Төв аймгийн Бор-Өндөр сумын удамт хурдан хүлгүүд, эрдэмт мэргэн уяачид
А.Тэлмэн
2016 оны 6-р сарын 06 -нд
Бор-Өндөр /одоогийн Алтанбулаг/ сум Бүм, Адьяа, Жүрмэд заан, Гомбосүрэн, Доёд, Дугар, Лувсанжамц нарын зэрэг олон сайхан уяачидтай юм. Дугарын хул /улсын наадамд гурав айрагдсан/, Лувсанжамцын бор /улсын наадамд дөрөв айрагдсан/ гэдэг ах дүү хоёр морь энэ сумынх юм. ХХ зуун дуустал улсын их наадамд Бор-Өндөрөөс 10 морь түрүүлж, 41 морь айрагджээ. Дээр дурдсан уяачдаас хэдэн хүнийг тодорхой авч ярья.
Лувсанцэрэнгийн Бүм: Бор-Өндөрийн Гишүүт хээр гэдэг нэрт хурдан азарга энэ хүнийх юм. Уул нь Адаацагийн мэргэн Дагвын хээр гэдэг азарга байсан бөгөөд бүдүүн болсон хойноо энэ хүнд ирж Ардын хувьсгалын 21 жилийн ойгоор түрүүлж, Төв аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, тав айрагджээ.
1956 онд Ардын хувьсгалын 35 жилийн ойгоор 600 гаруй соёолон уралдсанаас Бүмийн борлог морь хоёр саахалт хол түрүүлсэн юм. Мөн Ардын хувьсгалын 25 жилийн ойгоор Бүмийн зээрд морь аман хүзүүдэж, хөр саарал үрээ нь айрагдаж байжээ. Тэр наадамд хамгийн сайн наадсан гурван хүний тоонд Хэнтийн Дамбадаржаа, Төв аймгийн Баянцагаан сумын Баяр, Бор-Өндөр сумын Бүм нар орж байжээ.
Дууч Адъяа: 1925 оны нар, ногоо тэгш зуны дэлгэр сайхан цаг болж, Ардын хувьсгалын 4 жилийн ойн их баяр наадамд олон хүн морь уяхад 21 настай залуу эр Адъяа Товлой нэртэй хээр шүдлэнгээ уяжээ. Тар, сунгаанд хээр үрээ нь хэд хэд өнгөлж залуу эзнийхээ урам зоригийг бадруулж байлаа. Улсын их наадамд шүдлэн уралдахаар гарч, уяач Адъяа олон нөхдийн хамт хээр үрээнийхээ тоосыг үзэхээр их л догдлон хүлээжээ. Гэтэл санаанд оромгүй юм болж хээр үрээ нь Халхын тэр олон хурдантай давхижээ.
Энэ хүн анх Балжир гавжийнх гэдэг айлаас зөв урд хөл нь бэлбэсэн зээрд үрээ, бас хэдэн гүү авч адуужсан бөгөөд тэд нь Орлойн адуу байсан байна. Тэдний дотор нэгэн уургын халтар гүү байснаас дөрвөн хурдан халтар хээр адуу гарчээ. Эднээс хамгийн хурдан нь Бага халтар азарга нь бөгөөд энэ азарга Өвөрдулаанд хийсэн Төв аймгийн наадамд түрүүлж, улсын 23 жилийн ойгоор айрагджээ. Товлой гэдэг хээр морь нь аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдаж, сумын наадамд хэд хэдэн айраг, түрүү авсан юм. Энэ бол миний хөлийг анх дөрөөнд хүргэсэн хүлэг морин эрдэнэ билээ. Эднийд Шарын бор, Хэнз бор гэдэг азарганууд байсан. Шарын бор нь улсын наадамд нэг айрагдаж, арав дотор олон давхисан. Хэнз бор нь даагандаа Бор-Өндөр, Баянбараат сумдад түрүүлж байсан. Хар азарга нь сумандаа нэг түрүүлж, хул үрээ нь аймгийн наадамд нэг түрүүлж, зээрд соёолон нь Бараатад очоод улсын наадамд түрүүлсэн Пунцагбалжирын саарлыг дийлж түрүүлж, борлог үрээ нь /Бүмийн борлогийн төрсөн ах/ Өндөрширээтэд айрагдаж, буурал үрээ нь Алтанбулагт түрүүлж, халтар даага нь Өнжүүлд аман хүзүүдэж байлаа. Мөн 1965 онд хээр даага нь улсын наадамд аман хүзүүдэж, 1976 онд зээрд хязаалан нь улсын наадамд айрагджээ.
