerebma<br />

Secvales.<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>musika</strong>Si<br />

calke jgufia keltTa <strong>musika</strong>. keltebis karis musikosebi<br />

iyvnen bardebi, romlebic asrulebdnen gmirul satirul,<br />

sabrZolo simRerebs da baladebs, simebiani sakravis<br />

_ krotis TanxlebiT.<br />

Zalze didia rainduli xelovnebis mniSvneloba evropuli<br />

kulturisTvis. man didi gavlena iqonia ara mxolod<br />

mxatvruli Semoqmedebis formirebaze, aramed<br />

grZnobaTa kulturazec. amitomac araa gasakviri, rom<br />

aRorZinebis xanis italieli poetebi _ dante, petrarka<br />

_ sakuTar Tavebs trubadurTa memkvidreebad miiCnevdnen.<br />

XVIIIs-Si es daviwyebuli xelovneba aaRorZines romantikosebma.<br />

mag; novalisma. trubadurebis xelovneba<br />

itacebda puSkins da haines...<br />

gudastvirebis <strong>musika</strong>.<br />

XIII saukunis germanuli simRera _ trubadurebi<br />

trubaduri _ modis gamoTqmidan art de trobas _ `Seqmnis<br />

xelovneba~, SeiZleba vTargmnoT rogorc `gamomgonebeli~,<br />

`SemTxzveli~. trubadurebis <strong>musika</strong> ganicdida xalxuri Semoqmedebis<br />

gavlenas, magram ufro faqizi, haerovani, mSvidi da natifia.<br />

truveri _ axlosaa mniSvnelobiT sityvasTan `trubaduri~, magram warmoSobilia<br />

Zv. franguli zmnidan `trouver~ rac niSnavs _ `povna~, `gamogoneba~,<br />

`SeTxzva~.<br />

pastorali _ fr. pastourelle _ `mwyemsi qali~<br />

menestreli _ laT. ministrialis _ didebulis karze momsaxure<br />

minenzingeri _ germ. minnesinger _ `siyvarulis momRerali~, igivea rac<br />

safrangeTSi trubaduri<br />

maisterzingeri _ germ. meistersinger _ simReris ostati _ XIV-XVI s.s.-ebis<br />

germaniaSi poeti da momRerali<br />

bardi _ ingl. bard _ uZveles keltur tomebSi _ saxalxo momRerali<br />

minezingerebi<br />

19


gakveTili 10<br />

arCil kereseliZe<br />

Cemi qveynis buneba<br />

o ra kargia Cemi qveynis buneba,<br />

roca maisis sio geCurCuleba.<br />

<strong>musika</strong>: arCil kereseliZis<br />

ise ifurCqnebian ia-vardebi<br />

rom ar giyvarde vficav, Segiyvardebi<br />

netav sad aris mxare ulamazesi<br />

Tbili da wminda rogorc dedis alersi<br />

ise ifurCqnebian ia-vardebi<br />

rom ar giyvarde vficav, Segiyvardebi<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

w w w w w w<br />

?<br />

?<br />

& #<br />

& #<br />

& b&<br />

b<br />

arCil kereseliZe.<br />

w w w w w<br />

simRera qarTuli mxatvruli filmidan `ori ojaxi~ 1958w.<br />

mousmine simReris minus fonogramas da imRere TviTon.<br />

p. Caikovskim 1887-89 wlebSi saqarTveloSi _ Tbilissa da borjomSi imogzaura. aq<br />

dawera man simfoniuri suita `mocartiana~, baleti `mZinare mzeTunaxavi~ da muSaobda<br />

operaze `pikis qali~.<br />

qarTvel kompozitorTagan yvelaze meti _ rva opera _ dawera a. andriaSvilma –<br />

(1904-1992), eqvsi – o. TaqTaqiSvilma (1924-1989).<br />

& #<br />

& #<br />

gamoCenilma qarTvelma reJisorma sandro axmetelma 1928 wlis 16 marts dadga<br />

z. faliaSvilis opera `latavra~.<br />

ana TulaSvili (1874-1956) aris pirveli qarTveli profesionali pianisti qali.<br />

& b&<br />

b<br />

1904 wels kojorSi daibada gamoCenili sabWoTa kompozitori aram xaCaturiani.<br />

aloiz mizandaris (1838-1912) romansi `Cven davSordiT~ qarTuli musikis<br />

pirveli dabeWdili nawarmoebia, romelic gamoica peterburgSi 1863 wels.<br />

& &<br />

w w w<br />

w w w<br />

cnobilma rusma kompozitorma da pedagogma s. taneevma 1885 wels pirvelma Caiwera<br />

qarTuli xalxuri simRerebi.<br />

mixeil nanobaSvili – miSel dariali (1878-1941) qarTveli momRerali, romelic<br />

1908-24 wlebSi parizis grand-operis solisti iyo.<br />

& &<br />

w w w w<br />

w w w wwww w<br />

& &<br />

w w<br />

20<br />

w w w w w<br />

gaiazre<br />

bw<br />

bw<br />

w<br />

w<br />

qarTuli musikis istoriidan<br />

kadrebi filmidan<br />

`ori ojaxi~ 1958w.


XV-XVI ss-Si evropis qveynebSi kulturam da mecnierebam<br />

ganviTarebis umaRles mwvervals miaRwia. es aris aRorZinebis<br />

xana, anu renesansi. am epoqis SemoqmedTaTvis mTavari, ZiriTadi<br />

principi humanizmi da harmoniulobaa. maT ainteresebT adamianis<br />

pirovneba da iswrafvian axleburad Seicnon samyaro.<br />

aRorZinebis xana erT-erTi saukeTesoa kacobriobis istoriaSi. man Secvala<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> xangrZlivi epoqa da udidesi gavlena moaxdina kulturis<br />

mTel Semdgom ganviTarebaze. evropaSi aRorZinebis xana daiwyo XIV<br />

saukuneSi, italiaSi. XV saukunis II naxevridan farTod moicva dasavleTi<br />

da centraluri evropis qveynebi, ganviTarebis umaRles mwvervals ki XVI<br />

saukuneSi miaRwia. aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi renesansi ufro adre,<br />

miqelanjelo. siqstis kapela<br />

adamis Seqmna<br />

renesansi<br />

XII saukuneSi daiwyo daviT aRmaSeneblis epoqaSi.<br />

gakveTili 11<br />

<strong>Sua</strong> saukuneebSi ganviTarda savaWro urTierToba aRmosavleTisa da dasavleTis<br />

qveynebs Soris, rasac xeli Seuwyo didma geografiulma<br />

aRmoCenebma, mogzaurebma vasko da gamam, magelanma, romelmac<br />

pirvelma Semouara dedamiwas. kolumbma ki 1492 wels amerikis kontinenti<br />

aRmoaCina. ganviTarda astronomia. jordano brunom pirvelma<br />

gamoTqva Tavisufali azri imis Sesaxeb, rom dedamiwa mrgvalia<br />

da is mzis garSemo brunavs.<br />

am periodSi ganviTarda xelovnebis iseTi dargebi,<br />

rogoricaa qandakeba, arqiteqtura, mozaika da,<br />

gansakuTrebiT, ferwera.<br />

aRorZinebis xanis italiaSi xelovneba arnaxul<br />

aRmavlobas ganicdida, gaTavisuflda <strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong><br />

religiuri dogmebisa da asketizmisgan. mar-<br />

Talia, mxatvrebi TavianT Sedevrebs isev bibliur<br />

siuJetebze qmnidnen, magram am tipis nawarmoebebSi mTavari,<br />

rogorc aRvniSneT, adamiani da misi pirovnuli Tvisebebi<br />

iyo. religiur siuJetebSi mxatvrebs miwieri, <strong>saero</strong> Sinaarsi<br />

SehqondaT.<br />

italiur renesansSi mniSvnelovani adgili ekava ferweris veneciur<br />

skolas: joto, tintorento, ticiani, veroneze. rodesac vixsenebT<br />

kacobriobis istoriis am saocar dros da mis warmomadgenlebs,<br />

ar SeiZleba ar aRvniSnoT miqelanjelo – moqandake, fermweri,<br />

poeti, arqiteqtori, mravalmxrivi Semoqmedi, romlis monumenturi<br />

Sedevrebi `daviTi~, `pieta~, `mose~ vatikanSi, `wminda petres taZari~<br />

romSi, mTels msoflioSia cnobili.<br />

rafaeli. avtoportreti<br />

miqelanjelo.<br />

avtoportreti<br />

am epoqis kidev erTi didi warmomadgenelia leonardo da vin-<br />

Ci, mecnierebis TiTqmis yvela dargSi garkveuli adamiani, udidesi<br />

fermweri. TviTon leonardo ferweras xelovnebis<br />

dargebs Soris upirvelesad Tvlida. misi `saidumlo seroba~,<br />

`madona lita~, `madona yvaviliT~, `angiaris brZola~, `jokondas<br />

idumali Rimili~ dRemde xiblavs da aocebs msoflios.<br />

leonardo iyo poeti, musikosi, astronomi, fizikosi, arqiteqtori,<br />

eqimi.<br />

amave xanaSi aRorZinda <strong>musika</strong>luri xelovnebac. mravalferovnebiT<br />

gamoirCeoda italiaSi ori skola – romis _ pales-<br />

romi.<br />

wm. petres taZari<br />

ian van eiki.<br />

angelozi ukravs organze<br />

miqelanjelo. `pieta~<br />

21


Josken depre<br />

leonardo da vinCi.<br />

avtoportreti<br />

22<br />

trinas meTaurobiT da veneciis _ gabrielis<br />

xelmZRvanelobiT. maTi dramatuli madrigalebi<br />

italiuri operis u<strong>Sua</strong>lo winamorbedia.<br />

madrigalebs hqondaT libreto, moqmedi<br />

pirebi, magram jer ar iyo solo ariebi da<br />

reCitativebi. XV-XVI s-ebSi evropis <strong>musika</strong>lur<br />

cxovrebaze didi gavlena iqonia niderlandebis<br />

polifoniurma skolam. am skolis<br />

xelovanTa Soris gamoirCevian giom diufai,<br />

iohanes okegemi, Josken depre, orlando laso da sxva. <strong>musika</strong>luri<br />

xelovneba viTardeba aseve espaneTSi, safrangeT-<br />

Si, inglisSi, poloneTSi. am periodSi safuZveli eyreba iseT<br />

Janrs, rogoricaa opera.<br />

<strong>saero</strong> <strong>musika</strong>Si viTardeba sxvadasxva<br />

vokaluri da instrumentuli Janrebi: kancona, Sansoni, balada...<br />

Zlierdeba interesi xalxuri sasimRero- sacekvao<br />

Janrebisadmi, keTilxmovani da bunebrivi melodiebisadmi.<br />

swored aRorZinebis xanaSi iZens srul damoukideblobas<br />

instrumentuli <strong>musika</strong>. gavrcelebuli sakravebia: liutna<br />

(barbiTi), organi, klavesini da maTi nairsaxeobebi. XVI<br />

saukunis bolos ki saviolino nawarmoebebi Seiqmna. gavrcelda<br />

saojaxo muzicirebis formebi.<br />

ganviTarda musikis Teoria, Seiqmna <strong>musika</strong>lur-Teoriuli<br />

traqtatebi.<br />

jovani palestrina<br />

Josken depre. `pavana~<br />

a. gabrieli. `daviTis fsalmunebi~<br />

orlando laso. `aleluia~<br />

jovani palestrina. agnus dei,<br />

aRorZinebis xanis italiuri simRera<br />

madrigali _ it. Madrigale – aRorZinebis epoqis <strong>saero</strong> <strong>musika</strong>lur-poeturi<br />

Janri momdinareobs Zveli italiuri mwyemsuri<br />

simRerebidan. XIV s-Si profesiul <strong>musika</strong>Si lirikuri Sinaarsis<br />

kupleturi formis 2-3-xmiani simReraa.<br />

leonardo da vinCi cnobili mxatvari, moqandake, arqiteqtori,<br />

maTematikosi, geologi, gamomgonebeli, inJineri da amave dros<br />

musikosic iyo. SesaniSnavad ukravda barbiTze da mReroda. Tavadac aswavlida<br />

simReris xelovnebas. igi iyo<br />

pirveli, vinc Seiswavla vokaluri<br />

xelovnebis buneba, gamoikvlia sasunTqi<br />

organoebis, tuCebis, ybebis,<br />

piris Rrusa da kbilebis roli mReris<br />

procesSi. yovelive es aRwerilia<br />

1516 wels daweril traqtatSi, romelic<br />

sakmaod gvian gaxda cnobili<br />

STamomavlebisTvis.<br />

orlando laso<br />

andrea da jovani gabrielis<br />

simRerebis krebulis satitulo<br />

gverdi venecia 1587w.<br />

leonardo da vinCi. saidumlo seroba


SoTa rusTaveli `vefxistyaosani~<br />

dasawyisi<br />

romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />

zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,<br />

Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa,<br />

misgan ars yovli xelmwife saxiTa mis mieriTa.<br />

he RmerTo erTo, Sen Sehqmen saxe yovlisa tanisa,<br />

Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa,<br />

momec mijnurTa survili, sikvdimde gasatanisa,<br />

codvaTa Sesubuqeba, mun Tana wasatanisa.<br />

vis Svenis, _ lomsa, _ xmareba Subisa, far_SimSerisa,<br />

_ mefisa mzis Tamarisa, Rawv_balaxS, Tma_giSerisa,_<br />

mas, ara vici, Sevhkadro Sesxma xotbisa Serisa?<br />

misTa mWvretelTa yandisa mirTma xams, marT miSerisa.<br />

Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml_daTxeuli,<br />

vTqveni qebani visni me ar_avad gamorCeuli.<br />

melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,<br />

vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.<br />

mibrZanes maTad, saqebrad Tqma leqsebisa tkbilisa,<br />

qeba warbTa da wamwamTa, TmaTa da bage_kbilisa,<br />

brol_balaxSisa Tlilisa, mis mijriT miwyobilisa.<br />

gastex qvasaca magarsa gvrdemli tyviisa lbilisa.<br />

p. Caikovski. safortepiano koncerti #1, I nawili<br />

r. vagneri. opera `tanhoizeri~ _ uvertiura<br />

musikis fonze waikiTxeT SoTa rusTavelis poema<br />

`vefxistyaosnis~ nawyveti da gamoavlineT saukeTeso<br />

SoTa rusTavelis freska.<br />

ierusalimi, jvris monasteri<br />

gakveTili 12<br />

Tamar mefe<br />

23


gakveTili 13<br />

sulxan-saba orbeliani „sityvis konaSi“ ganmartavs: „galoba<br />

ars xma angelozTadmi mimsgavsebuli“. gal oba<br />

RvTis sadidebeli locvaa.<br />

msoflios yvela qristianul eklesias sakuTari,<br />

originaluri sagaloblebi aqvs, romelTa Sorisac erTerTi<br />

gamorCeuli da Rirseuli adgili qarTul tradiciul<br />

galobas ukavia.<br />

qarTuli saeklesio galobis istoria aTeul saukunes<br />

iTvlis. qristianobis damkvidrebis pirvel xanaSi<br />

RvTismsaxureba berZnul enaze mimdinareobda. galobac berZnuli<br />

iyo _ erTxmiani. axali religiis dasamkvidreblad aucilebeli gaxda<br />

RvTismsaxurebis mSobliur enaze warmarTva.<br />

qarTuli qristianuli sagalobeli qarTuli xalxuri adgilobrivi <strong>musika</strong>luri<br />

tradiciebidan aRmocenda. qarTveli mecnierebis varaudiT, mravalxmiani<br />

galoba VII-VIII saukeneebidan unda damkvidrebuliyo, rac gasakviri arc<br />

aris, Tu gaviTvaliswinebT imas, rom qarTvelTa <strong>musika</strong>luri azrovneba mravalxmianobis<br />

fenomens eyrdnoba.<br />

VII-VIII saukuneebidan eklesia-monastrebTan ukve samgalobo skolebi da mgalobelTa<br />

gundebi yalibdeba. am periodSive Seiqmna<br />

moZRvreba galobis swavlebis Sesaxeb, romelsac<br />

„xmiT saswavleli swavlai“ ewodeboda. gaCnda<br />

profesionali musikosis moTxovnileba, romelic<br />

sasuliero teqstebze musikis Seqmnas, e.i „xmis<br />

dadebas“ SeZlebda. samefo da saeklesio karze<br />

Seiqmna „mgalobelT uxucesis“, „galobis moZRvris“,<br />

„mwignobarmgaloblis“, „mTavarmgaloblis“, „galo-<br />

miqael modrekilis sagalobelTa krebuli<br />

977-988 ww.<br />

qarTuli galoba<br />

bis winamZRvris Tananmdebobebi“.<br />

qarTuli sasuliero mwerlobisa da musikis aRma-<br />

vloba gamoCenil saeklesio moRvaweTa saxelebTan iyo dakavSirebuli. istoriam<br />

Semogvinaxa maTi saxelebi: ioane sabanisZe, ioane minCxi, grigol xanZTeli,<br />

ioane zosime, giorgi merCule, giorgi da eqvTime mTawmindelebi, arsen<br />

iyalToeli, ioane petriwi da sxv. maT Soris gamorCeuli adgili X saukunis<br />

moRvawes miqael modrekils ukavia, romlis mier Sedgenili krebuli samgalobo<br />

niSnebiT anu nevmebiT aris Semkuli. jerjerobiT, <strong>musika</strong>luri damwerlobis<br />

es sistema gaSifruli ar aris, Tumca unda iTqvas, rom amave periodSi sxva<br />

qveynebSi arsebuli <strong>musika</strong>luri niSnebisagan qarTuli nevmebi gansxvavebuli da<br />

TviTmyofadia.<br />

saqarTvelos istoriis mZime periodebSi dampyrobTa gamudmebuli<br />

Semosevebis Sedegad, qarTuli kulturis, kerZod saeklesio<br />

musikis ganviTareba mniSvnelovnad ferxdeboda. nadgurdeboda<br />

samgalobo krebulebi, daviwyebas mieca <strong>musika</strong>luri damwerloba,<br />

aRar funqcionirebda eklesia-monastrebTan arsebuli<br />

samgalobo skolebi. mdgo mareoba, gansakuTrebiT, XIX da XX saukuneebSi<br />

damZimda. saqarTvelos ruseTTan SeerTebis Semdeg,<br />

saqarTvelos eklesias CamoerTva avtokefalia da misi marTva<br />

rus egzarqosebs gadaecaT. maTi brZanebiT, aikrZala eklesiebSi<br />

mSobliur enaze wirva-locvis Catareba. galoba rusul yaidaze<br />

qarTuli nevmebi.<br />

Wil-etratis iadgari, X s.<br />

24<br />

warmarTes. qarTuli galoba daviwyebis, gaqrobis safrTxis winaSe<br />

dadga. Zalze Semcirda galobis mcodneTa ricxvi.


gansakuTrebiT mZime xana, qarTul galobas,<br />

sabWoTa periodSi daudga. daingra<br />

eklesia-monastrebi, devnidnen saeklesio<br />

pirebs, maT Soris, galobis mcodneT.<br />

saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis<br />

Semdeg kvlav daiwyo qarTuli<br />

saeklesio galobis aRorZinebis procesi<br />

da qarTul taZrebSi kvlav ismis qarTuli<br />

tradiciuli sagalobeli.<br />

XIX s-is 80-ian da XX s-is 10-ian wlebSi,<br />

cnobilma qarTvelma <strong>saero</strong> da sasuliero moRvaweebma _ filimon<br />

qoriZem, Zmebma karbelaSvilebma, eqvTime kereseliZem sagaloblebi<br />

notebze gadaitanes. moRvaweoba sakmaod rTul pirobebSi uxdebodaT.<br />

rom ara maTi rwmena da Tavdadeba, qarTveli eris unikaluri<br />

<strong>musika</strong>luri saunje Cvenamde ver moaRwevda. SemorCenilia im cnobil<br />

mgalobelTa vinaoba, ro m elTa gvar-saxelebiT moixsenieba<br />

sxvadasxva samgalobo skolis kiloebi. magaliTad: karbelaanT<br />

kilo, WalaganiZis kilo, kandelakianT galoba,<br />

dumbaZis kilo da sxv.<br />

karbelaSvilebis gvari TiTqmis sami saukunis manZilze, Taobidan<br />

Taobas gadascemda galobis codnasa da tradicias. saqarTvelos mar-<br />

Tlmadidebeli eklesiis sinodis krebis gadawyvetilebiT, eqvTime<br />

kereseliZe, filimon qoriZe da Zmebi karbelaSvilebi wmindanebad Seracxes.<br />

Zmebi karbelaSvilebi<br />

qarTuli musikis istoriis Seswavlis saqmeSi didi wvlili miuZR-<br />

filimon qoriZe<br />

vis gamoCenil qarTvel mecniers ivane javaxiSvils, misi kvlevebi mocemulia<br />

naSromSi `qarTuli musikis istoriis ZiriTadi sakiTxebi~, romelic<br />

1938 wels gamosca.<br />

eqvTime kereseliZis mier Cawerili sagalobeli<br />

sagalobeli `wmidao RmerTo~.<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II<br />

wmida ninos tropari<br />

wm. eqvTime aRmsarebeli<br />

(kereseliZe)<br />

filimon qoriZis mier<br />

gamocemuli sagaloblebis<br />

pirveli krebulis yda. 1895<br />

25


26<br />

&<br />

?<br />

&<br />

?<br />

4<br />

4<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

j j<br />

œ œ œ œ œ. œ œ<br />

œ œ œ œ. œ œ<br />

J J<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - e -ro, wmi - da -o u - kvda -vo,<br />

œ<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

J œ œ œ œ<br />

J<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ ��<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

J œ J œ œ<br />

J<br />

.<br />

J œ J œ œ.<br />

J<br />

.<br />

r<br />

œ œ<br />

R œ œ<br />

œ œ<br />

R<br />

œ �<br />

J<br />

. J œ<br />

wmidao RmerTo œ<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

J œ J œ œ<br />

J<br />

.<br />

J œ J œ œ.<br />

J<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

J œ<br />

&4 4<br />

&<br />

&4 4<br />

&<br />

? 4 4<br />

I xma<br />

I xma<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

II II xma xma<br />

1, 2.<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J<br />

œ œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ œ. œ œ<br />

wmidao RmerTo<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

3.<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

j<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

j<br />

œ �<br />

J<br />

�<br />

œ �<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

R<br />

œ œ<br />

R<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - e ro, wmi - da - o u - kvdavo,<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �wmidao<br />

RmerTo . j<br />

œ j<br />

œ<br />

j<br />

œ � . j<br />

œ j j<br />

wmidao RmerTo œ œ<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

bani<br />

œ œ<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

J œ<br />

j<br />

œ œ. œ œ<br />

œ œ œ<br />

J<br />

wmidao RmerTo<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da -oZli - e -ro, wmi - da -ou - kvda - vo,<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ œ.<br />

J<br />

3.<br />

œ œ<br />

R<br />

œ<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

r<br />

œ œ<br />

wmi - da - o Rme - rTo, wmi - da - o Zli - ero, wmi - da - o u - kvda -vo,<br />

1.<br />

? œ œ<br />

J J J .<br />

œ œ �<br />

J<br />

œ<br />

œ<br />

J œ<br />

J œ œ.<br />

J<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

J œ<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

2.<br />

œ<br />

J<br />

r<br />

œ œ<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J<br />

œ<br />

J œ<br />

œ �<br />

J<br />

j<br />

œ .<br />

j<br />

œ<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

Se - gvi - wya - len Cven.<br />

3.<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi iliaII<br />

j<br />

œ<br />

j<br />

œ �<br />

r<br />

œ œ<br />

œ œ<br />

R


sarCevi<br />

adreuli <strong>musika</strong> Sesavali .....................................................................................................3<br />

bizantiuri <strong>musika</strong> .................................................................................................................5<br />

amapola ...................................................................................................................................7<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> dasavleT evropis <strong>musika</strong> ..........................................................................8<br />

sanoto damwerloba ............................................................................................................10<br />

rogor ganviTarda mravalxmianoba ...................................................................................13<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> sakravebi ...................................................................................................15<br />

`Gaudeamus igitur~ ..................................................................................................................16<br />

<strong>Sua</strong> <strong>saukuneebis</strong> <strong>saero</strong> <strong>musika</strong> ............................................................................................18<br />

Cemi qveynis buneba ..............................................................................................................20<br />

renesansi ..............................................................................................................................21<br />

SemoqmedebiTi testi _ dasawyisi ......................................................................................23<br />

qarTuli galoba ..................................................................................................................24<br />

inglisuri balada ...............................................................................................................28<br />

Sopenis balada ....................................................................................................................30<br />

Tovli modis ........................................................................................................................32<br />

operis warmoSoba ................................................................................................................33<br />

pirveli opera ......................................................................................................................34<br />

veneciuri opera ..................................................................................................................35<br />

neapoluri opera .................................................................................................................36<br />

franguli opera ..................................................................................................................37<br />

Mamma ................................................................................................................................................ 38<br />

inglisuri opera .................................................................................................................39<br />

saopero reforma ................................................................................................................42<br />

rihard vagneri ....................................................................................................................45<br />

vagneris saopero reforma .................................................................................................47<br />

zaqaria faliaSvili ............................................................................................................48<br />

Cemo kargo qveyanav .............................................................................................................50<br />

qarTli .................................................................................................................................51<br />

kaxeTi ...................................................................................................................................55<br />

mesxeTi ..................................................................................................................................56<br />

raWa .......................................................................................................................................57<br />

leCxumi .................................................................................................................................59<br />

svaneTi ..................................................................................................................................60<br />

samegrelo ............................................................................................................................61<br />

meri daviTaSvili ................................................................................................................62<br />

herio biWebo ........................................................................................................................63<br />

xalxuri <strong>musika</strong> kompozitorTa SemoqmedebaSi .................................................................65<br />

baroko ..................................................................................................................................67<br />

antonio vivaldi .................................................................................................................68<br />

georg hendeli .....................................................................................................................69<br />

oratoria `mesia~ .................................................................................................................70<br />

iohan sebastian baxi ............................................................................................................71<br />

i.s.baxis saklaviro Semoqmedeba ........................................................................................72<br />

Hallelujah ...................................................................................................................................................74<br />

menueti .................................................................................................................................75<br />

JorJ bize .............................................................................................................................79<br />

Can’t buy me love, love .............................................................................................................................82<br />

igor stravinski ..................................................................................................................83<br />

aleqsi maWavariani ...............................................................................................................87<br />

bulbulo nazo .....................................................................................................................88<br />

arnold Sonbergi ................................................................................................................89<br />

muxambazi Tbiliss ...............................................................................................................90<br />

Happy new year ...................................................................................................................91<br />

kvarta-kvinturi wre ...........................................................................................................92<br />

Finale 2008 .................................................................................................................................................97<br />

103

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!