Энэ уяач орон нутагтаа нэртэй дууч хүн учир “Дууч Адъяа” гэж алдаршжээ.
А.Баярмагнай
Лувсанцэрэнгийн Бүм: Бор-Өндөрийн Гишүүт хээр гэдэг нэрт хурдан азарга энэ хүнийх юм. Уул нь Адаацагийн мэргэн Дагвын хээр гэдэг азарга байсан бөгөөд бүдүүн болсон хойноо энэ хүнд ирж Ардын хувьсгалын 21 жилийн ойгоор түрүүлж, Төв аймгийн наадамд хоёр түрүүлж, тав айрагджээ.
1956 онд Ардын хувьсгалын 35 жилийн ойгоор 600 гаруй соёолон уралдсанаас Бүмийн борлог морь хоёр саахалт хол түрүүлсэн юм. Мөн Ардын хувьсгалын 25 жилийн ойгоор Бүмийн зээрд морь аман хүзүүдэж, хөр саарал үрээ нь айрагдаж байжээ. Тэр наадамд хамгийн сайн наадсан гурван хүний тоонд Хэнтийн Дамбадаржаа, Төв аймгийн Баянцагаан сумын Баяр, Бор-Өндөр сумын Бүм нар орж байжээ.
Дууч Адъяа: 1925 оны нар, ногоо тэгш зуны дэлгэр сайхан цаг болж, Ардын хувьсгалын 4 жилийн ойн их баяр наадамд олон хүн морь уяхад 21 настай залуу эр Адъяа Товлой нэртэй хээр шүдлэнгээ уяжээ. Тар, сунгаанд хээр үрээ нь хэд хэд өнгөлж залуу эзнийхээ урам зоригийг бадруулж байлаа. Улсын их наадамд шүдлэн уралдахаар гарч, уяач Адъяа олон нөхдийн хамт хээр үрээнийхээ тоосыг үзэхээр их л догдлон хүлээжээ. Гэтэл санаанд оромгүй юм болж хээр үрээ нь Халхын тэр олон хурдантай давхижээ.
Энэ хүн анх Балжир гавжийнх гэдэг айлаас зөв урд хөл нь бэлбэсэн зээрд үрээ, бас хэдэн гүү авч адуужсан бөгөөд тэд нь Орлойн адуу байсан байна. Тэдний дотор нэгэн уургын халтар гүү байснаас дөрвөн хурдан халтар хээр адуу гарчээ. Эднээс хамгийн хурдан нь Бага халтар азарга нь бөгөөд энэ азарга Өвөрдулаанд хийсэн Төв аймгийн наадамд түрүүлж, улсын 23 жилийн ойгоор айрагджээ. Товлой гэдэг хээр морь нь аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг айрагдаж, сумын наадамд хэд хэдэн айраг, түрүү авсан юм. Энэ бол миний хөлийг анх дөрөөнд хүргэсэн хүлэг морин эрдэнэ билээ. Эднийд Шарын бор, Хэнз бор гэдэг азарганууд байсан. Шарын бор нь улсын наадамд нэг айрагдаж, арав дотор олон давхисан. Хэнз бор нь даагандаа Бор-Өндөр, Баянбараат сумдад түрүүлж байсан. Хар азарга нь сумандаа нэг түрүүлж, хул үрээ нь аймгийн наадамд нэг түрүүлж, зээрд соёолон нь Бараатад очоод улсын наадамд түрүүлсэн Пунцагбалжирын саарлыг дийлж түрүүлж, борлог үрээ нь /Бүмийн борлогийн төрсөн ах/ Өндөрширээтэд айрагдаж, буурал үрээ нь Алтанбулагт түрүүлж, халтар даага нь Өнжүүлд аман хүзүүдэж байлаа. Мөн 1965 онд хээр даага нь улсын наадамд аман хүзүүдэж, 1976 онд зээрд хязаалан нь улсын наадамд айрагджээ.
Энэ уяач орон нутагтаа нэртэй дууч хүн учир “Дууч Адъяа” гэж алдаршжээ.
А.Баярмагнай
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна